VİZE KLİNKER ÜRETİM, ÖĞÜTME, PAKETLEME TESİSİ ve HAMMADDE OCAKLARI ÇED BAŞVURU DOSYASI

Transkript

1 PROJE SAHİBİNİN ADI VİZE AGREGA ASFALT MADENCİLİK PROJENİN ADI VİZE KLİNKER ÜRETİM, ÖĞÜTME, PAKETLEME TESİSİ ve HAMMADDE OCAKLARI ÇED BAŞVURU DOSYASI PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN ADI, MEVKİİ KIRKLARELİ İLİ, VİZE İLÇESİ, AKPINAR KÖYÜ CİVARI RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADI NAZKA ÇEVRE MÜH.JEO.GIDA İNŞ.TIB.MLZ.SAN. TİC. LTD. ŞTİ. İLİ RAPOR TARİHİ KIRKLARELİ EYLÜL Osmanlı Cad. No:36/5 Balgat / Ankara Tel : 0(312) Fax : 0(312) Bu raporun tüm hakları saklıdır. Raporun tamamı ya da bir bölümü, 4110 sayılı Yasa ile değişik 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca, NAZKA Çevre Mühendislik Sanayi Ticaret Ltd. Şirketinin yazılı izni olmadıkça; hiçbir şekil ve yöntemle sayısal ve/veya elektronik ortamda çoğaltılamaz, kopya edilmez, çoğaltılmış nüshaları yayınlanamaz, ticarete konu edilemez, elektronik yöntemlerle iletilemez, satılamaz, kiralanamaz, amacı dışında kullanılamaz ve kullandırılamaz.

2 PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ ( İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE VİZE AGREGA ASFALT MADENCİLİK SARIYER CADDESİ NO: 68 PK:34460 İSTİNYE/İSTANBUL TEL: (0212) FAKS: (0212) TESİSİ VE HAMMADDE OCAKLARI ÇED BAŞVURU DOSYASI 47 Milyon KIRKLARELİ İLI, VİZE İLÇESI, AKPINAR KÖYÜ CİVARI Tesis Alanı Koordinatları Koordinat Sırası : Sağa, Yukarı Datum : ED-50 Türü : UTM D.O.M. : 27 Zon : 35 Ölçek Faktörü : 6 derecelik Koor. Sırası : Enlem, Boylam Datum : WGS-84 Türü : COĞRAFİK D.O.M. : --- Zon : --- Ölçek Fak. : --- Nokta No Y X Y:X : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : :

3 : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : TOPLAM m Numaralı II. Grup Ruhsat Sahası Koordinatları Koordinat Sırası : Sağa, Yukarı Koor. Sırası : Enlem, Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 27 D.O.M. : --- Zon : 35 Zon : --- Ölçek Faktörü : 6 derecelik Ölçek Fak. : --- Nokta No Y X Y:X : : : : TOPLAM 100 hektar Numaralı II. Grup Ruhsat Sahası Koordinatları Koordinat Sırası : Sağa, Yukarı Koor. Sırası : Enlem, Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 27 D.O.M. : --- Zon : 35 Zon : --- Ölçek Faktörü : 6 derecelik Ölçek Fak. : --- Nokta No Y X Y:X : : : : : TOPLAM 100 hektar

4 Numaralı II. Grup Ruhsat Sahası Koordinatları Koordinat Sırası : Sağa, Yukarı Koor. Sırası : Enlem, Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 27 D.O.M. : --- Zon : 35 Zon : --- Ölçek Faktörü : 6 derecelik Ölçek Fak. : --- Nokta No Y X Y:X : : : : : TOPLAM 99,87 hektar Numaralı II. Grup Ruhsat Sahası Koordinatları Koordinat Sırası : Sağa, Yukarı Koor. Sırası : Enlem, Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 27 D.O.M. : --- Zon : 35 Zon : --- Ölçek Faktörü : 6 derecelik Ölçek Fak. : --- Nokta No Y X Y:X : : : : TOPLAM 99 hektar Numaralı II. Grup Ruhsat Sahası Koordinatları Koordinat Sırası : Sağa, Yukarı Koor. Sırası : Enlem, Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 27 D.O.M. : --- Zon : 35 Zon : --- Ölçek Faktörü : 6 derecelik Ölçek Fak. : --- Nokta No Y X Y:X : : : : : TOPLAM 99,87 hektar MİGEM e Ruhsat Müracaatı Yapılan I-B Grubu Ocak Sahası Koordinatları Koordinat Sırası : Sağa, Yukarı Koor. Sırası : Enlem, Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 27 D.O.M. : --- Zon : 35 Zon : --- Ölçek Faktörü : 6 derecelik Ölçek Fak. : --- Nokta No Y X Y:X : : : : : : : : : : : : TOPLAM 48,14 hektar

5 PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) PTD/ ÇED RAPORU/ NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞM A GRUBUNUN ADI PTD/ ÇED RAPORU/ NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞM A GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI PTD/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORU SUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL) tarih ve sayılı (Değişik: 30/06/ ) ÇED Yönetmeliği; Ek-I Listesi, Madde-31: 31- Çimento fabrikaları veya klinker üretim tesisleri. NAZKA ÇEVRE MÜH. JEO. GIDA. İNŞ. TIB. MLZ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. Osmanlı Caddesi No:36/5 BALGAT/ANKARA (0312) / (0 312) /EYLÜL/2013

6

7 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... I TABLOLAR DİZİNİ... III ŞEKİLLER DİZİNİ... IV EKLER DİZİNİ... IV BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE GAYESİ... 1 I.1. PROJE KONUSU YATIRIMIN TANIMI, ÖMRÜ, HİZMET MAKSATLARI, ÖNEM VE GEREKLİLİĞİ... 1 I.2. PROJENİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİNİN, İNŞAAT VE İŞLETME SAFHALARINDA KULLANILACAK ARAZİ MİKTARI VE ARAZİNİN TANIMLANMASI... 9 I.3. ÖNERİLEN PROJEDEN KAYNAKLANABİLECEK ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİN GENEL OLARAK AÇIKLANMASI (SU, HAVA, TOPRAK KİRLİLİĞİ, GÜRÜLTÜ, TİTREŞİM, IŞIK, ISI, RADYASYON VB.) I Su Kirliliği I.3.2. Hava Kirliliği I.3.3. Toprak Kirliliği I.3.4. Gürültü I.4. YATIRIMCI TARAFINDAN ARAŞTIRILAN ANA ALTERNATİFLERİN BİR ÖZETİ VE SEÇİLEN YERİN SEÇİLİŞ NEDENLERİNİN BELİRTİLMESİ BÖLÜM II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. PROJE YERİ VE ALTERNATİF ALANLARIN MEVKİİ, KOORDİNATLARI, YERİ TANITICI BİLGİLER 28 BÖLÜM III. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ III Nüfus III Flora-Fauna III Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler III Depremsellik ve Doğal Afet Durumu III Toprak Özellikleri III Meteorolojik Durum III Mülkiyet Durumu III Koruma Alanları ve Hassasiyet Dereceleri (Milli parklar, Tabiat parkları, Sulak alanlar, Tabiat anıtları, Tabiat koruma alanları, Yaban hayatı koruma alanları, Yaban hayvanı yetiştirme alanları, Kültür varlıkları, Tabiat varlıkları, Sit ve koruma alanları, Boğaziçi kanununa göre koruma altına alınan alanlar, Biyogenetik rezerv alanları, Biyosfer rezervleri, Özel çevre koruma bölgeleri, İçme ve kullanma su kaynakları ile ilgili koruma alanları, Turizm bölgeleri ve Koruma altına alınmış diğer alanlar) III Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları (Benzersiz özellikteki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar) III Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri yasak bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile sınırlandırılmış alanlar) BÖLÜM IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER IV.1. ÖNERİLEN PROJENİN AŞAĞIDA BELİRTİLEN HUSUSLARDAN KAYNAKLANMASI OLASI ETKİLERİNİN TANITIMI (BU TANITIM KISA, ORTA, UZUN VADELİ, SÜRELİ, GEÇİCİ VE OLUMLU OLUMSUZ ETKİLERİ İÇERMELİDİR.) IV Proje İçin Kullanılacak Alan IV Doğal Kaynakların Kullanımı IV Kirleticilerin Miktarı, (Atmosferik Şartlar İle Kirleticilerin Etkileşimi) Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası Sorunların Açıklanması ve Atıkların Minimizasyonu IV. 2. YATIRIMIN ÇEVREYE OLAN ETKİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİNDE KULLANILACAK TAHMİN YÖNTEMLERİNİN GENEL TANITIMI IV. 3. ÇEVREYE OLABİLECEK OLUMSUZ ETKİLERİN AZALTILMASI İÇİN ALINMASI DÜŞÜNÜLEN ÖNLEMLERİN TANITIMI BÖLÜM V. HALKIN KATILIMI I

8 V. 1. PROJEDEN ETKİLENMESİ MUHTEMEL HALKIN BELİRLENMESİ VE HALKIN GÖRÜŞLERİNİN ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞMASINA YANSITILMASI İÇİN ÖNERİLEN YÖNTEMLER V. 2. GÖRÜŞLERİNE BAŞVURULMASI ÖNGÖRÜLEN DİĞER TARAFLAR V. 3. BU KONUDA VEREBİLECEĞİ DİĞER BİLGİ VE BELGELER BÖLÜM VI. YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ NOTLAR VE KAYNAKLAR EKLER DİZİNİ II

9 TABLOLAR DİZİNİ TABLO- 1. TÜRK ÇİMENTO SEKTÖRÜ ÜRETİM VE TÜKETİM MİKTARLARI... 3 TABLO- 2. BÖLGELERE GÖRE ÇİMENTO ÜRETİM-SATIŞ-STOK MİKTARLARI (2013-MART)... 4 TABLO- 3. TÜRKİYE ÇİMENTO SEKTÖRÜNÜN PROJEKSİYONU... 5 TABLO- 4. TESİS ALANI KOORDİNATLARI TABLO NUMARALI II. GRUP RUHSAT SAHASI KOORDİNATLARI TABLO NUMARALI II. GRUP RUHSAT SAHASI KOORDİNATLARI TABLO NUMARALI II. GRUP RUHSAT SAHASI KOORDİNATLARI TABLO NUMARALI II. GRUP RUHSAT SAHASI KOORDİNATLARI TABLO NUMARALI II. GRUP RUHSAT SAHASI KOORDİNATLARI TABLO- 10. MİGEM E RUHSAT MÜRACAATI YAPILAN I-B GRUBU OCAK SAHASI KOORDİNATLARI TABLO- 11. VİZE İLÇESİ YAŞ GRUBUNA GÖRE NÜFUS BİLGİLERİ (2012) TABLO- 12. VİZE İLÇESİ NÜFUS BİLGİLERİ (2012) TABLO- 13. KIRKLARELİ İLİ ARAZİ SINIFLARI TABLO- 14. ARAZİ KULLANMA KABİLİYET SINIFLARI VE EKİME UYGUNLUKLARI TABLO- 15. ARAZİ KULLANIM KABİLİYET ALT SINIFLARI TABLO- 16. BASINÇ DAĞILIMI TABLO- 17. SICAKLIK DAĞILIMI TABLO- 18. ORTALAMA NİSPİ NEM VE MİNİMUM NEM (%) TABLO- 19. UZUN YILLAR RÜZGÂRIN ESME SAYILARI (AYLIK VE YILLIK) TABLO- 20. UZUN YILLAR ESME SAYILARINA GÖRE MEVSİMLİK RÜZGÂR DEĞERLERİ TABLOLARI TABLO- 21. UZUN YILLAR ESME SAYILARINA GÖRE MEVSİMLİK RÜZGÂR DEĞERLERİ TABLOLARI TABLO- 22. UZUN YILLAR RÜZGÂRIN ORTALAMA HIZI (M/S) TABLO- 23. RÜZGÂR DURUMU TABLO- 24. FIRTINALI VE KUVVETLİ RÜZGÂRLI GÜNLER SAYISI ORTALAMASI TABLO- 25. ÇALIŞAN KİŞİLERDEN KAYNAKLANAN MUHTEMEL EVSEL NİTELİKLİ ATIKSULARIN TOPLAM KİRLİLİK YÜKLERİ III

10 ŞEKİLLER DİZİNİ ŞEKİL- 1. TÜRKİYE ÇİMENTO ÜRETİMİ, ŞEKİL- 2. İHRACATÇI ÜLKELER, ŞEKİL- 3. TÜRKİYE ÇİMENTO FABRİKALARI HARİTASI... 5 ŞEKİL- 4. ÇİMENTO ÜRETİMİ GENEL İŞLEYİŞ ŞEMASI... 8 ŞEKİL- 5. HAMMADDENİN GETİRİLMESİ VE ÇENELİ KIRICIDA KIRILMASI ŞEKİL- 6. HAMMADDENİN STOKLANMASI VE TOZLARIN TORBALI FİLTRELERDE TUTULMASI ŞEKİL- 7. FARİN DEĞİRMENİ ŞEKİL- 8.FARİN SİLOSU ŞEKİL- 9. ÖN ISITICI-SİKLON, DÖNER FIRIN ŞEKİL- 10. KLİNKER STOKHOLÜ ŞEKİL- 11. KLİNKERE KATKI MADDELERİNİN KATILMASI VE ÇİMENTO DEĞİRMENİNDE ÖĞÜTÜLMESİ ŞEKİL- 12. ÇİMENTONUN SİLOBUSLARA YÜKLENMESİ - PAKETLENMESİ ŞEKİL- 13. PROJE ALANI UYDU GÖRÜNTÜSÜ ŞEKİL- 14. PROJE ALANI İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU ŞEKİL- 15. PROJE ALANINA YAKIN YERLEŞİMLER ŞEKİL- 16. PROJE ALANININ ÇEVRE DÜZENİ PLANINDA GÖSTERİMİ ŞEKİL- 17. KIRKLARELİ İLİNE AİT ARAZİ KULLANIM DURUMUNU GÖSTERİR GRAFİK ŞEKİL- 18. ORTALAMA BASINÇ DEĞERİ ŞEKİL- 19. MAKSİMUM VE MİNİMUM BASINÇ ŞEKİL- 20. ORTALAMA SICAKLIK ŞEKİL- 21. MAKSİMUM VE MİNİMUM SICAKLIK ŞEKİL- 22. ORTALAMA NİSPİ NEM VE MİNİMUM NEM MİKTARLARI (%) ŞEKİL- 23.UZUN YILLAR ESME SAYILARINA GÖRE YILLIK RÜZGÂR DİYAGRAMI ŞEKİL- 24. UZUN YILLAR ESME SAYILARINA GÖRE MEVSİMLİK RÜZGÂR DİYAGRAMLARI ŞEKİL- 25. UZUN YILLAR ESME SAYISINA GÖRE OCAK-HAZİRAN AYLARI RÜZGÂR DİYAGRAMLARI ŞEKİL- 26. UZUN YILLAR ESME SAYILARINA GÖRE TEMMUZ-ARALIK AYLARI RÜZGÂR DİYAGRAMLARI ŞEKİL- 27. UZUN YILLAR ESME HIZLARINA GÖRE YILLIK RÜZGÂR DİYAGRAMI ŞEKİL- 28. EN HIZLI ESEN RÜZGÂR HIZI VE ORTALAMA RÜZGÂR HIZI (M/S) ŞEKİL- 29. FIRTINALI VE KUVVETLİ RÜZGÂRLI GÜNLER SAYISI ORTALAMASI ŞEKİL- 30. KORUNAN ALANLAR HARİTASI ŞEKİL- 31. PROJE ALANI AVA AÇIK VE KAPALI ALANLAR HARİTASI EKLER DİZİNİ EK 1 EK 2 EK 3 EK 4 EK 5 EK 6 EK 7 EK 8 EK 9 EK 10 EK 11 EK 12 : II. Grup İşletme Ruhsatı Fotokopileri : I-B Grubu Ruhsat Başvuru Formu : 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita : Fotoğraflar : Çevre Düzeni Planı : Uydu Görüntüleri : Jeoloji Haritası : Deprem Haritası : Arazi Varlığı Haritası : Meteorolojik Veriler : Tapu Fotokopileri : Meşcere Haritası IV

11 BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE GAYESİ I.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Proje konusu faaliyet Vize Agrega Asfalt Madencilik San. ve Tic. A.Ş. tarafından Kırklareli İli, Vize İlçesi, Akpınar Köyü civarında kurularak işletilmesi planlanan Vize Klinker Üretim, Öğütme, Paketleme Tesisi ve Hammadde Ocakları projesini kapsamaktadır. Proje kapsamında yılda ton çimento, ton klinker üretilmesi planlanmaktadır. Proje konusu faaliyet tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik yapılan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin Ek-I listesinin Madde- 31 Çimento fabrikaları veya klinker üretim tesisleri. kapsamında değerlendirilmektedir. Bu rapor, söz konusu projenin özelliklerini, yerini, olası etkilerini ve öngörülen önlemleri ortaya koymak ve projeyi genel boyutları ile tanıtmak amacıyla tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik yapılan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin Ek- III te verilen Çevresel Etki Değerlendirmesi Genel Formatı doğrultusunda hazırlanmıştır. Proje alanı Vize İlçesi nin kuş uçuşu yaklaşık 6 km doğusunda, Kırklareli İli nin ise yaklaşık 52 km güneydoğusunda yer almaktadır. 1/ ölçekli topoğrafik haritada E-19 C4 paftası üzerinde bulunan proje alanı orman ve şahıs arazileri üzerinde yer almaktadır. Vize Klinker Üretim, Öğütme ve Paketleme Tesisi nde hammadde olarak kalker, kil ve demir cevheri kullanılarak elde edilen klinkerin belli oranlarda kalker, alçı taşı ve tras taşı ile birlikte öğütülmesi neticesinde çimento üretilecektir. Hammadde olarak kullanılacak olan kalker, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü nden, Vize Agrega Asfalt Madencilik San. ve Tic. A.Ş. adına işletme ruhsatları alınmış 78249, , , , ve ruhsat numaralı 5 adet sahadan karşılanacaktır (Bkz. Ek-1). Üretimde kullanılacak kil ihtiyacının karşılanması planlanan saha için Maden İşleri Genel Müdürlüğü ne tarihinde ruhsat müracaatı başvurusu yapılmış olup işlemler devam etmektedir (Bkz. Ek-2). Tesiste kullanılacak diğer hammaddeler olan demir cevheri, alçı taşı ve tras taşı ise bölgede yer alan üreticilerden sağlanacaktır. Planlanan Klinker Üretim, Öğütme ve Paketleme Tesisi nde ön ısıtıcılı ve ön kalsinasyonlu kuru sistem üretim prosesi uygulanacaktır. Planlanan tesiste TS EN standardında CEM I Portland çimentosu, CEM IV puzolanik çimento ve SDÇ sülfata dayanıklı çimento türleri üretilerek iç ve dış piyasada satışa sunulacak ve böylece Kırklareli ilinde ve civar illerde artan çimento talebi ile ülkemizin gelişen ihracat talebinin karşılanmasına katkı sağlanacaktır. 1

12 Çimento Üretiminin Tarihçesi "Çimento" kelimesi, yontulmuş taş kırıntısı anlamındaki Latince "caementum" sözcüğünden türemiş, sonraları bağlayıcı anlamında kullanılmaya başlamıştır. İlk betonarme yapının tarihi 1852 olmakla birlikte, yapıların inşasında bağlayıcı malzemelerin kullanımı çok eskilere dayanmaktadır. Tarihte, Mısır Piramitleri, Çin Seddi ve değişik zamanda yapılan kalelerde o dönemin medeniyetini simgeleyen birçok değişik bağlayıcı madde kullanılmıştır. Daha sonra yaklaşık 2000 yıl önce, Romalılar söndürülmüş kireci volkanik küllerle ve sonraları, pişirilmiş tuğladan elde edilen tozlarla karıştırarak bugünkü çimentonun özelliklerine benzer bir hidrolik bağlayıcı kullanmaya başlamışlardır. Bağlayıcı malzemelerin kalitesi ve kullanımı konusunda ancak 18. yy da kayda değer bir gelişme olmuştur yılında Eddystone Lighthouse'u yeniden inşa etmekle görevlendirilen John Smeaton, kirecin kimyasal özelliklerini ilk anlayan kişi olarak bilinir. Daha sonraki gelişme ise "Roman Cement" (Roma Çimentosu), adı ile bilinen bağlayıcının Joseph Parker tarafından elde edilmesiyle olmuştur yılında İngiltere'nin Leeds kentinde, Joseph Aspdin isimli bir duvarcı ustası hazırladığı ince taneli kil ve kalker karışımını pişirerek ve daha sonra öğüterek bağlayıcı bir ürün elde etmiştir. Bu ürüne su ve kum katıldığında ve zamanla sertleşme olduğunda, ortaya çıkan malzemenin İngiltere'nin Portland adasından elde edilen yapı taşlarını andırdığını gören Joseph Aspdin, elde ettiği bu bağlayıcı için tarihinde "Portland Çimentosu" adı altında patent almıştır. Bu bağlayıcı daha sonraki yıllarda büyük gelişmeler gösterse de "portland" ismi aynen korunmuştur. Dünya da çimento üretim ve satışına 1878 yılında başlanmasına rağmen, Türkiye nin çimento sektörü ile tanışması ise esas olarak 1912 yılında özel sektör girişimi ile olmuştur. 34 yıl geç başlanması su kireci imalinin yeterli olmaması ve bu yılların Osmanlı İmparatorluğu nun çöküş dönemlerine rastlamasından kaynaklanmaktadır. Dünya da ilk çimento fabrikası, İngiltere'de 1848 yılında kurulmuştur. İlk Alman Çimento Standardı 1860 yılında oluşturulmuştur. American Concrete Institute (ACI)'nın kuruluşu ve ilk Amerikan Yönetmeliklerinin oluşturulması ise 1913 yılına rastlamaktadır. Türkiye de ise 1912 yılında Aslan Osmanlı Anonim Şirketi ne ait Darıca Fabrikası ile Eskihisar Portland Çimento ve Su Kireci Osmanlı Anonim Şirketi ne ait Eskihisar Fabrikası işletmeye alınmıştır. (Kaynak: Türkiye Çimento Sektörü Türkiye de çimento sektöründe kullanılan teknoloji, gelişmiş ülkelerdekinden farklı değildir. Hemen hemen bütün tesislerde enerji tasarrufu sağlayan kuru teknoloji kullanılmaktadır. Ancak otomasyon düzeyi genelde düşüktür. Kapasiteler genelde verimli 2

13 çalışma için öngörülen nominal değerin altındadır. Bu nedenle tesislerde kapasiteyi artırmak amacıyla modernizasyon çalışmaları yapılmaktadır. Çevre koruyucu tedbirlere, yapılan yatırımlara doksanlı yıllardan sonra özellikle ağırlık verilmiştir. Bu özelliklerinden dolayı Türk Çimento Sanayi, dünya ile rekabet etme gücüne sahip, Türkiye ekonomisinde ve kalkınmasında önemli yeri olan bir sektördür. Türkiye çimento üretimi 2010 yılındaki 62,7 milyon tona karşılık % 1,06 artarak 2011 yılında 63,4 milyon ton olarak gerçekleşmiştir yılı çimento üretimi 60,3 milyon ton; tüketimi ise 62,3 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. (Kaynak: Çimento Sektörü Raporu, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2013/1) Tablo- 1. Türk Çimento Sektörü Üretim ve Tüketim Miktarları Yıllar Üretim Tüketim (milyon ton) (milyon ton) ,98 12, ,42 22, ,95 31, ,96 25, ,76 26, ,10 28, ,80 30, ,79 35, ,40 41, ,26 42, ,43 40, ,00 39, ,70 62, ,40 62, ,30 62,30 Kaynak: Çimento Sektörü Raporu, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2013/ yılı Türkiye çimento üretiminin aylara göre miktarları ise aşağıdaki tabloda verilmektedir. Şekil- 1. Türkiye Çimento Üretimi, 2012 Kaynak: Çimento Sektörü Raporu, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2013/1 3

14 Türk çimento sanayisi 60 milyon tonun üzerindeki üretimi ile Avrupa nın en büyük dünyanın ise Çin, Hindistan, Avrupa Birliği üyesi ülkeler, ABD ve Brezilya dan sonraki en büyük altıncı üreticisi konumundadır. İhracatta ise dünya pazarında %12 lik pay ile birçok önemli üretici ülkeyi geride bırakarak ilk sırayı almaktadır. (Kaynak: Çimento Sektörü Raporu, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2013/1) Şekil- 2. İhracatçı Ülkeler, 2011 Kaynak: Çimento Sektörü Raporu, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2013/1 Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği tarafından yayınlanan 2013 yılı Mart ayı verileri doğrultusunda bölgelere göre çimento üretim-satış-stok tablosu aşağıda verilmektedir. Tablo- 2. Bölgelere Göre Çimento Üretim-Satış-Stok Miktarları (2013-Mart) BÖLGELER ÜRETİM İÇ SATIŞ DIŞ SATIŞ TOPLAM SATIŞ STOK MARMARA EGE AKDENİZ KARADENİZ İÇ ANADOLU D.ANADOLU G.D. ANADOLU TOPLAM Kaynak: Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği Çimento sektörünün projeksiyonuna göre üretim değerinin 2023 yılında 99,8 milyon tona, tüketimin ise 78,9 milyon tona ulaşacağı tahmin edilmektedir. 4

15 Tablo- 3. Türkiye Çimento Sektörünün Projeksiyonu Yıllar Çimento Üretim Miktarı (milyon ton) Çimento İç Satış Miktarı (milyon ton) ,2 58, ,5 60, ,7 62, ,1 64, ,5 66, ,1 68, ,6 70, ,3 72, ,1 74, ,8 76, ,8 78,9 Kaynak: Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği Yukarıdaki tablodan da anlaşılabileceği gibi hızla büyüyen ülkemizde çimento talebinin ilerleyen yıllarda artarak devam edeceğini söylemek mümkündür. Ülkemizde bulunan çimento fabrikalarının dağılımı aşağıdaki şekilde gösterilmektedir. Şekil- 3. Türkiye Çimento Fabrikaları Haritası Kaynak: Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği Çimento belirli standartlara dayanılarak üretilmektedir. Avrupa ülkelerinin çoğunluğu için geçerli olacak çimento standartlarının hazırlanmasına 1973 yılında Avrupa Standardizasyon Komitesi nin teknik komitesi TC 51 ile başlanmıştır. Çeşitli Avrupa ülkelerinde çok sayıda çimento türünün yerel standartlara uygun olarak kullanılmakta olduğunu dikkate alan komite, genel çimentolar için hazırladığı EN de çok sayıda çimento türüne yer vermiştir. Doğrudan Türk standardı olarak kabul edilen bu Avrupa standardı da genel amaçlı Türk çimentolarının yerini almıştır. Yeni genel çimentolar TS EN de CEM Çimentosu olarak adlandırılır. Buna göre; 5

16 CEM Çimentosu: Hidrolik sertleşmesi öncelikle kalsiyum silikatların hidratasyonu sonucu meydana gelen ve içindeki reaktif CaO ve reakstif SiO 2 toplamının kütlece en az % 50 olması gereken çimentodur. Bileşimi portland çimentosu klinkeri, kalsiyum sülfat ve çeşitli mineral katkılardır. Standarda göre CEM Çimentoları, 27 alt çeşidi kapsayan 5 ana tiptir. CEM I: Bu grupta klinkerin sadece kalsiyum sülfat ve minör bileşen olarak ağırlıkça en fazla % 0-5 arası mineral katkı ile öğütülmesi sonucunda Portland Çimentosu elde edilir. CEM II: Bu grupta mineral katkı miktarı % 6-35 arasındadır. Katkı türüne bağlı olarak bu gruptaki çimentolar Portland Cüruflu, Portland Puzolanlı gibi isimler de almaktadır. CEM III: Bu grupta Yüksek Fırın Cüruflu Çimentolar bulunur. Katkı miktarı % arasındadır. CEM IV: Bu grupta Puzolanik Çimentolar yer alır. Bunlarda cüruf veya kalkar katkı maddesi olarak kullanılmaz. Katkı madde oranı puzolan ve uçucu kül katkıları ile birlikte %11-55 arasında değişmektedir. CEM V: Bu grupta Kompoze Çimentolar bulunur. Bunlara hem cüruf (% 18-50) ve hem de puzolan ve uçucu kül (% 18-50) miktarı belirlenen sınırlar içerisinde değiştirilerek birlikte katılır, miktarları klinker oranı % arasında kalacak şekilde ayarlanır. Bunların haricinde gerek klinker üretimi sırasında, gerekse sonradan ilave edilen mineral katkılar sayesinde özel kullanım amaçlı olarak üretilmiş, TS EN standardının kapsadığı 5 çeşit daha çimento bulunmaktadır. Bunlar: Sülfatlara Dayanıklı Çimentolar: Trakalsiyum alüminat miktarı sınırlanmış (max % 5) olarak üretilen klinkerin kalsiyum sülfat ile birlikte öğütülmesi ile elde edilir. Beyaz Portland Çimentosu: Özel nitelikli kil ile kireçtaşının birlikte pişirilmesiyle elde edilen beyaza yakın klinkerin bir miktar kalsiyum sülfat ile birlikte öğütülmesiyle elde edilir. Harç Çimentosu: Dayanım gelişmesi için gerekli Portland Çimentosu Klinkeri içeren ince öğütülmüş hidrolik bağlayıcıdır. İlave bileşene ihtiyaç duyulmadan sadece kum ve su karıştırılarak duvar, sıva ve kaplama işlerinde kullanıma uygun harç yapımını sağlar. Yüksek Fırın Cürufu Katkılı, Düşük Erken Dayanımlı Çimentolar: Sınırlandırılmış hidratasyon ısısına sahip, yüksek fırın cürufu katkılı ve erken dayanımı düşük olan çimentodur. 6

17 Çok Düşük Hidratasyon Isılı Özel Çimentolar: Su ile karıştırıldığında hidratasyon reaksiyonları ve prosesler nedeniyle priz alan ve sertleşen bir hamur oluşturan, sertleşme sonrası suyun altında bile dayanımı ve kararlılığını koruyan ve geliştiren, genel çimentoların hidratasyon reaksiyonlarına sahip bir çimentodur. Projenin Ana Hammadde ve Yardımcı Hammadde Miktarları Proje konusu tesiste yılda ton çimento, ton klinker üretilmesi planlanmakta olup kullanılacak ana hammadde yardımcı hammadde miktarları ile ilgili hesaplamalar aşağıda yapılmıştır. Klinker üretim kapasitesi: ton/yıl Farin: ton/yıl x 1,55 = ton/yıl Kalker: ton/yıl x 0,70 x 1,05 (rutubet) = ton/yıl Kil: ton/yıl x 0,28 x 1,10 (rutubet) = ton/yıl Demir Cevheri: ton/yıl x 0,02 x 1,10 (rutubet) = ton/yıl Çimento Değirmenleri Kalker: ton/yıl x 0,0409 x 1,05 (rutubet) = ton/yıl Alçı Taşı: ton/yıl x 0,05 x 1,05 (rutubet) = ton/yıl Tras: ton/yıl x 0,0558 x 1,10 (rutubet) = ton/yıl Planlanan tesise ilişkin çimento üretimi özetlenecek olursa; Çeneli kırıcıda kırılan kalker, kil, demir cevheri türlerine göre stoklanır. Hammaddelerin tonaj ayarlamaları yapılarak hammadde değirmeninde öğütülür ve farin silolarında stoklanır. Silolarda tartılan farin ön ısıtıcı bölümüne beslenir. Ön ısıtıcı kulede farin kalsine edilir. Ön ısıtıcıda kalsine edilen farin döner fırına girerek C e kadar pişirilerek klinker elde edilir. Döner fırından çıkan klinker, soğutma ünitesinde soğutularak sıcaklığı 100 C e düşürülecektir. Granül halinde üretilen klinker stokholde stoklanır ve bunkere gönderilir. Belirli oranlarda alçıtaşı, kalker, tras taşı gibi katkı maddeleri katılarak klinker çimento değirmeninde öğütülür. Üretilen çimento, çimento silolarında stoklanır. Çimento silolarından çimento paketleme ünitesine aktarılır. Torbalanan veya direkt olarak silobasa aktarılan çimento satışa sunulmak üzere kamyonlara yüklenir. Proje konusu tesise ait iş akım şeması aşağıdaki şekilde verilmektedir. 7

18 Şekil- 4. Çimento Üretimi Genel İşleyiş Şeması 8

19 Projenin inşaat aşamasının yaklaşık 3 yıl sürmesi ve bu süre zarfında 200 kişi çalışması planlanmaktadır. Tesisin ömrü ise yaklaşık 50 yıl olarak öngörülmektedir. İşletmeye geçildiğinde yılda bir kez yapılacak olan bakım çalışmaları düzenli olarak gerçekleştirilecek, gerekli revizyonlar ve modernizasyonlar yapılacaktır. Ekonomik ömrünü tamamlayan veya teknolojik sebeplerle yenilenmesi gereken araç ve ekipmanlar yenilenerek veya bakımları yapılarak Tesisin uzun yıllar yöreye ve ülkeye hizmet etmesi planlanmaktadır. Tesisin işletme aşamasında ise yaklaşık 500 kişi çalışacak olup çalışacak işçi ve teknik personelin mümkün oldukça yakın yerleşimlerden temin edilmesine özen gösterilecektir. Gerçekleştirilmesi planlanan proje ile hem yurt içinde hem de yurt dışında artan çimento talebinin karşılanması, özellikle yakın çevredeki illere daha düşük maliyetlerde kaliteli ürün arz ederek ekonomiye katkıda bulunmak amaçlanmaktadır. Ayrıca söz konusu proje ile yaratılacak iş imkanına bağlı olarak, yöre halkına uzun süreli, kalıcı ve nitelikli iş imkanı yaratılmış olacaktır. I.2. Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması Su ile tepkimesinde sertleşerek etrafındaki maddeleri birbirine yapıştırma özelliğine sahip malzemelere "Hidrolik Bağlayıcı" adı verilmektedir. Çimento, hava ile suda sertleşen ve sertleştikten sonrada suda çözünmeyen hidrolik bağlayıcı bir maddedir. Çimento sektörü Silisyum (Si), Alüminyum (Al), Kalsiyum (Ca) ve Demiroksitleri (Fe 2 O 3 ) içeren hammaddelerin, teknolojik yöntemlerle sinterleşme derecesine kadar pişirilmesi ile elde edilen yarı mamul madde klinkerin, tek veya daha fazla katkı maddesi ile öğütülmesi yolu ile üretilen hidrolik bağlayıcıları içeren bir sektördür. Jeolojik araştırmaların konusunu oluşturan ve çimento üretiminde kullanılan ana hammaddeler kireçtaşı, kil ve marndır. Bunlar jeolojide sedimanter kayaçlar olarak bilinirler ve herhangi bir jeolojik yaşta olabilirler. Kireçtaşları yaygın olarak sedimanter kayaç şeklinde oluşur ve büyük formasyonlar oluştururlar. Avrupa da Devoniyen yaşlı kireçtaşları, Jura ve Triyas yaşlı kireçtaşları ile Kretase yaşlı kireçtaşları fosil içerikli olabilir ve etamorfizma etkisinde kalabilirler (mermer ve silisli kireçtaşları gibi). Bazıları da hem fosilli ve hem de kil-kalker karışımı şeklinde olabilir. Bunlar da kireçtaşı-kil oranına göre kireçli marn, killi marn ya da marn adını alır. Bu kireçtaşları içerdikleri CaO, SiO 2, Al 2 O 3 ve Fe 2 O 3 miktarlarıyla doğal çimento olarak yorumlanabilmektedir. Kırklareli İli, Vize İlçesi, Akpınar Köyü civarında Vize Agrega Asfalt Madencilik San. ve Tic. A.Ş. tarafından kurularak işletilmesi planlanan Vize Klinker Üretim, Öğütme ve Paketleme Tesisi nde, Portland Çimento (CEM I), sülfatlara dayanıklı çimento (SDÇ) ve puzolanik çimento (CEM IV) üretilecektir. 9

20 Portland Çimentosu (CEM I) genel olarak yüksek ilk dayanım gerektiren yapılarda hidratasyon ısısının ve sülfat etkisinin özel dikkat gerektirmediği tüm yapılarda, soğuk havada dökülen betonlarda, her türlü betonarme yapılarda, yüksek yapılarda, yol kaplamalarında, kaldırım betonlarında, yer betonlarında, kayar-kalıp sisteminin kullanıldığı yapılarda, genel olarak prefabrik betonarme elemanların üretiminde, köprü baraj yapımında, demiryolu traverslerinde, viyadük, alt geçit, üst geçit gibi sanat yapılarında, beton ve betonarme borularda, beton briket üretiminde, tünel kalıp uygulamalarında, öngermeli betonlarda kullanılmaktadır. CEM I ise genel olarak yüksek ilk dayanım gerektirmeyen genel inşaatlarda kullanılır. Puzolanik Çimento (CEM IV) katkılı çimentoların kullanıldığı genel amaçlı inşaatlarda, tamirat, sıva yapımı alanlarında, yüksek dayanım gerektirmeyen beton imalatlarında, atıksu veya arıtma tesisi projelerinin beton imalatlarında, yapıların iç ve dış yüzey sıva işlerinde, hidroelektrik veya sulama amaçlı baraj projelerinde, her türlü otoyol, duble asfalt yol kenar veya ora kaplamaları işlerinde, havalimanı pist ve apron betonlarında, her türlü saha betonu projelerinde kullanılmaktadır. Sülfatlara dayanıklı çimento (SDÇ) ise genel olarak normal portland çimentolarının kullanıldığı yerlerde kullanılabileceği gibi, içerisindeki trikalsiyum alüminat miktarının % 5 in altında olmasından dolayı sülfatlı saha ve deniz suyu tesirinde kalan bölgelerdeki inşaatlarda, kıyı ve liman inşaatlarında, açık deniz yapılarında, atıksu tesislerinde, su altı, köprü, baraj ve liman temel kazıklarında, istinat duvarlarının inşaatında, su kanaletlerinde, barajlarda, beton ya da betonarme yeraltı su borularında, sülfat etkisindeki endüstriyel zeminlerde, arıtma tesislerinde, tünel kaplamalarında kullanılmaktadır. Ana Hammaddeler 1-Kireçtaşı: Kimyasal bileşiminde en az % 90 CaCO 3 (kalsiyum karbonat) içeren kayaçlara kalker ya da kireçtaşı adı verilmektedir. Ayrıca mineralojik bileşiminde en az % 90 kalsit minerali bulunan kayaçlara da kalker denilmektedir. Kalker saf halde kalsit ve çok az miktarda aragonit kristallerinden oluşur. Kalsit ve aragonit kalsiyum karbonatın iki ayrı kristal şekli olup, teorik olarak % 56 CaCO ve % 44 CO 2 içerir. Ancak doğada hiçbir zaman saf olarak bulunmaz. İkincil derecede değişik madde ve bileşiklerin içinde yer alması nedeniyle orijinal halde sarı, kahverengi ve siyah renklerde de görülebilmektedir. Kalkerin sertlik derecesi 3, özgül ağırlığı 2,5-2,7 gr/cm 3 arasındadır. 2-Kil: Killerin kimyasal analizleri; silisyum, alüminyum ve sudan oluştuklarını göstermektedir. Demir, alkaliler ve alkali topraklarda değişik miktarlarda yer almaktadır. Kil terimi; kayaç olarak doğal, topraklı, ince taneli ve su ile karıştıklarında plastik özellikleri gelişen materyalleri içine almaktadır. Çimento sektöründe hammadde olarak kullanılan killer alterasyon ürünü metal oksitlerin taşınıp depolanma havzasında yığışmasından veya yerinde alterasyon örtüsü halinde Neojen, Pliyo-Kuvaterner yaşı alüvyonlarda, Neojen havzalarının üst düzeylerindeki karasal koşullarda oluşmuş çoğu killi ve kireçli topraklardır. Kili meydana getiren maddeler sulu alüminyum silikatlardır. m Al 2 O 3, n SiO 2, p H 2 O genel kimyasal bileşim formülü ile ifade edilirler. 10

21 3- Marn: Doğada % oranında kalker ve % oranında kil karışımından oluşmuş kayaca marn denilmektedir. Oluşum bakımından tamamı ile sedimanter olup, diyajenez geçirmiş genellikle düzenli tabakalı olarak bulunur. Marn oluşumu için, daha çok tektonik ve orojenik hareketlerin durulduğu, sakin ortamlar daha uygundur. Çimento klinkeri ortalama % 70 kalker ve % 30 kil içeren hammadde karışımının öğütüldükten sonra yüksek sıcaklıklarda pişirilmesi ile elde edilmektedir. Marn doğal olarak bu bileşimi taşıdığından veya bu bileşime çok yakın özellikte bulunduğundan ideal çimento hammaddesidir. Ayrıca kalkere göre daha yumuşak olması nedeniyle kolay üretilebilmekte, kırma-öğütme sırasında enerji tüketimi düşük olmaktadır. Katkı Maddeleri 1- Puzzolanik Maddeler: Puzzolanik maddelerin özelliği yüksek miktarda SiO 2 ve Al 2 O 3 içermeleridir. Bu nedenle Ca(OH) 2 ile tepkimeleri kolaydır. Bu yüzden bağlayıcı özellik gösterirler. Ülkemizde çimento sanayinde doğal puzzolanik katkı maddesi olarak, tras taşı ve bazik nitelikli volkanik işlevlerin bir ürünü olarak oluşan doğal cüruflar yaygın olarak kullanılmaktadır. 2-Uçucu Küller: Özellikle elektrik üretim tesislerinin pulverize kömür ile işleyen fırınlarının toz tutma ünitelerinden sağlanan materyallerdir. Küresel biçimde olup, SiO 2, Al 2 O 3 ve Fe 2 O 3 içerirler. Puzzolanik maddeler gibi Ca(OH) 2 ile tepkimelerinde hidrolik bağlayıcı nitelik kazanırlar. 3- Sülfatlar: Alçıtaşı da denilen jips yada jips-anhidrit karışımını içeren değişik oranlardaki sülfat mineralleri son öğütme prosesinde portland çimentosu klinkerine katılabilmektedir. Sülfat üyelerinin eklenmesiyle çimentonun donma süresinin kontrolü daha kolay sağlanabilmektedir. Bu gibi materyaller çimentonun öğütülmesi sırasında % 3-5 oranında katılabilmektedir. Jips ve anhidrit evaporit mineralleri olup, bileşiminde iki molekül kristal suyu bulunan jipsin (alçıtaşı) kimyasal formülü CaSO 4.2H 2 O, anhidritin ise CaSO 4 'tür. 4-Demir Cevheri: Sanayinin en önemli hammaddelerinden birini oluşturan demir, saf halde gümüş parlaklığında olup, kolayca oksitlendiğinden doğada serbest halde ender bulunur. Demir cevherleri oksitli demir cevherleri, sülfürlü demir cevherleri, sülfatlı demir cevherleri ve karbonatlı demir cevherleri olmak üzere dört grupta toplanır. Çimento sanayinde ise katkı maddesi olarak Fe 2 O 3 gibi oksitli demir cevherleri kullanılmaktadır. Tesiste Kullanılacak Olan Ana Hammaddeler, Katkı Maddesi Miktarları ve Üretilecek Olan Çimento Türleri ile Miktarları Vize Klinker Üretim, Öğütme ve Paketleme Tesisi nde yukarıda özellikleri belirtilen ana hammadde olarak kalker ve kil; katkı maddesi olarak ise demir cevheri, alçı taşı ve tras taşı kullanılarak ön ısıtmalı ve ön kalsinasyonlu kuru sistem üretim teknolojisi ile çimento üretilecektir. 11

22 Gerçekleştirilmesi planlanan proje ile yılda ton klinker, ton çimento üretilecektir. Kullanılacak ana hammaddelerin ve katkı maddelerinin miktarları ile ilgili hesaplamalar aşağıda verilmektedir. İçerisinde yaklaşık % 70 kalker ve % 30 kil bulunduran ve çimento klinkeri elde edilmesi için hazırlanan hammadde farin ismini almaktadır. Klinker üretim işleminde 1,55/1 lik bir oran söz konusudur. Yani yaklaşık 1,55 ton karışımdan (farin) 1 ton klinker üretilmektedir. Bu durumda üretilecek olan ton/yıl klinker için; ton/yıl klinker x 1, 55 = ton/yıl farin gerekmektedir. Hammaddeler: Kalker : ton/yıl x 0,70 x 1,05 (rutubet) = ton/yıl Kil : ton/yıl x 0,28 x 1,10 (rutubet) = ton/yıl Demir Cevheri : ton/yıl x 0,02 x 1,10 (rutubet) = ton/yıl Yukarıda miktarları verilen hammaddelerin pişirilmesi ile elde edilen klinkerin çimento değirmenlerinde içerisine belli oranlarda kalker, alçı taşı ve tras taşı katılarak öğütülmesi neticesinde ise yılda ton çimento elde edilecektir. Çimento Değirmeni, Katkı Maddeleri Kalker : ton/yıl x 0,0409 x 1,05 (rutubet) = ton/yıl Alçı Taşı : ton/yıl x 0,05 x 1,05 (rutubet) = ton/yıl Tras : ton/yıl x 0,0558 x 1,10 (rutubet) = ton/yıl Üretilecek Olan Çimento Miktarları : CEM I : % 5 alçı taşı + % 5 kalker + % 90 klinker kullanılacaktır ton/yıl alçı taşı ton/yıl kalker ton/yıl klinker = ton/yıl CEM I Çimento CEM IV : % 40 tras taşı + % 5 alçı taşı + % 55 klinker kullanılacaktır ton/yıl tras taşı ton/yıl alçı taşı ton/yıl klinker = ton/yıl CEM IV Çimento SDÇ : % 5 alçı taşı + % 95 klinker kullanılacaktır ton/yıl alçı taşı ton/yıl klinker = ton/yıl SDÇ TOPLAM: ton/yıl çimento üretimi gerçekleşecektir. 12

23 Üretim Teknolojisi Hammadde Hazırlama Hammadde olarak kullanılacak olan kalker ve kil malzemesi temin edilecekleri ocak bölgesinde taşıyıcı araçlara yüklenir. Ocaktan getirilen hammaddelerin boyutları tozsuzlaştırma ünitesi ile donatılmış bir çeneli kırıcıda, 25x25 mm ye düşürülür (Şekil- 5). Şekil- 5. Hammaddenin Getirilmesi ve Çeneli Kırıcıda Kırılması Çeneli kırıcıda kırılan kalker ve kil hammaddesi gerekirse homojenize edilerek türlerine göre stoklanır. Tozlar transfer noktalarındaki torbalı filtrelerle geri kazanılır (Şekil- 6). 13

24 Şekil- 6. Hammaddenin Stoklanması ve Tozların Torbalı Filtrelerde Tutulması Alınan hammaddeler tozsuzlaştırma ünitesi bulunan değirmende öğütülerek farin haline getirilir. Oluşan tozlar torbalı filtre ile tutularak geri kazanılır (Şekil- 7). Şekil- 7. Farin Değirmeni Çimento hammaddelerinin dikkatle orantılanmış bir karışımı olan farinin ana bileşenleri kireç ve silistir. Kireç kalker gibi kalsiyum karbonat (CaCO 3 ) içeren kayaçlardan ortama girer. Silis için ise başlıca kaynak kildir. Bunları alümin ve demir oksit takip eder. Daha az miktarlarda magnezyum ve alkali oksitler gibi diğer maddeler de bulunur. Elde edilen farin silolarda stoklanır (Şekil- 8). Sistemdeki tüm hatlar kapalı olup, malzemelerin döküldüğü noktalarda filtreler bulunmaktadır. 14

25 Şekil- 8.Farin Silosu Klinker Üretimi Farin silosundan alınan farin, siklonlardan oluşan bir ön ısıtıcı kuleye beslenir. Farin 30 C den 1000 C e kadar ısıtılarak % 90 oranında kalsine olur. Bu tamamen kapalı bir sistem olup, çevreyi etkileyici herhangi bir kirletici unsurun yayılması söz konusu değildir. Kireç bazlı hammadde ile, yakıt kaynaklı SO 2 emisyonu nötr hale gelir. Tozsuzlaştırma ünitesi (elektrofiltre veya torbalı filtre ile toz minimize edilir.) Farin fırında pişerken hammadde içerisindeki oksitler önce serbest hale gelirler ve sonra sıcaklık yükseldikçe aralarında yeni bileşikler oluşur. Ön ısıtıcıdan gelen Farin döner fırında 1500 C de pişirilerek kalsine edilebilmesi için granüle hale getirilir (Şekil- 9). Bu işlem düşey değirmenlerde veya bilyalı değirmenlerde gerçekleştirilir. Çıkan ürüne ise klinker denilir. Şekil- 9. Ön Isıtıcı-Siklon, Döner Fırın 15

26 1300 C de fırından çıkan klinker soğutularak sıcaklığı 100 C e düşürülür ve öğütme sırasında değirmen içine basınçlı su verilerek sıcaklığın artması önlenmiş olur. Daha sonra bu klinker, klinker stokholünde toplanır (Şekil- 10). Farin döner fırına girdiği anda sıcaklığı C yi aşmaktadır. Bu işlemde farinin kalsine olması sağlanmaktadır. Kimyasal olarak ise aşağıdaki reaksiyon oluşmaktadır. CaCO 3 CaO + CO 2 Siklonlar ters akım ilkesine göre çalıştığı için fırın gazları yukarı çıkarken farin tozlarına çarparak ısı transferi gerçekleşmekte ve gazlar baca vantilatörü ile emilmektedir. Farin, daha sonra fırına girmektedir. Fırın tahrik sistemi ile döndürülmektedir. Fırın içerisinde yüksek sıcaklık bulunduğu için refrakter tuğla malzeme ile kaplanmıştır. Bu tuğlalar fırın saçını da korumaktadır. Fırına giren farin gravite nedeniyle aşağıya doğru hareket edebilsin diye çıkış noktasına doğru bir eğime sahip olarak dizayn edilmiştir. Fırının çıkış ağzında bir alev borusu bulunmaktadır. Değirmende öğütülen kömür, bu alev borusuna toz halde pompalanmakta ve alev borusu ucunda yanmaktadır. Fırına giren farin sıcaklığı yükselerek çıkış ağzına doğru ilerlemektedir. Sıcaklığı C ye ulaştığında klinker meydana gelmektedir. Klinker oluşumunda, farin içinde bulunan kireç (CaO), silisyum ve alüminyum (kil) kimyasal reaksiyona girerek kalsiyum silikat ve kalsiyum aluminatları oluşturmaktadır. CaO.SiO 2 (CS) Kalsiyummetasilikat (Vollastonit) 3CaO.2SiO 2 (C 3 S 2 ) Trikalsiyumdisilikat (Rankinit) 2CaO.SiO 2 (C 2 S) Dikalsiyumsilikat 3CaO.SiO 2 (C 3 S) Trikalsiyumsilikat CaO.Al 2 O 3 (CA) Monokalsiyumalüminat 3CaO.5Al 2 O 3 (C 3 A 5 ) Trikalsiyumpentaalüminat 5CaO.3Al 2 O 3 (C 5 A 3 ) Pentakalsiyumtrialüminat 3CaO.Al 2 O 3 (C 3 A) Trikalsiyumalüminat Bunlardan vollastonit ve rankinit priz (çimentonun sertleşmesi) yapmaz. C 2 S in 4 veya 5 polimorfu vardır. Sıcaklığın azalmasıyla C 2 S α silikatı sırasıyla α, β, γ silikatına dönüşür. Bunlardan sonuncusunun priz yapma yeteneği yoktur. C 3 S silikatlarının da 6 polimorfu vardır. Su ile muamelesinde priz yapma yetenekleri diğerlerine göre hem fazla hem de hızlıdır. CA, özellikle alüminli çimentonun bileşenidir. Suyla güçlü ve çabuk 16

27 reaksiyon yaparak katılaşmakta ve kısa sürede büyük mukavemete erişmektedir. C 3 A C de oluşmaktadır. Priz yapma özelliği vardır. Yavaş fakat devamlı bir mukavemet artışı sağlamaktadır. C 5 A 3 de priz yapma özelliğine sahiptir. C 3 A su ile reaksiyon yaptığında fazla miktarda ısı oluşturmaktadır. Bu nedenle, henüz reaksiyona katılmamış suyun buharlaşmasına neden olmaktadır. Bu yüzden reaksiyon durabilmektedir. Bunu önlemek için karışım nemli tutulmaktadır. Farin içinde bulunan demir ise tetrakalsiyumalüminoferrit (4CaO.Al 2 O 3.Fe 2 O 3 ) oluşturmaktadır. Bu da su ile reaksiyonda yavaş prizlenme yapmaktadır. Klinker içinde başka bileşenler de bulunmaktadır. Örneğin, çimentoda bulunabilecek alkali maddeler (K 2 O, N 2 O), kireç, alüminyum ve silis ile birleşen MgO pişirme esnasında başka maddeler ile birleşmez. Ancak klinker yavaş soğutulduğu takdirde kristal haline geçerek hacim deformasyonlarına neden olabilmektedir. Bunu engellemek veya MgO i amorf halde tutabilmek için klinker hızla soğutulmaktadır. Klinker soğutucu, hareketli ızgara ile kaplı bir odadan oluşmaktadır. Odanın duvarları refrakter malzeme ile kaplıdır. Bu odanın altında kamaralar olup bu kamaralara fanlarla sıkıştırılmış atmosfer havası üflenmektedir. Hava ızgara deliklerinden geçerek ızgara üzerindeki klinkeri soğutmaktadır. Klinker bir yandan hareket ederken, bir yandan da soğumaktadır. Başlangıçta C olan klinker, soğutucudan 100 C da çıkmakta ve bu şekilde elde edilmiş olan klinker klinker stokholüne taşınmaktadır Şekil- 10. Klinker Stokholü Çimento Öğütme Soğutucudan çıkan klinker çimento üretiminde bir ara ürün sayılır ve çimento klinkerin bir miktar kalsiyum sülfat (alçı taşı) ve tras taşı ile öğütülmesi sonucu elde edilir. Klinker, alçı taşı ve tras taşının öğütülmesinde daha çok bilyalı değirmenler kullanılır. Yaklaşık 3 m çapındaki çelik silindir şeklindeki değirmenlerde hacimlerinin üçte birine kadar çelik ezici bilyalarla doldurulmuş bölmeler bulunur. Silindir dönerken bilyalar klinker tanelerine çarparak onları ufalarlar. Son aşamada istenilen incelik elde edilmiş olur. 17

28 Klinkere öğütme sırasında ağırlıkça % 3-5 arası kalsiyum sülfat ve tras taşı gibi katkı maddeleri katılır. Bu işlem çimentonun su ile karıştırıldığında kimyasal reaksiyonların ve katılaşma sürecinin kontrolü bakımından zorunludur ve ürün silolara gönderilir (Şekil- 11). Şekil- 11. Klinkere Katkı Maddelerinin Katılması ve Çimento Değirmeninde Öğütülmesi Paketleme Silolardan alınan çimento ya silobaslarla ya da paketleme makinalarında torbalanarak piyasaya sevk edilir (Şekil- 12). 1-Torbalı Çimento: Çimento, 3 katlı özel Kraft kağıttan torbalara konur. Bu torbalar ülkemizde ve diğer pek çok ülkede 50 kg lıktır. Ancak bazı ülkelerde 25 kg lık torbalar kullanılabilmektedir. 2-Dökme Çimento: Çimento silodan doğrudan silobas denilen özel tankerlere yüklenerek hazır beton tesislerindeki veya inşaat mahallindeki beton santrallerine sevk edilir. Şekil- 12. Çimentonun Silobuslara Yüklenmesi - Paketlenmesi 18

29 Çimento üretiminde saat başı alınan numuneler ile çimentonun priz süresi, kimyasal özellikleri, fiziksel özellikleri ve mekanik davranışları sürekli gözlemlenmektedir. Ayrıca standart 1, 2, 7 ve 28 günlük mukavemet değerlerine bakmak suretiyle Türk Standartları Enstitüsü tarafından istenen değerlerler göz önüne alınarak kontrol edilir. Kullanılacak Olan Yakıtlar: Klinker üretimi esnasında fırınlarda katı yakıt sınıfından olan petrokok ve linyit olmak üzere iki çeşit kömür kullanılacaktır. 1 ton klinker elde etmek için yaklaşık 56,16 kg petrokok ve 56,16 kg linyit kömürü tüketilecektir. Kömür: ton/yıl klinkerx56,16 kg/ton klinkerx1,10 nem= ton/yıl Petrokok: ton/yıl klinkerx56,16 kg/ton klinkerx1,10 nem= ton/yıl TOPLAM: ton/yıl Döner fırın prosesinde kullanılacak olan kömür tesise parça kömür olarak getirilecek ve kömür homojen stokholünde stoklanacaktır. Kömür buradan kömür değirmenine daha sonra da döner fırına son teknolojiye sahip tozsuzlaştırılmış olarak sevk edilecektir. İlk ateşlemeler 6 numara fuel oil ile yapılacak ve sıcaklıklar kömürün yanma sıcaklığına eriştiği zaman kömür yakılmaya başlanacaktır. Kömür öğütme tesisinde tozsuzlaştırmayı sağlamak amacıyla torbalı filtreler kullanılacaktır. Vize Klinker Üretim, Öğütme, Paketleme Tesisi ve Hammadde Ocakları proje alanı Vize İlçesi nin kuş uçuşu yaklaşık 6 km doğusunda, Kırklareli İli nin ise yaklaşık 52 km güneydoğusunda yer almaktadır. Faaliyet alanına Kırklareli den güneydoğu istikametinde devam eden eski İstanbul-Kırklareli karayolundan gidilerek Vize yi geçtikten sonra yaklaşık 5. km den sola ayrılan ve Okçular-Akpınar köylerine devam eden yol ile ulaşılmaktadır. Proje alanı orman ve şahıs arazilerinden oluşmakta olup uydu görüntüsü aşağıda verilmektedir. 19