KASIM/NOVEMBER 2005 ERNST & YOUNG YILI BÜTÇES TMMM YE SUNULDU Mehmet KORKUSUZ

Transkript

1 ERNST & YOUNG KASIM/NOVEMBER Ernst & Young All Rights Reserved. Ernst & Young is a registered trademark. stanbul Merkez Ofis Büyükdere Caddesi Beytem Plaza fiiflli stanbul Tel : (pbx) Fax : istanbul.office@tr.ey.com zmir Ofis Akdeniz Mah. Halit Ziya Bulvar No:74 K:2 Yap Kredi Sigorta fl Merkezi Alsancak zmir Tel : Fax : izmir.office@tr.ey.com 2006 YILI BÜTÇES TMMM YE SUNULDU Mehmet KORKUSUZ 2006 TÜB TAK AR-GE DESTEK PROGRAMINA L fik N YEN DÜZENLEMELER Nagihan fiengül Ankara Ofis Reflit Galip Cad. No:53 D:3-4 Gaziosmanpafla Ankara Tel : Fax : ankara.office@tr.ey.com Bursa Ofis Kükürtlü Cad. Tan fl Merk. No:67 B Blok D: Bursa Tel : Fax : bursa.office@tr.ey.com ÖDEMELER DENGES Adil YAZICIO LU Dünya dan Vergi Haberleri Do a M RZA English Translation Resmi Gazete den... Cansu USLU Sirküler ndeks Vergi Hakk nda Concerning Tax

2 VERG DE GÜNDEM 2006 YILI BÜTÇES TMMM YE SUNULDU Mehmet KORKUSUZ Her y l Haziran ay nda Baflbakanl k taraf ndan yay mlanan bütçe ça r s ile bafllayan ve yaklafl k dört ay süren bir haz rl k devresinin ard ndan, izleyen y l n bütçe kanunu tasar s, Anayasam z n hükmünün de bir gere i olarak ayn y l n 17/Ekim gününe kadar Türkiye Büyük Millet Meclisi ne sunulmaktad r. Mecliste önce Plan ve Bütçe Komisyonunda daha sonra da Genel Kurulda görüflülen tasar, kabul edilmesi halinde, bütçe kanunu olarak Cumhurbaflkan n n onay na sunulmakta; onay n ard ndan da Resmi Gazete de yay mlanarak, ilgili oldu u y l n ilk gününde yürürlü e girmektedir. Yani, devlet bütçelerinin haz rlanmas ve mecliste görüflülerek kabul edilmesi yaklafl k alt ayl k bir süreyi almaktad r. fiüphesiz ki devlet bütçelerinin önemi haz rlanma ve görüflülme sürecinin böylesine uzun bir süreyi al yor olmas ndan kaynaklanmamaktad r. Bütçelerde yer alan harcama kalemlerinin önemli bir k sm n n (faiz giderleri, personel giderleri, sosyal güvenlik kurumlar na yap lan aktarmalar vb.) üzerinde tasarruf yap lamayacak türde olmas dolay s yla içinde bulundu umuz dönemlerde çok fazla gerçeklefltirilme imkan bulunmasa da, her bütçede oldu u gibi devlet bütçelerinde de k t kaynaklar n s n rs z ihtiyaçlar aras nda, en yüksek fayday sa layacak biçimde da t lmas amac baflta gelmektedir. Bunun yan s ra, devlet bütçelerinde, Hükümetlere, kamu gelirlerini toplama ve bunlar kamu hizmetlerinin finansman nda kullanma konusunda yetki ve izin verilmesi gibi önemli bir baflka amaç ta söz konusudur. Devlet bütçelerini di er bütçelerden ay ran en temel özellik de budur. Haz rlad bütçe tasar s parlamentoda onaylanan bir Hükümet, o y l içinde kamu gelirlerini toplama ve bunlar yine bütçede gösterilen kamu hizmetlerinin finansman nda kullanma hak ve yetkisini kazanmaktad r. Bütçeler, bütçe dönemi içinde nerelere ne kadar para harcanaca n göstermesi yönüyle, bir bak ma haz rlayan hükümetlerin pro ram gibidir. Yine devlet bütçeleri, milli ekonomideki kaynaklar n önemli bir k sm n n kamu taraf ndan kullan lmas na yol aç yor olmas dolay s yla milli ekonomi üzerinde (2006 y l Merkezi Yönetim Bütçesi ile GSMH n n yaklafl k % 33,7 sini oluflturan 181,9 milyar YTL n n kamu taraf ndan kullan lmas öngörülüyor); gelirlerin toplanmas ve bunlar n kamu hizmetleri için harcanmas aflamalar nda gelir da l m na do rudan etkileri dolay s yla da sosyal hayat m zda önemli etkilere sahiptir. Bu özellikleri sebebiyle, Devlet bütçeleri, Modern Maliye Teorisinde, kamu gelirleri ile kamu harcamalar n n bir arada gösterildi i metinler olman n ötesinde, maliye politikas n n etkili bir arac olarak kabul edilmektedir. Ancak, toplumsal hayat m z bak m ndan bu kadar önemli olmas na ra men, günümüzde bütçelere olan ilginin yeterli düzeyde oldu- unu söyleyebilmek pek mümkün de ildir. Bunda flüphesiz ki vergiye tabi gelirlerin idarece tam olarak kavran p vergilendirilemeyiflinin yani kay td fl l n bu kadar yayg n olmas n n önemli etkileri bulunmaktad r. Daha aç k bir ifade ile, gelirini vergi d fl tutabilen bir kifli, kamu kaynaklar üzerinde bir sahiplik duygusu da tafl mamaktad r. Bu duyguya sahip olmayan bir kiflinin de o kaynaklar n yerinde ve verimli kullan m ile ilgili olmas beklenemez. Geçti imiz 17/Ekim tarihinde Hükümet taraf ndan TBMM ne sunulan 2006 y l Merkezi Yönetim Bütçesinin de toplumda gerekli yank y yaratt n herhalde söyleyemeyiz. Gazetelerde yay mlanan s n rl say da köfle yaz s d fl nda toplumdan veya onu temsil eden kurulufllardan bütçe tasar s ile ilgili bir görüfl veya öneri ortaya at lmad. Oysa, kamu kaynaklar n n israf edilmesi ve kötüye kullan lmas n n önlenmesinde, toplumsal denetim ya da kamuoyu denetiminin çok büyük önemi bulunuyor. Esasen söz konusu kamuoyu denetimi, kaynaklar verimli kullanma arzusunda olan Hükümetlerin de önemli bir deste i kabul edilebilir. Bu giriflten sonra, 2006 y l bütçesinin temel özelliklerine ve bütçede yer alan baz temel büyüklüklere geçebiliriz. Her fleyden önce, 2006 y l bütçesi olarak adland r lan ve geçti imiz Ekim ay nda TBMM ne sunulan bütçe kanunu tasar s, sadece 2006 y l na iliflkin de il ayn zamanda 2007 ve 2008 y llar na iliflkin gelir ve harcama tutarlar n n da bir arada yer ald bir metin olma özelli i tafl maktad r. Tasar n n Mecliste bir kanun olarak kabulü ile birlikte sadece 2006 y l na iliflkin de il ayn zamanda 2007 ve 2008 y llar na iliflkin gelir tahminleri ve harcama s n rlar da parlamento taraf ndan belirlenmifl olacakt r. Ülkemizde ilk kez yap lan bu çok y ll bütçe uygulamas, kamu mali yönetimi ve kontrol sistemimizin uluslararas standartlara uyumunu sa lamay amaçlayan ve 2003 y l sonunda TBMM de kabul edilen Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu hükümlerine dayanmaktad r. Görüflmelerine Kas m ay bafl nda bafllanmas beklenen Bütçe Kanunu Tasar s, kamu borçlanma gere indeki düflüfl e iliminin sürdürülmesi ve kamu borç stokunun gayri safi yurtiçi has laya oran n n makul düzeylere indirilmesi gibi öncelikli hedeflere sahip bulunmaktad r. Kamu harcamalar n n etkin bir flekilde önceliklendirilmesine dayanan bu yeni çok y ll bütçeleme sistemi ile ayn zamanda konsolide bütçe sistemine de son verilmektedir. Yeni sistem çerçevesinde haz rlanan tasar ile, y llar n kapsayan üç y ll k dönemde merkezi yönetim bütçe giderleri ile gelirlerinin GSY H ya oran n n azalt lmas, merkezi yönetim bütçe giderleri içinde, faiz giderlerinin pay n n azalt lmas ve bu suretle de 2008 y l sonunda faiz giderlerinin bütçe üzerindeki bask s n n büyük ölçüde ortadan kalkmas öngörülmektedir y l na iliflkin bütçenin haz rlanmas s ras nda, temel parametrelerden faiz d fl fazla % 6,5; büyüme % 5; ihracat 79 Milyar dolar; ithalat 124 Milyar Dolar; GSMH 539,9 Milyar YTL; ÜFE ve TÜFE % 5 olarak dikkate al nm flt r y l için merkezi yönetim bütçe harcamalar toplam, 170,1 Milyar YTL si genel bütçeli kurumlara air olmak üzere 181,9 Milyar YTL dir. Genel bütçeli kurumlar n harcamalar toplam n n 36 Milyar YTL si personel giderlerine, 49,1 Milyar YTL si sosyal güvenlik kurumlar na yap lacak aktarmalar n da dahil oldu u cari transferlere, 17,7 Milyar YTL si mal ve hizmet al mlar na, 46,2 Milyar YTL si faiz ödemelerine ve 15,1 Milyar YTL si de yat r m harcamalar na ayr lm fl bulun- 2

3 maktad r. Bütçeleme sisteminin de iflmifl olmas sebebiyle karfl laflt rma yapmak çok do ru olmasa da, 2006 y l Merkezi Yönetim Bütçesinde yer alan harcama tutar, 2005 y l konsolide bütçesinde öngörülen harcama tutar na göre % 16,9 oran nda bir art fl ifade etmektedir. Öte yandan, 2006 y l için öngörülen Merkezi Yönetim Bütçesi harcamalar (Hazine yard mlar dahil) toplam n n GSMH içindeki pay % 33,7 dir. Bu oran n, öngörülen konsolide bütçe giderleri için 2004 y l nda % 34,9 ve 2005 y l nda % 32 oldu unu hat rlatmak isteriz. Son y llarda bütçe harcamalar içinde önemli bir yer tutan faiz ödemelerinin ( iç ve d fl borç faiz ödemeleri toplam ) gerek bütçe harcamalar toplam içindeki ve gerekse GSMH içindeki pay nda bir düflüfl gözlenmektedir. Örne in, 2004 y l nda % 40 olarak gerçekleflen faiz gider-lerinin bütçe giderleri içindeki pay n n, 2005 y l sonunda da % 34 olarak gerçekleflmesi beklenmektedir. Faiz ödemelerinin 2006 y l nda Merkezi Yönetim Bütçe giderleri içindeki pay n n ise % 25,4 olmas öngörülmektedir. Ayn ödemelerin GSMH içindeki pay nda da önemli oranlarda düflüfl söz konusudur y l nda % 13,8 olarak gerçekleflen bu oran n 2005 y l sonunda da % 11,7 olmas beklenmektedir y l bütçesi ile öngörülen oran ise % 8,5 dir y l Merkezi Yönetim Bütçesinde öngörülen Genel Bütçe Gelirleri toplam, 146,4 Milyar YTL si vergi geliri, 22,1 Milyar YTL si vergi d fl gelirler, 2,3 Milyar YTL si sermaye gelirleri ve 0,374 Milyar YTL si de ba fl ve yard mlar olmak üzere, 171,2 Milyar YTL dir (Mahalli idareler ve fon pay dahil). Ayn y l içinde yap lmas öngörülen red ve iadeler düflüldükten sonra, net genel bütçe geliri 156,2 Milyar YTL olmaktad r. Tasar ile, 2007 y l için öngörülen genel bütçe gelirleri toplam 178,4 Milyar YTL; 2008 y l için öngörülen genel bütçe gelirleri toplam ise 188,9 Milyar YTL olarak belirlenmifltir. Belirtilen tutarlar n s ras yla, 156,2 Milyar YTL ve 165,9 Milyar YTL si vergi gelirlerinden oluflmaktad r y l nda toplam 146,4 Milyar YTL tutar ndaki vergi gelirinin ( mahalli idareler ve fon paylar dahil) 43,8 Milyar YTL sini gelir, kar ve sermaye kazançlar üzerinden al nacak vergilerin (gelir ve kurumlar vergileri); 66,8 Milyar YTL sini dahilde al nan mal ve hizmet vergilerinin; 24,2 Milyar YTL sini uluslar aras ticaretten al nan vergilerin; 4,9 Milyar YTL sini mülkiyet üzerinden al nan vergilerin ve 2,8 Milyar YTL sini di er vergiler (Damga vergisi) ve 3,7 Milyar YTL sini de idari harçlar ve ücretler oluflturmaktad r. Gelir, kar ve sermaye kazançlar üzerinden al nacak vergiler toplam olan 43,8 Milyar YTL nin 29,1 Milyar YTL lik k sm gelir vergisinden, kalan 14,7 Milyar YTL lik k sm da kurumlar vergisinden sa lanmas beklenmektedir. Planlanan oran indirimi sebebiyle, kurumlar vergisi tahsilat nda 2007 ve 2008 y llar nda düflüfl öngörülmektedir. Dahilde al nan mal ve hizmet vergileri toplam olan 66,8 Milyar YTL nin 25,5 Milyar YTL lik k sm Katma De er Vergisinden, 37,3 Milyar YTL lik k sm Özel Tüketim Vergisinden, 3,7 Milyar YTL lik k sm Özel letiflim Vergisinden ve kalan 0,3 Milyar YTL lik k sm da fians Oyunlar Vergisinden sa lanacakt r y l na iliflkin revize edilen tutarlar ile karfl - laflt r ld nda, 2006 y l nda, genel olarak vergi gelirlerinde (mahalli idareler ve fon paylar hariç tutar) % 10,8, gelir vergisinde % 8,7, kurumlar vergisinde % 12,4, dahilde al nan KDV nde % 13,8, ÖTV nde % 8, Özel iletiflim Vergisinde % 22,7, fians Oyunlar Vergisinde % 11,1, Veraset ve ntikal Vergisinde % 12,5, Motorlu Tafl tlar Vergisinde % 15,9 Gümrük Vergilerinde % 13,2 oran nda art fllar söz konusudur. Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinde ise % 8,2 oran nda bir düflüfl beklenmektedir. Öte yandan, 2006 y l nda, brüt ve net (fon ve paylar ile red ve iadeler hariç) vergi gelirlerinin GSMH ya oranlar nda az da olsa düflüfller söz konusudur. Örne in 2005 y l nda brüt vergi gelirlerinin GSMH ya oran % 27,22 iken bu oran n 2006 y l nda % 27,13 olmas beklenmektedir. Bu oranlar, net vergi gelirleri için, s ras yla, % 22,07 ve % 21,92 dir. (Maliye Bakanl nca yay mlanan Gelir Bütçesi Sunum Metni) 2006 y l bütçesinde dikkat çeken bir di er önemli nokta vergi gelirlerinin (brüt) faiz giderlerini karfl lama oran ndaki de iflmedir. Baflka bir ifade ile, vergi gelirlerinin faiz giderlerini karfl lama oran nda son befl y ll k dönemde önemli geliflmeler mevcuttur. Bu oran, 2001 y l nda % 96,8 (vergi gelirlerinin tamam bile borç faizlerini ödemeye yeterli de il); 2002 y l nda % 114,9; 2004 y l nda % 159,4 olarak gerçekleflmifltir y l sonu itibar yla % 220 olarak gerçekleflmesi beklenmektedir y l nda ise % 316,8 olmas öngörülmektedir. Yani, vergi gelirleri 2001 y l nda faiz ödemelerini karfl layamaz durumda iken 2006 y l nda faiz ödemelerinin üç kat n aflm fl bulunmaktad r. Bu olumlu geliflmenin alt nda yatan iki önemli gerekçeden biri bütçe disiplininin sa lanm fl olmas, di eri ise enflasyon oran ndaki düflüfle paralel olarak borçlanma maliyetlerindeki düflüfllerdir. Ancak ayn olumlu fleyleri sosyal güvenlik kurumlar na bütçeden aktar lan kaynaklar konusunda da söyleyebilmemiz mümkün de ildir. Burada faiz giderlerinin tersine giderek kötüleflen bir durum söz konusudur. Örne in, 2000 y l nda toplam vergi gelirlerinin % 77 si faiz ödemelerine ve % 12 si sosyal güvenlik kurumlar na ayr lm flken, bu oranlar, s ras yla, 2003 y l nda % 69,5 ve % 18,8; 2005 y l nda ise % 53 ve % 21 olmufltur y l için öngörülen oranlar ise % 31,7 ve % 22 dir. Görüldü ü gibi, 2000 y l nda faiz ödemeleri, sosyal güvenlik kurumlar na yap lan aktarmalar n (6) kat ndan bile fazla iken 2006 y l nda bir buçuk kat ndan bile az hale gelmifltir y l için öngörülen bu oranlar n bir baflka flekilde ifadesi, 2006 y l nda toplanacak vergilerin beflte birinden fazlas n n sosyal güvenlik kurumlar n n aç klar n kapatmak üzere bu kurumlara aktar lacak olmas d r. Bu durum, sosyal güvenlik alan nda yap - lacak reformlar n ne kadar gerekli oldu unu vurgulamak bak m ndan önemlidir y l bütçesinde dikkati çeken son bir özellik te bütçe aç ile ilgilidir. Daha do rusu, ilk defa bir y l n bütçesinde öngörülen aç k hem toplam bütçe harcamalar içindeki pay ile ve hem de GSMH içindeki pay ile en düflük seviyededir y l bütçesinde de öngörülen bütçe aç 13,4 Milyar YTL dir. Bu tutar, bütçe giderleri toplam n n % 7,4 üne ve GSMH n n %2,5 ine karfl l k gelmektedir. Bütçe aç n n GSMH ya oran n n bafllang çta öngörüldü ü gibi % 2,5 olarak gerçekleflmesi halinde, bu konuda belirlenen Mastricht Kriterlerine de uyulmufl olacakt r. Bu noktada, Eylül ay sonu itibar yla 2005 y l bütçesinin uygulama sonuçlar na bakt m zda, söz konusu kriterin 2005 y l için de gerçekleflece ini söyleyebiliriz. 3

4 VERG DE GÜNDEM 2006 TÜB TAK AR-GE DESTEK PROGRAMINA L fik N YEN DÜZENLEMELER Girifl Nagihan fiengül Para - Kredi ve Koordinasyon Kurulu taraf ndan yay mlanan 98/10 say l Araflt rma ve Gelifltirme (AR-GE) Yard m na liflkin Tebli ile yap lan düzenlemeler çerçevesinde D fl Ticaret Müsteflarl taraf ndan, sanayi kurulufllar n n AR-GE projeleri kapsam nda izlenip de erlendirilebilen giderlerinin belirli bir oran n n geri ödemesiz olarak karfl lanmas veya bu projelere sermaye deste i sa lanmas na iliflkin düzenlemeler yap lm flt r. Yap lan düzenlemeler çerçevesinde sanayi kurulufllar taraf ndan yap lan AR-GE harcamalar TÜBITAK taraf ndan incelenerek sonuçland r lmakta ve desteklenen projeye iliflkin ödemeler Müsteflarl n uygun görüflüne istinaden TC. Merkez Bankas taraf ndan yap lmaktad r y l ndan bugüne 98/10 say l Tebli çerçevesinde uygulanmakta olan AR-GE deste ine iliflkin usul ve esaslar 13 Temmuz 2005 tarihli Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araflt rma Kurumu Sanayi Araflt rma- Gelifltirme Projeleri Destekleme Program na liflkin Yönetmelik ile yeniden düzenlenmifl olup, söz konusu yönetmelik ile yap lan düzenlemeler bu yaz m z n konusunu teflkil etmektedir. Ar-Ge Projesinin Tan m Ar-Ge projesi, sonuçta do acak fikri ve s nai mülkiyet haklar ile bu haklar n ilgililer aras ndaki paylafl m esaslar belirlenmifl, yeni bir ürün üretilmesi, ürün kalitesi veya standard n n yükseltilmesi, maliyet düflürücü ve standart yükseltici mahiyette yeni tekniklerin gelifltirilmesi veya yeni bir teknoloji gelifltirilmesi konusunda bilimsel esaslara uygun, araflt rma-gelifltirme faaliyetlerinin aflamalar n içerecek biçimde haz rlanm fl ve sonuçlar n n faydal araç, gereç, malzeme, ürün, yöntem, sistem ve üretim tekniklerine dönüfltürülmesine yönelik çal flmalar kapsamaktad r. Yeni bir ürün veya üretim yöntemin gelifltirilmesi, mevcut bir ürünün ürün kalitesi veya standard n n yükseltilmesi ve mevcut üretim yöntemlerine iliflkin maliyet düflürücü ve standart yükseltici mahiyette yeni tekniklerin gelifltirilmesi Ar-Ge faaliyeti kapsam nda de erlendirilmekte olup, renk ya da dekorasyondaki de ifliklikler ve benzeri bütünüyle estetik alana yönelik de ifliklikler ile ürünün yap, nitelik ya da performans n teknik aç dan de ifltirmeyen görünüm farkl l klar ndan ibaret basit de ifliklikleri içeren projeler Ar-Ge projesi olarak de erlendirilmemektedir. Genel Düzenlemeler Ar-Ge projesi bulunan sanayi kuruluflu taraf ndan projenin konusu, amac, bilimsel niteli i, projeyi gerçeklefltirecek kuruluflun alt yap ve proje yönetimine yönelik bilgiler ile tahmini maliyet formlar n içeren Proje Öneri Formu haz rlanarak Tübitak a sunulur. Proje Önerisi Tübitak taraf ndan görevlendirilen bir hakem kurulu taraf ndan de erlendirilir ve de erlendirme sonucu oluflan karar Baflbakanl kça ilgili kurulufla bildirilir. Tübitak taraf ndan proje baflvurusunun eksiksiz olarak yap ld tarihten itibaren 3 ay içinde sonuçland r lmas esast r. Projenin destek için uygun görülmesini takiben projenin yürütücüsü (Tübitak a karfl projeden sorumlu kurulufl yetkilisi) ile TÜBITAK aras nda bir sözleflme düzenlenir ve bu tarihten itibaren proje kapsam nda genel usul ve esaslara uygun olarak yap lan harcamalar destek kapsam nda de erlendirilir. Halihaz rda bafllayan Ar-Ge projeleri için de destek baflvurusunda bulunmak mümkündür ancak bu durumda destek karar verilen projelerde, baflvurunun yap ld tarihten en fazla üç (3) ay öncesinden itibaren yap lan ve TÜBITAK taraf ndan onaylanan harcamalar destek kapsam nda de erlendirilebilir. Ar-Ge destekleme süresi proje baz nda en fazla 36 ay olmakla birlikte, harcama faturalar n n proje süresi içinde kalmas kofluluyla, bu süreyi takip eden 6 ayl k dönem içinde yap lan ödemeler de son dönemin destekleme oran ile desteklenir. Desteklenmesine karar verilen Ar-Ge projeleri giderlerine uygulanan en yüksek destek oran %60 olup, kurulufllar n gelir tablolar nda bulunan 630- Araflt rma ve Gelifltirme Giderleri bakiyesinin toplam giderler içindeki pay ile firman n Ar-Ge faaliyetlerine dayal olarak elde etti i ürünlerin has lat n n toplam has lat içerisindeki pay destek oran n n tespitinde dikkat edilen hususlard r. Bu nedenle kurulufllar taraf ndan yapm fl olduklar Ar-Ge harcamalar n n Tek Düzen Hesap Plan uyar nca 630- Araflt rma ve Gelifltirme Giderleri hesab na kaydedilmesi önem arz etmektedir. Ar-Ge proje dönemleri kurulufl ile Tübitak aras nda yap lan sözleflmede aksi belirtilmedikçe, 1 Ocak-30 Haziran ve 1 Temmuz 31 Aral k tarih aral nda kalan süreleri ifade etmektedir. Kurulufllar yukar da belirtilen proje dönemleri itibariyle yapm fl olduklar Ar- Ge harcamalar na iliflkin Ar-Ge Yard m stek Formunu ve bu formun ekinde yer alan gider formlar ile Yönetmelikte belirtilen flartlar n tafl nmas halinde Yeminli Mali Müflavirlik Ar-Ge Harcamalar De erlendirme Raporunu ilgili döneme iliflkin destek talebinde bulunmak üzere Tübitak a ibraz ederler. Desteklenecek Gider Kalemleri Ar-Ge projesinde projenin gerektirdi i ve 4

5 ödemesi yap lan afla daki harcamalar kabul edilir. a) Personel giderleri, b) Proje personeline ve varsa dan flmanlara ait seyahat giderleri, c) Alet, teçhizat, prototip kal p, yaz l m ve yay n al m giderleri; Ar-Ge faaliyeti için al nmas veya yapt r lmas zorunlu olan ancak proje sonras nda üretim aflamas nda da kullan labilecek alet/teçhizat/kal p/yaz l m giderleri proje süresi ile orant l olarak gider kabul edilir, d) Yurtiçi ve yurtd fl dan flmanl k hizmeti ve di er hizmet al m giderleri, e) Ülke içindeki üniversiteler, TÜBITAK a ba l Ar-Ge birimleri, özel sektör Ar-Ge kurulufllar ve benzeri Ar-Ge kurum ve kurulufllar na yapt r lan Ar-Ge hizmet giderleri, f) Türk Patent Enstitüsü nden al nacak ulusal patent tescili, faydal model tescili ve endüstriyel tasar m tescili ile ilgili giderler, g) Malzeme ve sarf giderleri. Ar-Ge projesi kapsam nda yap lan yukar da belirtilen harcama kalemlerinin destekten faydalanabilmesi için harcamaya ait tevsik edici belgenin tarihinin proje dönemi kapsam nda olmas ve harcamaya ait ödemenin yap lm fl olmas flartt r. Destek konusu harcama ve giderlere iliflkin belgelerin destek baflvuru dönemleri itibariyle Tübitak a sunulmas gerekmektedir. Ancak, personel giderleri d fl nda sunulan harcama ve gider belgeleri, baflvurusu yap lan dönem içinde de il de, baflvurusu ve de erlendirmesi yap lm fl olan ve proje süresi içerisinde kalmak kayd yla, önceki dönemlerde yap lm fl bir harcama ve gider belgesine ait olabilir. Örne in; döneminde yap lan bir harcaman n ödemesinin tarihinde yap lmas halinde dönemi Ar-Ge Yard m stek Formunda bu harcamaya ait destek talep edilmeyecek ancak bir sonraki 6 ayl k döneme ait düzenlenecek Ar-Ge Yard m stek formunda harcaman n ödemesi bu dönemde yap ld ndan destek talep edilebilecektir. Harcaman n proje süresi içerisinde yap lm fl olmas flart yla ödemenin yap ld proje döneminde ilgili harcama destekten faydalanabilecektir ancak projenin bitim tarihini takiben yap lan ödemeler için 6 ayl k ek süre verilmifl olup, bu süreden sonra yap lan ödemelere ait harcama kalemlerinin destekten faydalanmas mümkün de ildir. Bu nedenle kurulufllar n proje kapsam nda yapacaklar vadeli al mlar ile finansal kiralama ifllemlerinde ödeme vadesinin proje süresi (maksimum 36 ay ve ilave 6 ayl k süre) dahilinde olmas hususuna dikkat etmeleri faydal olacakt r. Örne in; proje süresi içerisinde projede kullan lmak üzere tarihinde USD tutar nda bir teçhizat ithal edilmifl ve sat c ödemesinin yar s n n tarihinde kalan yar s n n ise tarihinde yap lmas yönünde sat c ile anlafl lm flt r. Bu durumda döneminde yap lan USD tutar ndaki ödeme Ar-Ge deste inden faydalanabilecek ancak proje süresinin bitimini takiben 6 ayl k sürenin afl lmas sebebiyle kalan USD tutar ndaki ödeme destekten faydalanamayacakt r. braz edilen belgelerdeki giderlerin döviz cinsinden olanlar için, fatura tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas döviz al fl kuru ve çapraz kurlar esas al narak YTL cinsinden harcama tutarlar tespit edilecektir. Ancak ödeme tarihindeki döviz al fl kurunun fatura tarihindeki kura göre düflük olmas durumunda YTL harcama tutar n n tespitinde ödeme tarihindeki al fl kuru esas al nacakt r. Yukar da yer verilen gider kalemlerinin Ar- Ge deste inden faydalanabilmesi için yap lan harcamalara ait tutarlar n muhasebe kay tlar ile birebir eflleflmesi ve ödemelere ait tüm vergisel yükümlülüklerin yerine getirilmifl olmas flart aranmakta olup, vergisel yükümlülüklerin yerine getirildi ine dair destekleyici belgelerin Ar-Ge Yard m stek Formu ve Yeminli Mali Müflavirlik Ar-Ge Harcamalar De erlendirme Raporu ekinde Tübitak a ibraz zorunlu k l nm flt r. 320 No lu VUK Genel Tebli i ile belirlenen yasal limitler üzerindeki ödemelerin destekten faydalanabilmesi için banka veya özel finans kurumlar veya Posta ve Telgraf Teflkilat Genel Müdürlü ü arac l ile tevsik edilmesi de yine zorunludur. Desteklenmeyen giderler Katma de er vergisi, her türlü kar, f rsat maliyeti, sermaye kullan m maliyeti, kur farklar, amortismanlar, depozitolar, avans ödemeleri, da t m, pazarlama ve reklam giderleri, co rafi iflaret ve marka tescil giderleri, muhasebe, sekreterlik ve benzeri idari giderler, brüt ücretin yan nda teflvik, motivasyon ve benzeri prim giderleri, personele nakdi ya da ayni olarak verilen yemek ve ulafl m giderleri, sosyal yard mlaflma vak f ödentileri, seyahatlerde ulafl m ve konaklama d fl ndaki giderler, taksi, metro ve benzeri ulafl m giderleri, yak t giderleri, büro makineleri, s tma, ayd nlatma için yap lan masraflar, ofis, depo, stand, ve benzeri kiralar, inflaat ve tesisat giderleri ve k rtasiye giderleri Ar-Ge deste inden faydalanamaz. Ayr ca proje kapsam nda di er kamu kaynaklar ndan, AB Çerçeve Programlar ve benzeri uluslararas kaynaklardan sa lanan geri ödemesiz desteklerin olmas halinde bu destek tutarlar proje harcamalar ndan düflülmek suretiyle desteklenmeye esas harcama tutar belirlenir. Ar-Ge deste inden faydalan labilecek gider kalemlerine yukar da bafll klar halinde yer verilmifl olup, gider kalemi baz nda dikkat edilmesi gereken hususlar özetle flu flekildedir. a) Personel Giderleri Proje öneri bilgilerinde beyan edilen, destek kapsam nda de erlendirilen kurulufl personeline ait maliyetler ile sonradan projeye dahil olan personelin projede çal flma sürelerine ait maliyetler bu gider kalemi alt nda toplanabilir. Projede görevli vas fl çal flanlara yap lan ücret giderleri destek kapsam nda olup, personele rutin olarak yap lan ücret ödemeleri destekten faydalanabilmektedir. fiöyle ki; personele sözleflme gere i düzenli olarak yap lan ikramiye ve safi ücret ödemeleri ile sosyal yard mlar destekten 5

6 VERG DE GÜNDEM faydaland r lmakta ancak prim ve teflvik ödemeleri destekten faydaland r lmamaktad r. b) Seyahat Giderleri Kurumun haz rlad proje kapsam nda proje personeline veya dan flmanlar na ait gerçeklefltirmifl oldu u flehirleraras veya ülkeleraras yol ve konaklama giderleri destekten faydalanabilmektedir. fiehir içi konaklama ve yol masraflar ile özel oto veya kurum otosu ile yap lan seyahatlerde akaryak t ve di er yan giderler destek kapsam nda de erlendirilmemekte, dan flmanlara ait seyahat masraflar n n destekten faydalanabilmesi için ise kurulufl ile dan flmanl k firmas aras nda hizmet sözleflmesi yap lmas ve sözleflmede dan flmanlara ait seyahat masraflar n n kurulufl taraf ndan karfl lanaca n n belirtilmifl olmas flart aranmaktad r. Konaklama ile ilgili fatura ödemesi yap lmay p harc rah ödendi inde ise ödenen harc rah n 1/3 ü konaklama gideri olarak destek kapsam nda kabul edilmektedir. c) Alet/ Teçhizat/ Yaz l m/yay n Giderleri Projeye iliflkin sat n al nan makine, teçhizat, yaz l m ve yay n bedelleri bu kalem alt nda toplanm flt r. thal edilen teçhizatlara ait gümrük, nakliye, varsa montaj ve e itim giderleri de destek kapsam nda say lm flt r. Kredi kullan larak yap lan al mlarda kredi sa lanan kuruluflun sat c ya ödeme yapt dönemde destekten faydalan labilecektir. Ar-Ge departman nda kullan lmak üzere sat n al nan bir teçhizat n proje bitimini takiben baflka projelerde veya Ar-Ge departman d fl nda kullan lmas kuvvetle muhtemeldir bu tür durumlarda ödenen toplam bedel teçhizat n ekonomik ömrü ve projede kullan m süresi dikkate al nmak suretiyle Ar-Ge deste inden faydalan lacak maliyet tutar tespit edilecektir.. d) Yurtiçi - Yurtd fl Dan flmanl k Hizmeti ve Di er Hizmet Al m Giderleri Proje kapsam nda üniversitelerden, firmalardan, kiflilerden al nan dan flmanl k hizmetleri ve firman n bünyesinde olmayan; imalat, tasar m, laboratuarlarda yapt r lan ölçüm ve testler gibi projenin gerektirdi i ifllerin yapt r lmas, e itim hizmetleri, kurum içinde di er birimlerden proje için al nan hizmetler vb. gibi hizmet al mlar bu kapsamdad r. Dan flmanl k veya hizmet al nan kifli veya kurumla proje konusunda iflbirli i yap ld n, ödeme tutar ve fleklini gösteren bir sözleflme düzenlenmesi, sözleflmenin bulunmamas durumunda ise düzenlenen faturada al nan hizmete iliflkin detayl aç klamaya yer verilmifl olmas gerekmektedir. Kamu kurum ve kurulufllar çal flanlar ile üniversitelerde görevli ö retim üyelerinin projede görev almas halinde, ilgili kurulufl ve üniversitenin izin belgesi ile söz konusu kifliyle yap lan sözleflmenin Tübitak a ibraz zorunludur. e) Yurtiçi Ar-Ge Kurulufllar na Yapt r lan fllere Ait Giderler Türkiye deki üniversitelerde; TÜBITAK a ba l Ar-Ge birimleri ya da di er kamu kurulufllar na ba l Ar-Ge birimlerinde, Türkiye deki teknoloji gelifltirme merkezleri ya da yine Türkiye deki özel sektöre ait firmalar n Ar-Ge birimlerinde yapt r lacak araflt rma-gelifltirme çal flmalar na ait ifller ile ilgili giderler bu kapsamda olup, dan flmanl k hizmetlerine iliflkin aranan flartlar bu harcama kalemleri için de aynen geçerlidir. f) Patent Giderleri Proje ç kt s ürün ile ilgili olarak Türk Patent Enstitüsü nden al nacak patent tescili, faydal model tescili ve endüstriyel tasar m tescil giderleri destek kapsam ndad r. Patent tescil faaliyetinin Türk Patent Enstitüsü nden tescil ifllemine arac l k eden gerçek ve tüzel kifli ve kurulufllar n dan flmanl k ve hizmet giderleri bu kapsamda de erlendirilir. g) Malzeme ve Sarf Giderleri Malzeme al mlar iki türlü belgelendirilebilir; - Proje kapsam nda direkt al m yöntemiyle; Malzemenin sadece sunulan Ar-Ge projesi için al nd durumda, buna iliflkin faturalar n ve bu faturalara mahsuben ilgili firmalara yap lan ödemeleri gösteren ödeme belgelerinin, cari hesap ekstresi (yard mc defter veya muhasebe muavin defteri) kopyalar n n AR-GE Yard m stek Formu ekinde ibraz gerekmektedir. - Malzemenin mevcut stoklardan kullan lmas ; Söz konusu malzemenin firma stoklar ndan kullan lmas durumunda ise, kullan lan malzemelerin stoklardan ç k fl n ve ilgili gider hesaplar na giriflini gösteren muhasebe fiflleri AR-GE Yard m stek Formuna eklenecek olup, formda belirtilen malzeme tutar ile muhasebe fifllerindeki stok ç k fllar na ait tutarlar ile uyumlu olmal d r. Destek Öncesi ve Sonras Mali Denetim Yönetmelik ile Ar-Ge proje deste i talep eden kurulufllara belirli flartlar tafl malar halinde yapacaklar Ar-Ge proje harcamalar na iliflkin Ar-Ge Yard m stek Formu yan ndan Yeminli Mali Müflavirlik Ar-Ge Harcamalar De erlendirme Raporu ibraz etmeleri zorunlu k l nm flt r. Yönetmeli in 37 ve takip eden maddeleri uyar nca, y ll k gelir veya kurumlar vergisi beyanname ve eklerinin tasdiki (tam tasdik) için bir yeminli mali müflavir ile sözleflme düzenlemifl olan kuruluflun, desteklenen projesinin mali raporlar sözleflme yap lan yeminli mali müflavir taraf ndan de erlendirilmesi gerekli k l nm flt r. Y ll k gelir veya kurumlar vergisi beyanname ve eklerinin tam tasdiki için bir yeminli mali müflavir ile sözleflmesi bulunmayan kuruluflun dönemsel mali raporuna konu; - Harcamalar n toplam tutar n n YTL nin (ikiyüzellibin Yeni Türk Liras ) üstünde olmas veya, - lgili dönem proje personel say s n n 20 den fazla olmas durumunda mali rapor kuruluflun sözleflme ile görevlendirece i herhangi bir yeminli mali müflavir taraf ndan de erlendirilir. Koflullardan tamam n n karfl lanmad durumda inceleme sadece Tübitak taraf ndan yap lacak, ancak Tübitak gerekli gördü ü hallerde kurulufltan yeminli mali müflavir tasdiki isteyebilecektir. 6

7 Projenin ilk veya ara dönemlerinde yeminli mali müflavir taraf ndan de erlendirilmesi durumunda, takip eden dönemlerde de ayn yeminli mali müflavirin denetimi aranmaktad r. Yeminli mali müflavir taraf ndan de erlendirilen mali rapora ilave olarak TÜBITAK taraf ndan tayin edilen izleyici taraf ndan da Ar-Ge projesi ile ilgili kuruluflta yerinde bir inceleme yap l r ve gerekti inde ek bilgi ve aç klamalar ilgili kurulufltan talep edilir. Kurulufltan talep edilen söz konusu ek bilgi ve aç klamalar, de erlendirmeyi yapan yeminli mali müflavirce onaylanarak otuz (30) gün içerisinde kuruluflça tamamlanarak Tübitak a iletilir Sonuç Avrupa Birli i'ne tam üyelik ve Türkiye'nin rekabet gücü tart flmalar n n yayg nlaflt bugünlerde Türkiye Sanayinde Araflt rma- Gelifltirme faaliyetlerinin artmas n hedefleyen Tübitak Ar-Ge Destek Program sanayi alan nda yarat c l n artmas, Türkiye'nin bilim-teknoloji-sanayi yetene- inde yükselmesi ve dolay s yla da toplumun yaflam kalitesinin art r lmas n hedeflemektedir. Ar-Ge harcamas yapan sanayi kurulufllar na Kurumlar Vergisi Kanunu ile tan nan %40 oran ndaki vergi avantaj n n yan nda Tübitak taraf ndan geri ödemesiz olarak sa lanan nakit deste in de kurulufllar için önemli avantaj teflkil etti i flüphesizdir. 7

8 VERG DE GÜNDEM ÖDEMELER DENGES Adil YAZICIO LU Ödemeler dengesi, akademik çevrelerde, günlük konuflma ve yorumlarda her zaman tart flma konusu olmufl; gerek akademisyenlerin gerekse de akademisyen olmayanlar n üzerinde hemfikir olamad klar bir konudur. Günlük hayatta bu konu ile ilgili kavramlar ço u kez birbirine kar flt r lm fl, hangi kavram n neyi anlatt ço u kez yanl fl ifade edilmifltir. Bu makalede ödemeler dengesi ve ödemeler dengesini oluflturan hesaplar ana hatlar yla anlat lacak ve Türkiye nin 2005 Ocak- Temmuz dönemi ödemeler dengesi rakamlar ele al nacakt r. Ödemeler dengesi: Bir ülkede yerleflik kiflilerin ve kurumlar n di er ülkelerde yerleflik kiflilerle ve kurumlarla, dönemler itibariyle, yapt klar iktisadi ifllemleri muhasebelefltiren tabloya ödemeler dengesi denir. Yerleflik kiflilerin ve kurumlar n yurtd fl na ödeme yapmalar n gerektiren yurtd fl ndan mal, hizmet, tahvil ve hisse senedi sat n al nmas gibi ifllemler, ödemeler dengesinde negatif kalem olarak yer al r. Yurtd fl ndan ülkede yerleflik kiflilere ve kurumlara ödeme yap lmas n gerektiren d fl aleme mal, hizmet, tahvil, hisse senedi sat lmas gibi ifllemler ise ödemeler dengesinde pozitif kalem olarak yer al r Ödemeler dengesi dört ana hesaptan oluflur. A) Cari fllemler Hesab B) Sermaye ve Finans Hesab C) Resmi Rezervler Hesab D) Net Hata Noksan A) Cari fllemler Hesab : Cari ifllemler hesab nda, ülkenin di er ülkelerle gerçeklefltirdi i mal ve hizmet ifllemleri yer al r. Cari ifllemler hesab da dört hesaptan oluflur. D fl Ticaret Dengesi Hesab : Bu hesapta di er ülkelerle yap lan mal ihracat ve ithalat takip edilir. Hizmetler Dengesi Hesab : Bu hesapta di er ülkelerle yap lan hizmet ihracat ve ithalat takip edilir. Bu hesapta turizm, tafl mac l k, navlun, uluslar aras bankac l k ve sigorta-c l k ve inflaat hizmetleri görünmeyen ifllemler dengesi hesab na kaydedilir. Mal ve Hizmet Yat r m Hesab Dengesi: Faiz gelirleri ve giderleri, kar transferleri mal ve hizmet yat r m hesab dengesini oluflturur. Karfl l ks z Transferler Hesab : Karfl l ks z transferle hesab nda, hükümet hibeleri ve yurtd fl ndaki iflçilerin döviz transferleri yer al r. Bu hesapta yer alan kalemlere hiçbir ödemede bulunmak gerekmez. Cari ifllemler hesab dengesi yukar da tan mlar na yer verilen dört hesap kaleminin toplam ndan oluflmaktad r. Cari fllemler Hesab Dengesi= D fl Ticaret Dengesi+Hizmetler Dengesi+Mal ve Hizmet Yat r m Hesab Dengesi+ Karfl l ks z Transferler Cari ifllemler hesab dengesinin negatif olmas, o ülkenin mal ve hizmet ihracat n n mal ve hizmet ithalat ndan daha küçük oldu u anlam na gelir ve cari ifllemler hesab aç (cari aç k) olarak tan mlan r. Cari ifllemler hesab dengesinin pozitif olmas, ülkenin mal ve hizmet ihracat n n mal ve hizmet ithalat ndan daha büyük oldu u anlam na gelir ve cari ifllemler hesab fazlas (cari fazla) olarak tan mlan r. Türkiye, TCMB taraf ndan yay mlanan henüz kesin olmayan rakamlara göre, 2005 y l n n Ocak-Temmuz döneminde milyon USD cari aç k vermifltir. Cari aç oluflturan rakamlara bakarsak, d fl ticaret dengesi hesab milyon USD aç k, mal ve hizmet yat r m dengesi hesab milyon USD aç k, hizmetler dengesi hesab milyon USD fazla ve karfl l ks z transferler hesab 777 milyon USD fazla vermifltir. B) Sermaye ve Finans Hesab : kinci ana hesap olan sermaye ve finans hesab nda, ülkenin d fl alemle gerçeklefltirdi i varl k ifllemleri yer al r. Sermaye hesab nda tahvil, hisse senedi, ev, arsa, gibi varl klar n al m sat m ile banka mevduat hesaplar kaydedilir. Ülkenin tahvil, hisse senedi, ev, arsa gibi varl klar n yurtd fl nda sat fl ndan ve yurtd fl nda yerleflik olanlar n ülkede açt rd klar banka mevduat hesaplar na para yat rmalar ndan o ülkeye sermaye girmifl olur. Bir ülkede yerleflik kiflilerin yurtd fl ndan tahvil, hisse senedi, ev, arsa gibi varl klar sat n almalar ve yabanc ülkelerde banka mevduat hesaplar açt rmalar sonucu ülkeden sermaye ç k fl olur. Sermaye ve finans hesab n oluflturan, sermaye girifli ile ç k fl n n toplam na, sermeye ve finans hesab dengesi denir. Sermaye ve Finans Hesab Dengesi= Sermaye Girifli + Sermaye Ç k fl Sermaye ve finans hesab dengesinin pozitif olmas, sermeye giriflinin sermaye ç k fl ndan fazla oldu u anlam na gelir ve sermaye ve finans hesab fazlas (net sermaye girifli) olarak adland r l r. Türkiye Ocak-Temmuz 2005 Cari Hesap Dengesi(Milyon USD) 1) D fl Ticaret Dengesi Hesab : (18.157) 2) Hizmetler Dengesi Hesab : ) Mal ve Hizmet Yat r m Dengesi Hesab : (3.644) 4) Karfl l ks z Transferler Hesab : 777 TOPLAM (CAR AÇIK) : (15.030) 8

9 Sermaye ve finans hesab dengesinin negatif olmas, sermaye ç k fl n n sermaye giriflinden daha fazla oldu u anlam na gelir ve sermaye ve finans hesab aç (net sermaye ç k fl ) olarak adland r l r. Türkiye Ocak-Temmuz 2005 Sermaye ve Finans Hesab Dengesi(Milyon USD) 1) Sermaye Ç k fl (2.253) 2) Sermaye Girifli TOPLAM (net sermaye girifli) Türkiye ye, TCMB taraf ndan yay mlanan henüz kesin olmayan rakamlara göre, 2005 y l n n Ocak-Temmuz döneminde milyon USD net sermaye girifli olmufltur. Yurtd fl nda yerleflik kifliler (b y kl yabanc lar dahil), 2005 y l n n Ocak- Temmuz döneminde MKB hisse senedi piyasas nda milyon USD, devlet iç borçlanma senetleri piyasas nda ise milyon USD net al m gerçeklefltirmifltir. Yedi ayda iki piyasada yap lan milyon USD lik al m, MKB Ulusal 100 endeksindeki yükselifli ve D BS faizlerindeki gerilemeyi beraberinde getirmifltir. Do rudan yat r mlar kalemi alt nda, Türkiye deki yabanc sermayeli flirketlerin yurtd fl ndaki ortaklar ndan kulland klar kredileri ve yurtd fl nda yerleflik kiflilerin Türkiye de gerçeklefltirdikleri gayrimenkul al mlar n da içeren yurtd fl nda yerleflik kiflilerin yurtiçinde yapt klar net do rudan yat r mlar, 2005 y l n n Ocak-Temmuz döneminde milyon USD olmufltur. Do rudan sermaye girifllerindeki art flta, Temmuz ay nda D flbank n % 89,4 oran ndaki hisselerinin Fortis Bank a sat fl ndan kaynaklanan yaklafl k 830 milyon avro tutar ndaki girifl etkili olmufltur. Yurtiçinde yerleflik kiflilerin yurtd fl nda yapt klar net do rudan yat r mlar ise sözkonusu dönemde net 491 milyon ABD dolar olmufltur. Ticari ve di er krediler ile mevduatlardan oluflan di er yat r mlar kaleminde 2005 y l n n Ocak-Temmuz döneminde Türkiye ye milyon USD net sermaye girifli olmufltur. Türkiye Ocak-Temmuz 2005 Sermaye ve Finans Hesab Analizi (Milyon USD) 1) Do rudan Yat r mlar ) Portföy Yat r mlar ) Di er Yat r mlar TOPLAM C) Net Hata ve Noksan Hesab : Yanl fl ya da eksik kay tlar nedeniyle ödemeler dengesi kalemleri aras ndaki tutars zl n kaydedildi i hesapt r. Hem cari ifllemler dengesi hesab nda hem de finansman kapsam nda de erlendirilecek bir hesapt r. Net hata ve noksan kalemi art oldu unda cari ifllemler ya da sermaye ve finans hareketleri dengelerinde kapsanmayan bir faaliyetten dolay ülkeye döviz girifli olmufl demektir ya da döviz girifline (ç k fl na) neden olan ve cari ifllemler veya sermaye ve finans hareketleri dengesinde kapsanan bir ifllem eksik (fazla) olarak hesaba kat lm flt r. Net hata ve noksan kalemi eksi oldu unda cari ifllemler ya da sermaye ve finans hareketleri dengelerinde kapsanmayan bir kalem yoluyla ülkeden döviz ç k fl olmufl demektir ya da döviz ç k fl na (girifline) neden olan ve cari ifllemler veya sermaye hareketleri dengesinde kapsanan bir ifllem fazla (eksik) olarak hesaba kat lm fl demektir. Türkiye 2005 y l n n Ocak-Temmuz 2005 döneminde milyon USD net hata ve noksan hesab nda fazla vermifltir. D) Resmi Rezervler Hesab : Resmi rezervler hesab, hükümetin merkez bankas ve IMF nezninde sahip oldu u döviz rezervlerinde meydana gelen de iflmeleri yans t r. Döviz rezervlerinin artmas ve azalmas, resmi rezervler hesab fazlas ve resmi rezervler aç olarak tan mlan r. Resmi rezervler hesab Ocak-Temmuz döneminde milyon USD artm flt r. Bu dönemde cari ifllemler hesab nda meydana gelen milyon USD lik aç k, sermaye ve finans ve net hata noksan hesaplar ndaki fazla ile finanse edilmifltir. ki hesaptaki fazlal k sadece cari ifllemler aç n finanse etmekle kalmam fl, resmi rezervler hesab nda da milyon USD lik bir art fl sa lam flt r. Türkiye Ocak-Temmuz 2005 Ödemeler Dengesi (Milyon USD) 1) Cari fllemler Hesab Dengesi : (15.030) 2) Sermaye ve Finans Hesab Dengesi : ) Net Hata ve Noksan Hesab Dengesi : ) Resmi Rezervler Hesab Dengesi (*) : (12.493) TOPLAM 0 (*) Resmi rezervler hesab n n eflitlikte (-) olarak yer almas resmi rezervlerdeki art fl, (+) olarak yer almas ise resmi rezervlerdeki azal fl ifade eder. ÖDEMELER DENGES N N OKUNMASI Ülkede yerleflik kifliler ve kurumlar d fl alemden ald klar her fleyin bedelini ödemek zorundad rlar. Dolay s yla cari ifllemler aç her fleyden önce sermaye ve finans hesab fazlas ile finanse edilir. Sermaye ve finans hesab fazlas n n cari ifllemler aç n tam olarak finanse edememesi halinde ise, kalan bakiye hükümetim merkez bankas nezninde sahip oldu u resmi rezervler ile finanse edilir. Dolay s yla cari ifllemler aç n n finansman için cari ifllemler aç kadar sermaye ve finans hesab n n fazla vermesi gerekir. Sermaye ve finans hesab cari ifllemler aç n finanse edecek kadar fazla vermemesi durumunda cari ifllemler aç resmi rezervlerle finanse edilecektir ve resmi rezervler azalmas na neden olacakt r. Sermaye ve finans hesab fazlas cari ifllemler aç ndan daha büyük ise aradaki fark kadar resmi rezervler hesab nda art fl olacakt r. Bir baflka aç dan cari ifllemler dengesi bir ülkede yerleflik ekonomik birimlerin yurtd fl nda yerlefliklerden tasarruf edip etmedi ini gösterir. Cari ifllemler aç olan bir ülke yurtd fl ndan tasarruf ithal ediyor demektir. Cari ifllemler fazlas olan bir ülke ise yurtd fl na tasarruf ihraç ediyor demektir. D fl ticaret dengesi ile cari ifllemler dengesi ekonomideki dengelerin farkl taraflar n gösterirler. D fl ticaret aç vermek mutlaka kötü bir fley de ildir. Hizmet ticaretinde uzmanlaflm fl bir ülke büyük d fl ticaret aç klar verdi i halde cari dengesinde fazla verebilir. Bunun tersi de olabilir. Büyük d fl ticaret fazlalar veren ülkeler yine çok büyük cari ifllemler aç verebilirler. Rusya, Brezilya ve Meksika gibi ülkeler büyük miktarlarda d fl ticaret fazlas vermekte iken, d fl borçlara ödedikleri faizlerin yüksek mebla lara varmas nedeniyle cari ifllemler aç vermekte ve ödemeler dengesinin finansman nda zaman zaman zorlanabilmektedirler. Cari ifllemler dengesinin fazla verdi i bir durumda sermaye ve finans hareketleri dengesi de fazla verebilir. Sonuçta, sermaye hareketleri dengesi yurtiçindeki faizler ile yurtd fl ndaki faizlerin göreli seviyelerine 9

10 VERG DE GÜNDEM göre belirlenmektedir. Riskten ar nd r lm fl bir durumda, bir ülkedeki faizlerin d fl dünyadan daha yüksek olmas durumunda mali sermaye bu ülkeye yönelecek ve sermaye hareketleri dengesi fazla verecektir. O anda ülkede yüksek miktarda cari ifllemler fazlas da varsa, ülkenin resmi rezervleri h zla artacakt r. Genelde cari ifllemler dengesi ile sermaye hareketleri dengesi birbiri ile tam olma da yak ndan ilgilidir. Cari ifllemler aç veren bir ülke d fl alem tasarruflar n ithal etmek istiyor demektir. O halde, bu ülkede bir tasarruf aç mevcuttur. Ülkedeki tasarruf aç yurtiçindeki faizleri art racakt r. Faizlerin yükselmesi mali sermayenin yurtd fl ndan yurtiçine gelmesini özendirecek ve sermaye hareketleri dengesi fazla verecektir. Bu aç klamadan anlafl laca üzere, ödemeler dengesi daima dengededir. Cari ifllemler aç, sermaye ve finans hesab fazlas yla ve resmi döviz hesaplar ndaki azalmayla; cari ifllemler fazlas ise, sermaye ve finans hesab aç yla ve resmi döviz hesaplar ndaki art flla karfl lan r. Ödemeler Dengesi= Cari fllemler Hesab Dengesi + Sermaye ve Finans Hesab Dengesi + Resmi Rezervler Hesab Dengesi + Net Hata ve Noksan = 0 Ödemeler dengesi tan m gere i daima dengede olmakla beraber, günlük konuflmalarda ve yorumlarda sürekli olarak ödemeler dengesi aç ndan, ödemeler dengesi fazlas ndan ve ödemeler dengesinin dengede olmas ndan söz edilir. Ödemeler dengesi aç diye nitelendirilen husus, cari hesap dengesindeki aç n sermaye ve finans hesab dengesi fazlas ile finanse edilememesi halinde resmi rezervler hesab dengesinde ortaya ç kan aç kt r. Benzer flekilde günlük konuflmalarda ve yorumlarda ödemeler dengesi fazlas diye nitelendirilen husus, cari hesap dengesindeki fazlan n sermaye ve finans hesab dengesindeki aç k ile dengelenmemesi halinde resmi rezervler hesab dengesinde ortaya ç kan fazlad r. Ödemeler dengesinin dengede olmas diye nitelendirilen husus ise, cari hesap dengesinin sermaye ve finans hesab dengesi ile dengelenmesi ve dolay s yla da resmi rezervler hesab dengesinin fazla ya da aç k vermemesidir. Türkiye nin Ocak-Temmuz 2005 ödemeler dengesi rakamlar n bu ba lamda de erlendirirsek, Türkiye, milyon ÖDEMELER DENGES ANAL T K SUNUM (*) SONUÇ: USD cari ifllemler aç vermifl ancak milyon USD ödemeler dengesi fazlas vermifltir. A- CAR filemler HESABI hracat f.o.b thalat f.o.b Mal Dengesi Hizmet Gelirleri Hizmet Giderleri Mal ve Hizmet Dengesi Yat r m Gelirleri Yat r m Giderleri Mal, Hizmet ve Yat r m Geliri Dengesi Cari Transferler B. SERMAYE HESABI 0 0 C. F NANS HESABI Yurtd fl nda Do rudan Yat r m Yurtiçinde Do rudan Yat r m Portföy Hesab -Varl klar Portföy Hesab -Yükümlülükler Hisse Senetleri Borç Senetleri Di er Yat r mlar-varl klar Merkez Bankas Genel Hükumet Bankalar Di er Sektörler Di er Yat r mlar-yükümlülükler Merkez Bankas Genel Hükumet Bankalar Di er Sektörler Cari, Sermaye ve Finansal Hesaplar D. NET HATA VE NOKSAN GENEL DENGE E. REZERV VARLIKLAR Resmi Rezervler Uluslararas Para Fonu Kredileri Ödemeler Dengesi Finansman (*) GEÇ C Kaynak: TCMB (Milyon ABD Dolar) Ocak- Ocak- Temmuz Temmuz Temmuz Makro iktisadi göstergeleri do ru analiz edebilmenin ilk ad m, ilgili göstergenin ne oldu unu ve neyi ifade etti ini bilmekten geçer. Ödemeler dengesi, cari ifllemler dengesi, sermaye ve finans hesab dengesi ço u zaman tek bafl na de erlendirilmeye çal fl lm fl ya da bu kavramlar birbirleriyle kar flt r lm flt r. Halbuki bu göstergeler birbirilerinin yerine kullan lan ya da tek bafllar na o kadar da çok fleyi ifade etmeyen kavramlard r. Esas olan bu göstergelerin birbirleriye her zaman etkileflim halinde oldu unu bilmek ve bu göstergeleri bir bütün olarak ele almakt r. 10

11 Dünya dan Vergi Haberleri NORVEÇ Do a M RZA TEMETTÜ VERG LEND R LMES NDE YEN UYGULAMALAR Aral k 2004 de parlamentodan geçen ve temettü vergilendirilmesini etkileyen yeni vergi reformu, Haziran 2005 de kabul edilen ek kurallar yla birlikte mecliste onayland. Kurumsal hissedarlar Reformun önemli bir bölümünü Vergi Muafiyet Modeli oluflturmaktad r. Bu modele göre, Norveç mukimi limited flirketlerin, hisselerinin sat fl ndan do an temettü ve menkul sermaye iradlar vergiden muaft r. Ayn zamanda, menkul sat fl zararlar n n kurum kazanc ndan indirimi yürürlükten kald r lm flt r. Bu uygulama 2006 y l ile birlikte, ortakl klardaki mülkiyetin kullan m ndan do acak kazançlar n da içerecektir. Say lan vergi uygulamalar ndan yararlanabilmek için flirketin vergisel aç s ndan EEA da (AB+ zlanda+lihtenstayn+ Norveç) mukim olma flart bulunmaktad r. EEA d fl nda mukim olan flirketlere ait 1 Kontrol edilen Yabanc fiirket hisselerin %10 undan fazlas n n iki y ldan fazla elde tutulmas gerekiyor. Ancak EEA d fl ndaki dar vergi yetki alan hükümlerinin oldu u ülkelerdeki hisseler ve CFC 1 kurallar n n uyguland yabanc flirketler, vergi muafiyeti modelinden yararlanamamaktad rlar. EEA içindeki yabanc tüzel kifli hissedarlar Norveçli flirketlerden do an temettü gelirleri üzerinden hesaplanan temettü stopaj ndan muaft rlar. Bu kurallar temettüler için 10 Ocak 2004, karlar/zararlar için 26 Mart 2004 den itibaren uygulanacakt r. Norveçli Gerçek Kifli Hissedarlar 2005 y l na kadar, Norveç d fl ndaki flirketlerden al nan temettüler, Norveçli gerçek kifli hissedarlar için %28 temettü stopaj na tabiydi. EEA anlaflmas na göre, Norveç e atfedilen kredi sistemi sebebiyle EEA içindeki flirketlerden elde edilen temettü gelirlerinin 2005 y l nda vergiden muaf olmas na izin veren kanun Norveç parlamentosundan geçti. 1 Ocak 2006 itibariyle yürürlü e girecek yeni Hissedar Modeli Norveç ve EEA dahilindeki flirketlere ait hisse sahiplerinin temettü gelirlerinin vergilendirilmesini öngörmektedir. Yukar daki aç klamalara istinaden EEA ve Norveç mukimi flirketlerin bu sene içinde kar da t m yapmalar tercih edilmelidir. EEA Dahilinde Mukim Hissedarlar Ayr ca Norveç parlamentosu, 2005 y l nda gerçek kifli hissedarlar n Norveç mukimi flirketlerden elde ettikleri temettüler üzerinden hesaplanan temettü stopaj n n vergiden istisna edilmesine iliflkin karar n mecliste kabul etmifltir. Beklenen bu muafiyetin sadece 2005 y l nda da t lan temettülere uygulanaca, 2006 ve ileriye dönük temettülerin yeni Hissedar Modeli ne göre temettü stopaj na ki bu modele göre hissedarlar temettüler için vergilendirilebilecek- konu olaca bekleniyor deki bu muafiyete göre, Norveçli flirketlerin EEA içindeki gerçek kifli hissedarlar na temettü da t m n bu y l içinde yapmas tercih edilmelidir. RUSYA FEDERASYONU KURUMLAR VERG S MEVZUATINDAK ÖNEML DE fi KL KLER Yak n geçmiflte Rus vergi kanunlar nda yap lmas tasarlanan de ifliklikler, Baflkan Putin taraf ndan 6 Haziran 2005 de imzalanan kanun ile yasallaflm flt r. Zararlar n leri Tafl nmas Geçmifl y l zararlar n n ancak %30 u mevcut y l vergi matrah ndan mahsup edilebilirken bu oran 1 Ocak 2006 tarihi itibariyle %50 ye art r labilinir. Bu oran ise 1 Ocak 2007 de kald r lacak. Mahsup uygulamas n n de iflmedi i dönemler için mükellefler zarar, zarar n olufltu u vergi döneminin on y l sonras na kadar transfer haklar na sahiplerdir. Araflt rma Gelifltirme Harcamalar Düzenleme, flirketlerin araflt rma gelifltirme harcamalar n vergilendirilebilir kazançtan indirilmesine izin veriyor. Gelir vergisi yasas ndaki son de iflikli e göre, Ar&Ge harcamalar vergilenebilir kazançtan üç y l yerine iki y l içinde indirilebilecek (Ar&Ge sonuçlar üretim ve sat flta kullan ld ysa). E er Ar&Ge sonuçlar verimsiz ise flirket tüm harcamalar vergilendirilebilir kazançtan mahsup edebilecek. Bu düzenleme 1 Ocak 2006 tarihi itibari ile geçerli olacakt r. OECD OECD Ç N E VERG ALANINDA REFORM YAPMASI KONUSUNDA BASKI UYGULUYOR OECD nin 16 Eylül deki Çin ekonomisi üzerine ç kan ilk raporuna göre Çin Halk Cumhuriyeti nde son y llarda görülen ekonomik büyümenin, yap lacak vergi ve gider reformlar yla pekifltirilmesi uygun bulunmaktad r. OECD, %9,5 y ll k ortalama büyüme 11

12 VERG DE GÜNDEM oran na dikkati çekerek Çin in son 20 y ldaki ekonomik büyüme performans n övdü. OECD ye göre yine de Çin hükümeti ekonomik çarp kl klar azaltmak, itaati artt rmak, ekonominin sa l kl bir flekilde yürümesinden emin olmak için vergi politikalar üzerinde bir çal flmaya gitmeli. Aç klanan rapora göre Çin de düflük marjinal vergi oranlar n koruyarak farkl yap daki flirket ve aktiviteler üzerinde daha az ayr mc vergilendirme politikalar oluflturmak yolunda bir e ilim var. tüm kazançlar n n beyan edilmesini teflvik edecektir. Ayr ca Hükümet, yap lan harcamalar n müsriflik olmad n göstermek aç s ndan baz kamu projeleri harcamalar n n yönünü de ifltirmelidir. Çin Halk Cumhuriyeti hükümeti, e itim ve sa l k harcamalar n n artt r lmas ile bir aflama sa lam fl ancak, benzer bir hareketle ülkenin daha fakir bölgelerinde de ayn çabay göstermek için giriflimlerde bulunmal d r. OECD ye göre e er Devletin geliri yüksek olur ve ekonomi sa l kl flekilde ifllemeye devam ederse hükümet, özellikle yerli firmalar için yüzde 33 (dünyada en yüksek oranlardan biri), yabanc firmalar için yüzde 15 (dünyada en düflük oranlardan biri) olan kurumlar vergisi oran ndaki eflitsizli in giderilmesi için çal flmalara bafllamal d r. Çin Halk Cumhuriyeti, di er ülkelerde uygulanan kurumlar vergisi oran na yak n bir oran belirleyerek ülkede faaliyet gösteren yerli ve yabanc firmalar n kazanç-lar na uygulanacak kurumlar vergisi oranlar n birlefltirme planlar yapmal d r. OECD nin önerdi i di er vergi reformlar : Risk sermayesi flirketlerinin vergi oranlar n hükümet bonolar ndaki vergi oran na eflitlemek, yat r m mallar üzerindeki KDV nin indirilebilir olmas na ve KDV matrah n n uygulanaca hizmetlerin artt r lmas na izin vermek. OECD Çin in gelir vergisi sisteminde baz de ifliklikler yapmay düflünmesi gerekti ini belirterek fiu anda çok az insan n %45 oran ndaki vergi oran n ödeyebilecek yeterli yüksek geliri var ve ortalama vergi oran da bu orandan düflüktür cümlesine raporunda yer verdi. Çin, özel sektör giriflimcilik hareketine destek oldu unu göstermek aç s ndan tavan oranl gelir vergisi oran n düflürmelidir. Bu hareket hem Çin in di er de iflen ülkeler ile uyum içinde oldu unu gösterecek, hem de OECD e göre gerçek kifli ve kurumlar n 12

13 ENGLISH TRANSLATION English Translation THE FISCAL YEAR 2006 BUDGET WAS PRESENTED TO THE TURKISH PARLIAMENT After a preparatory period beginning each year with a budget call published by the Prime Ministry in June and continuing for approximately four years, budget law proposal of the following year is being presented to the Grand National Assembly of Turkey until September, 17th of the same year as a necessity required by the provisions of our Constitution. Being approved, the proposal discussed first in the Plan and Budget Commission and then in the General Assembly is submitted for the approval of the President as the budget law and if approved, takes effect on the first date of the year through being published in the Official Gazette, which means that the preparation and the ratification of the government budgets by being discussed in the assembly lasts for a period of nearly six months. Undoubtedly, the significance of the government budgets lies in the fact that their preparation and discussion procedure takes such a long period of time. The primary aim in the government budgets as well as all the other budgets is the allocation of the scarce resources among unlimited demands so as to reap the highest benefits. However, there is another important purpose in the government budgets such as granting authorization and permission to the Governments to collect the public revenue and use them in financing of the public services. It is the most fundamental feature distinguishing the government budgets from other budgets. Government budget proposal, of which it prepared and is approved in the parliament, is entitled and authorized to collect the public revenues and use them in financing the public services specified in the budget. Furthermore, the Government budgets have a great influence on the national economy due to its resulting in the use of a major portion of the resources in the economy by the public (in the fiscal year 2006, TRY 181,9 billion making up 33,7 % of GNP is foreseen to be used by the public); and also on our social life due its direct impact on the distribution of income during the collection of incomes and also on their being spent for public services. For these characteristics, Government budgets are considered to an effective instrument of fiscal policy in the Modern Fiscal Theory beyond their being texts on which public incomes and expenses are shown together. However, although budgets are very crucial in terms of our social life, it is not probable to claim that the level of interest in the budgets today is high. We cannot possibly say that the fiscal year 2006 budget presented to the Grand National Assembly by the Government in September, 17th had the necessary reverberations. Other than a few little exceptions, an opinion concerning the budget proposal was not formed by the community and the institutions representing it. On the other hand, social control or control of public opinion has a gross impact on the prevention of wasteful expenditure and abuse of the public resources. As a matter of fact, the public control at issue may be considered as an important support for the Governments intending to use the resources efficiently since there have always been persons who wish to use the public resources for their own personal or group ends in any period. Another vital support of the governments in the struggle with them will be the sensitivity of the public regarding the use of the public resources. In this article, certain fundamentals and sizes concerning the fiscal year 2006 budget which has priority aims such as maintenance of falling tendency in the need of public borrowing and decreasing the proportion of the public debt stock over the gross national product to a reasonable extend and discussion on which shall start in the Grand National Assembly tomorrow are summarized below. 1) The most important characteristic of the fiscal year 2006 is maybe the fact that it is the first sample of the multiyear budgeting application. According the provision of Public Finance Administration and Control Law passed in the Grand National Assembly at the end of the year 2003 and aiming to maintain the harmony of our public finance administration and control system with the international standards, multiyear budgeting system enveloping a three-year period as of 2006 and based on the prioritization of the public expenditures effectively is being utilized and consolidated budget system is being terminated. In the period , the proportion of the central administration budget expenses and incomes over Annual Gross Domestic Product is foreseen to be decreased. The downward tendency of the portion of interest expenses within the central administration budget expenses is envisaged to last and the pressure of the interest expenses in the end of the year 2008 over the budget is predicted to be eliminated to a large extend. 2) Total budget expenses are determined as TRY 181,9 billion. The envisaged expense amount means an increase by 16,9 compared with the figure envisaged for the year On the other hand, it is expected that the share of the expenditure amount foreseen for the year 2006 in GNP will emerge as 33,7%. It is worthy to note that this rate is 40% in 2002, 33,63% in 2004 and 32,3% in Of the budget expenses, TRY 36 billion has been allocated for the personnel expenses, TRY 49,1 billion for current transfers inclusive of the transfers to be forwarded to social security institutions, TRY 17,7 billion for purchases of goods and services, TRY 46,2 billion for interest payments and TRY 15,1 billion for investment expenditures. 3) The amounts transferred to the social security institutions from the budget is increasing annually. The total amount of these transfers realized as TR 18,9 quadrillion in 2004 is expected to emerge as TRY 24 billion as of the end-of-year The amount of money allocated for the current transfers inclusive of the transfers made to the social security institutions is TRY 49 billion in This reveals the dimensions of the reform need concerning the social security system. 4) The interest payments (total of domestic 13

14 ENGLISH TRANSLATION and external debt interest payments) are observed to decrease both in the total of the budget expenditures and also in its share within the GNP. The portion of the interest expenses realized as 40% in 2004 within the budget expenses is envisaged to emerge as 34 % in the end of the year The portion of the interest payments within the budget expenses in 2006 is expected to be 25,4%. There is a decrease in the portion of the same expenses in GNP. This rate is expected to be 13,8% in 2005 whereas in the end of 2005 it is predicted to be 11,7%. The rate of 2006 is foreseen to be 8,5%. 5) Total income foreseen in the central administration budget of 2004 is TRY 168,6 billion consisting tax revenue of TRY 146,4 billion, tax-exempt income of TRY 22,1 billion, capital income of TRY 2,2 billion and grants and donations of TRY 0,374 billion. 6) Budget deficit foreseen initially for the year 2005 is TRY 29,1 billion. This amount foreseen to be financed with borrowing corresponds to 6% of GNP and 18,7 % of the budget expenses as of that date. However, from the results of the first nine months of the year 2005 it is clear that the budget deficit emerging within this period is TRY 8,2 billion. It is predicted that this amount won t exceed TRY 15 billion as of the end of year and thus comply with the Maastricht Criteria. The budget deficit foreseen in the budget of the year 2006 is TRY 13,4 billion. This amount corresponds to 2,5% of GNP and 7,4% of the total budget expenses. forming the balance of payments will be dwelt upon and Turkey s balance of payments figures of 2005 January-July period will be handled. Balance of payments is an account of all the economic transactions as of periods between the persons and corporations resident in one country and the persons and corporations resident in other countries. The transactions such as purchases of commodities, services, bonds and securities from abroad obliging the resident persons and corporations to pay abroad are considered as negative items in the balance of payments. The transactions such as sales of goods, services, bonds and securities to abroad obliging the resident persons and corporations of the other countries to pay abroad are considered as positive items. There are four main accounts of balance of payments. A) The Current Transactions Account B) The Capital and Finance Account C) Official Reserves Account D) Net Errors and Omissions Account A) The Current Transactions Account: All transactions of goods and services that one country performs with other countries are included in the current transactions account. The current transactions account consists of four accounts. Balance of Foreign Trade Account: Goods exports from and imports to other countries are tracked under this account. Balance of Services Account: Service exports from and imports to other countries are tracked under this account. In this account tourism, transportation, freight, international banking and insurance trade and construction services are recorded under the account of invisible transactions balance. Balance of Commodities and Services Investment Account: Interest incomes and outcomes, profit transfers are included under the balance of goods and services investment account. Unrequited Transfers Account: Government grants and foreign Exchange transferred of workers abroad are consisted in the unrequited transfers account. No payments are required for the items included under this account. The current transactions account is consisted of the four account items above described. The Current Transactions Account = Foreign Trade Balance + Services Balance + Balance of Commodities and Services Investment Account + Unrequited Transfers If the current transactions account is negative, it means that the commodities and services export of that country is less than the import of commodities and services; and described as the current transactions account deficit (current deficit). That the current transactions account is positive indicates that the commodities and services export of that country is more than the import of commodities and services; and described as the current transactions account surplus (current surplus). BALANCE OF PAYMENTS Balance of payments has always been a matter of discussion in academic world, daily talks and comments upon which there has never been an agreement between the academicians and people who are not academicians. In daily life, the concepts concerning the issue have always been mixed up, and most of the time it has been stated incorrectly which concept means what. Turkey s Balance of Current Account regarding 2005 January-July period (Million USD) 1) Foreign Trade Balance Account : (18.157) 2) Services Balance Account : ) Balance of Commodities and Services Investment Account : (3.644) 4) Unrequited Transfers Account : 777 TOTAL (CURRENT DEFICIT) : (15.030) In this article, the main features regarding the balance of payments and the accounts 14

15 According to the nonofficial figures published by The Turkish Republic Central Bank, Turkey shows a deficiency of USD million in the 2005 January-July period. Considering the figures of the current deficit, the account of the foreign trade balance has a deficiency of USD million, balance of commodities and services investment account has a deficiency of USD million, services balance account shows a surplus of USD million and unrequited transfers account has a surplus of USD 777 million. B) The Capital and Financial Account: Being the second main account, the capital and financial account records the asset transactions between the country and the other countries. Purchases and sales of assets such as bonds, securities, house and land; and time deposits in banks are consisted in the capital account. When the country sales bonds, securities, houses and lands abroad and the persons resident abroad deposit money in the bank accounts that they have opened in the country, capital inflow to that country occurs. When the persons resident in one country purchase assets such as bonds, securities, houses and land and when they open time deposit accounts in the banks abroad, capital outflow from the country occurs. The total of capital inflow and outflow forming the capital and financial account is called the capital and financial account balance. The Capital and Financial Account Balance = Capital Inflow + Capital Outflow That the capital and financial account balance is positive indicates that capital inflow is more than capital outflow and is called capital and financial account balance surplus (net capital inflow). That the capital and financial account balance is negative means that capital outflow is more than capital inflow and is called capital and financial account balance deficit (net capital outflow). Turkey January-July 2005 Capital and Financial Account Balance (Million USD) 1) Capital Outflow (2.253) 2) Capital Inflow TOTAL (Net Capital Inflow) According to the nonofficial figures published by The Turkish Republic Central Bank, Turkey has a net capital inflow of USD million in the 2005 January- July period. In the 2005 January-July period persons resident abroad (including those hiding their money and thus getting away from authorities, called b y kl yabanc [darkmoustached foreigners]) has realized a net purchase of USD million in Istanbul Stock Exchange share market, and a net purchase of USD million in government securities market. The purchase of USD million realized in two markets in seven months has resulted in an increase in Istanbul Stock Exchange International 100 index and also retreat in government securities interests. Net direct domestic investments that the persons resident abroad have realized including the loans that the companies with foreign capital in Turkey use from their partners abroad and the real estate purchases of the persons resident abroad realized in Turkey have amounted to USD million in the 2005 January-July period under the direct investment item. The inflow amounting to _ 830 million emerging from the sale of D flbank shares at the rate of 89, 4% to Fortis Bank in July has had an influence on the increase in the direct capital inflows. The net direct investments that the persons resident in the country have realized abroad have reached to net USD 491 million in the related period. In the other investments item consisted of commercial and other loans and time deposits, a net capital inflow of USD million to Turkey in the 2005 January-July period. Turkey January-July 2005 Capital and Financial Account Analysis (Million USD) 1) Direct Investments ) Portfolio Investments ) Other Investments Total C) Net Errors and Omissions Account: Inconsistency between the payments balance items due to wrong or missing records is included under this account. It should be considered under the scope of both of the current account balance and financing. That the net errors and omissions account item is positive means that foreign currency inflow to the country has occurred due to an activity not covered under the balance of current account or capital and finance movements; or a transaction leading to foreign exchange inflow (outflow) and covered under the balance of current account or capital and finance movements is included under the account as missing (surplus). That the net errors and omissions item is negative indicates that a foreign exchange outflow from the country has occurred through an item not included under the balances of current account or capital and finance movements or that a transaction leading to foreign exchange outflow (inflow) and covered under the balance of current account or capital and finance movements is included under the account as surplus (missing). Turkey shows a surplus of USD million in the 2005 January-July period under the net errors and omissions account. D) Official Reserves Account: Official reserves account reflects the changes occurring in the foreign currency reserves that the government has by central bank and IMF. Increase or decrease in the foreign exchange reserves are described as surplus or deficit of official reserves account. Official reserves account has increased USD in the 2005 January-July period. The deficit amounting to USD occurring in the current account in this period has been financed with capital and finance and net errors and omissions account. The surplus in two accounts not only has financed the deficit in the current accounts, but also has maintained an increase of USD million under the account of official reserves. 15

16 ENGLISH TRANSLATION Turkey January-July 2005 Balance of Payments (Million USD) 1) Current Transactions Accounts Balance : (15.030) 2) Capital and Financial Account Balance : ) Net Errors and Omission Account Balance : ) Official Reserves Account Balance (*): (12.493) TOTAL 0 (*) That the official reserves account is (-) in the equation indicates the increase in the official reserves; that it is (+) indicates the decrease in the official reserves. INTERPRETING THE BALANCE OF PAYMENTS Persons and corporations resident in the country has to pay for all of the things they purchase from abroad. Therefore, current transactions accounts deficit is financed with capital and financial account surplus. In the event that the capital and financial account surplus cannot completely finance the current transactions accounts deficit, remaining balance is financed with the official reserves that the government has by central bank. Therefore, to finance the current transactions accounts deficit, the capital and financial account should yield a surplus as much as the deficit of the current transactions accounts. In the event that the capital and financial account fails to do this, the capital transactions accounts deficit shall be financed with official reserves and this will lead to decrease in the official reserves. If the capital and financial account surplus is more than the current transactions accounts deficit, an increase as much as the difference between shall occur in the official reserves account. From another point of view, current transactions accounts balance indicates whether economic units resident in a country save from the residents abroad. If a country has a current transactions accounts deficit, she imports savings from abroad. A country with a current account surplus exports savings to abroad. Foreign trade balance and current transactions accounts balance points out to different features of the balances in economy. Having a foreign trade balance is not necessarily a bad thing. A country not specialized on service trade can have surplus in its current account although it can have foreign trade deficits. The vice versa is also possible. Countries having gross foreign trade surpluses may have gross current transactions accounts deficit. While countries such as Russia, Brazil and Mexico are having foreign trade surplus in excessive amounts, they have current transactions accounts deficit since the interests they pay for the foreign loans reach to high amounts; thus they have difficulties in financing the balance of payments. While current transactions accounts balance has surplus, capital and financial activities balance can also have surplus. After all, balance of the capital movements is determined according to the relative levels of domestic interests and interests abroad. When eliminated from risk, in the event that the interests in a country are higher than those abroad, financial capital shall be directed to this country and balance of capital movements shall have surplus. At that moment if there is current account surplus at high amounts in that country, official reserves of that country shall increase rapidly. In general current transactions accounts balance and balance of capital movements are closely related though completely not. A country having current transactions accounts deficit wants to import its foreign savings. Under the circumstances, there is a savings deficit in this country. Savings deficit in the country shall increase the domestic interests. Increasing interests shall encourage the financial capital flow from abroad into the country and movements of capital balance shall have surplus. As it is clear from this explanation, balance of payments is always on balance. Current transactions accounts surplus is met with capital and financial account surplus and with decrease in official foreign currency accounts; whereas current account surplus is met by capital and finance account deficit and with increase in official foreign currency accounts. Balance of Payments = Current Transactions Accounts Balance + Capital and Financial Account Balance + Official Reserves Account Balance + Net Errors and Omissions Account = 0 Although balance of payments is always on balance, in daily talks and comments balance of payments deficit, balance of payments surplus and balance of payments being on balance have always been mentioned. The case described as balance of payments deficit is the deficit emerging in the official reserves account balance in the event that the deficit in the current account balance cannot be financed with the surplus of capital and financial account balance. In a similar way, the case described as balance of payments surplus in daily talks and comments is the surplus emerging in the official reserves account balance in the event that the surplus in the current transactions accounts balance cannot be financed with the deficit in the capital and financial account balance. The case described as the balance of the payments being on balance is the situation that the current account balance is balanced with capital and financial accounts balance and thus official reserves account does not have a surplus or deficit. Considering the figures of the Turkey s January-July 2005 balance of payments within this framework, Turkey has a current transactions accounts deficit amounting to USD million, but has balance of payments surplus of USD million. 16

17 ANAL T C PRESENT- ATION (*) CONCERN NG BALANCE OF PAYMENTS CONCLUSION: (Million USD Dollars) A- CURRENT ACCOUNTS Export f.o.b Import f.o.b Balance of Commodities Service Incomes Service Outcomes Balance of Commodity and Service Investment Incomes Investment Outcomes Balance of Commodity, Service and Investment Income Current Transfers B. CAPITAL ACCOUNT 0 0 C. F NANCIAL ACCOUNT Direct Investment in Abroad Direct Domestic Investment Portfolio Account-Assets Portfolio Account-Obligations Stocks Bills of Debt Other Investments-Assets Central Bank General Government Banks Other Sectors Other Investments-Obligations Central Bank General Government Banks Other Sectors Current, Capital and Financial Accounts D. NET ERRORS AND OMISSIONS GENERAL BALANCE E. RESERVE ASSETS Official Reserves International Monetary Fund Loans Financing Balance of Payments (*) TEMPORARY Source: TRCB The very first step of analyzing the macroeconomic indicators correctly is to beware of what the related indicator is and means what. Balance of payments, current transactions accounts balance and capital January- July July January- July and financial accounts balance are evaluated separately most of the time or mixed up. Though, these indicators are used in place of one another and they are concepts which don t mean much on their own. What is crucial is to know that they are always interacting with each other and to handle them as a whole. NEW ARRANGEMENTS RELATING TO TÜB TAK (THE SCIENTIFIC & TECHNOLOGICAL RESEARCH COUNCIL OF TURKEY) R&D SUPPORT PROGRAM Introduction Arrangements have been made relating to the fact that a certain portion of the expenses that can be followed and evaluated in the scope of R&D projects of industrial corporations is met in a non-repayable way or capital support is provided to these projects by the Undersecretariat of Foreign Trade within the framework of the arrangements made with the Communiqué relating to Research and Development (R&D) Support No. 98/10, promulgated by Money Credit and Coordination Board. The procedures and principles relating to R&D support, having been applied in the framework of the Communiqué No. 98/10 since 1998, have been rearranged with the Regulation relating to the Scientific and Technological Research Council of Turkey Industrial Research-Development Projects Support Program, dated July 13, 2005, and the arrangements made with the aforementioned regulation constitute the topic of this article. Definition of the R&D Project Development of a new product or a production method, upgrade of the product quality or standard of an existing product and development of new techniques which cut costs or upgrade standards of the existing production methods are evaluated in the scope of R&D activity, but projects which are composed of changes in color or decoration and changes relating to the aesthetic aspects and simple changes of appearance differences, which do not change the structure, properties or the performance of the product are not evaluated as an R&D project. General Arrangements It is possible to apply also for support for the R&D projects that have already started, however in this case the expenditures which are made maximum three (3) months earlier from the date of application and are approved by TÜB TAK can be evaluated 17

18 ENGLISH TRANSLATION in the scope of support in the projects for which support will be given. Although the R&D project support time is maximum 36 months, the expenditures made in 6 months following this period are supported at the support rate of the last period on condition that the dates of invoices remain in the project time. The highest support rate applied for the expenditures of R&D projects which are to be supported is 60%, and the share of the 630 Research and Development Expenses balance in the total expenses and the share of the proceeds of the products that the company has acquired based on R&D activities in the total proceeds are issues considered in the determination of the support rate. Unless stated otherwise in the agreement concluded between the corporation and TÜB TAK, the R&D project time means the periods between January 1 June 30 and July 1 December 31. In order to make a request for support regarding the related period, corporations submit to Tübitak the R&D Support Request Form and the expense forms attached to this form relating to the R&D expenditures they have made as of the aforementioned periods and the Sworn Fiscal Consultancy R&D Expenditures Evaluation Report on condition that they meet the conditions stated in the Regulation. Supported Expense Items The below expenditures which are required by the project and paid are accepted in the R&D project. a) Personnel expenses, b) Travel expenses for project personnel and consultants if there are any, c) Device, equipment, prototype mould, software and broadcast receiving expenses; the expenses for the device/equipment/mould/software which are obligatory to purchase or to be made for the R&D activity, which can also be used in the production process after the project, are accepted as expense in proportion to the project time, d) Domestic or overseas consultancy service and other service purchase expenses, e) Expenses for the R&D services received from domestic universities, R&D units affiliated to TÜBITAK, private sector R&D institutions and similar R&D institutions and corporations, f) Expenses relating to national patent registration, utility model registration and industrial design registration to be received from Turkish Patent Institute, g) Material and cost expenses. In order for the above-mentioned expense items made within the scope of R&D project to benefit from the support, the date of the certifying document for the expense should be within the scope of the project period and the payment of the expense should be made. Unsupported Expense Items Value added tax, all kinds of profit, opportunity costs, capital usage cost, exchange differences, depreciations, deposits, advance payments, distribution, marketing and advertisement expenses, geographical mark and trademark registry expenses, accounting, secretarial work and similar administrative expenses, incentive, moti-vation and similar premium expenses apart from gross wage, food and transport expenses provided for the personnel in cash or in kind, social assistance foundation dues, the expenses apart from access and accommodation in travels, taxi, metro and similar travel expenses, fuel expenses, office devices, expenditures made for heating and illumination, rental fees for office, warehouse, stand and the like, construction and installation expenses and stationery expenses cannot benefit from R&D support. Conclusion Nowadays, when discussions for full membership to the European Union and the competitive capacity of Turkey are widespread, Tübitak R&D Support Program, aiming at the increase of Research Development activities in Turkish Industry, sets its sights on the increase of creativity in the field of industry, advance of Turkey in science-technology-industry capacity and therefore increase of the life quality of the society. It is doubtless that apart from the tax advantage at a rate of 40% granted with Corporate Tax Code for the industrial corporations making R&D expenditures, the non-repayable cash support provided by Tübitak constitutes a significant advantage for these corporations. 18

19 Resmi Gazete den... Cansu USLU , 48 Seri No.lu Harçlar Kanunu Genel Tebli i Resmi Gazete de yay mland say l Emlak Vergisi Kanunu hükümlerine göre her y l belirlenen emlak vergisi de erlerinin, belediyeler taraf ndan elektronik ortamda ve eksiksiz olarak tapu dairelerine gönderilmesi uygun bulunmufltur. Tapu harçlar her y l 1 Ocak tarihinden itibaren o y l için belirlenen emlak vergisi de erleri esas al narak hesaplanaca ndan, emlak vergisi de erlerinin bu tarihten önce tapu dairelerine intikal ettirilmesi gerekmektedir. Tapu ve kadastro harc, vergi de eri ile mükellef taraf ndan beyan edilmifl olan de erlerden yüksek olan üzerinden hesaplan r. Mükelleflerin vergi de erinden daha düflük beyanda bulunmalar halinde, harc n hesab nda vergi de eri esas al n r. Aradaki farka isabet eden harç, 213 say l Vergi Usul Kanununa göre hesaplanan vergi ziya cezas %25 oran nda uygulanmak suretiyle ikmalen tarh edilir. Gerekli harçlar ödenmeden ifllem yapan tapu memurlar, harc n ödenmesinden mükellef ile birlikte sorumlu olacaklar ndan, harçlar n emlak vergisi de eri üzerinden hesaplanarak tahsil edilmesini sa lamalar gerekmektedir. Tahsilat n kolayl kla yap lamad il ve ilçelerde tapu harçlar n n; vergi dairesince görevlendirilecek memurlar vas tas yla tahsil edilmesi veya sayman mutemedi görevlendirilmesi hususunda vergi dairesi baflkanl klar, vergi dairesi baflkanl klar olmayan yerlerde defterdarl klar yetkili k l nm flt r , Petrol Piyasas Lisans Yönetmeli inde De ifliklik Yap lmas na liflkin Yönetmelik Resmi Gazete de yay mland. Yurt içi ve yurt d fl kaynaklardan temin edilen petrolün do rudan veya ifllenmek suretiyle, güvenli ve ekonomik olarak rekabet ortam içerisinde kullan c lara sat fl na iliflkin piyasa faaliyetlerinin; fleffaf, eflitlikçi ve istikrarl biçimde sürdürülmesi için gerçek ve tüzel kiflilere verilecek lisanslara, Kuruma yap lacak bildirimlere ve kay t düzenlerine iliflkin usul ve esaslar n belirlendi i, tarih ve say l Resmi Gazete de yay mlanan Petrol Piyasas Lisans Yönetmeli inin bayilikleri belirleyen 7inci maddesine, da t c lisans sahipleriyle yap lm fl bayilik sözleflmesi ile tarihli ve 2005/9207 say l Bakanlar Kurulu Karar yla yürürlü e konu-lan flyeri Açma ve Çal flma Ruhsatlar na liflkin Yönetmelik hükümlerine göre verilmifl flyeri Açma ve Çal flma Ruhsat n n bulunmas flart koyulmufltur , Sigortac l k Hesap Plan ve zahnamesi Hakk nda Tebli de De ifliklik Yap lmas na Dair Tebli Resmi Gazete de yay mland. Sigortac l k sektöründe tek tip mali tablolar haz rlanmas na imkan tan nmas, flirketlerin yükümlülüklerini yerine getirebilmesinin ve mali güçlerinin izlenebilmesi, sigorta ve reasürans flirketleri ile emeklilik flirketlerinin muhasebe kay tlar nda ve raporlamalar nda tekdüzelik sa lanmas, sa l kl ve mukayese edilebilir bilgi üretimi ve ak m n sa layacak bir alt yap oluflturup gerek sigortac l k sektörünün, gerekse sigorta ve reasürans flirketleri ile emeklilik flirketlerinin mali durumunun ve gelifliminin mümkün olan en iyi flekilde izlenebilir ve de erlendirilebilir hale gelmesini amaçlayan ve tarih ve say l Resmi Gazete de yay mlanan Sigortac l k Hesap Plan ve zahnamesi Hakk nda Tebli in, Sigortac l k Hesap Plan detay nda de ifliklik yap lm flt r. Söz konusu de ifliklikler ve hesap kullan m detaylar na tebli ekinde yer almaktad r , Asgari flçilik Tespit Komisyonunca Belirlenen Çeflitli flkollar na Ait Asgari flçilik Oranlar n Gösterir Tebli Resmi Gazete de yay mland. Sosyal Sigortalar Kurumu bünyesinde oluflturulan Asgari flçilik Tespit Komisyonunca belirlenen çeflitli iflkollar na ait asgari iflçilik oranlar ile bu oranlar n belirlenmesinde esas al nan kriterlerin düzenlendi i tebli de, Sosyal Sigortalar Kanununun 83 üncü maddesinde say lan kurum ve kurulufllar taraf ndan ihale yoluyla yapt r lan her türlü ifller ile gerçek veya tüzel kifliler taraf ndan yap lan özel bina inflaat ifllerine uygulanacak asgari iflçilik oranlar ile ilgili ifllemler kapsam alt na al nm flt r. Sosyal Sigortalar Baflkam taraf ndan yürütülecek tebli de çeflitli iflkollar na ait ifllerin asgari iflçilik oranlar verilmifltir , 2005/9454 Say l Bakanlar Kurulu Karar Resmi Gazete de yay mland. Karar amac, d fl ticarette teknik düzenlemeler, standartlar, uygunluk de erlendirmesi ve denetimler çerçevesinde usul ve esaslar n belirlemektir. Karar, ithal ve ihraç ürünlerin tabi olaca teknik düzen-lemeler, standartlar, uygunluk de erlen-dirmesi ve denetimleri; ithalatç lar ve ihracatç lar n yükümlülüklerini; d fl ticarete konu ürünlerin denetiminde ilgili kurulufllar ile gümrük idarelerinin yetki ve sorumlu-luklar n ; uygulanacak müeyyideleri ve bu hususlarla ilgili bildirimleri kapsar. Kararda, teknik mevzuatta uygulama birli i ve d fl ticarette denetim, ürün güvenli i ve ithalatç, ihracatç ve ilgili kurulufllar n sorumlulu u ile Türkiye ile Avrupa Birli i aras nda mallar n serbest dolafl m hakk nda usul ve esaslar düzenlenmifltir , 351 S ra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebli i Resmi Gazete de yay mland. Bilindi i üzere 346 S ra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebli i ile aktif ve ciro toplamlar esas al nmak suretiyle gerçek usulde vergilendirilen gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri için y ll k gelir vergisi, 19

20 VERG DE GÜNDEM kurumlar vergisi ve geçici vergi beyannamelerini; özel tüketim vergisi, özel iletiflim vergisi ve flans oyunlar vergisi mükellefleri için ise aktif ve ciro toplamlar na bak lmaks z n bu vergilerin beyannamelerini elektronik ortamda verme mecburiyeti getirilmifl ve Mükerrer 355 inci maddede yap lan yeni düzenleme ile de elektronik ortamda beyanname verilmesi mecburiyetine uyulmamas halinde kesilmesi gereken özel usulsüzlük cezas miktar n n beyannamenin kanunî süresinin sonundan bafllayarak elektronik ortamda 15 gün içinde verilmesi halinde 1/4 oran nda, bu sürenin dolmas n takîp eden 15 gün içinde verilmesi halinde ise 1/2 oran nda uygulanaca hüküm alt na al nm flt r.. Elektronik ortamda verilme zorunlulu u getirilen beyannamelerin kanuni sürelerinden sonra da elektronik ortamda kabul edilebilmesine iliflkin teknik yap Maliye Bakanl nca oluflturulmufltur. Zorunluluk kapsam na giren mükelleflerce ister kanuni süresi içerisinde isterse kanuni süresinden sonra kendili inden ya da piflmanl k talepli olarak verilecek beyannameler elektronik ortamda kabul edilebilecek ve verilme tarihleri dikkate al narak gerekmesi halinde adlar na mükerrer 355 inci madde gere ince özel usulsüzlük cezas kesilecektir. yay mland tarihten sonra pompalar n ödeme kaydedici cihazlara ba latacak olan mükellefler, tarihinden montaj n yap laca tarihe kadar, 213 say l Vergi Usul Kanununa göre fatura veya perakende sat fl fifllerini, montaj n bitti i tarihten sonra ise pompalara ba l ödeme kaydedici cihazlardan ç kan fiflleri, akaryak t pompalar n ödeme kaydedici cihazlara ba latma mecburiyetleri tarihinde bafllayacak olan mükellefler, tarihinden montaj n yap laca tarihe kadar, 213 say l Vergi Usul Kanununa göre fatura veya perakende sat fl fifllerini, montaj n bitti i tarihten sonra ise pompalara ba l ödeme kaydedici cihazlardan ç kan fiflleri, tarihinden sonra ifle bafllayan mükellefler ifle bafllama tarihinden itibaren, 213 say l Vergi Usul Kanununa göre fatura veya perakende sat fl fifllerini, montaj n bitti i tarihten sonra ise pompalara ba l ödeme kaydedici cihazlardan ç kan fiflleri pompalardan gerçeklefltirilecek her türlü akaryak t (LPG dahil) sat fl nda düzenleyeceklerdir , 66 Seri No.lu Katma De er Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazlar Kullanmalar Mecburiyeti Hakk nda Kanunla lgili Genel Tebli i Resmi Gazete de yay mland. Tebli ile, Katma De er Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazlar Kullanmalar Mecburiyeti Hakk nda 3100 say l Kanun uygulamas ile ilgili olarak akaryak t pompalar n n ödeme kaydedici cihazlara ba lanmas mecburiyeti hakk nda aç klamalarda bulunulmufltur. Buna göre, mecburiyetleri tarihinde bafllam fl olan ve bu Tebli in yay mland tarih itibariyle akaryak t pompalar n ödeme kaydedici cihazlara ba latm fl olan mükellefler, en geç tarihinden itibaren pompalara ba l ödeme kaydedici cihazlardan ç kan fiflleri, bu Tebli in 20