MERSİN İN ÇEVRE SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Transkript

1 MERSİN İN ÇEVRE SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ TMMOB ÇEVRE MÜHENDİSLERİ ODASI MERSİN İL TEMSİLCİLİĞİ MAYIS 2009

2 İÇİNDEKİLER MERSİN İN ÇEVRE SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ PLANSIZ KENTLEŞME MERSİN KATI ATIK ALT YAPI SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ İÇME SUYU DURUMU VE SU KİRLİLİĞİ MERSİN İN YAĞMUR SUYU ALT YAPI SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ MERSİN İN ATIKSU ALTYAPI SORUNLARI ve DENİZ KİRLİLİĞİ TEHLİKELİ ATIKLAR HAVA KİRLİLİĞİ GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ LİMAN FAALİYETLERİ PETROL DOLUM TESİSLERİ, LPG DOLUM TESİSLERİ VE BORU HATLARI KENTSEL DÖNÜŞÜM DİĞER SORUNLAR GÖKSU DELTASI DOĞAL AFETLER a)yangınlar b) Seller Ve Göksu Nehri Taşkınları BALIK ÇİFTLİKLERİ SORUNU NÜKLEER SANTRAL KAYNAKLAR MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 1 1

3 MERSİN İN ÇEVRE SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Akdeniz Bölgesi nin Adana Bölümü nde yer alan Mersin şehri, nüfus ve ekonomik açıdan bölgenin ve Türkiye nin en büyük şehirlerinden birisidir. Çukurova nın güneybatı ucunda, Deliçay ve Müftü derelerinin oluşturmuş olduğu dar kıyı ovası (Mersin Ovası) üzerinde kurulmuş olan Mersin, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu bölgelerinden gelen yolların Akdeniz kıyısında kesiştiği bir noktada bulunmaktadır. İlin coğrafi konumu, iklimsel özellikleri, tarım, sanayi, ticaret ve ihracat merkezi olarak hızlı gelişimi, serbest bölge ilan edilmesi, liman şehri olması gibi etmenlere bağlı olarak nüfus artış hızı, göç ve hızlı kentleşme artmıştır. Bunlara bağlı olarak kentsel yapıda önemli bir bozulma yaşanmıştır. Göçün yoğun yaşanmasının getirdiği yükü mevcut sistem kaldıramamakta, plansız-programsız yapılaşmadan dolayı da ciddi sorunlar yaşanmaktadır. Doğal ve kültürel kaynakların kullanımında önceliklerin sağlıklı gelişmeye yönelik kamu politikaları yerine kişisel önceliklere verilmesi ile koruma-kullanma dengesi sarsılmıştır. Bunun sonucunda Mersin in kent özelinde ve çevresinde çeşitli nitelikte ve boyutta sorunlar oluşmuştur: MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 2 2

4 PLANSIZ KENTLEŞME 1975 yılından sonra Güneydoğu, Doğu ve İç Anadolu bölgelerinden Mersin e yönelen yoğun göç hareketleri 1980 yılından sonra daha da hızlanmıştır. Mersin in nüfusu yılları arasında Cumhuriyet dönemindeki en büyük artış oranına (%35.7) ulaşmıştır li yılların başında Mersin Serbest Bölgesi nin kurulması ile ilgili gelişmeler (1985 yılında kuruldu) özellikle Güneydoğu Anadolu dan Mersin e yoğun bir göç hareketinin yaşanmasına neden olmuştur. Hızlı nüfus artışı, kentsel ve teknik altyapı sunumundaki ve kamu hizmetlerindeki yetersizliklerin yanı sıra, yeterli imarlı arsa üretilemeyişi, kentsel rantların yüksek olması, imar hakları üzerindeki baskıyı arttırmış, şehri plansız büyümeye zorlamıştır yıl gibi kısa bir sürede kent, kocaman beton blokların boy gösterdiği bir yapıya bürünmüştür. Şehrin, nüfus ve mekansal açıdan göstermiş olduğu bu gelişmeler sonucu bir çok çevresel sorun oluşmuştur. İlimizin özellikle batı kesiminde var olan turistik yapılaşmanın yanında Mersin-Adana karayolu üzerinde yoğun bir sanayileşme yaşanmaktadır. 1960'lı yıllarda Ataş rafinerisi ve Çukurova Termik Santralinin kurulmasıyla başlayan sanayileşme süreci son 20 yıl içerisinde serbest bölge ve organize sanayi bölgesinin faaliyeti ile birlikte daha bir hız kazanmıştır. Ancak tüm dünyada olduğu gibi sanayi ve teknolojide yaşanan gelişmeler sadece insan hayatını kolaylaştırmakla kalmamış, insanın doğa üzerindeki gücünü artırarak bir dizi çevre problemini de beraberinde getirmiştir. 108 km. si doğal kumsaldan oluşan 321 km lik sahil bandına sahip olan Mersin İli iç turizmin yarattığı bir II. Konut problemiyle karşı karşıyadır. Düzensiz yapılaşmanın en önemli etkenlerinden biri olan II. Konutlar, özellikle yazın insanların tatillerini geçirmek için aldıkları ve yılın ayı boş kalan konutlardır. Bu konutlar 1970 lerde Mersin e çok yakın sahil alanlarında başlamış, ancak şu anda Silifke ye kadar uzanan sahil kesimini tamamen kaplamıştır. Bu da İlin batı kesiminde düzensiz ve alt yapısız bir yapılanmaya yol açmış ve on yıl öncesine kadar var olan geniş narenciye bahçeleri görüntüsü yerini büyük beton bloklara bırakmıştır. Diğer taraftan son birkaç yıldır yapılaşma şehrin kuzeyine kaymış ve burada bulunan verimli tarlalar, bahçeler yok edilmiştir. MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 3 3

5 Son yıllarda görülen bir başka gelişme ise Kentte yaz sıcaklığı çok yüksek dereceye ulaştığından yayla olarak tanımlanan yüksek kotlu alanlarda yapılaşma eğiliminin artmasıdır. Bu eğilim Gözne ve Çamlıyayla yerleşimlerinde yoğun olarak gözlenmektedir. Ancak yaylalardaki yapılaşma, doğal çevreyi bozarak çevrenin korunması kaygısı olmadan gelişmektedir. Doğru planlamanın yapılamamış olmasından kaynaklı şehir içindeki mevcut ulaşım yolları ihtiyacı karşılayamayacak duruma gelmiş, tarım arazileri hızla yok edilmiş, alt yapı sorunları, içme suyu ve atıksu sorunları, sanayiye bağlı hava kirliliği gibi birçok sorun ortaya çıkmıştır. İlk olarak tarihinde onanmış Mersin-Karaman 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planına karşı TMMOB Şehir Plancıları Odası tarafından Danıştay 6. Dairesi nde açılan davada tarihinde yürütülmesinin durdurulması kararı verilmiştir. Çevre ve Orman Bakanlığı nca birkaç küçük değişiklikle tekrar hazırlatılarak onanan Plan 19/03/2009 tarihinden itibaren bir (1) ay süreyle askıya çıkartılmıştır. T.C Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yapılan, yaptırılan ve onaylanan nazım ve uygulama imar plânlarına esas teşkil etmek üzere bölge ve havza bazında 1/ / ölçekli çevre düzeni plânları Ülke fizikî mekânında, sürdürülebilir kalkınma ilkesi doğrultusunda, koruma-kullanma dengesi gözetilerek kentsel ve kırsal nüfusun barınma, çalışma, dinlenme, ulaşım gibi ihtiyaçların karşılanması sonucu oluşabilecek çevre kirliliğini önlemek amacıyla yapılmaktadır. Mersin-Karaman Planlama Bölgesi 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı, Mersin kamuoyu tarafından Mersin İlinin gelecek 15 yılına dair kaderini belirleyecek önemli kararlar taşıyan bir belge olarak görülmektedir. Buna rağmen Plan mevcut haliyle; kirlilik önlemeye yönelik hedef, ilke, strateji ve politikalar içermemekte, alt ölçekli planları yönlendirebilecek niteliklere sahip olmamakta, korunması gereken alanlara ilişkin politika ve stratejileri belirlemek bir yana, mera alanlarında veya ekolojik olarak korunması gereken alanlarda RES ve HES planlamakta veya doğal ve arkeolojik sit alanlarının eksik veya yanlış işaretlenmiş, sınırlarının daraltılmış, konut yerleşimi veya üniversite gibi kullanımlara ayrılmış olmakta, Mersin için büyük çevre sorunları yaratan petrol depolama alanlarının oluşturduğu sorunlar görmezden gelinmiştir. Mersin de geliştirilecek yeni plan kararlarının sosyal ve ekonomik anlamda topluma ne kazandıracağının muhasebesi yapılmalı, doğal yapı ve ekosistemlerin sürdürülebilirliği risk altına alınmamalıdır. MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 4 4

6 MERSİN KATI ATIK ALT YAPI SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Ülkemizde yaşanan en önemli çevre sorunlarından birisi olan katı atık Mersin içinde öncelikli çevre sorunu olma özelliği taşımaktadır. Katı atıklar artan nüfus, sanayileşme ve kentleşme nedeniyle büyük bir çevre sorunu haline gelmiştir. Katı atıklar tekniğine uygun şekilde depolanmadıklarında su, toprak ve hava kirliliğine neden olurlar. Tekniğine uygun olarak inşa edilmemiş ve düzensiz depolama yapılan çöp depolama sahaları, yer altı suyunu yıl süreyle kirletebilmektedir. Ayrıca düzensiz depolama yapılan eski depo sahalarının çevre ve insan sağlığına olan olumsuz etkilerinin giderilmesi için çöp dökümüne kapatılması ve ıslah edilmesi gerekmektedir. İnsanların tüketim alışkanlıklarındaki değişmelere paralel olarak katı atıkların içindeki kağıt, karton, plastik, renkli ve renksiz camlar, metal v.b. geri kazanılabilir atıkların miktarı da gün geçtikçe artmaktadır. Dolayısıyla katı atıkların içerisinde önemli yer tutan bu maddelerin değerlendirilmesi; doğal kaynakların korunması, katı atıktan doğan sorunların çözümü, enerji tasarrufu ve ekonomik sebeplerden dolayı zorunlu hale gelmiştir. Geri kazanmanın en etkin yolu da Kaynakta Ayırma Sistemi ile geri kazanılabilir maddelerin kaynağında ayrılarak değerlendirilmesidir. Bu yöntem; ekonomik değere sahip bileşenlerin plastik torbalarda veya kaplarda kaynağında ayrı ayrı biriktirilerek yapılmasıdır. Böylece katı atıkların hacmi azalacak, doğal kaynaklar korunmuş olacak ve yeniden üretim sürecinde büyük enerji kazanımları meydana gelmiş olacaktır. Bir geri kazanım programında her şeyden önce hedeflerin çok iyi belirlenmesi gerekmektedir. Bu hedefleri ortaya da koyarken gerçekçi olunmalıdır. Belediyeler tarafından yüksek maliyet ve teknik yetersizlik nedeniyle geri kazanım konusunda pilot projeler dışında kapsamlı çalışmalar yapılamamaktadır. İlimizde, Mersin Büyükşehir Belediyesine ait Toroslar Belediyesi sınırları içerisinde kalan 1985 yılında işletmeye alınan kompost tesisi ve1994 yılında düzenli katı atık depolama alanı hizmete girmiştir. Zamanla kompost tesisinin sağlıklı çalıştırılmaması nedeniyle düzenli depolama alanı vahşi depolamaya yapılan bir alan haline gelmiştir. MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 5 5

7 Sızıntı Suyu Toplama Havuzu Günümüzde bu alanın ıslah çalışmaları Mersin Büyükşehir Belediyesi tarafından, alan üzerinde yeşillendirme çalışmaları yapılmıştır. Sahada oluşan atık gazlar toplanıp yakılmakta, deponi alanı sızıntı suları ise toplanmasına rağmen arıtılmamaktadır. Büyükşehir Belediyesi mücavir alanının genişlemesi ve nüfusunda hızla artmasıyla daha da büyüyen ve önem kazanan katı atık sorunun çözülmesi amacıyla Mersin İli, Merkez İlçe, Bağcılar Beldesi, Akkoç Tepe Mevkiinde Mersin Büyükşehir Belediyesi tarafından Katı Atık Bertaraf (Katı Atık Düzenli Depolama) Tesisi kurulmuştur. Söz konusu saha yaklaşık 70 hektarlık bir alanı kapsamaktadır. Bu alanın 3 etap halinde kullanılması planlanmıştır. Buna göre 1.Etap m 2, 2.Etap ,564 m 2 ve 3.Etap ise ,38 m 2 lik alanları kapsamaktadır. MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 6 6

8 1.etap alan toplam 3 lota ayrılmış olup, toplam kapasitesinin yaklaşık 13 yıl olacağı hesaplanmıştır. Bu proje kapsamında 1. ve 2. lot inşa edilmiştir. Çimsa A.Ş. kuzeyinde bulunan katı atık düzenli depolama alanı inşaatında birinci lota depolama işlemi başlamıştır. Mersin Büyükşehir Belediyesi düzenli depolama sahasına kabul edilen aylık ortalama katı atık miktarları : (ortalama 700 ton/gün) BELEDİYE ADI ATIK MİKTARI(ton/ay) YENİŞEHİR 4420 TOROSLAR 5410 AKDENİZ 8021 MEZİTLİ 2632 MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 7 7

9 Mersin Katı Atık İçeriği; diğer yanabilen 11% Park Bahçe atığı 2% Metal 5% Cam 11% Plastik 16% karton 7% kağıt 10% mutfak atıkları 38% mutfak atıkları kağıt karton Plastik Cam Metal Park Bahçe atığı diğer yanabilen Günümüzde belediye çöplerinin en uygun uzaklaştırma şekli belediye çöpü içerisindeki ekonomik değere sahip madde bileşenlerinin ( kağıt, karton, cam vb...)geri kazanılmasıdır. Atıkların ayrı toplama, sınıflandırma, değerlendirme yöntem ve sistemlerini belirleme konusunda çalışmalar yapılmasının teşvik edilmeli, az atık üretilmesi, atıkların geri kazanılması konusunda ilgili ve yetkili kuruluşlarla koordineli çalışmalar yapılarak halkın bu konuda bilgilendirilmelidir. Tıbbi Atıklar: Fiili Yatak Sayısı AtıkMik.kg/gün Tıbbi Atık Miktarı Yataklı Yataksız/Ayakta Toplam Bildirilen Atık Mik AtıkMik AtıkMik. AtıkMik. Atık Mik. AtıkMik AtıkMik.kg/yıl.kg/gün kg/yıl kg/gün kg/yıl.kg/gün.kg/yıl , ,90 619, , , , , ,00 22 Temmuz 2005 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği gereğince tıbbi atıklar Büyükşehir Belediye Başkanlığı na ait tıbbi atık toplama aracı ile toplanmakta, gerekli sterilizasyon çalışmaları yapıldıktan sonra, depolama sahasına gömülmektedir. İl genelinde tıbbi atık taşıma lisansı olan Mersin Büyükşehir Belediyesi, Tarsus Belediyesi dışında bir tane de firma bulunmaktadır. MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 8 8

10 İÇME SUYU DURUMU VE SU KİRLİLİĞİ Alternatifi olmayan tek madde olarak tanımlanan suyun tüm dünyada kısıtlı miktarda olduğu ve temiz su miktarının her geçen gün azaldığı artık bilinmekte. Ülkemizin birçok ilinde su sıkıntısı yaşanırken Mersin gibi büyük bir kentte şimdilik su sıkıntısı konusunda büyük bir problemler yaşanmamıştır. İçme suyu durumuna bakılınca, MESKİ yetkililerince ifade edildiği üzere il merkezinde şu anda içme ve kullanma suyu problemi bulunmamaktadır. Bu durum 5-10 yıl süre ile korunabilir ancak ondan sonraki süreç de sorunlar yaşanabilir. MERSİN İLİ YERÜSTÜ (YÜS) VE YER ALTI (YAS) SUYU POTANSİYELİ Yerüstü Suyu Yer Altı Suyu Toplam rezerv hm3/yıl 87 hm3/yıl hm3/yıl İŞLETMEDEKİ TOPLAM SU KULLANIMI Yeraltı (hm3/yıl) Yerüstü (hm3/yıl) Toplam (hm3/yıl) Sulama 9,54 650,50 660,04 İçme Kul. 130,13 142,50 272,63 Endüstri 46,40 12,00 58,40 TOPLAM 186,07 805,00 991,07 POTANSİYELİN YÜZDESİ % 13,60 Mersin de İşletmedeki Berdan Barajı ve Hidroelektrik Santrali MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 9 9

11 İklim değişikliğinin bir etkisi olarak içme ve kullanma suyu sorunlarından sıklıkla bahsedildiği günümüzde iklim değişikliğinin ilimize olabilecek muhtemel etkilerini ve alınabilecek önlemleri belirlemede meteorolojik etmenlerden sıcaklık ve yağış değerleri önem taşımaktadır. SICAKLIK AYLAR YILLAR OCK ŞBT MRT NİS MYS HZR TMZ AĞS EYL EKM KSM ARL ORTALAMA ,9 12,7 17,4 19,1 22,1 26,1 28,7 29, ,8 15,5 11,7 20, ,6 13,9 15,9 17,4 21,8 26,4 29,1 28,6 26,4 22, ,6 20, ,1 9, ,7 23,9 26,1 29,3 29,5 26,3 22,8 17,1 13,2 20, ,3 11,2 15,3 17,7 21,8 25,7 28, , ,8 19, ,9 11,6 15,2 18,6 21,7 25,4 28,8 29,4 26,5 20,8 15,2 13,4 19, ,7 11,8 14, , ,5 29,5 26,8 22,2 15,1 11,9 19, ,8 15,2 17,6 23,2 26,3 29,2 29,6 27,2 24,1 17, , ,4 11,8 17,5 19,5 21,9 26,6 29,5 ORTALAMA 11,1 12,0 15,5 18,3 22,3 26,1 29,0 29,3 26,6 22,6 16,5 12,1 20, ,5 11,1 13,8 17,7 21,5 25,2 27,9 28,3 25,8 21,5 15,9 11,9 19,3 MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 10 10

12 YAĞIŞ AYLAR YILLAR OCK ŞBT MRT NİS MYS HZR TMZ AĞS EYL EKM KSM ARL TOPLAM ,6 61,6 19,3 31,9 8, ,6 1,1 30,9 117,2 677, ,3 75,3 15,9 101,7 68,5 6,1 0,3 61,2 0,5 7,6 36,9 70,2 525, ,1 115,9 94,6 46,2 2,4 15,8 9,5 0 3,6 4,8 35,5 90,3 456, ,9 71,2 5,1 40,3 3,2 0,4 0 0,2 0 28, , ,6 65,3 17,3 56,2 14 6, ,1 23,4 86,1 59,4 383, ,9 58,5 31,3 11,1 3 24,1 4,4 0,2 21,9 97, ,1 462, ,3 105,2 74,7 7,1 80,9 0,9 7,3 0,6 0 1,7 124,2 164,6 576, ,8 32 7,9 17,5 32,3 2,6 0 4,2 136,3 ORTALAMA 71,3 73,1 33,3 39,0 26,6 7,0 2,7 11,0 4,2 27,8 92,6 155,3 562, arası 109,5 78,4 52,1 40,4 21,7 9,3 6,8 4,7 7,2 43,2 84,8 133,5 591,6 Kuvvetli Yağmur 7,6 mm(saatlik) Mutedil Yağmur 2,6 mm 7,5 mm arası (saatlik) Hafif Yağmur 2,5 mm (saatlik) Mersin kenti ve Tarsus İlçesinin içme ve kullanma suyu Berdan Nehri üzerindeki Berdan Barajından sağlanmakta ve barajından 142,5 hm 3 /yıl içmesuyu temin edilmektedir. Aynı zamanda Berdan Barajından Berdan HES (Alarko-Altek) firması tarafından elektrik üretimi yapılmaktadır. Özellikle son yıllarda yazların kurak geçmesi ve baraj gölündeki su MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 11 11

13 seviyesinin düşmesi kente içme ve sulama suyu olarak kullanılması öncelikli olması gereken suyun firma tarafından elektrik üretimi için kullanılması kentte su sıkıntısı yaratacaktır. İçme suyu arıtma tesisinde çıkan, ana boruya verilen temiz suyun en az kayıpla iletilmesi ve dağıtılması önemli konulardan biridir. Kentin içme suyundaki kayıp ve kaçaklar tespit edilerek bir an önce iyileştirme projeleri hayata geçirilmelidir. Islah çalışmaları devam eden katı atık depolama alanında ve yakınında bulunan 4 ve 5 nolu su depolarının kapatılması ve bunları besleyen çöp alanının altında kalan boruların ivedi olarak devre dışı bırakılması gerekmektedir. Üzerinde hassasiyetle durulması gereken önemli konulardan biriside, sulama suyu, elektrik üretimi ve Mersin ve Tarsus un içme suyu ihtiyacını karşılayan Berdan Barajı Gölü ve havzasının korunması üzerinde durulması gereken en önemli konulardandır. Çevre Kanuna bağlı olarak çıkartılan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nde su kaynaklarının koruma şartları verilmiştir. Berdan havzasının korunması amacıyla yapılacak kamulaştırma çalışmaları için ilgili kurumlar kaynaklarının olmadığını açıklamaktadır. Koruma çalışmaları yeterli derecede yapılamadığı gibi uzun mesafede koruma alanına çok yakın bir alanda taş ocağı yapılmak istenmesine de MESKİ tarafından karşı bir görüş bildirilmemiştir. Temsilcilik olarak itiraz ettiğimiz 1/ Çevre Düzen Planında, baraj gölü havzası mutlak koruma alanına termal turizm alanı ve günübirlik alan olarak ifade edilen yerin (yemeiçme, dinlenme, eğlence ve spor imkanlarından birkaçını günübirlik olarak sağlayan, konaklama yapılmayan tesislerin yer aldığı alanlar) işaretlenmiş olması Mersin ve Tarsus için hayati önem arz eden havzanın bu plana uyulduğu taktirde tehlikede olacağı açıktır. Su kirliliği kontrolü yönetmeliği madde 17/b (İçme ve kullanma suyu projesine ve mevcut yapıların kanalizasyon sistemlerinin ıslahına ait mecburi teknik tesisler hariç olmak üzere, bu alanda hiçbir yapı yapılamaz, bu alanda kalan mevcut yapılar dondurulmuştur) ile havza alanında yapılaşma yasaklanmıştır. Yine aynı planda golf sahalarına yer verilmiştir. Akdeniz ikliminin yaşandığı ilimizde içme ve kullanma suyu miktarı yaşamsal önem arz etmektedir. Golf sahaları için yer altı sularının bolca kullanıldığı bilindiğine göre tarımsal faaliyet gösteren bölgelere yakın yerlerde işaretlenen Golf sahalarının olumsuz etkileri olacağı ortadadır. Turizm gelişme sahasında yapılacak bir golf sahası alanın özelliğine bağlı olarak yeraltı sularının kirlenmesine deniz suyu girişimine ve dolayısıyla tuzlanmadan kaynaklı çoraklaşmaya neden olabilecektir. MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 12 12

14 En çok suyun kullanıldığı sektör olan tarımsal sulamada ileri tekniklerle sulama yapılması zorunlu hale getirilmeli, fazla su kullanımı içeren proseslere sahip sanayi kuruluşları denetlenmeli, suyu verimli kullanmaları sağlanmalıdır. Yine ilimizdeki en büyük sorunlardan biride yeraltı sularının aşırı kullanımı ve kirletilmesidir. Yeraltı suyu kirlenmesinin en belirgin nedeni kentsel ve endüstriyel atıklardır. Katı, sıvı ya da gaz atıklar çevreye verildikten sonra iklim durumuna, toprağın yapısına, atığın cinsine ve zamana bağlı olarak yeraltı suyuna taşınırlar. Yeraltı suyu kirlenmesinin diğer önemli nedenlerinden biri de aşırı çekimdir. Özellikle İlin doğu kesiminde yoğunluk kazanmış sanayi kuruluşlarında ve Mersin-Silifke arasında bulunan tatil sitelerinde yoğun bir yeraltı suyu kullanımı söz konusudur. Bunun sonucu olarak da yeraltı sularına olan baskı artmakta, özellikle denize yakın yerlerde tuzlu su girişimi tehdidi yaşanmaktadır. Mersin de en önemli yeraltı suyu kirlenme nedeni evsel atıkların fosseptiklerle doğrudan toprağa verilmesi ve kanalizasyon sistemi yetersizliğidir. Evsel atık sularda bol miktarda bulunan mikroorganizmalar taşınım sırasında doğal olarak temizlenmeye uğrasa da bir miktar organik madde ve deterjan gibi parçalanmaya karşı dayanıklı bileşikler yeraltı suyuna ulaşarak içme suyu açısından sorun yaratabilmektedir. Egzoz gazındaki zararlı bileşenlerin yağmur sularıyla taşınımı, gübre kullanımı, pestisit ve hayvan atıkları gibi tarımsal faaliyetler sonucu nitrat (NO3 ) derişimin deki artış kirlilik nedenleri olarak sıralanabilir. Denetimsiz olan kuyular belirlenmeli, kent içinde ve dışında yeraltı suyu kullanıcılarının tümü kayıt altına alınmalı ve gereksiz kullanım engellenmelidir. MERSİN İN YAĞMUR SUYU ALT YAPI SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 13 13

15 Mersin şehir dahilindeki yağışlı havalarda meydana gelen yüzeysel sular Mersin Büyükşehir Belediyesince beton ve betonarme borularla yapılmış olan drenaj hatlarıyla çeşitli noktalardan Akdeniz e dökülen Efrenk ve Deliçay Deresine deşarj edilmektedir. Mersin kentinin öncelikli ve önemli sorunlarından birisi olan alt yapı eksiklikleri bugüne kadar tam olarak giderilmemiş, yapılan çalışmalar yetersiz kalmıştır. Tarım arazileri üzerine konutların yapılması plansız ve düzensiz kentleşme, orman alanlarının yok edilmesi, dere yataklarına bilinçsizce yapılan müdahaleler sonucunda yağışlar Mersin de can, mal ve toprak kayıplarına neden olan sel felaketine dönüşmüştür. Mersin merkez dahil tüm belediyelerde yağmur suyu drenaj kanalları yetersizdir. Yağmur suyu drenaj kanallarının en kısa zamanda projelendirilip inşa edilmesi gerekmektedir. Doğal drenaj yerleri olan dere, kum dere yataklarına bilinç sizce yapılan müdahaleler önlenmeli ve dere ıslahı yapılmalıdır. Aktif ve aktif olmayan dere yatakları taşkın saha sınırları DSİ tarafından haritalara işlenerek bu alanlarda yapılaşma kesinlikle yasaklanmalıdır. Taşkın sahası sınırlarında kalan konutlar kamulaştırılmalı bu kısımlar yeşil kuşak olarak planlanmalıdır. Ayrıca ağaçlandırma ve erozyonu önleme çalışmalarının yanı sıra mera ıslağı ve yeşil kuşak oluşturma çalışmalarına süreklilik kazandırılmalıdır. MERSİN İN ATIKSU ALTYAPI SORUNLARI ve DENİZ KİRLİLİĞİ Belediyelerin Kanalizasyon ve Atıksu Arıtma Tesisi Durumları MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 14 14

16 İLÇE MERKEZ TMMOB Çevre Mühendisleri Odası Mersin İl Temsilciliği 2009 KANALİZASYON SİSTEMİ OLAN BELEDİYELER Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisindeki alt kademe belediyelerinde (Akdeniz, Toroslar, Yenişehir) kanalizasyon sistemi %95 oranında yapılmıştır. Mezitli, Kazanlı, Karacailyas, Huzurkent, Yalınayak Belediyelerinde bulunmakta, Çiftlikköy ve Adanalıoğlu Beldelerinde %50 oranında mevcuttur. ARITMA TESİSİ OLAN BELEDİYELE R Yok AÇIKLAMALAR Büyükşehir Bld. nin derin deniz deşarjı var. Büyükşehir Belediyesi nce 15 civarında beldenin atıksularının arıtılacağı Karaduvar atıksu arıtma tesisi henüz işletmeye alınmamıştır. Mezitli sahilinde yaptırılması düşünülen atıksu arıtma tesisi bölgenin sit alanı içinde olması nedeniyle gerçekleşememiş, sadece terfi ve ön arıtma istasyonu ile deniz deşarjı pompa istasyonu ve deniz deşarj hattı yapılabilmiştir. Derin deniz deşarjı sistemi deneme aşamasındadır. ANAMUR İlçe merkezinde 160 km. Yok Derin deniz deşarjı var. AYDINCIK Atık su ve yağmur suları toplama kanalizasyon şebekesinin % 5 i tamamlanmıştır. Yok BOZYAZI Yok Yok ÇAMLIYAYLA Yok Yok GÜLNAR İlçe merkezi (%60) Yok MUT İlçe Merkezi (%70) Yok ERDEMLİ SİLİFKE TARSUS İlçe Merkezi (%70), Kargıpınarı (kısmen) İlçe Merkezi, Atakent (kısmen) İlçe Merkezi, Atalar (kısmen), Huzurkent (kısmen) Kargıpınarı (kısmen) Silifke Merkez, Narlıkuyu(kısmen)A takent (kısmen) Tarsus Merkez Erdemli ilçe merkezinde atıksu arıtma tesisi ile ilgili işlemler tamamlanmış olup, inşaatına 2008 yılı içinde başlanması planlanmaktadır. İlimizin en önemli çevre sorunlarından birini yerleşim yerlerinin alt yapı eksikliklerinden kaynaklanan su ve deniz kirliliği oluşturmaktadır. Mersin de belde ve belediyelerin büyük bir kısmı deniz kenarında yer almaktadır.bu belde ve belediyelere ait kanalizasyon ve arıtma tesisi yetersizliği nedeniyle evsel nitelikli atıksular doğrudan veya dolaylı bir şekilde denize ulaşmakta ve önemli derecede kirlilik oluşturmaktadır. MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 15 15

17 Mersin de ilk kanalizasyon sistemi 1940 larda yapılmıştır. Daha sonra yapılan kanalizasyon sistemleri ile kentin altyapı sorunu çözülmeye çalışılmıştır. Mersin Merkez Karaduvar Mahallesinde kişilik eşdeğer nüfusa hizmet verecek olan m 3 /gün kapasiteli karbon, azot, fosfor giderimli atık su arıtma tesisinin 2009 yılında tamamlanarak işletmeye alınması ile evsel atık suyun Mersin Körfezi ne deşarj edilmeden önce arıtılması planlanmış ancak tesis hala işletmeye alınamamıştır. Devreye girecek olan atıksu arıtma tesisi ile Mersin Körfezi nde dolayısıyla Akdeniz de evsel atık sudan kaynaklanabilecek kirliliğin önüne büyük ölçüde geçilmesi planlanmaktadır. Çevre ve Orman Bakanlığı'nın koordinatörlüğü ile Orta Doğu Teknik Üniversitesi - Deniz Bilimleri Enstitüsü (ODTÜ-DBE) ve Dokuz Eylül Üniversitesi -Deniz Bilimleri ve Teknoloji Enstitüsü (DEÜ-DBTE) tarafından ortaklaşa yürütülen Mersin in deniz kirliliği konusunda önemli bir çalışması olan MEDPOL ile Mersin Körfezinin ötrofikasyon değerleri izlenmiştir. MEDPOL projesinin 2007 yılı raporuna göre proje kapsamında değerlendirilen evsel atıklar içinde en kirli olanı arıtılmadığı için Mersin evsel atığıdır. Mersin evsel atıksuları ön arıtımsız denize verildiği için Mersin kıyı suları için önemli bir kirlilik kaynağıdır. 321 km lik kıyı bandına sahip olan ilimizde yoğun ve düzensiz bir yapılanma ile birlikte, alt yapı yetersizliği, liman faaliyetleri, tarımsal faaliyetler, endüstriyel faaliyetler gibi nedenlerle deniz suyu kirliliği problemleri yaşanmaktadır YILI NORMAL DENİZ SUYU ANALİZ SONUÇLARI NUMUNENİN ALINDIĞI TARİH: NUMUNENİN ALINDIĞI TARİH: MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 16 16

18 KOD NO TARSUS TOPLAM KOLİFORM FEKAL KOLİFORM FEKAL STREPTOCOC TOPLAM KOLİFORM FEKAL KOLİFORM FEKAL STREPTOCOC TAR - 1 ÖZEL BAHŞİŞ BELEDİYE HALK PLAJI MERSİN MERKEZ İLÇE MER - 1 ADANALIOĞLU BELEDİYE HALK PLAJI MER - 2 KAZANLI BELEDİYE HALK PLAJI MER - 3 MEZİTLİ BELEDİYE HALK PLAJI MER - 4 DAVULTEPE BELEDİYE HALK PLAJI MER - 5 TECE BELEDİYE HALK PLAJI ERDEMLİ ERD - 1 ÇEŞMELİ BELEDİYE HALK PLAJI ERD - 2 KARGIPINARI BELEDİYE HALK PLAJI ERD - 3 TÖMÜK BELEDİYE HALK PLAJI ERD - 4 ARPAÇBAHŞİŞ BELEDİYE HALK PLAJI ERD - 5 ERDEMLİ BELEDİYE ÇAMLIK PLAJI ERD - 6 KOCAHASANLI BELEDİYE HALK PLAJI ERD - 7 LİMONLU BELEDİYE HALK PLAJI ERD - 8 KUMKUYU BELEDİYE HALK PLAJI ERD - 9 AYAŞ BELEDİYE HALK PLAJI ERD - 10 KIZKALESİ BELEDİYE HALK PLAJI SİLİFKE SİL - 1 NARLIKUYU BELEDİYE HALK PLAJI SİL - 2 SUSANOĞLU (ATAKENT) BLD.HALK PLAJI SİL - 3 TAŞUCU - BOĞSAK HALK PLAJI SİL - 4 ARKUM BELEDİYE HALK PLAJI SİL - 5 TAŞUCU BELEDİYE PLAJI SİL - 6 YEŞİLOVACIK BELEDİYE HALK PLAJI SİL - 7 ATAYURT BELEDİYE HALK PLAJI AYDINCIK AYD - 1 AYDINCIK BELEDİYE HALK PLAJI BOZYAZI BOZ - 1 BOZYAZI BELEDİYE HALK PLAJI ANAMUR ANA - 1 ÖREN BELEDİYE HALK PLAJI ANA - 2 ANAMUR BELEDİYE HALK PLAJI ANA - 3 ANAMUR PULLU BELEDİYE HALK PLAJI Standart Değerler TOPLAM KOLİFORM FEKAL KOLİFORM FEKAL STREPTOCOC 100 ml YILI NORMAL DENİZ SUYU ANALİZ SONUÇLAR MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 17 17

19 KOD NO İLÇE ADI TARSUS TOPLAM KOLİFORM NUMUNENİN ALINDIĞI TARİH: FEKAL KOLİFORM FEKAL STREPTOCOC TAR - 1 ÖZEL BAHŞİŞ BELEDİYE HALK PLAJI AKDENİZ AKD - 1 ADANALIOĞLU BELEDİYE HALK PLAJI AKD - 2 KAZANLI BELEDİYE HALK PLAJI MEZİTLİ MEZ - 1 MEZİTLİ BELEDİYE HALK PLAJI MEZ - 2 DAVULTEPE BELEDİYE HALK PLAJI MEZ - 3 TECE BELEDİYE HALK PLAJI ERDEMLİ ERD - 1 ÇEŞMELİ BELEDİYE HALK PLAJI ERD - 2 KARGIPINARI BELEDİYE HALK PLAJI ERD - 3 TÖMÜK BELEDİYE HALK PLAJI ERD - 4 ARPAÇBAHŞİŞ BELEDİYE HALK PLAJI ERD - 5 ERDEMLİ BELEDİYE ÇAMLIK PLAJI ERD - 6 KOCAHASANLI BELEDİYE HALK PLAJI ERD - 7 LİMONLU BELEDİYE HALK PLAJI ERD - 8 KUMKUYU BELEDİYE HALK PLAJI ERD - 9 AYAŞ BELEDİYE HALK PLAJI ERD - 10 KIZKALESİ BELEDİYE HALK PLAJI SİLİFKE SİL - 1 NARLIKUYU BELEDİYE HALK PLAJI SİL - 2 SUSANOĞLU (ATAKENT) BLD.HALK PLAJI SİL - 3 TAŞUCU - BOĞSAK HALK PLAJI SİL - 4 ARKUM BELEDİYE HALK PLAJI SİL - 5 TAŞUCU BELEDİYE PLAJI SİL - 6 YEŞİLOVACIK BELEDİYE HALK PLAJI SİL - 7 ATAYURT BELEDİYE HALK PLAJI AYDINCIK AYD - 1 AYDINCIK BELEDİYE HALK PLAJI BOZYAZI BOZ - 1 BOZYAZI BELEDİYE HALK PLAJI ANAMUR ANA - 1 ÖREN BELEDİYE HALK PLAJI ANA - 2 ANAMUR BELEDİYE HALK PLAJI ANA - 3 ANAMUR PULLU BELEDİYE HALK PLAJI T.C. Sağlık Bakanlığı Mersin Sağlık Müdürlüğü nün verileri incelendiğinde Mersin sahillerindeki kirliliğin yaz aylarında arttığı açıkça görülmektedir. İlin batı yakasında turizm ve dinlenme amaçlı tesisler yoğunluktadır. Çoğunlukla yazlık site formunda tesis edilen yapılar alt yapı yetersizliğinden dolayı neredeyse varlık nedeni olan deniz ve çevre değerlerinin bozulmasına ve kirlenmesine neden olmaktadır. MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 18 18

20 Mevcut Tatil Sitelerinin büyük bir çoğunluğunda müstakil Atıksu Arıtma Tesisi bulunmakta ancak, müstakil atık su arıtma tesisleri projelendirme ve işletme problemlerinden dolayı soruna çözüm olamamaktadır. Özellikle bu bölgelerde yaz aylarında nüfusun hızla artmasından dolayı deniz kirliliği yaz aylarında artmaktadır. Sanayi kuruluşları yönünden incelendiğinde il merkezinin batısında Taşucu beldesindeki SEKA Kâğıt Fabrikası(şuanda faaliyette değil) dışında sanayi ilin doğusunda ve Mersin-Adana karayolu üzerinde yoğunluk kazanmıştır. Sanayi tesislerinin tamamına yakını evsel ve endüstriyel atıksu arıtma tesislerine sahiptirler. Diğer taraftan son yıllarda Ortadoğu daki gelişmelere paralel olarak Mersin de çok sayıda Petrol Dolum Tesisi kurulmuş, bu tesisler boru hatları ve denizde bulunan SPM tesisleri ile birlikte bir dizi çevre problemlerini de birlikte gündeme taşımıştır. Bu nedenle yoğun endüstri faaliyetlerin yaşandığı Mersin de izleme ve kontrol mekanizması önemli bir rol oynamaktadır. Mersin Limanı bulunduğu konum itibariyle, neredeyse bütün dünya ülkelerinin ticari faaliyette bulunduğu Doğu Akdeniz Bölgesinin en yoğun limanlarındandır. Bu yoğunluk 21 adet rıhtımı m 2 denizalanı ve m 2 kara alanına sahip olan Mersin Limanında çevre kirliliği yönünden önemli bir yükü de beraberinde getirmektedir. Petrol dolum tesislerine ait deniz içerisinde bulunan platformlardan (SPM) yapılan akaryakıt transferlerinde ve Mersin Limanına giriş çıkış yapan gemilerin yükleme/boşaltma faaliyetleri sırasında zaman zaman çevre kirliliği problemleri ile karşı karşıya kalınmaktadır. Mersin, İskenderun ve Antalya limanları yoğun deniz trafiğine maruz kalmaktadır. Denizyolu taşımacılığı, denizdeki petrol ve petrol türevleri niteliğindeki kirleticilerin önemli bir kaynağıdır. İnşa çalışmaları süren Karaduvar Atıksu ArıtmaTtesisi biran önce işletmeye alınmalı ön arıtım yapılmadan atıksuların denize deşarjı önlenmelidir. Bağımsız arıtma tesislerine sahip olan tatil sitelerinin bağlı oldukları belediyenin arıtma tesisi devreye girinceye kadar arıtma sonrası deniz vb. ortamlara deşarj ettikleri atıksuları bahçe sulamasında kullanmalarının veya sızdırmalı fosseptik çukurunda biriktirmelerinin sağlanması, Çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesine ilişkin faaliyetlerden olan arıtma tesislerinde; kullanılan elektrik enerjisi tarifesinde indirim uygulanması, MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 19 19

21 İlgili yönetmeliklerde belirtilen sorumluluklarını yerine getirmeyen kurum ve kuruluşlara gerekli idari yaptırımların uygulanması, Sanayi tesislerinin mümkün olduğu kadar Organize Sanayi Bölgelerine yönlendirilmesi, yer seçiminde; su sağlanması kadar, oluşacak sanayi atık sularının etkisinin de hesaplanarak gerekli önlemlerin alınması, Benzer nitelikte atıksu üreten endüstriler ve yerleşimler için ortak atıksu arıtma tesisi kurulmasının teşvik edilmesi, Sanayi tesislerinin daha az su tüketen teknolojik süreçlere yönlendirilmesi, Özellikle sanayi tesislerinde atıksu miktarını ve atık sudaki atık konsantrasyonunu en aza indirerek kirliliği kaynağında önleyecek teknoloji ile üretim yapılmasının sağlanması ve mümkün olduğu sürece kendi atık sularını tekrar kullanmaya özendirilmesi, MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 20 20

22 TEHLİKELİ ATIKLAR Hızlı sanayileşme sonucu açığa çıkan atıkların, çevre ve insan sağlığını hiçbir şekilde etkilemesine izin vermeden depolanması ve bunlar için uygun alanların oluşturulması bir zorunluluk haline gelmiştir. Mersin de atıkların ilave yakıt olarak kullanılmasına ilişkin tebliğ çerçevesinde kentte faaliyet gösteren Çimsa Çimento A.Ş. tarafından I. ve II. Kategori Atık Yağlar, Kullanılmış lastikler, Petrol rafine atıkları, Kontamine Atıklar, Boya Çamuru ve Arıtma Çamurlarını yakılmaktadır. Çukurova bölgesinde yer alan ve özellikle ağır sanayi kuruluşlarının yer aldığı Mersin de Kromsan Krom Bileşikleri Fabrikasının ürettiği eski teknoloji atıkları, petrol dolum tesisleri ve daha birçok firma, yoğun olarak kimyasal atık üreten tesislerdir. Mersin ilinde Tehlikeli Atık Ara Depolama Tesisi ve Geri Kazanım Tesisi mevcut değildir. Ancak Mersin İli-Tarsus İlçesi- Kurbanlı Köyü mevkiinde Sismik İnşaat A.Ş." tarafından "Doğu Akdeniz Endüstriyel Atık Entegre Bertaraf Tesisi" projesi hazırlanmıştır. Proje alanında faaliyet gösteren Tarsus Belediyesi özellikle çevre kirliliği yaratacağı ve insan sağlığını tehdit edeceği düşüncesiyle projeyle ilgili çekincelerini dile getirerek mahkeme sürecine taşımıştır. Proje mahkeme sürecinde olmasına rağmen hazırlanan ve temsilciliğimizin de itirazda bulunduğu 1/ lik Mersin-Karaman Çevre Düzeni Planında tesis alanı büyük alan gerektiren kamu kuruluşu alanı olarak işaretlenmiştir. Tesiste oluşacak olası sızıntıların toprak ve su kirliliğine, Kosun deresi yoluyla Berdan Nehrine oradan da Akdeniz e ulaşması nedeniyle ekosistem problemlerine neden olabileceği düşünülmektedir. Proje alanı Mersin Büyükşehir Belediyesi ve bağlı beldeler ile Tarsus Belediyesine içme ve kullanma suyu sağlayan Berdan Barajı beslenme havzasına yakınlığı nedeniyle, atıkların bertarafı sırasında açığa çıkacak uçucu bileşenlerin kirletici etki yapması mümkündür. Bölgede yapılan son çalışmalar ve yeni yeni ortaya çıkarılan tarihsel deprem kayıtları bölgenin sanılandan daha fazla deprem riski taşıdığını göstermektedir. Proje hazırlanırken sadece yürürlükte olan mevcut yönetmeliklere bağlı kalındığı gözlenmektedir. Ancak deprem riski projede göz önünde bulundurulmamıştır. Sadece Mersin in değil Doğu Akdeniz Bölgesi ndeki toplam 7 ilin bütün endüstriyel atıkları kentimizde gömülmek istenmektedir. MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 21 21

23 Tesiste bertaraf edilmesi planlanan atık oluşturacak sektörlere bakıldığında, gıdadan, tekstile, kağıt ürünlerinden medikal ürünlere ve Türkiye de şu anda oluşmayan nükleer atıklarının bulunduğu geniş bir yelpaze görülmektedir. Bu da yurtdışından da ülkemize atık getirilebileceği şüphesini ortaya çıkarmaktadır. MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 22 22

24 HAVA KİRLİLİĞİ Hava kirliliği açısından ikinci derece kirli iller sınıfında yer alan ilimiz, hava kalitesi seviyelerinin izlenebilmesi için yeterli ölçüm sistemine sahip değildir Hava Kalitesinin izlenmesi için hem ölçüm istasyonu sayısı hem de ölçüm yapılan parametre sayısı artırılmalıdır. Son yıllarda, elektrik, sıvı ve gaz yakıt maliyetlerinin artması ve meteorolojik koşulların da etkisi ile ısınma amaçlı ucuz katı ve sıvı yakıt (mazot) kullanımı artmış ve bu nedenle, İl merkezinde hava kirliliği boyutunda görünür düzeyde artış olmuştur. İlimizde yaşanan hava kirliliğinin en büyük etkenlerinden birisi plansız yapılaşma sonucu deniz dağ arasında hava sirkülâsyonunun kesilmiş olmasıdır. Kent merkezinde büyük beton bloklar ve ana arterler kıyıya paralel bir şekilde sıralanmakta, buda deniz dağ arasında hava dolaşımını engellemektedir. Meteorolojik koşulların (enverziyon, karışma yüksekliği, sıcaklık, rüzgâr, nem, vb.) özellikle enverziyon olaylarının etkisi ile belirli dönemlerde yoğun bir kirlilik hissedilmektedir. Kentte var olan bazı sanayi tesislerinin ve denetimsiz atık yakan tesislerin emisyonları, satışa sunulan standartlara uygun olmayan ve satışı yasaklanan katı ve sıvı yakıtlar, hava kirliliğine sebebiyet veren kamu kurum kuruluş (Tarsus Belediyesi nin vahşi çöp depolama alanı ) ve özel binalara ait kazan daireleri ve trafikte seyreden araçların egzoz emisyonları, çok sayıda bulunan taş, kum ocağı vb. tesislerin etkileri, evlerde kullanılan kalitesiz yakıtlar vb. birçok faktör şehirde hava kirliliğini arttıran sebeplerdir. Çevre ve Orman Bakanlığı nın yürüttüğü Hava Kalitesi İzleme Ağı Projesi kapsamında Mersin de Toros Devlet Hastanesi nin bahçesinde Hava Kalitesi İzleme İstasyonu kurulmuştur. İstasyonda Kükürtdioksit(SO 2 ), partikül madde(pm 10), sıcaklık, rüzgar hızı ve yönü, basınç ve bağıl nem gibi parametreler ölçülebilmektedir. Hava kalitesi izleme istasyonu ölçüm sonuçlarına göre 2007 yılı aylık ortalama değerler, kış sezonu (Ekim-Mart Dönemi) SO 2 ve PM 10 değerleri aşağıda verilmektedir. MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 23 23

25 Ölçüm yeri : Toros Devlet Hastanesi Bahçesi-Mersin 2007 YILI HAVA KİRLİLİĞİ ÖLÇÜMLERİ AYLIK ORTALAMA DEĞERLERİ Ocak PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) SO 2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) Şubat PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) SO 2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) Mart PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) SO 2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) Nisan PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) SO 2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) Mayıs PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) SO 2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) Haziran PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) 73 SO 2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) 12 Temmuz PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) 88 SO 2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) 0 Ağustos PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) 63 SO 2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) 1 Eylül PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) 72 SO 2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) 0 Ekim PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) 98 SO 2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) 2 Kasım PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) - SO 2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) 5 Aralık PM 10 (Partikül Madde) (µg/m 3 ) 158 SO 2 (Kükürtdioksit) (µg/m 3 ) 10 MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 24 24

26 SO 2 (Kükürtdioksit) Değerleri (µg/m 3 ) Ölçüm sonuçları Kış sezonu sınır değeri Ekim 2 Kasım 5 Aralık 10 Ocak µg/m 3 Şubat 14 Mart 5 PM 10 (Partikül Madde) Değerleri (µg/m 3 ) Ölçüm sonuçları Kış sezonu sınır değeri Ekim 98 Kasım - Aralık 158 Ocak µg/m 3 Şubat 134 Mart 112 Mersin İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından elde edilen Mersin in hava kalitesi hakkındaki veriler ölçüm istasyonunun tek olması nedeniyle yeterli değildir. İklim değişikliğinin yarattığı çeşitli olumsuzlukların yaşandığı günümüzde artan enerji ihtiyacının ve kirlenmelerin önüne geçilebilmesinin en sağlıklı yolu temiz enerji kaynaklarından geçmektedir. İklimsel özellikleri nedeniyle özellikle güneşlenme süresi ve şiddeti konusunda büyük bir potansiyele sahip olan ilimizde bu potansiyel sadece su ısıtma amacıyla yaygın olarak kullanılabilmiş onun ötesine geçilememiştir. Mersin de hava kirliliğinin önlenebilmesi için alternatif enerji kaynaklarının kullanılabilirliği konusunda ciddi çalışmalar yapılmalı, Fosil yakıt kullanımı yerine alternatif olarak yenilenebilir enerji kaynaklarının (güneş enerjisi, rüzgâr enerjisi vb.) kullanımına yönelik çalışmaların teşvik edilmeli, Öncelikle ilimizin güneş enerjisi potansiyelinin iyi değerlendirilerek kullanımının yaygınlaştırılmalı, Merkezi Hükümetin sözde, enerji elde etmek için kentimizde kurmayı planladıkları Nükleer Santral ne Mersin Şehrine ne de ülkeye bir katkı sağlamayacaktır. Tam tersine MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 25 25

27 dışa bağımlılığımızı arttıracak, kentteki tarımı, turizm yatırımını yok edecek ve bu kente nükleer atıklardan başka bir şey bırakmayacaktır. Sanayi tesislerinin hava kirliliği kontrolü açısından ilgili yönetmeliklerle belirlenen şartları yerine getirerek, emisyon izinlerini almaları sağlanmalı, Kentte kullanılan kömür miktarı her yıl artmakta olup kalorisi düşük olan ve havayı daha çok kirleten kaçak kömür kullanımı engellenmeli ve daha yüksek kalorili kömürlerin kullanılması sağlanmalı, Kentte tek noktada yapılan hava kalitesi ölçümü yeterli olmayıp, en az 3 noktada daha ölçüm istasyonunun kurulmalı, Isınmada kullanılacak yakıtların yanma verimini artırmak ve buna paralel olarak yakıt tüketimini ve bacadan atılan kirletici emisyonların azaltımını sağlamak için kış gelmeden önce soba ve kalorifer kazanları ile bacaların periyodik olarak temizlenmeli, Etkili kontrol ve denetimlerin yapılması için ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile birlikte gerekli denetim ekipleri kurulmalı, Toplu taşımacılığın geliştirilmeli ve özendirilmeli, Belediyeler tarafından şehir merkezinde ve ana arterlerde yeşil kuşak çalışmalarına ağırlık verilmesi, yeşil alanların arttırılması, imar planlarındaki hava kirliliğini azaltıcı tedbirlerin uygulamaya konulmalı, Atıkların uygun olmayan tesislerde yakılarak bertaraf edilmesi önlenmelidir. MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 26 26

28 GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Modern teknolojinin ilerlemesiyle ortaya çıkan çevre sorunlardan biri de gürültü kirliliğidir. Gürültü kirliliğinin engellenmesi için yerel yönetimlere çok önemli görevler düşmektedir. Trafikten kaynaklanan gürültü kirliliğinin engellemek için, kent planlaması içerisinde ulaşım planlaması yapılırken konunun göz önüne alınması ve gürültüye hassas alanların bulunduğu (hastane, okul, kreş, huzurevi vb.) noktalarda trafik yoğunluğunun azaltılması, yol kenarlarının bölgeye uygun yıl boyu yeşil kalan ağaçlarla ağaçlandırılması, yerleşim alanları içerisinde genellikle konut alanlarında bulunan işyerlerinin (hızar, demir doğramacı v.b.) yerleşim alanları dışında yapılacak küçük sanayi sitelerine taşınmalarının sağlanması, en önemlisi de bölge hakkının gürültü kirliliği konusunda bilinçlendirilmesi için eğitici çalışmalara öncelik verilmesi gerekmektedir. Gürültü Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 13. Maddesinde Karayolu, Demiryolu, Havaalanları ve İmar Planları ile ilgili olarak; verilen bölümünün 1. bendinde Mevcut karayolları ve şehir içi ana arterler ve çevre yollardan yayılan gürültülerin seviyelerini gürültü kaynağından, en az 300 m. uzaklık içerisinde gösteren gürültü haritaları belediyelerce hazırlanıp imar planlarında gürültünün azaltılmasını sağlayacak tedbirler bu yönetmelikle belirlenen esaslar çerçevesinde alınır denilmektedir. Ancak, Mersin ilinin gürültü haritası bugüne kadar çıkartılamamıştır. Belediye, yapacağı çalışmalarda Gürültü Kontrol Yönetmeliği ni titizlikle uygulamalı, kısa vadeli çözümler yerine uzun vadede toplumun geneline fayda sağlayacak projelere öncelik vermelidir. Kentlerde hiçbir mimari özelliği olmayan çok katlı konutlar, her mütahitin kendi zevkine göre bozan tabela ve panoların ve bina sağır duvarlarının düzenlenmesi amacıyla yapılan çalışmalara hız verilmelidir. Ciddi bir şehircilik sorunu olarak karşımıza çıkan harabe binaların yaptırılması çalışmalarına da başlanmalıdır. Asılan firma bayrakları ve afişler görüntü kirliliğine neden olurken İnşaat temellerinden çıkarılan hafriyat topraklarının bazı alanlara dökülmesi bu alanda kısa sürede toprak dağlar oluşturması sonucunda görüntü kirliliğinin oluşmasına neden olmaktadır. Güneş enerjileri Mersin de yaygın olarak kullanılmaktadır ve bunların oluşturduğu görüntü kirliliğinin önüne geçilmeli ve bundan sonra yapılacak güneş enerjilerinin görüntü kirliliği oluşturmayacak şekilde üretilmesi konusunda çalışmalar yapılmalıdır. MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 27 27

29 LİMAN FAALİYETLERİ Deniz ticaretinin yoğun olduğu Doğu Akdeniz Bölgesinde; bu yoğunluk 21 adet rıhtımı m2 deniz alanı ve m2 kara alanına sahip olan Mersin Limanında çevre kirliliği yönünden önemli bir yükü de beraberinde getirmektedir. Özellikle dökme emtiaların yükleme/boşaltma işlemleri sırasında gerekli tedbirlerin alınmaması, rıhtıma dökülen emtianın temizlenmemesi durumu çevre kirliliğine neden olmaktadır. Özellikle hububat, klinker, kömür, boksit madeni, çinko, gübre vb. gibi dökme olarak yüklenen emtiaların yükleme/boşaltma işlemi sırasında yüklenen/boşalan emtianın tozlaşmaması ve çevre kirliliğine neden olabilmektedir. Tüm ülkede olduğu gibi denetimsizlik ve çevre politikalarımızın düzgün olamaması Mersin limanında da karşımıza çıkmakta. Yaklaşık 2 yıl once Plastik Polietilen cinsi eşya adı altında Mersin Limanı'na getirilen ancak içerisinde kimyasal atık olduğu anlaşılan 58 konteyner atık hala liman alanında bulunmakta ve geri iade edilemediği gibi çevreye zarar vermesini engelleyecek herhangi bir önlemde alınmamaktadır. PETROL DOLUM TESİSLERİ, LPG DOLUM TESİSLERİ VE BORU HATLARI İlde özellikle Karaduvar Mahallesi, Karacailyas, Kazanlı ve Adanalıoğlu Belediyelerinde yoğunlaşmış olan Petrol Dolum Tesisleri, LPG dolum tesisleri ve boru hatları büyük çevre problemlerine neden olmaktadır. Karaduvar Mahallesinde yaşayan yaklaşık 20 bin insan geçimini tarım ve balıkçılıktan sağlamaktadır. Bu bölgede yer alan çok sayıda petrol dolum ve sanayi tesisleri ile açıktaki gemilere akaryakıt transfer eden iletim hatlarındaki sızıntılar nedeniyle ortaya çıkan çevre kirliliği, tarım ve balıkçılığı olumsuz yönde etkilemektedir. Mersin Tabip Odası'nın Karavudar'a ilişkin hazırladığı raporda, son yıllarda bölgede yaşayan çocuklardaki hastalık vakalarında artış kaydedildiği ve Karaduvar olmak üzere dolum tesislerinin olduğu Karacailyas ve Kazanlı beldesinde çocuklar ve yaşlılarda görülen alarjik cilt hastalıkları ve solunum sistemi rahatsızlıklarında ciddi bir artış olduğu kaydedilmiştir. Mersin Valiliği'nin yaptığı denetimlerde TUTA, Enerji Petrol Ürünlmeri, Balpet, Siyam, Alpet, Shell, GS Petrolcülük, Aytemiz gibi şirketlerin yangına karşı eksiklikleri olduğu tespit edilmiştir. Olası bir yangında bölgede büyük bir facia yaşanacaktır. MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 28 28

30 KENTSEL DÖNÜŞÜM Bugün yaşadığımız kentlerin mekansal ve çevresel olarak sağlıksız, yaşam açısından güvensizliğinin ardında; sosyal, kültürel yapının yozlaşması, gelir dağılımında ortaya çıkan uçurumlar, yoksulluk, yasadışı kazanç alanlarının egemenliği vardır. Kentler, gerek kentsel gelişim sürecine özgü sanayileşme, göç gibi nedenlerle gerekse savaş, afetler gibi olağandışı nedenlerle dönüşüme uğramaktadırlar. Hemen her ölçekte ve bölgede kullanılmaya başlanan dönüşüm kavramı, kent ve peyzaj değerlerinin belirlediği anlamdan çok finansal olarak "arazi geliştirme" anlamında kullanılmaya başlanmış ve özellikle ülkemiz peyzaj alanları olan bölgelere saldırıları artmıştır. Ülke yararını göz ardı edenler, tüm değerlerimizi görmezden gelerek "kentsel dönüşüm projeleri" adı altında çağdaş kentleşme ve kalkınma politikaları yerine, siyasal ve kişisel çıkarlar uğruna, kentsel ve bölgesel rant yağmasına dayanan politikaları benimsemişler ve finans çevrelerinin yönlendirdiği kentsel projeler ile karşımıza çıkmışlardır. Mersin de de Çay, Çilek ve Özgürlük mahallelerini kapsayan Kentsel Dönüşüm Projesi Mersin Valiliği,TOKİ ve Mersin Büyükşehir Belediyesi tarafından görüşülmüş bu topraklarda yaşayan insanların protestoları altında toplantılar yapılmış ve dönüşüm konusunda karar alınmıştır. Henüz onaylanmamış 1/ lik Mersin-Karaman Çevre Düzeni Planında bu dönüşüm planına yer verilmiştir. Mevcut yaşam alanları bu planda sanayi gelişme alanı olarak işaretlenmiş ve bu üç mahalle şehrin daha kuzeyinde merkezden daha uzak bir alana sıkıştırılmıştır. Ülkemiz de Kentsel Dönüşüm Projelerinin çoğu fiziki mekanın dönüştürülmesine indirgenmiş, yenilemenin sosyal, ekonomik ve kültürel boyutları göz ardı edilmiştir. Kentlerin içinde bulundukları sürekli dönüşüm sürecini, Kentsel dönüşüm sadece fiziki yenilemeyi değil, kapsamlı bir sosyokültürel programı, yerel kalkınma programını da içermeli, kapsamlı bir dönüşüm programının parçası olarak katılımcı yaklaşımlara olanak verecek biçimde hayata geçirilmedir. Sağlıksız koşullar altında yaşayan yoksul kesimlerin barınma sorunlarını çözmeye yönelik yeni araçlar devreye girmeli, gerekirse belediyeler bu görev lerini yeni kaynaklar yaratarak kendileri çözmelidirler. Çözüm, asla kendi coğrafyalarında yaşayanları kendi yerlerinden ederek, rantçı girişim odaklarına yeni pazar alanı sağlayacak çözümler şeklinde olmamalıdır. MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 29 29

31 DİĞER SORUNLAR GÖKSU DELTASI Deniz kaplumbağalarının önemli bir konaklama alanı olan, 332 kuş türünün yanında 6 sı endemik, 38 i de kırmızı listede olan önemli bitki türlerini barındıran Uluslar arası Ramsar Sözleşmesi ile korunan Göksu Deltasında hemen hemen heryıl çıkan yangınlar sonucunda kuş cennetinde sazlıklar içinde yaşayan hayvanlar zarar görmektedir. Çıkan yangınla büyük zarar gören deltayı tarımsal, kentsel, endüstriyel ve evsel atıklar kaynaklı kirlilik, erozyon, kaçak kum alımı, kaçak avcılık, yazlık konut inşaatları tehdit etmektedir. DOĞAL AFETLER a)yanginlar Ülkenin birçok yerinde olduğu gibi Mersin de de özellikle yaz aylarında meydana gelen yangınlar hektarlarca ormanı yok etmektedir. 8 Temmuz 2008 tarihinde Mersin in Gülnar İlçesinde yaklaşık 4 bin hektar ormanlık alan yok olmuştur. Hemen hemen her yıl tekrarlanan yangınların önlenmesi için; Yangın mıntıkalarına, yol kenarlarına, köylerin etraflarına yangına hassas olmayan ağaç türleri dikilmeli, Orman köylüsünün ekonomik durumunu iyileştirilmeli, ormanların geliştirilmesi ve korunmasını sağlayacak her türlü faaliyet desteklenmelidir. MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 30 30

32 b) SELLER ve GÖKSU NEHRİTAŞKINLARI 2001 yılında Mersin de altyapı eksikliğinden kaynaklı yaşanan sel baskını, 2004 yılında Mersin in Silifke İlçesin de yaşanan Göksu Nehri taşkını ve hemen hemen her yıl tekrarlanan su baskınları büyük maddi kayıplara neden olmaktadır. BALIK ÇİFTLİKLERİ SORUNU Balık çiftliklerinin denetimsizliğinden dolayı Ege Kıyılarının düştüğü durum ortada iken Mersin kıyılarında kurulmak istenen çiftliklere, henüz ÇED Raporlarının alınması aşamasında bile tonaj haddi nedeniyle ÇED e tabi olmamak için aynı gruba ait değişik firmalar adı altında proje tanıtım dosyası hazırlatılması söz konusu firmaların ilk günden itibaren ne tür oyunlar içinde olduğunun göstergesidir. Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması na ait Barselona Sözleşmesine taraf bir ülke olmamıza rağmen Ege kıyılarımıza bilinçsizce yerleştirilen, deniz kirliliğine neden olan balık çiftlikleri şimdi de Mersin e getirilmek istenmektedir ların başlarında ilk balık çiftliklerinin ruhsatlandırılması yapılırken turizm ve balıkçılık bölgeleri diye bir sınıflandırma yapılmadığı için en temiz denizler, en kapalı koylar bu çiftliklere plansızca tahsis edilmiştir. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından 2872 Sayılı Çevre Kanunu çerçevesinde hazırlanan Denizlerde Balık Çiftliklerinin Kurulamayacağı Hassas Alan Niteliğindeki Kapalı Koy ve Körfez Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Tebliğ tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. Adı geçen tebliğ ile alakalı olarak, Danıştay 6. Dairesi tarafından tarih ve 2007/1447 esas numarası ile yürütmeyi durdurma kararı verilmiştir. Söz konusu karar, Danıştay İdari Dava Dairelerinin tarih ve 2007/521 sayılı karar ile kaldırılmış olup, hali hazırda tebliğ yürürlüktedir. Balık çiftlikleri 2872 Sayılı Çevre Kanunu ve bahse konu tebliğ hükümlerine tabi olup, tebliğ şartlarına uymayan yerlerin tamamen kaldırılacağı bildirilmiştir. Ancak bu tebliğe uymayan Mersin in en güzel koylarına yerleştirilmiş çiftliklere hiçbir uygulama yapılmamaktadır. Bu alanlarda yer alan çiftliklerin bir ana önce kaldırılması, yeni alanların açılmasının engellenmesi gerekmektedir. 31 MERSİN ÇEVRE DURUM RAPORU 31