KOAH ATAKLARINDA V RAL VE AT P K ETKENLER N ROLÜ

Transkript

1 zmir Gö üs Hastanesi Dergisi, Cilt XIX, Say 2, 2005 KOAH ATAKLARINDA V RAL VE AT P K ETKENLER N ROLÜ THE ROLE OF VIRUSES AND ATYPICAL AGENTS IN ACUTE EXACERBATIONS OF COPD Filiz GÜLDAVAL 1 lke EVC LER 1 Günefl fienol 2 R fat ÖZACAR 1 Dr. Suat Seren Gö üs Hastal klar ve Cerrahisi E itim ve Araflt rma Hastanesi, zmir 1 Gö üs Hastal klar Klini i 2 Mikrobiyoloji Bölümü Anahtar sözcükler: KOAH, virus, atipik ajan Key words: COPD, viruses, atypical agent ÖZET KOAH akut alevlenmelerinin %80 inden enfeksiyonlar sorumludur. Bunlar n %47 sinde bakteriler, %30 unda virüsler, %5-10 unda atipik ajanlar etkendir. Amac m z; KOAH akut ataklar nda atipik ajanlar n ve virüslerin yerini araflt rmakt. Çal flmam zda prospektif olarak 6 ayl k süreç içinde KOAH akut atakla baflvuran 86 olguda iki viral ve üç atipik ajana ait çift serum örneklerinde Enzyme mmune Assay (EIA) yöntemiyle antikor titrelerini inceledik. Toplam 86 olgunun %29 unda Respiratuar Sinsityal Virüs (RSV), %15 inde mikoplazma, %7 sinde adenovirüs, %3 klamidya, %2.5 legionella, %5 RSV+mikoplazma ve %2.5 oran nda da RSV+klamidya birlikteli i izlendi. Olgular n %36 s nda etken saptanmad. 20 adet sa lkl kontrol grubunun %5 inde RSV, %5 inde de adenovirüs bulundu. ki grup aras nda RSV ve adenovirüs aç s ndan anlaml fark izlendi (p 0.066). Sonuç olarak, KOAH akut ataklar nda özellikle virüslerin önemini vurgulamak istedik. G R fi KOAH s k görülen, uzun ve kronik bir seyir sürecinde ataklar n s k meydana geldi i bir hastal kt r. Akut ataklar önemli bir morbidite ve mortalite nedenidir. Ataklarda enfeksiyonlar SUMMARY Infections are responsible for 80% of COPD acute exacerbations. Bacteries are responsible for 47%, viruses are found in 30% and atypical agents are responsible in 5-10%. Our aim is, to research the role of viruses and atypical agents in acute exacerbations of COPD. In our study we studied prospectively the antibody titres of 86 patients who admitted with COPD acute exacerbation in a six month period. Antibody titres were measured by using Enzyme Immune Assay method with double serum samples for two viral and three atypical agents. Among 86 patients, 29% had Respiratory Syncitial Virus (RSV), 15% had mycoplasma, 7% had adenovirus, 3% had chlamydia, 2.5% had Legionella, 5% had RSV + mycoplasma and 2.5% had RSV + chlamydia combination Agent could not be determined in 36%. Among 20 healthy control group, 5% had RSV and 5% had adenovirus. There was a statistical difference when compared with the control group (p 0.066). In conclusion,we would like to impress the importance of viruses in acute exacerbations of COPD. önemli bir yer tutmakta, hastan n yaflam kalitesini bozarak s k hastaneye yat fl gerektirmektedir (1). KOAH akut alevlenmelerinin %80 inde enfeksiyonlar etkendir. Bunlar n %47 sinden bakteriler, %30 undan virüsler, 45

2 KOAH ATAKLARINDA V RAL VE AT P K ETKENLER N ROLÜ %5 10 undan da atipik etkenler sorumludur (2). KOAH da akut atak tan mlamas her ne kadar karmafl k olsa da dispnede, balgam miktar nda ve/veya pürülans nda art fl bakteriyel nedenli bir ata düflündürür. Akut atak s ras nda en s k izole edilen mikroorganizmalar; Streptococcus pneumoniae, Moraxella catarrhalis ve Haemophilus türleridir(3,4). Son y llarda atipik etkenler ve virüslerin KOAH akut ataklar nda rolü oldu- una dair çal flmalar h z kazanm flt r. Çal flmam zda akut atakla baflvuran KOAH olgular n n serumlar nda, serolojik yöntemle viral ve atipik patojenlerin akut atak etyolojisindeki yerinin araflt r lmas n amaçlad k. GEREÇ VE YÖNTEM Bu çal flma prospektif olarak Mart-Eylül 2003 tarihleri aras nda yap ld. Klini imize akut atak ile baflvuran KOAH l 86 olgu ve 20 adet sa l kl kontrol grubu olgusu çal flmaya dahil edildi. Akut atak kriteri olarak nefes darl nda, balgam miktar ve pürülans nda art fl al nd. Olgular n hepsi Toraks Derne i uzlafl raporuna (5) göre beklenen FEV1: %50 nin alt nda olan a r ve çok a r KOAH grubuna dahildi. Her olgudan baflvuru s ras nda ve 2 hafta sonras nda çift serum örne- i al nd. Örnekler Enzyme Immune Assay yöntemi ile çal fl ld. Mycoplasma IgM ve IgG (Novum Diagnostica GgmbH, Germany), Chlamydia IgM ve IgG (Novatec Immundiagnostica GmbH, Germany), Legionella IgM ve IgG (Novatec Immudiagnostica GmbH, Germany), RSV IgM ve IgG (Immunlab GmbH, Germany), Adenovirus IgM ve IgG (Immunlab GmbH, Germany) EIA kitleri kullan ld. IgM olumlulu u veya iki serum aras nda en az iki misli titre art fl saptanmas tan sal olarak de erlendirildi. IgM olumlulu u saptanan her hastan n serumunda Romatoid Faktör (RF) bak ld. RF olumlu bulunan serumlar IgM aç s ndan de erlendirme d fl b rak ld. statiksel metot olarak Pearson Chi Square testi kullan ld. p<0.066 istatiksel olarak anlaml kabul edildi. BULGULAR Çal flmaya 86 olgu dahil edildi. Olgular n 18 i kad n (%20), 68 i erkek (%80) idi. Ortalama yafl 64.7±5.2 idi. Kontrol grubu 6 kad n, 14 erkekten olufluyordu. Yafl ortalamas 60.5±4.2 idi. Ortalama yat fl süresi 14.8 gündü. Olgular n %85 i halen aktif sigara içicisi, %15 i sigaray b rakm flt. Bütün olgular n FEV1: %50 nin alt nda idi. Çal flmaya al nan 86 olgunun 55 inde (%63) seroloji testleri pozitifti. 25 (%29) olguda RSV IgM pozitifli i, 13 (%15) olguda Mycoplasma IgM pozitifli i, 6 (%7) olguda Adenovirus IgM pozitifli i, 3 (%3) olguda Chlamydia IgM pozitifli i, 2 (%2,5) olguda Legionella IgM pozitifli i saptand.31 (%36) olguda seroloji negatifti. 6 (%7,5) olguda birden fazla etken saptand. Bunlar n içinde 2 (%2,5) olgu RSV ve Chlamydia, 4 (%5) olgu RSV ve Mycoplasma birlikteli i gösteriyordu. 20 adet sa l kl kontrol grubunda 1 (%5) olguda RSV IgM pozitifli i, 1 (%5) olguda Adenovirus IgM pozitifli i saptand. RSV ve Adenovirüs pozitifli i aç s ndan çal flma grubu, kontrol grubu ile karfl laflt r ld nda istatiksel olarak anlaml fark saptand (p 0.066). Olgular n ortalama yat fl süreleri göz önüne al nd nda yat fl süreleri sero (+) olgularda 15 gün, sero (-) olgularda 14 gündü. Seropozitif olgular n ortalama yat fl süresi ile seronegatif olgular n ortalama yat fl süreleri aras nda istatiksel olarak anlaml farkl l k saptanmad. Sigara öyküsü, seropozitif olan olgular n %90' nda mevcuttu. Kontrol grubunun %80 inde sigara öyküsü vard. Ancak seropozitif kontrol grubu olgular n hiçbirinde sigara öyküsü yoktu. 46

3 ZM R GÖ ÜS HASTANES DERG S Tablo 1. Olgular n Demografik Özellikleri. KOAH Akut Kontrol Atakl Hastalar Grubu Yafl 64.7 ± ± 4.2 Erkek Kad n 18 6 Sigara(%) Yat fl Süresi (gün) 14.8 Tablo 2. KOAH Akut Atakl ve Kontrol grubu olgular n etkenlere göre da l m. Çal flma Gru bu Kontrol Grubu *RSV *25(%29) 1(%5) Mycoplasma Pneumoniae 13(%15) 0 *Adenovirus *6(%7) 1(%5) Chlamydia Pneumoniae 3(%3) 0 Legionella Pneumoniae 2(%2.5) 0 RSV + Mycoplasma 4(%5) 0 RSV + Chlamydia 2(%2.5) 0 *p TARTIfiMA KOAH tüm dünyada önemli morbidite ve mortaliteye neden olan bir hastal kt r. Akut ataklar s k hastane baflvurusu ve yat fl gerektirmektedir. KOAH akut ataklar ndan çeflitli etkenler sorumlu tutulmufltur. Önemli bir etyolojik faktör de solunum yolu enfeksiyonlar d r. Bakteriyel enfeksiyonlar %40-60 oran nda etken olarak saptanm flt r. Virüsler %30, atipik etkenler ise %10 oran nda ataktan sorumlu tutulmaktad r (2). Son y llarda KOAH akut ata nda virüslerin rolü ile ilgili birçok çal flma yap lm flt r. Seroloji, mikroorganizmalar n oluflturduklar enfeksiyonlar n gösterilmesinde geçerli bir yöntem olup, KOAH da enfeksiyonun de erlendirilmesinde yard mc oldu una dair çeflitli çal flmalar mevcuttur (3). Atipik mikroorganizmalar n rutin kültürlerde üretilmesi zor oldu undan serolojinin kullan lmas yayg n bir yöntemdir (6). Çal flmalar, KOAH l hastalar n artm fl solunum yolu enfeksiyonu oran na sahip olduk- 47

4 KOAH ATAKLARINDA V RAL VE AT P K ETKENLER N ROLÜ lar n göstermektedir ve bu solunum yolu hastal klar na spesifik virüsler neden olmaktad r (7). Akut ataklar n ortalama 1/3 ünden virüslerin sorumlu oldu u ve viral etkenlerin atipik mikroorganizmalardan daha s kl kla KOAH ta akut ata a neden olduklar kabul edilmektedir (8,9). Son zamanlarda PCR tekni i kullan larak yap lan çal flmalarda KOAH akut atakl olgular n %44 ünde solunum yollar virüsleri izole edilmifltir (7). Benzer bir çal flmada KOAH akut ataklar nda %39.2 oran nda virüsler saptanm flt r (10). Çal flmam zda da benzer olarak virüsler %36 oran nda etken olarak bulunmufltur. Araflt r lan etiyolojiler aras nda KOAH l hastalarda infeksiyona yol açt bilinen iki virüs yer almamaktad r. Bunlar coronavirüs ve rhinovirüstür. Bu iki virüsün serolojik tan s özellikle zordur ve çal flmam zda ele al nmam fllard r. Yine de,en az ndan rhinovirüs ile infekte olan KOAH hastalar nda hastaneye yat fl oranlar n n düflük oldu unu bilmekte fayda vard r (11). Wark ve ark. (12) yapt klar detayl bir çal flmada obstrüktif hava yolu hastal bulunan hastalar n %51 inde RSV saptad lar. Viral etyoloji (influenza, rhinovirus ve coronavirus ile birlikte) ise toplam %76 idi. Seemungal ve ark. (10)'n n yapt klar bir çal flmada RSV %29 oran nda eksezarbasyon nedeni olarak saptand. Yap lan bir baflka çal flmada 70 KOAH akut atakl olguda RSV s kl %12, adenovirüs ise %1.5 olarak bulunmufltur (7). Matsuse ve ark. (13) adenoviral EIA proteinini KOAH l hastalarda hava yollar nda saptam fllard r. Ve bu; KOAH da latent adenoviral enfeksiyon hipotezinin oluflmas na yol açm flt r. Çal flmam zda KOAH akut atakl olgularda RSV s kl n %29, adenovirüs s kl n %7 oran nda saptad k. Bu iki virüs aç s ndan kontrol grubuna göre istatistiksel olarak anlaml farkl l k mevcuttu. Adenovirüsteki anlaml yükseklik oran n n da bu hipotezi destekleyebilece ini düflündük. Serolojik çal flmalar C. pneumoniae n n KOAH akut ataklar n n %4 ünden sorumlu olabilece ini desteklemektedir (14). Mo olkoç ve ark. (15) 49 KOAH olgusu ile yapt klar çal flmada %16 olguda Chlamydia pozitifli i saptam fllard r. Beati ve ark. (16)'n n çal flmas nda 44 KOAH akut atakl olgunun %5 inde, Torres ve ark. (17) yapt klar çal flmada KOAH l olgular n %12 sinde Chlamydia etken olarak saptanm flt r. Taflbakan ve ark. (18) çal flmas nda Chlamydia %31.4 olarak bulunmufltur. Bizim çal flmam zda ise Chlamydia seropozitifli i %3 olarak saptand. Di er çal flmalarla karfl laflt r ld nda Chlamydia seropozitifli ini düflük bulmam z ; kronik infekte olan KOAH olgular nda, bu mikroorganizmaya karfl de iflmeden yüksek olarak seyreden antikor titresi bulundu undan akut enfeksiyonlarda bu organizman n serolojik olarak saptanmas n n güçlü üne ba lad k. Uzun ve ark. (19) yapt klar bir çal flmada Mycoplasma pozitifli i %7.6 idi. Taflbakan ve ark. (18) Mycoplasma y %5.7 olarak saptad lar. Mycoplasma enfeksiyonu, yap lan çal flmalarda KOAH akut ataklar nda çok az s kl kla etken olarak gösterilmifltir (12-20). Çal flmam zda ise KOAH akut atakla baflvuran hastalarda Mycoplasma pozitifli i oran %15 olarak saptand. Lieberman ve ark. (21)' n n çal flmas nda da, benzer sonuçlar elde edilmifltir. Mycoplasma pneumoniae %14,2 olarak saptanm flt r. Legionella pneumoniae ise yap lan de iflik çal flmalarda %5.5, %2.7, %9 olarak bulunmufltur (17,19,22). Biz ise çal flmam zda Legionellay %2.5 oran nda etken olarak saptad k. Sonuç olarak akut atak ile baflvuran KOAH l olgularda etkenler aras nda en s k RSV yi saptad k. RSV ve adenovirüs oranlar istatiksel olarak anlaml yd. Böylece çal flmam zda KOAH akut ata etyolojisinde özellikle virüslerin önemini vurgulamak istedik. 48

5 ZM R GÖ ÜS HASTANES DERG S KAYNAKLAR 1. Seemungal TAR, Donaldson GC, Paul EA ve ark. Effect of exacerbation on quality of life in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Am J Respir Crit Care Med 1988; 157: Kocabafl A. Kronik obstrüktif akci er hastal nda alevlenme: nfeksiyonlar n rolü. Ekim N, Uçan ES ve ark, eds. Solunum sistemi infeksiyonlar. Ankara. Turgut Yay nc l k 2001; Fagon JY, Chastre J, Gibert C. Acute respiratory failure in chronic obstructive pulmonary disease. In: Dereme JP, Whitelaw WA, Simillawski T, eds. Acute respiratory failure in chronic obstructive pulmonary disease- Vol: 92. New York: Marcel Dekker; 1996; Voelkel N, Tuder R. COPD, exacerbation. Chest 2000; 117(2): Schelhamer JH, Gill VJ, Quinn TC, et al. The laboratory evaluation of opportunistic pulmonary infections. Ann Int Med 1996; 124: Toraks Derne i Kronik Obstrüktif Akci er Hastal Tan ve Tedavi Rehberi. Toraks Dergisi 2000: Greenberg S. Viral respiratory infections in elderly patients and patients with chronic obstructive pulmonary disease. Am J Med 2002; 112(6A): Arseven O. Kronik obstrüktif akci er hastal nda antibiyotik kullan m ve afl lar. Toraks Derne i yay nlar, Turgut Yay nc l k, stanbul 2000; 2: Sethi S. Infectious etiology of acute exacerbations of chronic bronchitis. Chest 2000; 117 (Suppl 2): Seemungal TAR, Harper Owen R, Bhowemic A, et al. Respiratory viruses, symptoms and inflamatory markers in acute exacerbations and stable chronic obstructive pulmonary disease. Am J Respir Crit Care Med 2001; 164: Walsh EE, Falsey AR, Hennessey PA. Respiratory syncytial and other virus infection in persons with chronic ca rdiopulmonary disease. Am J Respir Crit Care Med 1999; 160: Wark PAB, Johnston SL, Moric I, et al. Neutrophil degranulation and cell lysis is associated with clinical severity in virusinduced astma. Eur Respir J 2002, 19: Matsuse T, Hahashi S, Kuwana K, et al. Latent adenoviral infections in the pathogenesis of chronic airway obstruction. Am Rev Respir Dis 1992; 146: Blasi F, Legnani D, Lambarda UM, et al. Chlamidia pneumonia infection in acute exacerbations of COPD. Eur Respir J 1993; 6: Mogulkoç N, Karakurt S, Isalska B, et al. Acute purulent exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease and Chlamydia pneumoniae infection. Am J Respir Crit Care Med 1999; 160: Beaty CD, Gynaston JT, Wang SP, et al. Chlamydia pneumoniae, strain TWAR, infection in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Am Rev Respir Dis 1991; 144: Torres A, Dorca J, Zalacain R, et al. Community-acquired pneumonia in chronic obstructive pulmonary disease: a Spanish multicenter study. Am J Respir Crit Care Med. 1996; 154(5): Taflbakan S, Baflo lu ÖK, Say ner AA ve ark. KOAH alevlenmelerinde etken patojenler. Toraks Ulusal Akci er ve Sa l 3. Kongre kitapç, Antalya 2000; Uzun K, Özbay B, Buzgan T ve ark. KOAH akut ata nda Chlamydiae pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae, Legionella spp ve nfluenza A s kl. Toraks Dergisi, 2002; 3121: Buscha RO, Saxtan D, Shultz PS, et al. Infections with viruses and Mycoplasma pneumoniae during exacerbations of chronic bronchitis. J Infect Dis 1978; 137: Lieberman D, Ben-Yaakov M, Lazarovich Z, et al. Infectious etiologies in acute exacer- 49

6 KOAH ATAKLARINDA V RAL VE AT P K ETKENLER N ROLÜ bation of COPD. Diagn Microbial Infect Dis 2001; 40: Gah SK, Johan A, Cheang JH, Wang YE. A prospective study of infections with atypical pneumonia organisms in acute exacerbations of chronic bronchitis. Ann Acad Med Singapore 1999; 28: (Abstract). Yaz flma Adresi: Dr. Filiz GÜLDAVAL Dr. Suat Seren Gö üs Hastal klar ve Cerrahisi E itim ve Araflt rma Hastanesi, Gö üs Hastal klar Klini i, Yeniflehir/ ZM R Tel: /402 50