ĠL ÇEVRE DURUM RAPORU

Transkript

1 T.C. ÇEVRE VE ġehġrcġlġk BAKANLIĞI ĠL ÇEVRE DURUM RAPORU HAZIRLAYAN ADANA ÇEVRE VE ġehġrcġlġk ĠL MÜDÜRLÜĞÜ ADANA-2011

2 ĠL ÇEVRE DURUM RAPORU ANA BAġLIKLAR Sayfa COĞRAFĠ KAPSAM 14 DOĞAL KAYNAKLAR 26 HAVA (ATMOSFER VE ĠKLĠM ) 46 SU 69 TOPRAK VE ARAZĠ KULLANIMI 94 FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER 107 TURĠZM 163 TARIM VE HAYVANCILIK 178 MADENCĠLĠK 194 ENERJĠ 203 SANAYĠ VE TEKNOLOJĠ 213 ALTYAPI, ULAġIM VE HABERLEġME 228 YERLEġĠM ALANLARI VE NÜFUS 252 ATIKLAR 325 GÜRÜLTÜ VE TĠTREġĠM 350 AFETLER 356 SAĞLIK VE ÇEVRE 367 ÇEVRE EĞĠTĠMĠ 386 ÇEVRE YÖNETĠMĠ VE PLANLAMA 391 1

3 ĠÇĠNDEKĠLER A. COĞRAFĠ KAPSAM A.1. GiriĢ 14 A.2. Ġl ve Ġlçe Sınırları 15 A.3. Ġlin Coğrafi Durumu 16 A.4. Ġlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu 17 A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi 20 B. DOĞAL KAYNAKLAR B.1. Enerji Kaynakları 26 B.1.1. GüneĢ 26 B.1.2. Su Gücü 26 B.1.3. Kömür 27 B.1.4. Doğalgaz 28 B.1.5. Rüzgâr 28 B.1.6. Biokütle 28 B.1.7. Petrol 28 B.1.8. Jeotermal Sahalar 28 B.2. Biyolojik ÇeĢitlilik 28 B.2.1. Ormanlar 28 B Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları 31 B.2.2. Çayır ve Mera 31 B.2.3. Sulak Alanlar 32 B.2.4. Flora 32 B.2.5. Fauna 32 B.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları ve 32 Diğer Hassas Yöreler B.3. Toprak 33 B.4. Su Kaynakları 34 B.4.1. Ġçme Suyu Kaynakları ve Barajlar 34 B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları 36 B.4.3. Akarsular 36 B.4.4. Göller ve Göletler 37 B.5. Mineral Kaynaklar 39 B.5.1. Sanayi Madenleri 39 B.5.2. Metalik Madenler 40 B.5.3. Enerji Madenleri 41 B.5.4. TaĢ Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 43 C. HAVA (ATMOSFER VE ĠKLĠM) C.1. Ġklim ve Hava 46 C.1.1. Doğal DeğiĢkenler 46 C Rüzgâr 47 2

4 C Basınç 49 C Nem 49 C Sıcaklık 50 C BuharlaĢma 52 C YağıĢlar 52 C Yağmur 52 C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı 53 C Seller 53 C Kuraklık 54 C Mikro klima 55 C.1.2. Yapay Etmenler 55 C Plansız KentleĢme 55 C YeĢil Alanlar 56 C Isınmada Kullanılan Yakıtlar 58 C Endüstriyel Emisyonlar 58 C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar 59 C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları 61 C.2.1. Kükürt dioksit Konsantrasyonu ve Duman 61 C.2.2. Partikül Madde (PM) Emisyonları 64 C.2.3. Karbon monoksit Emisyonları 65 C.2.4. Azot Oksit (NOx) Emisyonları 66 C.2.5. Hidrokarbon ve KurĢun Emisyonları 67 C.3. Atmosferik Kirlilik 67 C.3.1. Ozon Tabakasının Ġncelmesinin Etkileri 67 C.3.2. Asit YağıĢlarının Etkileri 67 C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri 67 C.4.1. Doğal Çevreye Etkileri 67 C Su Üzerindeki Etkileri 67 C Toprak Üzerine Etkileri 67 C Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri 67 C Ġnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri 67 C.4.2. Yapay Çevreye (Görüntü Kirliliği Üzerine) Etkileri 67 C.4.3.Görüntü Kirliliği Üzerine Etkiler 67 D. SU D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı 69 D.1.1. Yeraltı Suları 69 D.1.2. Jeotermal Kaynaklar 70 D.1.3. Akarsular 71 D.1.4. Göller, Göletler ve Rezervuarlar 78 D.1.5. Denizler 81 D.2. Doğal Drenaj Sistemleri 81 D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri 82 D.3.1. Yeraltı Suları ve Kirlilik 82 D.3.2. Akarsularda Kirlilik 82 D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik 82 D.3.4. Denizlerde Kirlilik 92 D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları 92 3

5 D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri 92 D.5.1. Tuzluluk 92 D.5.2. Zehirli Gazlar 92 D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik 92 D.5.4. Ağır Metaller ve Ġz Elementler 92 D.5.5. Zehirli Organik BileĢikler 92 D Siyanürler 92 D Petrol ve Türevleri 92 D Polikloro Naftalinler ve Bifeniller 92 D Pestisitler ve Su Kirliliği 92 D Gübreler ve Su Kirliliği 92 D Deterjanlar ve Su Kirliliği 92 D.5.6. ÇözünmüĢ Organik Maddeler 92 D.5.7. Patojenler 92 D.5.8. Askıda Katı Maddeler 92 D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği 92 E. TOPRAK VE ARAZĠ KULLANIMI E.1. Genel Toprak Yapısı 94 E.2. Toprak Kirliliği 98 E.2.1. Kimyasal Kirlenme 98 E Atmosferik Kirlenme 98 E Atıklardan Kirlenme 99 E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme 99 E.3. Arazi 100 E.3.1. Arazi Varlığı 100 E Arazi Sınıfları 100 E Kullanma Durumu 102 E.3.2. Arazi Problemleri 103 F. FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1. Ekosistem Tipleri 107 F.1.1. Ormanlar 107 F Ormanların Ekolojik Yapısı 107 F Ġlin Orman Envanteri 108 F Orman Varlığının Yararları 110 F Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları 110 F.1.2. Çayır ve Meralar 111 F.1.3. Sulak Alanlar 112 F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler vb.) 114 F.2. Flora 114 F.2.1. Habitat ve Toplulukları 114 F.2.2. Türler ve Popülasyonları 122 F.3. Fauna 125 F.3.1. Habitat ve Toplulukları 125 F.3.2. Türler ve Popülasyonları 132 4

6 F.3.3. Hayvan YaĢama Hakları 132 F Evcil Hayvanlar 132 F Sahipli Hayvanlar 132 F Sahipsiz Hayvanlar 133 F Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban 133 Hayvanlar F Hayvan Hakları Ġhlalleri 134 F Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü KuruluĢlarla ĠĢbirliği 134 F.4. Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümündeki Bilgilerin Ġsteneceği 134 Alanlar F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 134 F Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve Bu 134 Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları F Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı nca 140 Belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı YerleĢtirme Alanları F Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Maddesinin a - Tanımlar Bendinin 1.2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin DeğiĢtirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) Ġlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar F Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri Ġstihsal ve 154 Üreme Sahaları F Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Su Kirliliği 154 Kontrol Yönetmeliği nin 17 nci ve Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Yönetmelikle DeğiĢik ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar F Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Hava 154 Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. Maddesinde Tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri F Sayılı Çevre Kanunu nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu 154 Tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri Olarak Tespit ve Ġlan Edilen Alanlar F Sayılı Boğaziçi Kanunu na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar 155 F Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler 155 F Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar 155 F Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin AĢılattırılması Hakkında 155 Kanunda Belirtilen Alanlar F Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar 155 F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak 155 Yürürlüğe Giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde Belirtilen Alanlar F.4.2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası SözleĢmeler Uyarınca Korunması 155 Gerekli Alanlar F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe 155 Giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve YaĢama Ortamlarını Koruma SözleĢmesi (BERN SözleĢmesi) Uyarınca Koruma Altına AlınmıĢ Alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz 5

7 Foku YaĢama ve Üreme Alanları F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe 156 Giren Akdeniz in Kirlenmeye KarĢı Korunması SözleĢmesi (Barselona SözleĢmesi) Uyarınca Korumaya Alınan Alanlar F Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan 156 Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol Gereği Ülkemizde Özel Koruma Alanı Olarak BelirlenmiĢ Alanlar F Tarihli Cenevre Bildirgesi Gereği SeçilmiĢ BirleĢmiĢ Milletler 156 Çevre Programı Tarafından YayımlanmıĢ Olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit Listesinde Yer Alan Alanlar F CenevreDeklarasyonu nun 17. Maddesinde Yer Alan Akdeniz e Has 156 Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin YaĢama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe 157 Giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması SözleĢmesi nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak 159 Yürürlüğe Giren Özellikle Su KuĢları YaĢama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması SözleĢmesi (RAMSAR SözleĢmesi) Uyarınca Koruma Altına 139AlınmıĢ Alanlar F.4.3. Korunması Gereken Alanlar 160 F Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan 160 Olarak Tespit Edilen ve YapılaĢma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.) F Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün 160 ve Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, YağıĢa Bağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf ile, Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı F Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgun 160 veya Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, BaĢta Su KuĢları Olmak Üzere Canlıların YaĢama Ortamı Olarak Önem TaĢıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık ve Turbiyeler ile Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden Ġtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak Alan Kalan Yerler F Göller, Akarsular, Yeraltı suyu ĠĢletme Sahaları 160 F Bilimsel AraĢtırmalar Ġçin Önem Arz eden ve/veya Nesli Tehlikeye 160 DüĢmüĢ veya DüĢebilir Türler ve Ülkemiz Ġçin Endemik Olan Türlerin YaĢama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik OluĢumların Bulunduğu Alanlar F Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın 160 Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar G. TURĠZM G.1. Yörenin Turistik Değerleri 163 G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri 163 G Konum 163 6

8 G Fiziki Özellikler 163 G.1.2. Kültürel Değerler 166 G.2. Turizm ÇeĢitleri 169 G.3. Turistik Altyapı 170 G.4. Turist Sayısı 176 G.5. Turizm Ekonomisi 176 G.6. Turizm-Çevre ĠliĢkisi 176 H. TARIM VE HAYVANCILIK H.1. Genel Tarımsal Yapı 178 H.2. Tarımsal Üretim 178 H.2.1. Bitkisel Üretim 178 H Tarla Bitkileri 178 H Buğdaygiller 178 H Baklagiller 179 H Yem Bitkileri 179 H Endüstriyel Bitkiler 180 H Bahçe Bitkileri 181 H Meyve Üretimi 181 H Sebze Üretimi 183 H Süs Bitkileri 184 H.2.2. Hayvansal Üretim 185 H BüyükbaĢ Hayvancılık 185 H KüçükbaĢ Hayvancılık 185 H Kümes Hayvancılığı ( Kanatlı Üretimi) 186 H Su Ürünleri 187 H Kürk Hayvancılığı 188 H Arıcılık ve Ġpekböcekçiliği 188 H.3. Organik Tarım 188 H.4. Tarımsal ĠĢletmeler 189 H.4.1. Kamu ĠĢletmeleri 189 H.4.2. Özel ĠĢletmeler 191 H.5. Tarımsal Faaliyetler 191 H.5.1. Pestisit Kullanımı 191 H.5.2. Gübre Kullanımı 192 H.5.3. Toprak Kullanımı 192 I. MADENCĠLĠK I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve TaĢ Ocakları Nizamnamesine 194 Tabi Olan Doğal Malzemeler I.1.1. Sanayi Madenleri 200 I.1.2. Metalik Madenler 200 I.1.3. Enerji Madenleri 200 I.1.4. TaĢ Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 200 I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri 201 I.3. Cevher ZenginleĢtirme 201 7

9 I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri 201 I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan 201 Rehabilitasyon ÇalıĢmaları J. ENERJĠ J.1. Birincil Enerji Kaynakları 203 J.1.1. TaĢkömürü 203 J.1.2. Linyit 203 J.1.3. Asfaltit 204 J.1.4. Bitümlü ġist 204 J.1.5. Ham petrol 204 J.1.6. Doğalgaz 204 J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) 204 J.1.8. Orman 204 J.1.9. Hidrolik 204 J Jeotermal 206 J GüneĢ 206 J Rüzgâr 207 J Biokütle 209 J.2. Ġkincil Enerji Kaynakları 209 J.2.1. Termik Enerji 209 J.2.2. Hidrolik Enerji 211 J.2.3. Nükleer Enerji 211 J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi 211 J.3. Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı 211 J.4. Enerji Tasarrufu Ġle Ġlgili Yapılan ÇalıĢmalar 211 K. SANAYĠ VE TEKNOLOJĠ K.1. Ġl Sanayinin GeliĢimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler 213 K.2. Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması 214 K.3. Sanayinin Ġlçelere Göre Dağılımı 214 K.4. Sanayi Gruplarına Göre ĠĢyeri Sayıları ve Ġstihdam Durumu 214 K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı 216 K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler 216 K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği 216 K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği 216 K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği 225 K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği 225 K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar 225 K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı 226 L. ALTYAPI, ULAġIM VE HABERLEġME L.1. Altyapı 228 L.1.1. Temiz Su Sistemi 228 L.1.2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi 232 8

10 L.1.3. YeĢil Alanlar 235 L.1.4. Elektrik Ġletim Hatları 236 L.1.5. Doğalgaz Boru Hatları 237 L.2. UlaĢım 239 L.2.1. Karayolları 239 L Karayolları Genel 239 L UlaĢım Planlaması 239 L Toplu TaĢım Sistemleri 240 L Kent Ġçi Yollar 241 L Araç Sayıları 247 L.2.2. Demiryolları 247 L Kullanılan Raylı Sistemler 247 L TaĢımacılıkta Demiryolları 247 L.2.3. Deniz, Göl ve Nehir TaĢımacılığı 248 L Limanlar 248 L TaĢımacılık 248 L.2.4. Havayolları 249 L.3. HaberleĢme 250 L.4. Ġlin Plan Durumu 250 L.5. Ġldeki Baz Ġstasyonları 250 M. YERLEġĠM ALANLARI VE NÜFUS M.1. Kentsel ve Kırsal Planlama 252 M.1.1. Kentsel Alanlar 252 M Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri 252 M Kentsel Büyüme Deseni 253 M Planlı Kentsel GeliĢme Alanları 255 M Kentsel Alanlarda Yoğunluk 258 M Kentsel Yenileme Alanları 259 M Endüstri Alanları Yer Seçimi 260 M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar 260 M.1.2. Kırsal Alanlar 264 M Kırsal YerleĢme Deseni 264 M Arazi Mülkiyeti 264 M.2. Altyapı 264 M.3. Binalar ve Yapı ÇeĢitleri 264 M.3.1. Kamu Binaları 264 M.3.2. Okullar 264 M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri 300 M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler 301 M.3.5. Endüstriyel Yapılar 301 M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar 301 M.3.7. Otel-Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar 304 M.3.8. Bürolar ve Dükkânlar 304 M.3.9. Kırsal Alanda YapılaĢma 305 M.3.10.Yerel Mimari Özellikler 305 M.3.11.Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller 306 9

11 M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı 306 M.4.1. ĠĢ Alanları ve ĠĢsizlik 306 M.4.2. Göçler 306 M.4.3. Göçebe ĠĢçiler (Mevsimlik) 306 M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı 306 M.4.5. Konut Yapım Süreçleri 307 M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri 307 M.5. YerleĢim Yerlerinin Çevresel Etkileri 309 M.5.1. Görüntü Kirliliği 309 M.5.2. Binalarda Ses Ġzolasyonu 309 M.5.3. Havaalanları ve Çevresinde OluĢturulan Gürültü Zonları 309 M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü 309 M.5.5. Kentsel Atıklar 309 M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı 309 M.6. Nüfus 309 M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre DeğiĢimi 309 M.6.2. Nüfusun YaĢ, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı 313 M.6.3. Ġl ve Ġlçelerin Nüfus Yoğunlukları 322 M.6.4. Nüfus DeğiĢim Oranı 323 N. ATIKLAR N.1. Evsel Katı Atıklar 325 N.2. Tehlikeli Atıklar 329 N.3. Özel Atıklar 329 N.3.1. Tıbbi Atıklar 329 N.3.2. Atık Yağlar 331 N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar 332 N.3.4. Pil ve Aküler 332 N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller 333 N.3.6. Tarama Çamurları 333 N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar 333 N.3.8. Kullanım Ömrü BitmiĢ Araçlar 334 N.4. Diğer Atıklar 334 N.4.1. Ambalaj Atıkları 334 N.4.2. Hayvan Kadavraları 334 N.4.3. Mezbaha Atıkları 334 N.5. Atık Yönetimi 334 N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu 335 N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, TaĢınması ve Aktarma 335 Merkezleri N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri 336 N.8.1. Katı Atıkların Depolanması 336 N.8.2. Atıkların Yakılması 336 N.8.3. Kompost 336 N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirmesi 337 N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri

12 O. GÜRÜLTÜ VE TĠTREġĠM O.1. Gürültü 350 O.1.1. Gürültü Kaynakları 350 O Trafik Gürültüsü 350 O Endüstri Gürültüsü 350 O ĠnĢaat Gürültüsü 350 O YerleĢim Alanlarında OluĢan Gürültüler 350 O Havaalanları Yakınında OluĢan Gürültü 350 O.1.2. Gürültü ile Mücadele 351 O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri 351 O Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri 351 O Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri 351 O.1.4. Gürültünün Ġnsanlar Üzerine Olan Etkileri 351 O Fiziksel Etkileri 352 O Fizyolojik Etkileri 352 O Psikolojik Etkileri 352 O Performans Üzerine Etkileri 352 O.2. TitreĢim 354 P. AFETLER P.1. Doğal Afetler 356 P.1.1. Depremler 356 P.1.2. Heyelan ve Çığlar 357 P.1.3. Seller 358 P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları 361 P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri 362 P.1.6. Fırtınalar 363 P.2. Diğer Afetler 363 P.2.1. Radyoaktif Maddeler 363 P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar 363 P.2.3. Tehlikeli Maddeler 364 P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri 364 P.3.1. Sivil Savunma Birimleri 364 P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri 365 P.3.3. Ġlkyardım Servisleri 365 P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden Ġskanı 365 P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlar arası TaĢınımı Ġçin Alınan Tedbirler 365 P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar 365 R. SAĞLIK VE ÇEVRE R.1. Temel Sağlık Hizmetleri 367 R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı 367 R.1.2. BulaĢıcı Hastalıklar 374 R Ġçme, Kullanma ve Sulama Suları 375 R Denizler

13 R Zoonoz Hastalıklar 377 R.1.3. Gıda Hijyeni 377 R.1.4. AĢılama ÇalıĢmaları 379 R.1.5. Bebek Ölümleri 379 R.1.6. Ölümlerin Hastalık, YaĢ ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı 380 R.1.7. Aile Planlaması ÇalıĢmaları 380 R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından OluĢan Sağlık Riskleri 381 R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 381 R.2.2. Su Kirliliğinin Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 381 R.2.3. Atıkların Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 381 R.2.4. Gürültünün Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 382 R.2.5. Pestisitlerin Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 383 R.2.6. Ġyonize Radyasyondan Korunma 384 R.2.7. Baz Ġstasyonlarından Yayılan Radyasyonun Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 384 S. ÇEVRE EĞĠTĠMĠ S.1. Kamu KuruluĢlarının Çevre Eğitimi ile Ġlgili Faaliyetleri 386 S.2. Çevre Ġle Ġlgili Gönüllü KuruluĢlar ve Faaliyetleri 386 S.2.1. Çevre Vakıfları 386 S.2.2. Çevre Dernekleri 386 S.2.3. Çevreyle Ġlgili Federasyonlar 389 T. ÇEVRE YÖNETĠMĠ VE PLANLAMA T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi 391 T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, 391 Korunması ve GeliĢtirilmesi T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Çevrenin TaĢıma Kapasitesini 392 AĢmayacak Biçimde Planlanması T.4. Çevrenin Ġnsan- Psikososyal Ġhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması 392 T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması 394 T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi

14 TABLO HARĠTA ġekġl GRAFĠK DĠZĠNĠ Tablolar Syf Tablolar Syf. Tablolar Syf. Tablolar Sy ġekiller Syf. Tablo 1 14 Tablo Tablo Tablo ġekil 1 24 Tablo 2 26 Tablo Tablo Tablo ġekil 2 62 Tablo 3 26 Tablo Tablo Tablo ġekil 3 63 Tablo 4 26 Tablo Tablo Tablo ġekil 4 63 Tablo 5 28 Tablo Tablo Tablo ġekil 5 63 Tablo 6 29 Tablo Tablo Tablo ġekil 6 64 Tablo 7 31 Tablo Tablo Tablo ġekil 7 64 Tablo 8 32 Tablo Tablo Tablo ġekil 8 65 Tablo 9 34 Tablo Tablo Tablo ġekil 9 65 Tablo Tablo Tablo Tablo ġekil Tablo Tablo Tablo Tablo ġekil Tablo Tablo Tablo Tablo ġekil Tablo Tablo Tablo Tablo ġekil Tablo Tablo Tablo Tablo ġekil Tablo Tablo Tablo Tablo ġekil Tablo Tablo Tablo Tablo ġekil Tablo Tablo Tablo Tablo ġekil Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Grafikler Syf. Tablo Tablo Tablo Tablo Grafik Tablo Tablo Tablo Tablo Grafik Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Tablo Haritalar Syf. Tablo Tablo Tablo Harita 1 15 Tablo Tablo Tablo Harita 2 16 Tablo Tablo Tablo Harita 3 19 Tablo Tablo Tablo Harita 4 20 Tablo Tablo Tablo Harita 5 30 Tablo Tablo Tablo Harita 6 39 Tablo Tablo Tablo Harita 7 42 Tablo Tablo Tablo Harita 8 77 Tablo Tablo Tablo Harita 9 77 Tablo Tablo Tablo Harita Tablo Tablo Tablo Harita Tablo Tablo Tablo Harita Tablo Tablo Tablo Harita Tablo Tablo Tablo Harita

15 A. COĞRAFĠKKAPSAM A. COĞRAFĠK KAPSAM A.1 GiriĢ Ġlin Kimliği: Adana Ġli kuzey enlemleri ile doğu boylamları arasında ve Akdeniz Bölgesinde yer almaktadır. Kuzeyinde Kayseri, doğusunda Osmaniye, batısında Niğde ve Ġçel, güneydoğusunda Hatay Ġlleri bulunur. Ġlin Yüzölçümü : km² Ġlin Nüfusu : (2000 sayımı) BaĢlıca Dağları : Orta Toroslar, Amonoslar BaĢlıca Ovaları : Adana Ovası (Yukarıova ve Çukurova) BaĢlıca Akarsuları : Seyhan ve Ceyhan BaĢlıca Gölleri : Akyatan, Akyayan ve Tuzla Ġlçeleri : Seyhan, Çukurova, Yüreğir, Sarıçam, Karaisalı, Aladağ, Ceyhan, Feke, Ġmamoğlu, KarataĢ, Kozan, Pozantı, Saimbeyli, Tufanbeyli ve Yumurtalık olmak üzere 15 tane Ġlçesi bulunmaktadır. Adana nın Tarihi: Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin deltasında verimli, sulak arazide kurulu Adana nın tarihi, bu coğrafi konumu nedeniyle M.Ö yıllarına uzanmaktadır. Çukurova Bölgesi ve özellikle Adana, ilk çağlardan beri doğal kaynaklarının zenginliği ve elveriģli yaģam koģulları sayesinden pek çok medeniyete ev sahipliği yapmıģtır. Merkez ilçe sınırlarında bulunan Tepebağ Mahallesindeki höyükler, Adana nın Ġnsanoğlunun yerleģik yaģama geçtiği ilk bölgelerden birisi olduğunun ipuçlarını vermektedir. Adana adı çeģitli kaynaklara göre, Adonis (Helen ırkının Fırtına Tanrısı), Ezene, Uru Adania veya Edene isimlerinden gelmektedir. Adana hakkındaki ilk bilgilere M.Ö.1650 yılında Hititlerce yazılmıģ olan Boğazköy Yazıtlarında Uru Adania olarak rastlanmaktadır. Bu da ilin tarihinin en az 3650 yıl öncesine dayandığını göstermektedir. Çukurova ve Adana bölgesinde yapılan arkeolojik çalıģmalara göre en az 10 değiģik medeniyet ve 18 devlet veya krallık bu bölgede hüküm sürmüģtür. Adana nın stratejik konumu, önemli askeri yollar üzerinde olması ve zengin doğal kaynakları çeģitli ulusların bu bölgeye yerleģmesinde etkili olmuģtur. Adana bölgesinde ilk çağlarda hüküm sürmüģ olan bazı devlet ve krallıklar Ģunlardır: Tablo 1: AdanaBölgesinde Ġlk Çağlarda Hüküm SürmüĢ Olan Devletler ve Krallıklar Luvi Krallığı M.Ö.1900 Pres Devleti M.Ö Hitit Krallığı M.Ö Helenistik Dönem M.Ö Arzava Krallığı M.Ö.1500 Selökidler M.Ö Kue Krallığı M.Ö Korsanlar Dönemi M.Ö Asur Krallığı M.Ö Romalılar M.Ö.112-M.S.395 Kilikya Krallığı M.Ö

16 M.S.395 yılında Bizans egemenliğine giren Adana ve yöresine 8.y.y dan itibaren Türk akınları baģlamıģtır. Bölgede kurulan ilk Müslüman devletler, Emevi Devleti ve Abbasi Devletleridir. 10 y.y da Selçukluların Anadolu ya girmesi ile birlikte Adana ve çevresine Türklerin Oğuz boyları yerleģmeye baģlamıģtır. 14 y.y. da bir ara Haçlı Seferleri sırasında kurulan Ermeni Krallığı bölgede hüküm sürmüģse de, Mısır Türk Memlukları tarafından 1375 yılında yıkılmıģlardır. Selçuklu otoritesinin Anadolu da zayıflaması ile ortaya çıkan Beylikler döneminde, 1352 yılında Türk Memluk Sultanı tarafından Çukurova, Ramazanoğlu Beyliği ne dirlik olarak verilmiģ, böylece bir buçuk asırlık Ramazanoğulları devri baģlamıģtır. Ramazanoğlu Beyliği 1517 yılında Mısır seferine çıkan Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı Devletine tam bağlı bir eyalet haline getirilmiģtir yılları arasında Osmanlı Ġmparatorluğu nun önemli bir eyaleti olan Adana, 1800 lü yıllarda çok büyük geliģmelere tanık olmuģ, tarımda, sanayide ve imarda atılımlar yapılmıģtır. 19.y.y da Avrupa da baģlayan milliyetçilik akımları Anadolu yu da etkilemiģ, Çukurova bölgesinde de sayısız isimler çıkmıģtır. Osmanlı Ġmparatorluğuna karģı ayaklanan Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali PaĢa nın oğlu Ġbrahim PaĢa Adana yı ele geçirerek yılları arasında hüküm sürmüģtür. Ġbrahim PaĢa döneminde özellikle tarımda önemli geliģmeler sağlanmıģsa da, 1840 tan sonra Osmanlı Devleti nin bölgede hakimiyetini ele geçirmesi ile isyanlar tekrar baģlamıģtır. I.Dünya savaģı sonrasında Osmanlı Devleti nin Mondros AteĢkes anlaģmasını imzalaması ile birlikte Adana Fransız ların iģgaline uğramıģtır. Özellikle Fransızlardan destek gören Ermeniler tarafından, 5 Ocak 1922 tarihli Ankara AnlaĢması imzalanana kadar çok büyük eziyetler gören Adana halkı, bütün yokluklara rağmen milli kuvvetlere destek olarak Adana da ve yurdun diğer cephelerinde çarpıģmıģ ve anavatanı düģman iģgalinden kurtarma mücadelesinde sonuna kadar yer almıģlardır. A.2 Ġl ve Ġlçe Sınırları Harita 1: Adana Ġl Haritası 15

17 A. 3 Ġlin Coğrafi Durumu Adana Ġli Türkiye nin Güneyinde Kuzey enlemleri ile Doğu boylamları arasında, Akdeniz Bölgesinin Doğusunda yer alır. Ġlin yüzölçümü km². olarak tespit edilmiģtir. KomĢu illere uzaklıklar: Niğde 205 km. Kayseri 332 km. KahramanmaraĢ 187 km. Gaziantep 207 km. Hatay 190 km. Osmaniye 90 km. Harita 2: Adana Ġlinin KomĢularına Olan Mesafesi 16

18 A.4 Ġlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu Yer ġekilleri: Adana Ġli, yer Ģekilleri bakımından dağlık ve ovalık olmak üzere iki bölüme ayrılır. Dağlık Alan: Ġlinkuzeybatı, kuzey ve kuzeydoğu bölümleri Orta Toros adı verilen dağ sistemi ile çevrelenmiģtir. Doğuda sınır, Toros sistemine giren Amanoslara dayanır. Orta Toros üzerinde üç ayrı dağ sırası görülmektedir. Bunlar, batıdan baģlayarak Bolkar Dağları, Aladağlar ve Tahtalı Dağları dır. Ayrıca Orta Torosların kuzeydoğu uzantısını oluģturan Binboğa Dağları, ilin sınırlarını aģmakta KahramanmaraĢ iline uzanmaktadır. Bolkar Dağları: Eski adı Bulgar Dağları olan Bolkar Dağları, batıda TaĢeli Platosu, doğuda uzun bir oluk biçiminde uzanan ve jeologların EcemiĢ Koridoru adını verdikleri derin bir kanyon ile sınırlanır. Batıda tepeciklerle baģlayan Bolkar Dağları, kuzeydoğuya doğru gidildikçe yükselerek belirgin bir dağ sırası haline gelir. Yükselti kütlenin batısında 2500 m.yi geçmediği halde (en yüksek tepeler 2474 m. ile Yüğlük Tepesi ve 2418 m. ile Kümbet Tepe) orta kesimlerde birden 3000 m.yi aģar (Aydos Dağı 3480 m.). Kuzeydoğuya gidildikçe 3500 m.yi aģan dağların, en yüksek tepesi olan Medetsiz Tepesi de (3524 m.) bu kesimdedir. Dağların üzerindeki diğer önemli doruklar; Gavur Dağı (3.337 m.), Yıldız Tepe (3.314 m.), Meydan Dağı (3.132 m.) ve Hacıhalil Dağı dır (3.107 m.). Kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan Bolkar Dağları nın uzunluğu yaklaģık 150 km. geniģliği ise yer yer km.yi bulur ve Ereğli Ovası ile Akdeniz kıyıları arasında aģılması güç bir duvar gibi yükselir. Akdeniz kıyıları ile Ġç Anadolu arasında da ulaģımı engelleyici bir set oluģturan Bolkar Dağları nın doğudan aģıldığı düzenli bir karayolu yoktur. BaĢlıca Karayolları kütlenin kuzeyinden ve güneyinden geçer. Bunlardan doğuda olanı, kara ve demiryolunun bir ölçüde birbirini izlediği EcemiĢ Koridoru bir de Antik Çağ daki adı Pylae Ciliciae olan Gülek Boğazı dır. Bolkar Dağları nın m. Yüksekliğinde Sertavul Geçidi bulunmaktadır. Bolkar Dağlarında yoğun yaylacılık etkinliği vardır. Birçok yayla arasında en bilinenleri Çamlıyayla, Gözne ve Güzeloluk tur. Çamlıyayla diğer adıyla bilinen Namrun Yaylası en büyüğüdür. Mersin il sınırları içinde olan bu yaylalar güneyin kavurucu sıcaklarından bunalan insanlar için bir dinlenme yeri olarak kullanılmaktadır. Aladağlar: Ġldeki dağların en yüksek tepelerinin bulunduğu Aladağlar, kuzeydoğu yönünde yaklaģık 100 km. uzanır, geniģliği ise 40 km. kadardır. Batıda Çakıt Suyu ile Pozantı ve Kırkpınar Dağlarından, EcemiĢ Koridoru ile Bolkar Dağlarından ayrılır. Aladağlar, Zamantı Suyu, Eğlence Deresi, Çakıt Suyu ve bunların kolları ile parçalanmıģtır. Dağların yamaçlarda buzul aģındırmasının izlerine rastlanır m. yükseklikte görülen bu izler, boyları 1 km.yi geçmeyen küçük küçük buzullar halindedir. Genellikle vadileri izleyen bu buzullar yer yer de küçük çaplı buzlu gölleri oluģturur. Bu göller Yedi Göller adıyla anılır. Yoğun ormanlar ve çeģitli bitki katlarıyla Aladağlar ın bunaltıcı sıcağından uzak, yaylalar kuģağı gibidir. Bu dağlar üzerinde yer alan Pozantı, Çamalan, Tekir, Bürücek yaylaları bir plato özelliği gösterirler. Aladağlar üzerindeki baģlıca yükseklikler Ģunlardır, Demirkazık Tepesi (3.756 m.) Torosan Dağı ve Kaldı Dağı (3.374 m.) Kal Tepesi (3.588 m.) ve Karanfil Dağı (3.059 m.) dir. Bunlardan Demirkazık Tepesi, Toros Dağları nın da doruğudur. 17

19 Tahtalı Dağları: Seyhan Irmağı ile Zamantı (Sanvantı) ve Göksu Kolları arasında uzanan dağların tümüne denir. Kuzeydoğu-Güneybatı doğrultusunda uzanan bu dağların üzerinde Koç Dağı, Soğanlı Dağ, Beydağı, Alaylı Dağı, Bakır Dağı gibi doruklar sıralanır. Tahtalı Dağları Seyhan ve Ceyhan vadileri arasında uzanan Binboğa Dağlarıyla birlikte eskiden Antitoros denilen dağların bir koludur. Dağlar güneye doğru vadilerle parçalanmıģ ve geçilmez bir görünüģ almıģtır. Kuzeydoğu da hemen hemen çıplak olan bu dağlar güneye doğru daha ormanlık bir bitki örtüsüyle kaplıdır. Orta Toros Sistemi içindeki dağlar üzerinde Gülek Boğazı ndan baģka Kozan ın AkçalıuĢağı Köyünden sonraki Elmeder Geçidi bulunmaktadır. Ovalık Alan: Bütünüyle Adana Ovası adı verilen havzanın güneyinde kalan bölüme Çukurova, kuzeyde kalan bölüme ise yukarı Anavarza denir. Ġki ovayı Misis Dağları ayırır. Tepe özelliği gösteren bu dağların en yüksek noktası olan Cebelinur Dağı nın yüksekliği 770 m. dir. Çukurova Türkiye nin en geniģ ovasıdır. Seyhan ve Ceyhan nehirleri ile Berdan (Tarsus) Çayı nın getirdiği alüvyonlardan oluģmuģtur ve karıģık yapılıdır. Sınırları coğrafyacıları arasında tartıģma konusudur. Bazılarına göre Yukarıova ile birlikte, güneydeki ovanın ikisine birden Çukurova denir. Yörede oturanlar da Çukurova yı bu geniģ anlamıyla kullanırlar. Orta Toros eteklerinden Akdeniz e kadar uzanan ovanın bütününü Adana Ovası adıyla anmak ve daha çok sayıda ova birimlerine ayırmak mümkündür (Yüreğir, Misis, Ceyhan, Haruniye, Osmaniye ve Yumurtalık Ovaları gibi). Bu ovaların en büyüğü hektar geniģliğindeki Ceyhan Ovası, ikincisi ise hektarlık Yüreğir Ovasıdır. Ceyhan Ovasının denizden yüksekliği m, Yüreğir Ovasının ise yüksekliği 0-50 m. arasında değiģmektedir. Adana Ovası, il topraklarının % 27 sini kapsamaktadır. Adana Havzası III. zamanın sonlarına doğru denizel ve karasal kökenli sedimentlerin çökelmesi ile oluģan havza, miyojen yaģlı Sucular Formasyon ile alttan üste doğru baģlar. Bu formasyon konglomera, kumtaģı, kil taģı ve kireç taģı kayaçlarının birbirlerine dereceli geçiģlerinden oluģur. KarıĢık yapılı bir delta olan Çukurova nın güneyindeki bölüm, Halosende alüvyon yığılmasıyla yeni bir bölüm olarak eklenmiģtir. Bunun gerisinde Pleishosen e ait daha eski bir delta vardır. Bu eski deltanın yüzeyleri bugün üç ayrı taraça halinde yüksekte kalmıģtır. Adana nın jeolojik zaman birimleri kısaca aģağıda sıralanmakla beraber karmaģık bir alüvyon yelpazesine sahiptir. Seyhan Nehri nin eski yatak çökel karmaģığı Plio-Kuvaterner kanal dolguları Bozalit tablalar ve volkanik tüfler Kalker tüfü Toprak örtüsü irili ufaklı bağımsız bloklar. 18

20 Harita 3: Adana Ġli Jeomorfoloji Haritası 19

21 Harita 4: Adana Ġli Jeoloji Haritası A.5 Jeolojik Yapı ve Stratigrafi Bölgenin 1/ ölçekli jeoloji haritaları, 1984 yılında MTA Jeoloji Etütleri Dairesi ile Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü 20

22 arasında düzenlenen Adana Baseni Batı Kesiminin Detay Jeolojik Etüdü adlı proje çerçevesinde hazırlanmıģtır. Adana baseni Neojen istifindeki zaman stratigrafi bölümlemeye iliģik çalıģmalar 1949 lu yıllara inmekte ise de bölgedeki ilk ekip çalıģması Mobil Jeologları tarafından 1953 yılında, sistemli stratigrafik araģtırmalar ise 1957 de baģlamıģtır. Bu çalıģmalara iliģik stratigrafik nomenklatür 1961 yılında Schmidt tarafından yayınlanmıģtır. Ekip bölgedeki çalıģmaları esnasında 47 adet kayastratigrafi birimi adlamıģtır. Bu projede Paleozoik ve Mesozoik birimlerinin pek çoğu yeni adlanmıģtır. Adana baseni Neojen istifinde ise Schmidt (1961) in ayırdığı bazı genellemeler ile kısmen benimsenmiģtir. Buna ilave olarak formasyon ve üye aģamasında yeni adlamalar yapılmıģtır. Kozan K 20 paftasına iliģik 1/ ölçekli jeolojik harita alımı yıllarında tamamlanmıģtır. Kozan paftasında yürütülen incelemeler kuzeyde Karsantı, batıda Tarsus, doğuda Ġmamoğlu dolayına eriģip güneyde E-5 karayolu ile sınırlanmaktadır. Doğu Toroslar güneyinde yer alan Adana baseninin batı kesimini kapsayan bu incelemede temeli Paleozoik yaģlı sedimanter birimler oluģturmaktadır. Mesozoik te, inceleme alanının kuzey kesiminde yüzeyleyen karbonatlar ile ofiyolit karmaģığı bulunmaktadır. Adana Baseni Tersiyer Ġstifi; Toros orojenik kuģağını oluģturan Paleozoik ve Mesozoik yaģlı kayastraftigrafi birimleri üzerinde diskordanslı olup birbirleri ile yanal ve düģey geçiģli 13 adet kayastratigrafi biriminden oluģmaktadır. 21

23 22

24 23

25 ġekil 1: Adana Ġli Stratigrafi Kesitleri 24

26 KAYNAKLAR Adana Ġli Çevre Durum Raporu, Yılı Adana Ġlinin Yıllık Sanayi Ekonomik ve Ticari Durum Raporu Adana Ticaret Odası Cumhuriyetin 75. Yılında Adana Ġlinin Ekonomik ve Sosyal Etüdü 25

27 B. DOĞAL KAYNAKLAR B.1 Enerji Kaynakları B.1.1 GüneĢ Tablo 2: GüneĢlenme Süresi (saat, dakika) Adana Rasat O ġ M N M H T A E EK K A Yıllık Sür Kaynak: Meteoroloji Bölge Müdürlüğü, 2011 Toplam yıllık güneģlenme süresi yaklaģık 2318 saattir. (365 x 6.35 ) Tablo 3: Günlük Ortalama GüneĢlenme ġiddeti (cxal/cm².dk) O ġ M N M H T A E EK K A Yıllık Kaynak: Meteoroloji Bölge Müdürlüğü, 2011 B.1.2 Su Gücü Tablo 4: Hidroelektrik Enerji Üretimleri Firma Adı Tesis Adı MWm MWe ĠnĢaa Halindeki Güç(MWe) ĠĢletmedeki Kurulu Güç(MWe) EÜAġ Çatalan 168,90 168,90 168,90 Bereket Enerji Üretim A.ġ. MenteĢ HES 51,72 49,80 9,60 40,20 EÜAġ Seyhan 2 HES 7,50 7,50 7,50 EÜAġ Seyhan 1 HES 60,00 60,00 60,00 EÜAġ Yüreğir HES 6,00 6,00 6,00 Santralları Tesis, Karakuzu Barajı ĠĢl. ve Tic. A.ġ. ve HES 88,50 86,85 86,85 0,00 Enerjisa Enerji Menge Barajı ve Üretim A.ġ. HES 90,85 89,42 0,00 89,42 Çakıt Enerji A.ġ. Çakıt HES 22,71 20,21 20,21 Enerjisa Enerji Köprü Barajı ve Üretim A.ġ. HES 158,06 155,85 155,85 0,00 Enerjisa Enerji KuĢaklı Barajı ve Üretim A.ġ. HES 20,50 20,00 20,00 0,00 Enerjisa Enerji KavĢak Bendi ve Üretim A.ġ. HES 185,53 181,81 181,81 0,00 Bereket Enerji Üretim A.ġ. GöktaĢ HES 292,45 275,60 275,60 0,00 Enerjisa Enerji Yamanlı II Reg. Üretim A.ġ. ve HES 88,90 77,66 77,66 0,00 Genel Dinamik Sis. Elktr. Üretim A.ġ. Sarıtepe HES 5,00 4,90 0,00 4,90 Yedigöze Elktr. Üretim A.ġ. Yedigöze HES 317,00 310,66 0,00 310,66 26

28 Aksa Enerji Üretim A.ġ. Yamanlı I HES 26,30 24,20 24,20 0,00 Egenda Ege Enerji Üretim Eğlence-1 HES 40,18 36,16 36,16 0,00 A.ġ. Egenda Ege Enerji Üretim Eğlence-2 HES 30,11 27,10 27,10 0,00 A.ġ. Bereket Enerji Üretim A.ġ. Toros HES 51,20 49,00 49,00 0,00 Akkur Enerji Üretim Tic. Ve Feke I HES 30,00 29,40 29,40 0,00 San. A.ġ. Akkur Enerji Üretim Tic. Ve Feke II HES 71,40 69,35 69,35 San. A.ġ. NK Elektrik Üretim ve Tic. Sude HES 6,19 6,01 6,01 0,00 Ltd. ġti. NK Elektrik Üretim ve Tic. Damla HES 6,24 6,06 6,06 0,00 Ltd. ġti. Kıy Enerji A.ġ. Kıy Reg ve HES 24,60 23,80 23,80 0,00 Methal Enerji Üretim San. ve Kılıçlı-I 2,72 2,44 2,44 0,00 Tic. Ltd. ġti. Methal Enerji Üretim San. ve KılıĢlı-II 2,38 2,14 2,14 0,00 Tic. Ltd. ġti. Ser-er Enerji Ürt.ve Tic. A.ġ. Kozan HES 4,81 4,68 0,68 4,00 Mem Enerji Elektrik Üretim Yamanlı III HES 57,32 55,52 55,52 0,00 San. ve Tic. A.ġ. Enerjisa Enerji Üretim A.ġ. Doğançay HES 32,52 32,19 32,19 0,00 Muy En. El. Üretim San. ve Çoraklı HES 2,70 2,60 2,60 0,00 Tic. A.ġ. Ahmetli Hes Elktr. Ürt. A.ġ. Ahmetli HES 12,25 11,64 11,64 0,00 Toplam HES 1964, , ,30 781,14 Kaynak: EPDK, 2011 B.1.3 Kömür Adana Ġli kömür üretimi yönünden fakir bir ildir. Karaisalı, Feke ve Saimbeyli Ġlçelerinde bulunan küçük iģletmelerde önemsiz üretimler yapılmaktadır. MTA nın 1989 yılında Tufanbeyli ilçesinde tespit ettiği önemli bir yatak üretime geçtiği takdirde Adana kömür yönüyle önemli bir il olacaktır. 27

29 Tablo 5: Adana Ġli Ġçindeki Kömür Madenleri CĠNSĠ YERĠ TENÖR AÇIKLAMA(rezerv-üretim) LĠNYĠT Tufanbeyli-Pınarlar Karaisalı-Büngüç ve Meydan yatakları %43.37 su % Kül, % Kcal (AĠD) Üst Pliyosen %43.37 su % Kül, % Kcal (AĠD)Üst Pliyosen ton görünür +Muhtemel rezerve sahiptir ton taģ kömürüne eģdeğer olan yatak termik santral kurmaya uygun olup açık iģletmeye de uygundur. Kömür tamamen üretilmiģtir. Alt Miyosen yaģlıdır. Kozan Bacaklı Alt Liyas Zuhur Feke -Akkaya Alt Liyas Zuhur Saimbeyli-Himmetli Orta Miyosen Üretim çok sınırlıdır. B.1.4 Doğal Gaz B.1.5 Rüzgar Ġlimiz sınırları içerisinde doğalgaz rezervleri bulunmamaktadır. Ġlimiz sınırları içerisinde rüzgâr enerjisinden faydalanılmıyor. B.1.6 Biokütle B.1.7 Petrol Ġlimiz sınırları içerisinde biokütle enerjisinden yararlanılmamaktadır. Ġlimiz Karaisalı Ġlçesi Bulgur Dağı mevkiinde 1964 yılından bu yana petrol çıkarılmakta ve sondaj çalıģmaları devam etmektedir. Mevcut durumda 7 kuyudan 250 varil hampetrol çıkarılarak Adıyaman Batman TüpraĢ Tesislerine gönderilmektedir. B.1.8 Jeotermal Sahalar Ġlimiz sınırları içerisinde jeotermal saha bulunmamaktadır. B.2 Biyolojik ÇeĢitlilik B.2.1 Ormanlar Adana Ġlindeki toplam ormanlık alan 2002 yılı envanter çalıģmalarına göre ha olup, bunun ,5 ha ı Koru Ormanı, ,5 ha ı da Baltalık Ormandır Ha. lık ormanlık sahanın Ha. ı verimli orman olup, Ha. ı da bozuk karakterindeki ormanlık sahadır. MeĢçere haritalarında 2006 yılı haritaları ile bir değiģiklik olmadığından tekrar düzenlenmemiģtir. Ġldeki ağaçlandırılacak alanlar ,0 ha.dır. 28

30 Tablo 6: Ġlimizdeki Orman Mevcudu ĠġLETME MÜDÜRLÜĞÜ KORU VERĠMLĠ BOZUK TOPLAM VERĠMLĠ BOZUK % %0-10 %0-100 % %0-10 BALTALIK MAKĠ TOPLAM ORMANLIK TOPLAMI ha ha ha ha ha ha ha ha ADANA , , , , , , ,0 FEKE , , ,0 131,0 131, ,0 KOZAN , , , , , ,5 KARAĠSALI , , , ,5 SAĠMBEYLĠ , , , , , , ,0 POZANTI , , ,5 5,5 5, ,0 POS , , , , , ,0 TOPLAM , , , , , , ,0 ADANA ĠLĠ , , , , , , ,0 Kaynak: Orman Bölge Müdürlüğü,

31 Harita 5: Orman Zenginliklerinin Yeri, Nitelik Ve Niceliklerini Gösterir Harita 30

32 B Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları: Ġl sınırları içinde Feke Ġlçesi Bahçecik ġefliğinde 10,5 ha verimli Kavak ormanı mevcuttur. Adana Merkeze bağlı Sarıçam Ġlçesinde ağırlıklı olmak üzere Merkez ilçelerde ha verimli Okaliptüs ormanı bulunmaktadır. B.2.2 Çayır ve Mera Ġl sınırları içinde bulunan çayır ve meraların miktarı 1415,0 (ha) dır. Bunun 438,5 Ha. Aladağ Ġlçesinde 976,5 Ha. Pozantı ilçesinde bulunmaktadır. Fiilen kullanıma açık alanlardır. Mera alanlarımız sosyal ve ekonomik koģullarımızın bir göstergesi durumundadır. Kaynak kullanımı ve yasal sıkıntılar nedeniyle meralarımızın bir kısmı, tarımsal alana çevrilmiģ veya orman sınırları içerisine alınmıģ, geriye kalan önemli bir kısım ise artan otlatma baskısı nedeniyle verim düzeylerini ve kendini sürdürebilme güçlerini yitirmiģlerdir. Ülkemizde tarla arazisi olarak kullanılmayan üzerinde kısmen bitki örtüsü bulunan alanlar, tarla alanı olarak kullanılan, ancak eğitim ve toprak niteliği gibi özellikleri bakımından mera toprağı özelliği gösteren alanların da meraya terk edilmesi gerekmektedir. Türkiye de olduğu gibi Adana da da çayır ve mera alanlarında uzun yıllardır tahribat yaģanmıģtır. Sıra No Tablo 7: Mera Islah ÇalıĢmaları Ġli Ġlçesi Köy/Belediye Toplam Mera Alanı (da) Proje Onay Tarihi ve Süresi Yapılan Uygulamalar 1 Adana Ceyhan YeĢildam 896, Ekim, temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 2 Adana Ceyhan Birkent Bld , Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 3 Adana Kozan Bulduklu 410, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama,sulama sistemi yapımı 4 Adana KarataĢ ÇukurkamıĢ 3.029, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 5 Adana Seyhan DerviĢler Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 6 Adana Seyhan Karayusuflu Bld. 386, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 7 Adana Ġmamoğlu Alaybeyi 811, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 8 Adana Saimbeyli Avcıpınarı 1.871, Ekim, temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 9 Adana Ceyhan B.Burhaniye 219, Ekim, temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 10 Adana KarataĢ KüçükkarataĢ 244, Ekim, temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 11 Adana Ceyhan Mustafabeyli 776, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama,padoklara ayırma 12 Adana Seyhan Dörtağaç 601, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama,sıvat,havuz 13 Adana Ceyhan YeĢilbahçe 1487, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 14 Adana Kozan Pekmezci 167, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 15 Adana Ceyhan Tatarlı 5381, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama TOPLAM ,69 Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Ġl Müdürlüğü,

33 Tablo 8: Ġlçelerin Çayır Ve Mera Varlığı ĠLÇELER ÇAYIR MERA ALANI (HA) ALADAĞ CEYHAN FEKE ĠMAMOĞLU 250 KARAĠSALI KARATAġ KOZAN POZANTI SAĠMBEYLĠ SEYHAN 500 TUFANBEYLĠ YUMURTALIK 650 YÜREĞĠR TOPLAM B.2.3 Sulak Alanlar Ġl sınırları içerisinde tespit edilen sulak alanlar: KarataĢ ilçesinde bulunan Akyatan, Ağyatan ve Tuzla Gölleri, Yumurtalık ilçesinde bulunan Yumurtalık Lagünleridir. B.2. 4 Flora Adana Ġl sınırlarında; Ağaç türleri olarak; Kızılçam, Karaçam, Sedir, Göknar, Ardıç, Çınar ve MeĢe türleri ile az miktarda da Kayın teģkil etmektedir. Ayrıca Adana ilimiz Sarıçam mıntıkasında ve Yumurtalık Dalyanı çevresinde Halep Çamı Türkiye de kendi türünün tek örneği olarak görülmektedir. B.2.5 Fauna Biyolojik çeģitlilik bölümünde verilmiģtir. B.2.6 Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları ve Diğer Hassas Yöreler Aladağ Milli Parkı: Bu park toplam ha olup, (ha) lık bölümü Adana Ġl sınırları içinde kalmaktadır. Jeolojik özellikleri, jeomorfolojik yapısı ve vejetasyon zenginliğinin yanı sıra içermiģ olduğu yaban hayatı çeģitliliği ile birbirinden farklı doğal değerlerin birlikte harman olduğu, yurdumuzun ender doğa parçalarından biridir. Aladağlar milli parkı, adana Ġli, Aladağ Ġlçesine 26 km, Kayseri Ġli Yahyalı Ġlçesine 30 km, Niğde Ġli Çamardı Ġlçesine 15 km uzaklıktadır. Aladağlar Akdeniz Bölgesindeyer alan Orta Toros dağlarının en yüksek ünitesidir. Saha vejetasyon açısından çok zengin olup, hâkim türler kızılçam ve karaçamdır. Sedir ve Göknar a da rastlanmaktadır. Orman üst sınırından itibaren Alpin zon baģlar. Bu zonda Alpin çayırlar yer almaktadır. Yaban keçisi, vaģak, sansar, su samuru, tilki, kurt ve yaban domuzu gibi hayvanlar ile kuģ türü ile ur kekliği, kınalı keklik, kartal, doğan, Ģahin karga ile birlikte küçük kuģ türleri de bulunmaktadır. Alan turizm açısından önemli kaynak değerlere sahiptir. Doğa yürüyüģü ve çadırlı kamp yapma olanağı vardır. Ancak turizm yeterince gelir sağlayan bir gelire sahip değildir. Adana Ġli sınırları içerisinde Tabiat Parkı bulunmamaktadır. 32

34 Tabiat Koruma Alanları: Yumurtalık Tabiatı Koruma Alanı: (ha) dır. B.3 Toprak Ana madde, iklim, topografya, bitki örtüsü ve zamanın etkisi ile Adana Ġlinde çeģitli büyük toprak grupları oluģmaktadır. Büyük toprak gruplarının yanı sıra toprak örtüsünden ve profil geliģmesinden yoksun bazı arazi tipleri de görülmektedir. Ġl deki büyük toprak grupları aģağıda verilmiģtir. Aluvyal Topraklar: Kozan, Ceyhan ve Yüreğir ovalarında bulunmaktadır. Adana ilinde aluvyal topraklar ha dır. Hidromorfik Alüvyal Topraklar: KarataĢ ve Yumurtalık ilçeleri körfez kıyısında bulunurlar. Kapladıkları alan toplam ha dır. Alüvyal Sahil Bataklıkları: Deniz kıyısında yer alırlar. Kapladıkları alan toplam 243 ha dır. Kolüviyal Topraklar: Dağlık ve tepelik arazilerin eteklerinde yer alırlar. Kapladıkları alan toplam ha dır. Organik Topraklar: Genellikle her ilçede rastlanır. Feke, Pozantı, Karaisalı ilçeleri gibi kuzey ilçelerinde daha yoğundur. Kapladıkları alan toplam ha dır. Kırmızı Akdeniz Toprakları: Yüksek arazilerde, Kozan, Ceyhan, Karaisalı ilçeleri sınırları içinde yoğundur. Kapladıkları alan toplam ha dır. Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları: Ceyhan, Kozan, Karaisalı ilçeleri sınırları içinde yoğundur. Kapladıkları alan toplam ha dır. Rendzina Topraklar: Tufanbeyli, Pozantı ilçeleri sınırları içinde yoğundur. Kapladıkları alan toplam 906 ha dır. Vertisol Topraklar: Seyhan, Yüreğir, Ceyhan ilçeleri sınırları içinde yoğundur. Kapladıkları alan toplam 881 ha dır. Regosol Topraklar: KarataĢ ve Yumurtalık ilçeleri sınırları içinde yoğundur. Kapladıkları alan toplam ha dır. Bazaltik Topraklar: Ceyhan ilçesi sınırları içinde yoğundur. Kapladıkları alan toplam ha dır. Irmak TaĢkın Yatakları: Akarsu boylarında yer alırlar. Kapladıkları alan toplam ha dır. Sahil Kumulları: Seyhan nehrinden Yumurtalık ilçesi sınırlarına kadar uzanır. Kapladıkları alan toplam ha dır. Çıplak Kaya ve Molozlar: Toroslarda yoğundur. Kapladıkları alan toplam ha dır. 33

35 Tablo 9: Ġlçelerin Arazi Varlığı ĠLÇELER YÜZÖLÇÜMÜ TOPLAM TARIM ÇAYIR MERA ALANI (ha) ORMAN DĠĞER ARAZĠLER (ha) (ha) ARAZĠSĠ ha) ALANI (HA) ALADAĞ CEYHAN FEKE ĠMAMOĞLU KARAĠSALI KARATAġ KOZAN POZANTI SAĠMBEYLĠ SEYHAN TUFANBEYLĠ YUMURTALIK YÜREĞĠR TOPLAM B.4 Su Kaynakları B.4.1 Ġçme Suyu Kaynakları ve Barajlar DSĠ Genel Müdürlüğü ve Adana Su Kanalizasyon ĠĢleri (ASKĠ) Genel Müdürlüğü arasında 1996 yılında Adana Ġli Ġçme ve Kullanma suyu ihtiyacını karģılamak üzere protokol yapılmıģtır. Çatalan Barajından, Adana Su Temin Projesi için tahsis edilen yıllık su miktarı m 3 /yıl'dır. Adana Ġl sınırlarında iģletmeye açılmıģ olan DSĠ barajları aģağıda tablo halinde verilmektedir. Tablo 10: Adana Ġlindeki Barajlar Adı Ġlçe A ma cı Seyhan Seyhan- Yüreğir S+ E+ T Hizmete GiriĢ Yılı Üzerinde Kurulduğ Akarsu Tipi 1956 Seyhan Kil çekirdekli toprak dolgu Kaya Çayı Dolgu Toprak Kozan Kozan S 1972 Kilgen Nergizlik Karaisalı S 1995 Üçürge Çayı Çatalan Karaisalı E+ T+ Ġ Dolgu 1997 Seyhan Toprak Dolgu Berke Ceyhan E 1999 Ceyhan Ġnce Kemer Kaynak: Gövde Hacmi Yükseklik (Talvegden ) m Normal Su Kotunda Göl Hacmi Sulama Alanı hm dam 3 ha Normal Su Kotunda Göl Alanı Km

36 BELEDĠYE ADI Tablo 11: Adana Ġline Bağlı Belediyelerin Ġçme suyu Ġhtiyacını KarĢılama Listesi ĠHTĠYACIN ġeklġ KAYNAK ADI KARġILANMA K.SAYISI ALINAN SU MĠKTARI ( Lt/sn) AÇIKLAMALAR Akören Eğner Yedigöze - 35 Ceyhan Bağlama Mustafabeyli ve Kösreli Belediyesinin de ihtiyacı bu kaynaktan karģılandığından koruma alanları oluģturulmalıdır. Doruk Feke Çığlı ve Ağca Pın Gazi Hacıbeyli Ġmamoğlu Havutlu Karaisalı Karapınar - 20 KarataĢ Aladağ Yedigöze - 40 Kurtkulağı Hespek Kozan Göz M.Beyli Bağlama - 20 Pozantı ġ.pınar Deligöz - 89 Saimbeyli Soğuksu - 45 Tufanbeyli Yumurtalık Zeytinbeli Sağkaya Ġncirlik Sarımazı Mercimek Tuzla YeĢilköy Kaldırım Bld. ile ortak kuyudan su al. Kaldırım YeĢilköy Bld ile aynı kuyudan su almaktadır Yakapınar Doğankent Körseli Bağlama - 10 Akçatekir ġekerpınar - 25 Buruk Solaklı Çelemli Geçitli Çatal 1 11 Hamdilli Akpınar - 10 Kurtpınarı Burnaz - 3 Suluca Yunusoğlu Abdioğlu Bahçe Karayusuflu Küçükdikili Kürkçüler Birkent Sofulu Büyükmangıt Baklalı Kirazlı Bahçeiçi - 12 Çatalan Değirmengözü - 11 SalbaĢ Bozgüney TOPLAM

37 B.4.2 Yeraltı Su Kaynakları Tablo 12: Adana Ġli Yeraltı Su Kaynakları YERLEġĠM YERĠ YILLIK ÇEKĠLEN SU MĠKTARI (m 3 /yıl) KULLANMA BELGELĠ KUYU ADEDĠ Adana-Seyhan-Yüreğir Adana-KarataĢ Adana-Ceyhan Adana-Kozan Adana-Tufanbeyli Adana-Yumurtalık Adana-Pozantı Adana-Karaisalı Adana-Saimbeyli Adana-Ġmamoğlu TOPLAM Not: Yıllık çekilen su miktarı 120 gün üzerinden hesaplanmıģ olup sulama modülü 1 ha/l/s olarak kabul edilmiģtir. Yeraltısuyu kaynakları potansiyeli D.1.1 de verilmiģtir. B.4.3 Akarsular Seyhan Nehri: Akdeniz Bölgesinde, Adana dan geçerek Akdeniz e dökülen Seyhan Nehrinin uzunluğu 560 km olup yağıģ alanı km 2 dir. Seyhan Nehri, Ġç Anadolu nun doğu kesiminde Uzunyayla yöresinden doğan Zamantı Irmağı (uzunluğu 317 km) ile bunun doğusunda Doğu Anadolu sınırları üzerinden doğan Göksu nun(uzunluğu 198 km) birleģmesiyle meydana gelir. Seyhan Nehri nin Adana il sınırları içerisinde Seyhan ve Çatalan Barajları inģa edilmiģtir. Seyhan Barajı 1956 yılında iģletmeye açılmıģ olup, sulama, enerji ve taģkın önleme amaçlıdır. Enerji, taģkın önleme ve Adana Ġli içme ve kullanma suyu ihtiyacını karģılayan Çatalan Barajı 1997 yılında iģletmeye açılmıģtır. Seyhan Nehrine sırasıyla Eğlence, Körkün, Üçürge ve Çakıt dereleri katılır. Adana Ġli içinden geçen Seyhan Nehri, ova içinde Güneybatıya yönelerek ve birçok menderesler çizerek Tarsus (Berdan) Çayının denize döküldüğü noktanın 3 km kadar doğusunda Akdeniz e dökülür. Su ürünleri üretim ve avcılığına elveriģlidir. Ceyhan Nehri: Ceyhan Nehri Binboğa dağlarından doğar. Güneye akarak Göksun yakınında Üstüngelen Deresi ve batıdan akan Tokat Suyu ile birleģir. Buradan doğuya doğru akan Göksun Irmağı, Söğütlü Suyu ile birleģerek Ceyhan Irmağını oluģturur km 2 yağıģ alanına sahip olan Ceyhan Nehri 500 km uzunluğundadır. KahramanmaraĢ ili sınırlarında Aksu Çayı Ceyhan Nehrine katılır, daha sonra AslantaĢ Barajı menbaında KeĢiĢsuyu, Andırın Çayı ve Sabunsuyu kolları katılır. AslantaĢ Barajı mansabında ise Hamis, Karaçay, Savrun, Kesiksuyu, Sumbas, Çeperce ve Handeresi kolları Ceyhan Nehrine katılırlar. Ceyhan Ġlçesi ve Misis den geçerek Yumurtalık Körfezi nin batısından Akdeniz e dökülür. Ceyhan Nehri üzerinde Menzelet, Sır, Berke, AslantaĢ Barajları inģa edilmiģtir. Su ürünleri üretim ve avcılığına elveriģlidir. Çakıt Çayı: Çakıt Çayı nın ilk doğduğu yer UlukıĢla nın arkasındaki dağlardır. Bu mevkide adı Porsuk Çayı olarak bilinir. Alihoca civarında Killik Deresi katılır. Fakat Porsuk Çayını besleyen asıl kol, soldan katılan ve yağıģ alanı büyük olan Kırgeçit Deresi dir. Daha aģağılarda Çakıt Suyu nu sürekli verimli tutan bir kaynak suyu olan ġekerpınarı Suyu katılır 36

38 ve bu noktadan itibaren ırmak, Çakıt Suyu adını alır. Bu noktaya kadar vadi çok engebeli değilken buradan itibaren vadinin karakteri değiģir, sarplaģır, derinleģir ve daralır. Arapali Köyüne kadar engebeli karakterdeki Çakıt Vadisinden akan 162 km uzunluğundaki Çakıt Suyu, Seyhan Baraj Gölüne dökülür. Su sporlarına uygun özelliklere sahip olan Çakıt Çayı ülke turizmi açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Eğlence Deresi: Eğlence Deresi m kotlarında çeģitli küçük kollar olarak doğmakta ve iki ana kol olan Eğni ve Aksu Derelerini oluģturarak güney yönünde akmaktadır. Çönekli Mahallesinin güneydoğusunda KabaktaĢ Tepesi Mevkiinde birleģen iki dere buradan itibaren Eğlence Çayı ismini almakta ve Çatalan yakınlarına kadar bu isimle akmaktadır. Çatalan Baraj Gölüne dökülen Eğlence Deresi 87 km uzunluğundadır. Su ürünleri üretim ve avcılığına elveriģlidir. Körkün Çayı: Körkün Çayı ilk kaynaklarını Aladağ ın batı eteklerinden alır. BaĢlangıçta Üçkapılı Dere ve EcemiĢ Deresini oluģturarak güney yönünde akarken Mahmatlı mevkiinde birleģmektedirler. Bu iki derenin birleģimiyle yine EcemiĢ deresi adı altında akıģına devem eden dere KamıĢlı mevkiine kadar birçok yan kolla birleģerek büyümekte ve bu noktadan itibaren Körkün Çayı adıyla akmaktadır. Seyhan Baraj Gölüne katılan Körkün Çayı nın uzunluğu 157 km dir. Su ürünleri üretim ve avcılığına elveriģlidir. Üçürge Çayı: Sügeç Dağı eteklerinden doğan Üçürge Çayı 60 km uzunluğundadır. Üzerinde sulama amaçlı Nergizlik Barajı 1995 yılında inģa edilip iģletmeye açılmıģtır. Yıllık ortalama debisi 1 m 3 /s dir. Su ürünleri üretim ve avcılığına elveriģlidir. B.4.4 Göller ve Göletler a) Göller Seyhan Havzası yukarı bölümlerinde kayda değer bir göl bulunmamaktadır. Yalnız Aladağ üzerinde Yedigöller ve Dipsiz Göl ile UlukıĢla civarında Çiğli ve Karagöl gibi küçük göller vardır. Akyatan Lagünü: Adana ilinin KarataĢ Ġlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Adana ya 48 km. mesafededir.akyatan Gölü, Türkiye nin en büyük lagün gölüdür. Ortalama su seviyesindeki alanı 4900 hektardır. Yaz boyunca gölü besleyen suların azalması ve yüksek buharlaģma nedeniyle gölalanı çok küçülmektedir. Suyun çekildiği alanlarda geniģ çamur düzlükleri oluģmakta ve yaz sonuna doğru tamamen kurumaktadır. Göl, güneybatıdan çıkan 2 km.lik dar bir kanalla denize bağlanmaktadır. Göl sularının yüksek olduğu dönemlerde kanal vasıtasıyla gölden denize, düģük olduğu dönemlerde ise denizden göle doğru su akıģı olmaktadır. Bu nedenle göl suyundaki tuzluluk mevsimlere göre değiģiklik göstermektedir. Gölün kuzeyi geniģ tarım alanları ile çevrilidir. Akyatan Lagünü, yaģama ortamlarının çeģitliliği, barındırdığı hayvan ve bitki türleri ile çok sayıda uluslararası öneme sahip sulak alan kriterine sahip bir sulak alan ekosistemidir. Tüm bunların yanı sıra, Akyatan Lagünü, su ürünleri üretimi ve turizm faaliyetleri gibi imkânlarıyla yöre ekonomisine önemli katkılar sağlayan çok yönlü bir sulak alan ekosistemidir. Ağyatan Lagünü: Ceyhan Nehri ağzının batısında yer alan 1130 ha alana sahip, yeraltı suları ve yağıģlı dönemde nehir sularıyla beslenen bir lagündür. En fazla 3 m derinliğe ulaģan göl ile deniz arasında bağlantıyı Hurma Boğazı adında dar bir boğaz sağlar. Kuzeyinde geniģ ıslak çayırlıklar ve kıyılarda tatlı suyun ağır bastığı yerlerde küçük bataklık alanlar 37

39 bulunur. Göldeki su seviyesinin, Çukurova daki diğer sulakalanlara oranla daha az farklılık göstermesi, çevresinde çamur düzlüğü ve tuzcul bataklıkların oluģumunu sınırlamıģtır. Bunlardan ikincisi, özellikle batı kıyılarında bulunur. Yüksek kumullar gölü denizden ayırır. Hurma Boğazı na yerleģtirilmiģ balık dalyanları bir kooperatif tarafından iģletilmektedir yılında 10 ton balık tutulmuģtur. Tuzla Gölü: Tuzla Gölü (2800 ha), Seyhan ağzının doğusunda yer alır ve Çukurova daki göllerin en batıda olanıdır. Gölün suyu, yılın büyük bir bölümünde hafif tuzludur. Su seviyesi özellikle kıģ yağıģlarından sonra yükselir, bu dönemde göldeki tuzluluk azalır. Gölün özellikle doğu tarafından geniģ çamur düzlükleri ve tuzcul bataklıklar bulunur. Kuzeyinde, 500 m geniģliğinde bir Ģerit üzerinde kuru tarım yapılan tarlalar ve çayırlar vardır. Kısa bir kanal gölün denizle bağlantısını sağlar. Denize açılan boğazda bir balık dalyanı bulunur. ÖKA sınırları içerisinde, Tuzla Gölü nün güneydoğusunda, kısmen Seyhan ın eski yatağı üzerinde yer alan, sık bitki örtüsüyle kaplı tatlısu bataklıkları, tuzcul bataklıklar ve gölcükler de bulunur. Yaz aylarında bu gölcüklerden bazılarının suyu pompaj yoluyla sulamada kullanılır. Bunların bir bölümü yazın tümüyle kurur. Yumurtalık Lagünleri: Ceyhan ağzı ve Yumurtalık Körfezi arasında kalan ve lagünler, tuzcul bataklıkları, çamur düzlükleri, sazlıklar, ıslak çayırlar, kumullar ve bir çam ormanından oluģan dev bir sulakalan sistemidir. BaĢlıca sulakalanlar Çamlık ( ya da Yumurtalık) Lagünü, Yelkoma Gölü (1150 ha), Ömer Gölü (350 ha), Yapı Gölü (300 ha) ve Darboğaz Gölü dür (380 ha). Bölgedeki diğer sulakalanların aksine, düzensiz bir kıyı çizgisine sahip bölge, denizlebirçok noktada birleģmektedir; eski Ceyhan yatağı ÖKA nın ortasından geçmektedir. Avcıali ve Esemen göllerinden oluģan Yelkoma Gölü, geniģ tuzcul bataklıklarla çevrili sığ bir lagündür. Ġlkbahar ve yaz aylarında gölün bir bölümü kuruyunca, özellikle kuzeyde geniģ çamur düzlükleri ortaya çıkar. Tatlı suyun kumullardan göle sızdığı bölümlerde sazlıklar vardır. Tuzcul bataklıklar ve çamur düzlükleriyle çevrili olan Çamlık Lagünü, Ömer Gölü, Yapı Gölü, Darboğaz Gölü ve daha küçük Kaldırım Gölü, kıģ aylarında su seviyesi yükseldiğinde tek bir büyük göl oluģturur. Yelkoma Lagünü nün ağzında, eski Ceyhan ağzında ve Çamlık Lagünü nün Yumurtalık Körfezi ne açıldığı yerde dalyanlar bulunmaktadır. b) Göletler Adana il sınırları içerisinde DSĠ tarafından yapılıp iģletmeye açılan bir adet gölet bulunmaktadır. Handeresi üzerinde, 1999 yılında inģa edilen Hakkıbeyli Göleti sulama amaçlıdır. Hakkıbeyli Göleti ile ilgili bilgiler B.4.1 de verilmiģtir. 38

40 Harita 6: Seyhan Havzası Su Kalite Haritası B.5 Mineral Kaynakları B.5.1 Sanayi Madenleri Adana kent merkezinden baģlayarak, Tarsus yakınlarına kadar devam eden geniģliği 8 km. uzunluğu 20 km. kadar olan 2.5 Milyar dan ve yine KarataĢ ovasından 15 km. geniģliğinde 80 km. uzunluğunda 5 milyar ton olmak üzere 7,5 milyar ton tuz rezervine sahiptir. Diğer bir yatak, Adana nın 20 km. kuzeybatısında bulunur. Buradaki iģletme, tuz yeryüzünden m. Derinlikten solvent sistemiyle üretilmekte ve borularla Mersin de bulunan Soda Sanayisine taģınarak soda üretiminde kullanılmaktadır. Adana ili, çimento ve kireç hammaddelerinden olan kireç taģı, kil taģı, alçı taģı ve ponza mineralleri yönünden de oldukça zengin yataklara sahiptir. 39

41 B.5.2 Metalik Madenler Maden Kaynakları Tablo 13: Adana Ġlindeki Metalik Madenler, Endüstriyel Ve Enerji Hammaddeleri Tablosu. CĠNSĠ YERĠ TENÖR AÇIKLAMA(rezerv -üretim) %51.58 Al Saimbeyli-Gümüklü 2 O 3 %23,27 Fe tepe 2 O 3, ton mümkün Rezerv %2,84 S 1 O 4 ALÜMĠNYUM (Al) BAKIR(Cu) KURġUN(Pb) ÇĠNKO(Zn) DEMĠR(Fe) Saimbeyli- Kızılçaltepe Saimbeyli- Küçükakçatepe %50.00 Al 2 O 3 %27,70 Fe 2 O 3, %2,99 T 1 O 2 %52.90 Al 2 O 3 %28,71 Fe 2 O 3, %2,70 T 1 O ton mümkün rezerve sahip olan cevher diasporit Ģeklindedir ton mümkün rezerve sahip olan cevher diasporit Ģeklindedir. Saimbeyli- Elpen DüĢük ton mümkün rezerve sahiptir. Saimbeyli- Kolumbeyli DüĢük ton mümkün rezerve sahiptir. Tufanbeyli ton yüksek tenorlu cevher üretilmiģtir. %13 Zn Kirazlıyurt- Yatakta halen düģük tenorlu ton %3,8 Pb Kodamantepe- görünür+muhtemel+mümkün cevher rezerv (Karbonatlı) Madengediği vardır. Yatak zaman zaman iģletilmektedir. Kozan-Horzum Tufanbeyli- Kirazlıyurt-BeĢiktaĢ tepe Tufanbeyli-BelbaĢı Tufanbeyli-Akçal Feke-Mansurlu (Attepe, Hanyeri, Karakızoluğugediği, Çaltepe yatak ve zuhurlarını kapsar ) %1,5Pb %28,15 Zn %4 Pb, %13,2 Zn (karbonatlı) %27 Zn, %8 Zn %7,8 Zn %2,7 Pb (karbonatlı) %52.9 Fe Saimbeyli-AĢılık %52,9 Fe ton görünür +muhtemel+mümkün rezerv vardır. Yatak zaman zaman iģletilmektedir ton görünür +muhtemel+mümkün rezerv vardır. Yatak zaman zaman iģletilmektedir ton üretim yapılmıģtır. Yatakta halen %27 Zn tenorlu ton Görünür ve %8 Zn tenorlu ton görünür olmak üzere ton rezerve sahiptir ton üretim yapılmıģtır. Halen 8500 ton görünür+muhtemel rezerv bulunmaktadır. Türkiye nin Divriği den sonra 2. önemli yatağıdır ton cevher kalmıģtır. Halen üretim devam etmektedir. Diğer zuhurlardaki rezerv ton dur ton görünür+muhtemel üretim yok. Saimbeyli-Koburluk %52,72 Fe ton görünür rezerv. Saimbeyli-Beypınarı %27.25 Fe ton görünür rezerve sahiptir. P ve SiO 2 değerleri yüksektir. Kozan Ġnnik tepe ton görünür+muhtemel rezerve %44 Fe sahiptir. Örtü fazla olduğu için üretim (ortalama) yapılamamaktadır. FOSFAT (P) Saimbeyli-Beypazarı %7.6 P %30.3 Fe ton Mümkün rezerve sahiptir. GRAFĠT(Grf) Feke-Mansurlu % 8 C Zuhur KROM(Cr) Pozantı-Aladağ %5-52 Cr 2 O 3 KUM-ÇAKIL Ceyhan-Deliçay- Çukurköprü, Hacılar Köyü Ceyhan-Arıklı ve Gerdan köyü Karaisalı-Arapali köyü ve SalbaĢ Orta kalite olup, ince tanelidir. Kil ve toprak içerir. 400 e yakın ocak ve zuhurda ton görünür+muhtemel+mümkün rezerv bulunmaktadır m 3 Muhtemel rezerve vardır. Sonrada kullanılmaktadır m 3 malzeme vardır. Stabilize malzeme olarak kullanılmaktadır. Rezevi kanununda bilgi bulunmamaktadır. 40

42 KUVARS KUVARSĠT (Q) MANGANEZ (Mn) LĠNYĠT Kaynak: MTA Feke- Köleli Kızılyer Yatağı Tufanbeyli- Doğanbeyli yatağı Kozan-Horzum yatağı Feke Köleli-Elbeyli deresi Feke Kızılyer yatağı Tufanbeyli- Doğanbeyli- Karsavuran yatakları Kozan-Horzum sahası Ceyhan Dokuztekne Sarıkeçili Nacarlı, Hamdilli Tufanbeyli-Pınarlar Karaisalı-Büngüç ve Meydan yatakları % 98 SiO 2 % 0.05 Fe 2 O 3 % 94, SiO 2 %95.32 SiO 2 % 0.19 Fe 2 O 3 %1.09Al 2 O 3 %1.1 TiO ton görünür rezerve sahiptir ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir %98.5 SiO ton görünür rezerve sahiptir. Adi cam ve döküm kumu olarak kullanılır. %98.64 SiO 2 %0.05 Fe 2 O 3 % SiO 2 %95.32 SiO 2 % 0.19 Fe 2 O 3 %1.09Al 2 O 3 %1.1 TiO 2 % Mn % Fe %43.37 su % Kül, % Kcal (AĠD) Üst Pliyosen %43.37 su % Kül, % Kcal (AĠD)Üst Pliyosen ton görünür + Muhtemel rezerve sahip olup, maço ve döküm kumu olarak kullanılır ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir. Maça ve döküm kumu olarak kullanılabilir ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir. Maça ve döküm kumu olarak kullanılabilir ton görünür ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir ton görünür +Muhtemel rezerve sahiptir ton taģ kömürüne eģdeğer olan yatak termik santral kurmaya uygun olup açık iģletmeye de uygundur. Kömür tamamen üretilmiģtir. Alt Miyosen yaģlıdır. Kozan Bacaklı Alt Liyas Zuhur Feke -Akkaya Alt Liyas Zuhur Saimbeyli-Himmetli Orta Miyosen Üretim çok sınırlıdır. B.5.3. Enerji Mad e nler i I.1.2. de bilgi verilmiģtir. 41

43 ADANA ĠLĠ MADEN HARĠTASI Fe Fe Kcm Jips Fe Fe Grf Fe Tufanbeyli Al Fe Al Fe CuPbZn Fe Fe CuPbZn Fe Al Fe Fe Al Fe Fe Saimbeyli Fe P Al K Fe Feke Cr Cr Cr Cr Cr Cr Cr Cr Pozantı Cr Cr Cr Cr Aladağ Cr Fe Fe Fe Fe CuPbZn Mr Fe Kozan Imamoğlu Kçt Karaisalı Cr Seyhan Barajı Kcm ADANA Fe Kcm Mn Mn Ceyhan Mn Mn KarataĢ Mn Yumurtalık AÇIKLAMA ZUHUR YATAK ĠġLETME ESKĠ ĠġLETME METALĠK MADENLER ENDÜSTRĠYEL HAMMADDELER ENERJĠ HAMMADDELER 0 10 km 20 km 50 km M.T.A GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MADEN ETÜT VE ARAMA DAĠRESĠ TOPOĞRAFĠK HARĠTALAR BĠRĠMĠ Harita 7: Adana Ġlinde Bulunan Madenlerin Yerini Gösterir Bulduru Haritası ġekil 5: Adana ili sınırları içinde bulunan madenler ve bunların yerlerini gösteren bulduru haritası 42

44 B.5.4.TaĢ Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler Tablo 14: Adana Ġlinde Faaliyet Gösteren Ruhsatlı Ocaklar ĠLÇE KÖY ALAN RUHSAT SAFHASI MADEN GRUBU MADEN ADI YÜRÜRLÜK TARĠHĠ BĠTĠġ TARĠHĠ Yüreğir 9,96 ĠĢletme I-A Grubu Kum - Çakıl RUHSAT DURUMU Faaliyetleri Durduruldu Yüreğir Esenler 9,99 ĠĢletme I-A Grubu Kum - Çakıl Normal Yürüyor Yüreğir 9,99 ĠĢletme I-A Grubu Kum - Çakıl Normal Yürüyor Yüreğir Vayvaylar 9,82 ĠĢletme I-A Grubu Normal Yürüyor Kaynak: MĠGEM, 2011 Tablo 15: 3213 Sayılı Maden Kanunu 1. Grup (b) Göre Faaliyet Gösteren TaĢ, Kil ve Kireç Ocaklarının Listesi S.No. Ġlçesi Köyü Ruhsat Sahibi Cinsi BaĢ. Tar. Bit. Tar. alan 1 Karaisalı SalbaĢ Akdeniz Petr. ĠnĢ. Taah. Ve Tic. San. A.ġ. Tras ,79 2 Karaisalı Söğütlü Naim AKSAKAL Kil Ocağı ,09 3 Karaisalı Küçükçınar Adana Çimento Tras TaĢ San.A.ġ. Ocağı ,88 4 Karaisalı Adana Çimento San.A.ġ. Tras Ocağı ,37 5 Karaisalı Adana Çimento San.A.ġ. Tras Ocağı ,93 4 Ceyhan Sarıkeçili 5 Kozan Gedikli 6 Seyhan Karahan T.T.M Toprak ve TaĢ Mamulleri Tic. Ve San. Ltd. ġti. Karser Mad. Nak. Taah. ĠnĢ. Ġth. Ġhr. San.Tic.Ltd.ġti. Aydın ĠnĢ.Hafr. ve Tic. Ltd. ġti. Tuğla- Kireç Ocağı Çimento Kili Tuğla- Kiremit Kili , , ,12 7 Seyhan Karahan Tuncay YALÇIN ,87 8 Yüreğir Ġncirlik Adana Çimento San. Çimento Türk. A.ġ. Kili ,95 9 Yüreğir Ġncirlik Adana Çimento San. Çimento Türk. A.ġ. Kili ,97 10 Yüreğir Ġncirlik Adana Çimento San. Çimento Türk. A.ġ. Kili ,36 11 Yüreğir Ġncirlik Kaynak: MĠGEM, 2011 Adana Çimento San. Türk. A.ġ. Çimento Kili ,41 43

45 Tablo 16: Resmi Kurumlara Ait Ocaklar S.No. Ġlçesi Köyü Ruhsat Sahibi Cinsi BaĢ. Tar. Bit. Tar. m 3 1 Seyhan Kapıkaya T.C.K. Bölge Müdürlüğü TaĢ Ocağı Kozan Gökdere T.C.K. Bölge Müdürlüğü TaĢ Ocağı Kozan Akkaya T.C.K. Bölge Müdürlüğü TaĢ Ocağı Kozan Akarca T.C.K. Bölge Müdürlüğü TaĢ Ocağı Kozan Yassıçalı T.C.K. Bölge Müdürlüğü TaĢ Ocağı Ceyhan K.Burhaniye T.C.K. Bölge Müdürlüğü TaĢ Ocağı Feke Değirmendere T.C.K. Bölge Müdürlüğü TaĢ Ocağı Tufanbeyli Bozgüney T.C.K. Bölge Müdürlüğü TaĢ Ocağı Saimbeyli Avcıpınar T.C.K. Bölge Müdürlüğü TaĢ Ocağı Aladağ BaĢpınar T.C.K. Bölge Müdürlüğü TaĢ Ocağı Altıkara Altıkara Köy Hizmetleri Ġl Md. TaĢ Ocağı

46 KAYNAKLAR Meteoroloji Bölge Müdürlüğü, 2011 D.S.Ġ. Genel Müdürlüğü, 2011 Adana Ġli Çevre Durum Raporu, 2010 Adana Orman Bölge Müdürlüğü, 2011 MTA Doğu Akdeniz Bölge Müdürlüğü, 2011 EPDK, Elektrik Piyasası Dairesi BaĢkanlığı,

47 C. HAVA (ATMOSFER VE ĠKLĠM) C.1 Ġklim ve Hava Adana ilinde iki tip iklim görülür. Birinci tip kıyı ve ovalardaki Akdeniz iklimi, ikincisi yüksek yerlerdeki karasal iklimdir. Akdeniz ikliminin karakteri yazlar sıcak ve kurak, kıģların ılık ve yağıģlı olmasıdır. Adana ilinin kuzey kısımları yüksek dağlarla çevrilmiģ olması dolayısıyla kuzey rüzgarlarına karģı kapalı oluģu yaz aylarının çok sıcak geçmesine neden olmaktadır. YağıĢların yarısı kıģ aylarında diğer yarısı da ilkbahar ve sonbaharda görülmektedir. Yaz aylarında yaklaģık 2 3 ay yağıģ düģmemektedir. Kar yağıģlarına tesadüf edilmez. Ancak uzun seneler içinde birkaç kez görülen sulu kar toprak yüzünü dahi örtmez. Günlük sıcaklığın 25 C ye veya bu derecenin üstüne çıktığı yaz günü sayısı 179 gündür. Yaz sıcakları umumiyetle Mart ayında baģlamakta Kasımda son bulmaktadır. Adana da sıcaklığın 30 C yi geçtiği tropik gün sayısı da 102 dir.don olayı da az görülmektedir.10 yılda bir beklenen en düģük sıcaklık 6.2 C dir. Toprak içi sıcaklıklar sıfırın altına düģmez Adana da hava açık geçmektedir. Kapalı gün sayısı 49.2 dir. Ova ve sahildeki günlük güneģlenme ortalaması 8,6 saattir. En bol güneģlenme Temmuz, en az Aralık ve Ocak aylarında olmaktadır. Hâkim rüzgar güneybatıdır. Yaz aylarında güney menģeli rüzgarların hâkim olmasına karģın Kasım, Aralık, ġubat aylarında kuzey menģeli rüzgarlar esmektedir. Nispi nem ortalaması % 65 civarındadır. Yükselti arttıkça ve daha kuzeye gidildikçe iklim daha serin bir hal alır. YağıĢlarda artar. Saimbeyli den sonra karasal iklime geçilir. Yazlar sıcak ve kurak, kıģlar soğuk ve yağıģlıdır. YağıĢlar kıģın kar Ģeklinde, ilkbaharda yağmur Ģeklindedir. C.1.1 Doğal DeğiĢkenler Bölgenin hâkim rüzgarları kıģın kuzey ve kuzeydoğu, Mart ve Eylülde güney, Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında güneybatıdır. Kuzey ve kuzeydoğu yönlü rüzgarlar (Yıldız ve Poyraz) kurudurlar ve yağıģ getirmezler. Ancak özellikle kıģ aylarında hava sıcaklığını hissedebilir ölçüde düģürürler. Güneybatı yönünden esen Lodos ise yağmur ve yaz aylarında serinlik getirir. Mevsimlere göre yaz aylarında karalar termal alçak basınç, denizler ise termal yüksek basınç alırken, kıģın karalar (Toroslar) dinamik yüksek basınç, denizler ise termal alçak basınç oluģturmaktadır. Bu nedenle hâkim rüzgarlar aykırı iki yönden esmektedirler. 46

48 C Rüzgâr Tablo 17:2011 Yılı Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Enlem 37 Boylam 35 Yükseklik ADANA Rasat S. Parametre (YIL) Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması Lokal Ortalama Rüzgar Hızı (m_sec) Lokal Ortalama Rüzgar Hızı (m_sec) Lokal Ortalama Rüzgar Hızı (m_sec) Ortalama Rüzgar Hızı (m_sec) Maksimum Rüzgar Hızı ( m_sec ) ve Yönü 1 NNE NNE NNE E E NNW ENE NNW SSE NW SW W Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması N Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı N Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) NNE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NNE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) NE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) ENE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı ENE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) E Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı E Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) ESE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı ESE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) SE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) SSE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı Kaynak: Meteoroloji Bölge Müdürlüğü 47

49 Tablo 18: 2011 Yılı Rüzgar Hızları Enlem 37 Boylam 35 Yükseklik ADANA Parametre Rasat S. (YIL) Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık SSE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) S Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı S Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) SSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SSW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) SW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) WSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı WSW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) W Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı W Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) WNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı WNW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) NW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) NNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NNW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) Ortalama 5 cm. Toprak Sıcaklığı ( C) Minimum 5 cm. Toprak Sıcaklığı ( C) Ortalama 10 cm. Toprak Sıcaklığı ( C) Minimum 10 cm. Toprak Sıcaklığı ( C) Ortalama 20 cm. Toprak Sıcaklığı ( C) Minimum 20 cm. Toprak Sıcaklığı ( C) Kaynak: Meteoroloji Bölge Müdürlüğü 48

50 C Basınç Tablo 19: 2011 Yılı Aylık Ortalama Yerel Basınç (hpa) Enlem 37 Boylam 35 Yükseklik ADANA Parametre Rasat S. (YIL) Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama Basınç (hpa) Maksimum Basınç (hpa) Minimum Basınç (hpa) Kaynak: Meteoroloji Bölge Müdürlüğü) C Nem Tablo 20: 2011 Yılı Nem Miktarı (%) Enlem 37 Boylam 35 Yükseklik ADANA Parametre Rasat S. Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama Nem (%) Minimum Nem (%) Kaynak: Meteoroloji Bölge Müdürlüğü). 49

51 C Sıcaklık Tablo 21: 2011 Yılı Aylık Ortalama Sıcaklıklar Enlem 37 Boylam 35 Yükseklik ADANA Parametre Rasat S. (YIL) Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 07 Lokal Ortalama Sıcaklık ( C) Lokal Ortalama Sıcaklık ( C) Lokal Ortalama Sıcaklık ( C) Ortalama Sıcaklık ( C) Ortalama Sıcaklığın 5 C ve Büyük Günler Sayısı Ortalaması Ortalama Sıcaklığın 10 C ve Büyük Günler Sayısı Ortalaması Maksimum Sıcaklıkların Ortalaması ( C) Minimum Sıcaklıkların Ortalaması ( C) Maksimum Sıcaklık Günü Maksimum Sıcaklık Yılı Maksimum Sıcaklık ( C) Maksimum Sıcaklığın 30 C ve Büyük Günler Sayısı Ortalaması Maksimum Sıcaklığın 25 C ve Büyük Günler Sayısı Ortalaması Maksimum Sıcaklığın 20 C ve Büyük Günler Sayısı Ortalaması Maksimum Sıcaklığın -0,1 C ve Küçük Günler Sayısı Ortalaması Gün Ġçindeki Maksimum Sıcaklık Farkı ( C ) Kaynak: Meteoroloji Bölge Müdürlüğü 50

52 Tablo 22: 2011 Yılı Aylık Ortalama Sıcaklıklar Enlem 37 Boylam 35 Yükseklik ADANA Parametre Rasat S. (YIL) Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Minimum Sıcaklık Günü Minimum Sıcaklık Yılı Minimum Sıcaklık ( C) Minimum Sıcaklığın -0,1 C ve Küçük Günler Sayısı Ortalaması Minimum Sıcaklığın -3 C ve Küçük Günler Sayısı Ortalaması Minimum Sıcaklığın -5 C ve Küçük Günler Sayısı Ortalaması Minimum Sıcaklığın -10 C ve Küçük Günler Sayısı Ortalaması Minimum Sıcaklığın -15 C ve Küçük Günler Sayısı Ortalaması Minimum Sıcaklığın -20 C ve Küçük Günler Sayısı Ortalaması Minimum Sıcaklığın 20 C ve Büyük Günler Sayısı Ortalaması Minimum Sıcaklığın 15 C ve Büyük Günler Sayısı Ortalaması Minimum Sıcaklığın 10 C ve Büyük Günler Sayısı Ortalaması Minimum Sıcaklığın 5 C ve Büyük Günler Sayısı Ortalaması Ortalama Toprak Üstü Minimum Sıcaklık ( C) Minimum Toprak Üstü Minimum Sıcaklık ( C) Toprak Üstü Minimum Sıcaklığın -0,1 C ve Küçük Günler Sayısı Ortalaması Toprak Üstü Minimum Sıcaklığın -3 C ve Küçük Günler Sayısı Ortalaması Toprak Üstü Minimum Sıcaklığın -5 C ve Küçük Günler Sayısı Ortalaması Toprak Üstü Minimum Sıcaklığın -10 C ve Küçük Günler Sayısı Ortalaması Ortalama Buhar Basıncı (hpa) Kaynak: Meteoroloji Bölge Müdürlüğü 51

53 C BuharlaĢma Tablo 23: 2011 Yılı Aylık Ortalama BuharlaĢma(mm) Enlem 37 Boylam 35 Yükseklik ADANA Parametre Rasat S. (YIL) Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama 50 cm. Toprak Sıcaklığı ( C) Minimum 50 cm. Toprak Sıcaklığı ( C) Ortalama 100 cm. Toprak Sıcaklığı ( C) Minimum 100 cm. Toprak Sıcaklığı ( C) Ortalama Açık Yüzey BuharlaĢması (mm) Maksimum Açık Yüzey BuharlaĢması (mm) Kaynak: Meteoroloji Bölge Müdürlüğü C YağıĢlar C Yağmur Tablo 24: 2011 Yılı Aylık YağıĢ Miktarı (mm) Enlem 37 Boylam 35 Yükseklik ADANA Parametre Rasat S. (YIL) Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 07 Lokal Toplam YağıĢ Ortalaması (mm) 14 Lokal Toplam YağıĢ Ortalaması (mm) 21 Lokal Toplam YağıĢ Ortalaması (mm) Toplam YağıĢ Ortalaması (mm) Maksimum YağıĢ (mm) YağıĢın 0,1 mm ve Büyük Olduğu Günler Sayısı Ortalaması YağıĢın 10 mm ve Büyük Olduğu Günler Sayısı Ortalaması YağıĢın 50 mm ve Büyük Olduğu Günler Sayısı Ortalaması Kaynak: Meteoroloji Bölge Müdürlüğü 52

54 C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı Tablo 25: 2011 Yılı Kar, Dolu, Kırağı, Sisli Günler Sayısı Enlem 37 Boylam 35 Yükseklik ADANA Parametre Rasat S. (YIL) Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Kar YağıĢlı Günler Sayısı Kar Örtülü Günler Sayısı Maksimum Kar Kalınlığı (cm) Sisli Günler Sayısı Ortalaması Dolulu Günler Sayısı Ortalaması Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması Kaynak: Meteoroloji Bölge Müdürlüğü C Seller 2011 yılında sel olayı görülmemiģtir 53

55 C Kuraklık Adana ve ilçelerinin 2011 yılı aralık ayı itibariyle 1, 3, 6, 9, 12 ve 24 aylık periyotlarda SYĠ (SPI) indis değerleri ve grafik haritaları aģağıdadır. Tablo 26: Adana Ve Ġlçelerinin 2011 Yılı Aralık Ayı Ġtibariyle SYĠ (SPI) Ġndis Değerleri Ġstasyon/Periyot 1 AY 3 AY 6 AY 9 AY 12 AY 24 AY ADANA KOZAN KARAĠSALI CEYHAN YUMURTALIK KARATAġ Tabloya göre 2011 yılının 12. ayı itibariyle son bir yıllık bazda kuraklık durumu bakımından Ceyhan Orta Nemli, Adana, Karaisalı, Kozan, Yumurtalık ve KarataĢ ise Normal Civarı olmuģtur. SYĠ Nedir: Standart YağıĢ Ġndeksi metodu, yağıģ eksikliğinin farklı zaman dilimleri (1,3, 6, 9,12, 24 ve 48 aylık) içerisindeki değiģkenliğini dikkate alabilen bir kuraklık indeksidir. En az 30 yıl süreli periyotta aylık yağıģ dizileri hazırlanır. SYĠ değerlerinin normalize edilmesi sonucu seçilen zaman dilimi içerisinde kurak ve nemli dönemler tespit edilir. Kuraklığın izlenmesi açısından yağıģtaki eksikliğin farklı zaman dilimleri içinde kantitatif olarak ifade edilmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır. YağıĢ eksikliğinin farklı su kaynaklarına olan etkisinin ne kadar sürede hissedilebileceği mantığına göre, analizde 1,3, 6, 9, 12 ve 24 aylık zaman dilimleri seçilebilir. Örneğin aylık toplam yağıģta meydana gelebilecek eksilme toprak nem düzeyine hemen etki ettiği halde yeraltı sularına, nehirlere, göllere daha geç etki eder. 6,9 ve 12 aylık zaman dilimlerindeki bir kuraklık durumu akarsu ve göllere, 24 aylık dilimdeki kuraklık ise yer altı sularına etkisini izlemek bakımından tercih edilir. SYĠ indis değerleri SPI (SYĠ) ĠNDĠS DEĞERLERĠ SINIFLANDIRMA CLASSIFICATION 2.0 ve fazla Olağanüstü Nemli Exceptionally Moist 1.60 ile 1.99 AĢırı Nemli Extremely Moist 1.30 ile 1.59 Çok Nemli Very Moist 0.80 ile 1.29 Orta Nemli Moderately Moist 0.51 ile 0.79 Hafif Nemli Abnormally Moist 0.50 ile Normal Civarı Near Normal ile Hafif Kurak Abnormally Dry ile Orta Kurak Moderately Dry ile ġiddetli Kurak Severely Dry ile Çok ġiddetli Kurak Extremely Dry -2.0 ve düģük Olağanüstü Kurak Exceptionally Dry 54

56 Ġndeksin sıfırın altına düģtüğü ilk ay kuraklık baģlangıcı olarak kabul edilirken indeksin pozitif değere yükseldiği ay kuraklığın bitimi olarak kabul edilmektedir. C Mikro klima Ġlimiz sınırları içerisinde mikro klima oluģturan herhangi bir özel alan bulunmamaktadır. C.1.2 Yapay Etmenler C Plansız KentleĢme Adana kentinin tarihsel çekirdeğini oluģturan Tepebağ ve çevresi, 1940 lı yıllara kadar tarım arazilerinin çevrelediği bir kent merkezi olarak yavaģ geliģimini sürdürmüģtür yılında kentin toplam yayılıģ alanı 370 ha lık bir büyüklüğe ulaģabilmiģtir yılına kadar yürürlükte kalan Nazım Ġmar Planı ile Adana nın kuzeye doğru geliģimi baģlamıģ ve yılları arasındaki 25 yıllık sürede yerleģime açılan alan büyüklüğü 370 ha dan 2300 ha düzeyine yükselmiģtir. Çukurova bölgesinde, Mersin-Adana-Ġskenderun metropoliten aksı bünyesinde bir anakent olma yoluna girmiģ bulunan Adana da büyük ölçüde çevre illerden ve Güney Doğu Anadolu dan oluģan göçlerin etkisi ile fiziksel ve sosyo-ekonomik geliģmeler olumsuz yönde etkilenmektedir. Artan nüfusun konut gereksinimi kent çevresinde gecekondu bölgeleri oluģturmakta, alt yapının yeni kent dokularına taģınamaması nedeni ile merkezi bölgelerde dikey yapılaģmalarla yoğunluk artmakta, doğa ve kültürel yapı ya tahrip edilmekte, ya da bozulmalara terk edilmektedir. Günümüzde Adana nın tek merkezli kent yapısına, birinden diğerine nitelik ve ölçek farklılıkları gösteren çok merkezli bir kent yapısına geçiģ için temel koģullar oluģmuģ durumdadır. Nitekim kent merkezi eski ve yeni merkez olarak ikili bir yapıya geçmiģ, mevcut kent lekesinin dıģında toplu yerleģim örnekleri oluģmaya baģlamıģtır. Söz konusu yerleģim ve geliģmeler, doğal ve kültürel değerler üzerindeki olumsuz etkilerinin yanı sıra, özellikle verimli tarım topraklarını doğrudan tüketerek, geri dönüģümü olanaksız bir tahrip sürecine ivme kazandırmıģtır. Kentsel geliģmelerin tahmin edilenden daha büyük boyutta olması, yeni bir imar planının yapılması zorunluluğunu ortaya çıkartmıģtır. Bu nedenle 1966 yılında baģlayan Nazım Ġmar Planı çalıģmaları 1969 yılında son Ģeklini alarak onaylanmıģ ve yürürlüğe girmiģtir. Onay tarihli 1969 Nazım Ġmar Planı, Adana kent nüfusunun 1985 yılında olacağı esas alınarak, ha lık bir alan üzerinde oluģturulmuģtur. Yapılan hesaplamalara göre bu miktarın ha lık bölümü 1. ve 2. Sınıf tarım arazilerini kapsamaktadır. Bu planda, konut geliģme alanları kuzey ve kuzey-batıya, ticaret ve endüstri ise merkezde ve E 5 Devlet Karayolu paralelinde doğu ve batı aksında yerleģtirilmiģtir. Kent merkezinde yüksek yoğunluk korunmuģ, DSĠ kanalları arasındaki kesim orta yoğunlukta, daha kuzeydeki alanlar ise düģük yoğunlukta tutulmuģtur. Planda, orta ve özellikle düģük yoğunluklu alanlarda 55

57 bulunan ve baģta turunçgiller olmak üzere bahçe tarımı yapılan arazilerin korunması ve büyük kapsamlı park alanları ile birlikte çok amaçlı kitleli yeģilliklerin oluģturulması öngörülmüģtür. Ancak, kentin nüfus ve sosyo-ekonomik açıdan büyüme eğiliminde oluģu 1969 planını revizyon gereğini ortaya çıkartmıģ, yılları arasında dört ayrı revizyon Nazım Ġmar Planı hazırlanmıģtır yılında hazırlanan plan, özellikle kuzey Adana da yoğunluğu arttırması, tarım arazileri ile bölgesel park karakterindeki çok amaçlı yeģil alanları iskâna açması bakımından önem taģımaktadır. Bu planla birlikte, kuzey Adana da yüksek yoğunluklu dikey yapılaģmaların geliģimi baģlamıģ ve hız kazanmıģtır. Kuzeydeki yapılaģma baskısı ile doğal yapının ve özellikle Seyhan Baraj Gölü nün çekiciliği 1985 planının da uygulama olanaklarını kısıtlamıģ ve 1992 yılında kuzey-batı ve kuzey-doğu kentsel geliģim alanlarını kapsayan iki ayrı ilave revizyon planı oluģturulmuģtur. Adana nın 2000 li yıllardaki kentsel geliģmesini yönlendirmek için 2006 yılında yeniden nazım imar planı ilave ve revizyonu yapılmasına ihtiyaç duyulmuģ ve yetkin bir planlama bürosuna ihale yoluyla hazırlatılan planlar 2007 ve 2008 yıllarında sonuçlanmıģtır. Bu kapsamda, 2026 yılı kentsel geliģme hedefleri dikkate hazırlanarak; 5216 sayılı yasa ile 30 km yarıçaplı alan olarak belirlenen Adana BüyükĢehir Belediyesi yetki alanı içindeki yaklaģık ha geniģliğindeki alan için hazırlanan 1 / ölçekli Adana Çevre Düzeni Nazım Ġmar Planı BüyükĢehir Belediye Meclisi nin tarih ve 253 sayılı kararı ile onanmıģtır. Üst ölçek olarak, Çevre Düzeni Planı öngörülerinden hareketle Adana nın mevcut ve 20 yıllık perspektifte yerleģime açılması öngörülen yaklaģık 20 ha geniģliğindeki alan için hazırlanan 1 / ölçekli Ġlave Revizyon Nazım Ġmar Planı aynı meclisin tarih ve sayılı kararları ile 7 etap halinde onanmıģtır. Adana ilinin gerek Ģehrin güney ve doğusundaki mahallelerde yaģayanlardan gerekse yine aynı mahallelerin almıģ olduğu yoğun vasıfsız göçten kaynaklı hava kirliliği oluģmaktadır. Hane sahipleri ısınmak için kullandıkları düģük kalorili yüksek kükürtlü yakıtın yanı sıra her türlü atığı da (plastik, paçavra vb.) yakıt olarak kullanmaktadır. C YeĢil Alanlar Tablo 27: KiĢi BaĢına DüĢen YeĢil Alan Miktarı BüyükĢehir Belediyesi sorumluluk alanı içerisinde bulunan 2011 Yılı Ġtibari ile kiģi baģına düģen yeģil alan miktarı YeĢil Alan(m 2 ) Nüfus(kiĢi)* m Kaynak: 2011 TÜĠK verileri Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Veri Tabanı 56

58 Kent içindeki toplam ve kiģi baģına düģen yeģil alanların belirlenebilmesi ise Seyhan, Yüreğir, Çukurova, Sarıçam ve Karaisalı Ġlçe Belediyelerinin sorumluluğunda bulunan yeģil alan miktarlarının da dikkate alınarak kent nüfusuna bölünmesiyle mümkün olacaktır. Kent koģullarına uygun bitki türleri aģağıdaki tabloda belirtilmiģtir. Ağaçlandırma çalıģmaları yıl içerisindeki gereksinimlere göre değiģmektedir yılı içerisinde ise adet mevsimlik çiçek, adet yer örtücü çalı ve adet yumrulu ve soğanlı bitkilerin dikimi gerçekleģmiģ olup, bu bitkiler yeni oluģturulan yeģil alanlarda ve sorumluluk alanlarımızdaki bulvar, kavģak, refüj, kaldırım vs. yerlere dikilmiģtir. Ayrıca, Adana BüyükĢehir Belediyesi sorumluluğunda bulunan tüm rekreasyon alanları, parklar, adalar, refüj ve kaldırımlardaki yeģil alanlar, çiçek tava ve partellerinin çiçek temini, ekimi, dikimi, bakımı ve temizliği, su gösteri havuzları ve sulama sistemlerinin iģletilmesi sağlanmıģtır. Tablo 28: Adana Ġline Uygun Bitkiler Sıra No Ağaç Cinsi Sıra No Ağaç Cinsi 1 Ağaç Hatmi 18 Karacan 2 Akça Ağaç 19 Keçiboynuzu 3 Alev Ağacı 20 Kıbrıs Akasyası 4 Çam Türleri 21 Manolya 5 Çınar 22 Mavi Servi 6 Dardağan 23 MeĢe Türleri 7 Dikenli Akasya 24 Okaliptüs 8 DıĢ Budak 25 Orkide 9 Dut 26 Palmiye 10 Erguvan 27 Paulownia 11 GülibriĢim Akasyası 28 Servi Türleri 12 Hurma 29 Sofora 13 Ġsa Dikeni 30 Süs Eriği 14 Ġsrail Kauçuğu 31 Tespih Ağacı 15 Jagaranda 32 Top Akasya 16 Japon Kavağı 33 Turunç 17 Karabiber 57

59 Tablo 29: Adana Ġline Uygun Çalı ve Sarılıcı Bitki Cinsi Sıra No Çalı ve Sarılıcı Bitki Cinsi Sıra No Çalı ve Sarılıcı Bitki Cinsi 1 Abelya 13 Leylandii Mazı 2 Aktavya 14 Ligustrum 3 Alaca Ligustrum 15 Mazı 4 AteĢ Dikeni 16 Mersin defnesi 5 Bambu KamıĢı 17 PaĢa Bıyığı 6 Berberis 18 Pitesporum 7 Çalı Mine 19 Taflan 8 Dantel 20 Yayılıca Ardıç 9 Defne 21 Zakkum 10 Filbahri 22 Drasena 11 Gül 23 Fırca Çalısı 12 Hatmi C Isınmada Kullanılan Yakıtlar Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ve Çevrenin Korunması Yönünde Kontrol Altında Tutulan Yakıtların Ġthaline Dair DıĢ Ticarette Standardizasyon Tebliği hükümlerine dayanarak çıkarılan genelge doğrultusunda yapılan denetimlerde, 2011 yılı içerisinde 23 adet Katı Yakıt Satıcı Belgesi verilmiģtir. Ayrıca ısınmada kullanılacak katı yakıtlar için 116 adet, sanayi ve termik santralde kullanılacak taģ kömürü ve petrol koku için 187 adet olmak üzere toplam 303 adet uygunluk belgesi ile ,222 ton katı yakıt ithalatı yapılmıģtır. Adana Ġlinde ısınma amaçlı olarak satıģa sunulan ithal, briket ve yerli kömür miktarları ile Sosyal YardımlaĢma Vakfı tarafından dağıtımı yapılan kömür miktarları aģağıda belirtilmiģtir. Isınma Amaçlı kullanılan Ġthal Kömür : ,610 ton Isınma amaçlı kullanılan briket kömür : ,120 ton Isınma amaçlı kullanılan yerli kömür : 916,800 ton Sosyal yardımlaģma vakıf kömürleri : ,000 ton Adana Ġlinde ısınma amaçlı olarak kullanılan toplam miktar : ,530 ton Termik Santralde Enerji Üretimi için kullanılan Ġthal Kömür : ,609 ton C Endüstriyel Emisyonlar 23 Nisan 2009 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken Ġzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik gereğince emisyon izinleri elektronik izin olarak internet üzerinden verilmekte olup, 2011 yılı içerisinde emisyon izninin dahil olduğu baģvurulardan 30 adedine Geçici Faaliyet Belgesi verilmiģ olup, bunlardan 7 adedine emisyon izni verilmiģtir. Yönetmelik çerçevesinde baģvurular değerlendirilmeye devam etmektedir. Ġlimizde Hacı Sabancı Organize Sanayi Bölgesinde sanayi kuruluģlarının büyük kısmı ve Seyhan ile Yüreğir ilçeleri sınırları içerisinde bulunan büyük ölçekli sanayi tesislerinde (Bossa, Advansa, Agakim gibi) yakıt olarak doğalgaz kullanılmaktadır. Ayrıca kömür, fuel oil, motorin gibi yakıtlar da kullanılmaktadır. Ġl merkezindeki tesisler yoğunlukla batıda Mersin, doğuda Osmaniye yolu üzerinde olup yerleģim yerleri ile iç içedir. Ġl sınırları içerisinde maden ocakları, kırma-eleme tesisleri, kireç fabrikaları vb faaliyetler de bulunmaktadır. 58

60 Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü tarafından sanayi tesislerinin elektronik izin baģvuruları değerlendirilmekte, periyodik denetimler yapılmakta, Ģikayetler değerlendirilmektedir. Ġlimizde havaya verilen emisyonlar CO, SO 2, NO x, toz, Ģeklinde olup doğalgaz kullanımının yaygınlaģması ile bu emisyonlar SKHKK Yönetmeliğinde belirtilen sınır değerlerin oldukça altında kalmaktadır. Ġlimiz Yumurtalık ilçesinde faaliyet gösteren ĠSKEN ENERJĠ A.ġ. ne ait ithal kömür kullanılan termik santral bacasında bacagazı arıtma sistemi ve sürekli ölçüm cihazı bulunmakta olup Müdürlüğümüz tarafından on-line olarak izlenmektedir. Ġl sınırları içerisinde faaliyet gösteren kireç fabrikalarının yakma sistemlerinde iyileģtirme çalıģmaları yaptırılarak yanma sıcaklığının kontrolü amacıyla termokupil taktırılarak on line olarak izlenmektedir. Adana Çimento Fabrikası bacalarında CO, SO 2, NO x, toz, parametreleri sürekli ölçüm cihazı ie ölçülmekte ve raporları müdürlüğümüze ulaģtırılmaktadır. C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar Ġlimizde; 2011 yılı sonu itibariyle adet trafiğe kayıtlı araç bulunmakta olup, egzoz gazı emisyon ölçüm yetki belgesi verilen 42 adet yetkili serviste adet egzoz gazı emisyon ölçümü yapılmıģtır. Ülkemizde baģta büyük kentlerimiz olmak üzere, hava kirliliğinin her geçen gün artarak sağlımızı ve hayatımızı tehdit ettiği bir gerçektir. Hava kirliğinin mevsimlere göre değiģmesi bir süreklilik göstermesi, motorlu taģıtların egzozlarından çıkan gazların etkisini ortaya koyar. AraĢtırmalar ve ölçümler bunu göstermektedir. Adana da araçlardan kaynaklanan hava kirliği toplam kirliliğin büyük bir bölümünü teģkil edecek kadar büyük orandadır. Bazı kaynaklarda, Adana gibi büyük Ģehirlerimizdeki araçların meydana getirdiği kirlilik, ısınmada kullanılan yakıttan meydana gelen kirlilikten daha fazla olduğu iddia edilmektedir. Bu nedenledir ki, hava kirliliğinin azaltılması için egzozlardan çıkan kirliliğin azaltılması gereklidir. Bunun için motorlu taģıtlarda emisyon kontrol donanımı mutlaka bulunmalı ve bakımlı halde olmalıdır. Tablo 30: 2011 Yılında Egzoz Emisyon Ölçüm Yetkisi Verilen Ġstasyonların Listesi NO FĠRMA ADI ADRESĠ ĠLÇESĠ 1 AÇICI LASTĠK SAN.VE TĠC.LTD.ġTĠ TUFANPAġA MAH. SAĠMBEYLĠ CAD. NO:168/A 2 ADANA ÇEVRE AJANSI YEġĠLOBA MAH. TURHAN CEMAL ÖLÇÜMLEME VE OTOMOTĠV SAN. BERĠKER BULVARI NO : 596/B VE TĠC. LTD. ġtġ. 3 ADANA ÇEVRE AJANSI LEVENT MAH.1803.SOK. NO:6/A ÖLÇÜMLEME VE OTOMOTĠV SAN. VE TĠC. LTD. ġtġ. 4 ADANA ĠÇEL HATAY ARAÇ MUAYENE HĠZMETLERĠ YAPIM VE ĠġLETĠM A.ġ. CEYHAN ARAÇ ÖZDEMĠR SABANCI BULVARI AYTEMĠROĞLU MAH. NO:21/8 KOZAN/ADANA SEYHAN/ADANA YÜREĞĠR/ADANA CEYHAN/ADANA 59

61 MUAYENE ĠSTASYONU 5 ADANA ĠÇEL HATAY ARAÇ MUAYENE HĠZMETLERĠ YAPIM VE ĠġLETĠM A.ġ. SEYHAN ARAÇ MUAYENE ĠSTASYONU 6 ADANA ĠÇEL HATAY ARAÇ MUAYENE HĠZMETLERĠ YAPIM VE ĠġLETĠM A.ġ. YÜREĞĠR ARAÇ MUAYENE ĠSTASYONU 7 ADANA ĠÇEL HATAY ARAÇ MUAYENE HĠZMETLERĠ YAPIM VE ĠġLETĠM A.ġ. YÜREĞĠR MOBĠL ARAÇ MUAYENE ĠSTASYONU 8 ADANA ĠÇEL HATAY ARAÇ MUAYENE HĠZMETLERĠ YAPIM VE ĠġLETĠM A.ġ.KOZAN ARAÇ MUAYENE ĠSTASYONU 9 AKKÖSELER OTOMOTĠV-SALĠH AKKÖSELER MEKAN MAH. BATIYOL BULVARI NO:37/20 LEVENT MAHALLESĠ 1793 SOK. NO:1 LEVENT MAHALLESĠ 1793 SOKAK NO:1 VARSAKLAR NO:283/A MAH. ADANA CAD. GAZĠPAġA MAH. KIYIBOYU CAD. NO:19/A 10 ARPEL OTO SAN. VE TĠC. LTD. ġtġ. KAVAKLI MAH. TURHAN CEMAL BERĠKER BUL. NO:696/A 11 ATILKAN GRUP OTOGAZ YEġĠLOBA MAH SOK. METAL SĠSTEMLERĠ PAZ. TĠC. VE SAN. LTD. ĠġLERĠ SAN. SĠTESĠ. 18. BLOK.. NO:1/J ġtġ. 12 AYKAN MOTOR SERVĠS LĠMĠTED ġġrketġ FEVZĠPAġA MAH.TURHAN CEMAL BERĠKER BULVARI NO : 418 SEYHAN/ADANA YÜREĞĠR/ADANA YÜREĞĠR/ADANA KOZAN/ADANA SEYHAN/ADANA SEYHAN/ADANA SEYHAN/ADANA SEYHAN/ADANA 13 BĠLAL DOĞAN ĠSTĠKLAL MAH. GĠRNE CAD. NO:100/A TUFANBEYLĠ/ADAN A 14 ERGÜN OTOMOTĠV YEDEK PARÇA FEVZĠPAġA MAH.TURHAN CEMAL SEYHAN/ADANA ĠNġAAT SAN. VE TĠC.LTD.ġTĠ BERĠKER BULVARI NO:394/A 15 ERTUĞRUL ĠNġAAT OTOMOTĠV SAN.VE TĠC.. LTD.ġTĠ. 16 FIRAT AV TÜFEKLERĠ AV VE SPOR MALZEMELERĠ TURĠZM OTO. VE ĠNġ. MAK.YED.PAR. VE SERVĠS SANAYĠ VE TĠC. LTD. ġtġ. 17 GARAJ ARAÇ BAKIM SERVĠSĠ OTOMOTĠV TAġIMACILIK OTO KĠRALAMA ĠTH. ĠHR. SAN. TĠC. LTD. ġtġ 18 GĠZERLER OTO MOTORLU ARAÇLAR PAZ. A.ġ. 19 HARPUTLU OTOMOTĠV MADENCĠLĠK PETROL ÜRN. GIDA TURZ. ORMAN ĠTH. ĠHR. SAN.TĠC. LTD. ġtġ. 20 ĠKĠKARDEġ OTOMOTĠV PAZ. VE TĠC. LTD. ġtġ. SERVĠS ġubesġ 21 ĠNCĠOĞLU OTO ÇEVRE AJANSI TĠCARET LTD. ġtġ. 22 ĠSOTLAR MOTOR OTOMOTĠV PETROL TURĠZM NAK. ĠNġ. VE TĠC. A.ġ. 23 KISMET OTOMOTĠV PETROL TURĠZM SAN. VE TĠC. LTD. ġtġ. 24 MAĠS MOTORLU ARAÇLAR ĠMAL VE SATIġ A.ġ. ADANA ġubesġ 25 MEMĠLĠ OTOMOTĠV PAZARLAMA SANAYĠ LĠMĠTED ġġrketġ YEġĠLOBA MAH.TURHAN CEMAL BERĠKER BULVARI NO:610 YENĠBARAJ MAH SOK. NO:21/A SEYHAN MAH. 16. SOK. NO:6/A LEVENT MAH. GĠRNE BULV. NO:272/A ĠSTĠKLAL MAH SOK. NO:1/A ZEYTĠNLĠ MAH. TURHAN CEMAL BERĠKER BUL. NO:635/A AYTEMUROĞLU MAH. ġehġt CUMALĠ YILMAZ SOK. NO:1/C YEġĠLOBA MAH. TURHAN CEMAL BERĠKER BULVARI NO : 441/A YEġĠLOBA MAH SOK. METAL ĠġLERĠ SAN. SĠTESĠ 29. BLOK NO:4/D YENĠDOĞAN MAH. GĠRNE BULV. NO:243/A YEġĠLYUVA MAHALLESĠ SOK. NO :7 SEYHAN/ADANA SEYHAN/ADANA YÜREĞĠR/ADANA YÜREĞĠR/ADANA SEYHAN/ADANA SEYHAN/ADANA CEYHAN/ADANA SEYHAN/ADANA SEYHAN/ADANA YÜREĞĠR/ADANA SEYHAN/ADANA 26 MÜNÜR BURGU DÖġEME MAH SOK. NO:1/A SEYHAN/ADANA 60

62 27 OKAR OTOMOTĠV PAZARLAMA VE DIġ TĠCARET A.ġ 28 ONATÇA MOTORLU ARAÇLAR TĠCARET A.ġ. 29 OTOKOÇ OTOMOTĠV TĠCARET VE SANAYĠ A.ġ. - ADANA TEMSĠLCĠLĠĞĠ 30 OTOKOÇ OTOMOTĠV TĠCARET VE SANAYĠ A.ġ. -ADANA TEMSĠLCĠLĠĞĠ ADANA MERSĠN KARAYOLU ÜZERĠ 17. KM. ÇUKOBĠRLĠK KARġISI YENĠDOĞAN MAH. GĠRNE BULVARI. NO:245/A SARIHAMZALI MAH. TURHAN CEMAL BERĠKER BUL. NO:531/A SARIHAMZALI MAH. TURHAN CEMAL BERĠKER BULV. NO:521/A 31 ÖZEL RENO BAKIM SERVĠSĠ - ÖZGÜR MAH.GĠRNE BULV. NO:183/A VEHBĠ SABANCIOĞULLARI 32 ÖZENĠR OTO - BĠRSEN DĠKKOL CUMHURĠYET MAH. SÜLEYMAN VAHĠT CAD. NO:24/A 33 SERPAR OTOMOTĠV PAZ.SAN. VE ĠSTĠKLAL MAH. FERĠT CELAL GÜVEN TĠC. LTD. ġtġ CAD. NO: 30/A 34 ġenbayrak OTOMOTĠV PETROL YEġĠLOBA MAH. TURHAN CEMAL ÜRÜNLERĠ ĠNġ. MALZ. BERĠKER BULVARI NO:496/A TUR.SEYAHAT TĠC. PAZ. A.ġ 35 ġenbayrak OTOMOTĠV PETROL ÜRÜNLERĠ SANAYĠ VE TĠC. LTD. ġtġ. 36 TAġKIN OTOGAZ DÖNÜġÜM- HASAN TAġKIN 37 UĞUR KARDEġLER OTO TAMĠR LPG CNG SĠSTEMLERĠ -CUMALĠ UĞUR. 38 UĞUR YALDIZ OTOMOTĠV ĠNġ. TEKS. TĠC. VE SAN. LTD. ġtġ. SAKARYA MAH. TURHAN CEMAL BERĠKER BUL. NO:184/B TELLĠDERE MAH. MÜCAHĠTLER CAD. NO:204/A KÜÇÜKKIRIM MAH. ĠNÖNÜ BULVARI NO:247 ONUR MAH. TEKEL CAD. NO:15/A 39 URALBERK KOLLEKTĠF ġġrketġ E-5 KARAYOLU ÜZERĠ BÜYÜK MANGIT BELDESĠ MEVKĠĠ 40 YUSUF BAYSAL OTOMOTĠV SAN. VARSAKLAR MAH. ADANA CAD. VE TĠC. A.ġ. NO:213/A 41 YUSUF BAYSAL OTOMOTĠV SAN. BAġAK MAH. GĠRNE BUL. NO:180/C VE TĠC. A.ġ. 42 YUSUF KARACAN BMC YETKĠLĠ YEġĠLOBA MAH SOK. METAL SERVĠSĠ ĠġLERĠ SAN. SĠTESĠ 28. BLOK NO:4/I SEYHAN/ADANA YÜREĞĠR/ADANA SEYHAN/ADANA SEYHAN/ADANA YÜREĞĠR/ADANA YÜREĞĠR/ADANA SEYHAN/ADANA SEYHAN/ADANA SEYHAN/ADANA SEYHAN/ADANA CEYHAN/ADANA SEYHAN/ADANA CEYHAN/ADANA KOZAN/ADANA YÜREĞĠR/ADANA SEYHAN/ADANA Emisyon kontrol donanımı bulunmayan bir taģıtın, 50 litrelik bir benzin sarfiyatıyla, 5-7,5 kg. karbon monoksit (CO) 0,15 0,3 kg hidrokarbon (HC) 15 gr. kükürt dioksit (SO2) 30 gr. inorganik katı madde 12 gr. Oksitler, atmosfere karıģmaktadır. C.2 Havayı Kirletici Gazlar Ve Kaynakları C.2.1 Kükürt Dioksit Konsantrasyonu ve Duman Kükürt oksitleri, kükürt ihtiva eden maddelerin yakılması sonucu oluģur. Havadaki kükürt oksitler içerisinde en önemli pay kükürt dioksit gazına aittir. Kükürt dioksit atmosferde hızlı bir Ģekilde oksitlenmeyle kükürt trioksit ve sülfatlara dönüģür. SO 2 ise sülfürik asit anhidriti olup; yağmur ve yoğuģmuģ nem damlalarıyla birlikte havada bu asidin oluģmasına neden olur. OluĢan bu asit yağmur suyunun ph sını düģürerek, yağmur suları ile yeryüzüne inerek birçok etkilere neden olmaktadır. Atmosferik korozyon, canlılar üzerine olan etkileri örnek olarak verebilir. 61

63 Müdürlüğümüz Hava Kalitesinin değerlendirilmesinde kullanılmak üzere biri Bakanlığımızca tahsis edilen toplam 4 adet hava kalitesi ölçüm istasyonuna sahiptir. Bu istasyonların bir adedi Yüreğir Meteoroloji Bölge Müdürlüğü nün bahçesinde, bir adedi Valiliğimiz bahçesinde, bir adedi Çatalan da BüyükĢehir Belediyesi Atıksu Arıtma Tesisi nin bahçesinde ve bir adedi de Doğankent TAGEM bahçesinde yer almaktadır. Ġstasyon koordinatları aģağıdaki tabloda verilmiģtir. Tablo 31: Hava Kalitesi Ölçüm Ġstasyonlarına Ait Koordinatlar ĠSTASYON KOORDĠNATLARI X Y Devreye Alınma Tarihi Valilik Meteoroloji (BÖLGE MÜD.) Çatalan (ASKĠ) Doğankent (TAGEM) Ölçüm yapılan dört istasyonumuzda da kıģ sezonunda kükürt parametresi için yıl boyunca sınır değerlerin aģıldığı güne rastlanmamıģtır. Ġstasyonlarımızda kaydedilen kükürt ölçümlerine ait yıl içinde en yüksek ölçüm değerleri aģağıdaki Ģekillerde verilmiģtir. ġekil 2: Valilik Ġstasyonunda Ölçülen En Yüksek SO 2 Değeri 62

64 ġekil 3: Çatalan Ġstasyonunda Ölçülen En Yüksek SO 2 Değeri ġekil 4: Doğankent Ġstasyonunda Ölçülen En Yüksek SO 2 Değeri ġekil 5: Meteoroloji Ġstasyonunda Ölçülen En Yüksek SO 2 Değeri 63

65 C.2.2 Partikül Madde (PM) Emisyonları Saf su damlacıkları hariç atmosferde bulunan çok küçük katı parçacıklara ve sıvı damlacıklarına partikül denir. Partiküller de gazlar gibi atmosfer kirletici maddelerdir. BaĢlıca partiküller Ģunlardır; sis veya pus, duman, toz ve is. Sis veya pus havadaki çok küçük su zerrecikleridir. Bunlardan bazıları havadaki su buharını yoğunlaģmasıyla, bazıları da deniz suyunun sıçramasıyla oluģur. Duman organik ve inorganik buharların havada yoğunlaģması sonucu meydana gelen parçacıklardır. Toz, büyük katı parçacıkların ufalanmasıyla meydana gelen parçacıklardır. Ġs, yanma sonucu meydana gelen siyah parçacıklardır. Atmosferde yukarıda sayılan cansız partiküllerden baģka, canlı partiküller de vardır. Bunlar; bakteriler, mantarlar, mayalar, yosunlar. Atmosferde bulunan partiküllerin baģlıca zararları, atmosferin bulanıklığını artırarak görüģ alanını azaltırlar, solunum sistemini bozarlar, zehirli gazları akciğerlere kadar taģırlar. Ölçüm yapılan dört istasyonumuzda da PM (Partikül Madde) parametresi için yıl boyunca sınır değerlerin aģıldığı güne rastlanmamıģtır. ġekil 6: Çatalan Ġstasyonunda Ölçülen En Yüksek PM10 Değeri ġekil 7: Doğankent Ġstasyonunda Ölçülen En Yüksek PM10 Değeri 64

66 ġekil 8: Meteoroloji Ġstasyonunda Ölçülen En Yüksek PM10 Değeri ġekil 9: Valilik Ġstasyonunda Ölçülen En Yüksek PM10 Değeri C.2.3 Karbon Monoksit Emisyonları Karbon monoksit atmosferde bulunan en yaygın ve en zararlı hava kirleticilerden birisidir. Yapay ve doğal olmak üzere iki kaynaktan meydana gelir. Özelikle otomobil egzoz gazlarında önemli olarak bulunur. Ayrıca yanmanın iyi olmadığı diğer bütün yapay aktiviteler sonucu önemli oranda karbon monoksit oluģur ve atmosfere karıģır. Yapılan çalıģmalar CO konsantrasyonu 100 ppm in üzerinde olan atmosferin insanlar üzerinde çok tehlikeli hatta öldürücü etkisi olduğunu göstermektedir. CO in insanlar üzerindeki öldürücü etkisi kandaki hemoglobinle reaksiyona girerek, hemoglobinin canlı vücudundaki normal görevi olan oksijeni akciğerlerden alıp oksihemoglobin halinde vücuttaki hücrelere, vücuttaki hücrelerde meydana gelen karbondioksiti akciğerlere taģımaktadır. Bu reaksiyon CO ile de meydana gelmekte ve karboksihemoglobin oluģmaktadır, durum böyle olunca hemoglobinin, oksihemoglobin haline gelmesi ve hücrelere yeniden oksijen taģıması güç olmaktadır. Böylece belli bir karboksi hemoglobin konsantrasyonunda canlının ölmesi kaçınılmaz olmaktadır. 65

67 C.2.4 Azot Oksit (NOx) Emisyonları Atmosferdeki azot oksitleri N 2 O, NO, NO 2 dir. Atmosfere karıģan N 2 O gazının tümü, azotlu maddelerin mikrobik bozulmaları sonucu meydana gelir. NO gazının ise yaklaģık % 80 i doğal kaynaklardan % 20 si yapay kaynaklardan meydana gelir. NO 2 gazının esas kaynağı ise NO gazıdır. NO gazının bir kısmı hava oksijeni ile yükseltgenerek NO 2 haline dönüģür. Yapay kaynaklardan meydana gelen NO gazı daha çok yerleģim merkezlerinde meydana geldiği için belirli yerlerde konsantrasyonu çok fazla yükselebilir. Bu da baģta insan sağlığı olmak üzere birçok canlı üzerinde son derece zararlı olmaktadır. NOx denince, NO ve NO 2 her ikisini birden kapsamaktadır. Bu gazların her ikisi de insan sağlığına zararlıdır. NO 2 burun ve boğazı tahriģ eden kötü kokulu bir gazdır. Kokusunun alınma eģik sınırı 1-3 ppmetredir. Havadaki konsantrasyonu 10 ppm in üzerine çıkınca gözde ve mukozada yanmalar meydana gelir. Hayvanlar üzerinde yapılan denemelerde konsantrasyon artmasıyla ölüme götüren zehirlenmeler meydana geldiği ve 100 ppm de ise çok kısa zamanda ölümlerin meydana geldiği tespit edilmiģtir. Troposferde bulunan NO gazından bir kısmı yükseltgenmeden stratosfere sızabilir. Bu sızma daha çok süpersonik uçaklardan ve nükleer denemelerden ileri gelir. Bu sızan NO gazı doğrudan ozon tabakasına karıģır ve ozon tabakasının parçalanmasına neden olur. ġekil 10: Valilik Ġstasyonunda Ölçülen En Yüksek NO-NO 2 -NO X Değeri ġekil 11: Doğankent Ġstasyonunda Ölçülen En Yüksek NO-NO 2 -NO X Değeri 66

68 C.2.5 Hidrokarbon ve KurĢun Emisyonları Konu ile ilgili bilgi edinilememiģtir. C.3 Atmosferik Kirlilik C.3.1 Ozon Tabakasının Ġncelmesinin Etkileri Konu ile ilgili bilgi edinilememiģtir. C.3.2 Asit Yağmurunun Etkileri Konu ile ilgili bilgi edinilememiģtir. C.4 Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri C.4.1 Doğal Çevreye Etkisi C Su Üzerindeki Etkileri Müdürlüğümüzde bu konu ile ilgili bir çalıģma bulunmamaktadır. C Toprak Üzerine Etkileri Konu ile ilgili bilgi edinilememiģtir. C Flora ve Fauna Üzerine Etkisi Konu ile ilgili bilgi edinilememiģtir. C Ġnsan Sağlığı Üzerindeki Etkisi Çocukları, yaģlıları ve hastaları olumsuz yönde etkilemektedir. Solunum yolu rahatsızlarını tetiklemektedir. Bu konu ile ilgili Müdürlüğümüzde bir çalıģma bulunmamaktadır. C.4.2 Yapay Çevreye Etkisi Konu ile ilgili bilgi edinilememiģtir. C.4.3 Görüntü Kirliliği Üzerine Etkileri Konu ile ilgili bilgi edinilememiģtir. 67

69 KAYNAKLAR Mülga Adana Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2011 Devlet Meteoroloji ĠĢleri Bölge Müdürlüğü, 2011 Adana BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı,

70 ADANA D. SU D.1 Su Kaynaklarının Kullanımı D.1.1 Yeraltı Suları Adana ili genel olarak doğudan ve güneybatıdan, kuzeye doğru 14 m Kottan baģlayarak 160 m kotlarına yükselen bir topografyaya sahiptir. Kent kurulduğundan bu yana içme kullanma suyu gereksinimi yeraltısu kaynaklarından sağlanmakta olup; içme-kullanma amaçla açılan sondaj kuyuları m arası tecrit edilmektedir. Doğu, batı, güney yerleģim alanı, sınırlarından baģlayarak kuzeyde 50 m kot çizgisine kadar zengin yeraltısu potansiyeli vardır. Kuzeye gidildikçe su rezervi azalmaktadır. Bu nedenle Ģehre verilmekte olan içme suyu için açılmıģ olan kuyuların derinlikleri m arasındadır ve sayıları 36 adettir. YerleĢim alanı içinde bulunan endüstriyel kuruluģlar kullanma suyu gereksinimlerini kendi olanakları ile açtırdıkları derin kuyulardan sağlanmaktadırlar. Tablo 32: 2011 Yılı Su Bilançosu ĠL Sulama Suyu Ġçme Suyu Sanayi Suyu TOPLAM Kuyu Tahsis Kuyu Tahsis Kuyu Tahsis Kuyu Tahsis Ġlçe Adedi (Ton/Yıl) Adedi (Ton/Yıl) Adedi (Ton/Yıl) Adedi (Ton/Yıl) Seyhan Yüreğir KarataĢ Ceyhan Yumurtalık Pozantı Karaisalı Ġmamoğlu Kozan Tufanbeyli-Feke Çukurova Sarıçam Aladağ Toplam : Çatalan Barajı ndan içme suyu temin edilip arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra Yüreğir ilçesinin tamamına 2002 yılı içerisinde verilmiģ olup Seyhan ilçesine ise içmesuyu verilmesi çalıģmaları devam etmektedir. Nitekim son bir yıldır Çatalan Ġçmesuyu Projesinin devreye girmesiyle daha önce Adana BüyükĢehir Belediyesince açılan 142 adet kuyunun çoğu devre dıģı bırakılmıģ olup 10 adet kuyu peyzaj sulaması için faaliyet göstermektedir. Bu kuyulardan 10,6 hm 3 /yıl (2009 yılı itibari mile) su çekilmektedir. 69

71 Tablo 33: Adana Ġli Yeraltısuyu Kullanım Tablosu AĢağıda Verilmektedir. YERLEġĠM YERĠ Adana-Seyhan-Yüreğir-Çukurova- Sarıçam YILLIK ÇEKĠLEN SU MĠKTARI (m 3 /yıl) KULLANMA BELGELĠ KUYU ADEDĠ Adana-KarataĢ Adana-Ceyhan Adana-Kozan Adana-Tufanbeyli Adana-Yumurtalık Adana-Pozantı Adana-Karaisalı-Aladağ Adana-Saimbeyli Adana-Ġmamoğlu TOPLAM Not : Yıllık çekilen su miktarı 120 gün üzerinden hesaplanmıģ olup sulama modülü 1 ha/l/s olarak kabul edilmiģtir. Tablo 34: Seyhan Havzasındaki Yeraltı Suyu Kalite Sınıfları Parametre Grubu Zillidede Bel. Kuyusu (33327) Akkapı Bel. Kuyusu (30361) Karayusuflu Ġlkokul Kuyusu (53450) DSĠ-ASO Doğankent Kuyusu (56207) Seyhan N. Sol Sahil D.Köprü Bel. (18484) A- Fiziksel ve inrganik Kimyasal Parametreler 2. Sınıf (Cl) * 2. Sınıf (Cl,NH 3 - NO 2 -N) 2. Sınıf (Cl,O 2 - PO 4 ) * 2. Sınıf (Cl) * 2. Sınıf (Cl,NO 3 - N) * B- Organik Parametreler 2. Sınıf 1. Sınıf 2. Sınıf (Fen) 3. Sınıf (Fen) * 3. Sınıf (Fen) * C- Ġnorganik Kirlenme Parametreleri 2. Sınıf * (Pb,Hg) 3. Sınıf (Hg) * 2. Sınıf (Pb,Hg) * 2. Sınıf (Pb,Hg) * 2. Sınıf (Pb,Hg,Cr) * D- Bakteriyolojik Parametreler 2. Sınıf (Tcoli) * 1. Sınıf 2. Sınıf (T-coli) * 2. Sınıf (T-coli) * 1. Sınıf *Her grupta sınıfı belirleyen parametre / parametreler 69 D.1.2. Jeotermal Kaynaklar Ġlimizde jeotermal kaynak bulunmamaktadır. 70

72 D.1.3 Akarsular Adana Ġli ndeki DSĠ tarafından ön inceleme (istikģaf) ve master planı tamamlanan, planlaması ve kesin projesi tamamlanan, ĠnĢa halinde ve iģletmede olan sulama ve enerji projeleri aģağıda tablolar halinde verilmektedir. Tablo 35: Adana Ġli Su, Toprak Kaynakları Ve Hidroelektrik Enerji Potansiyeli GENEL BĠLGĠLER Yüzölçümü km 2 Rakım 250 m Yıllık ortalama yağıģ 780 mm Ortalama akıģ verimi 9,8 l/s/km 2 Ortalama akıģ/yağıģ oranı 8,39 SU KAYNAKLARI POTANSĠYELĠ Yerüstü suyu SEYHAN NEHRĠ CEYHAN NEHRĠ Yeraltı suyu Toplam su potansiyeli hm 3 /yıl hm 3 /yıl hm 3 /yıl 645 hm 3 /yıl hm 3 /yıl Doğal göl yüzeyleri * AKYATAN GÖLÜ AĞYATAN GÖLÜ AKYAYAN GÖLÜ TUZ GÖLÜ Baraj rezervuarları yüzeyleri* SEYHAN BARAJI ÇATALAN BARAJI KOZAN BARAJI Seddelemeli rezervuar yüzeyleri* Gölet rezervuarı yüzeyleri* Akarsu yüzeyleri ** SEYHAN NEHRĠ ve kolları CEYHAN NEHRĠ ve kolları ha ha ha ha ha ha ha ha 628 ha - ha 221 ha ha ha 500 ha Toplam su yüzeyi ha * ** Doğal göller, baraj, gölet ve seddelemeli rezervuarların normal su seviyesindeki yüzeylerine ait. Akarsuların sürekli su taģıyan ana kollarının ortalama akıģ Ģartlarını temsil eden su yüzeylerine ait alanlardır. 71

73 Tablo:36 Adana Ġlindeki HES Projeleri ENERJĠ Hidroelektrik enerji Ön inceleme ve master planı tamamlanan 41 MW % 2, GWh/yıl % 2,47 1 KAMIġLI I HES (EĠE) 4 MW 20 GWh/yıl 2 KAMIġLI II HES (EĠE) 16 MW 79 GWh/yıl 3 MAĞARASUYU HES** 3 MW 8 GWh/yıl 4 BOZTAġ REGÜLATÖRÜ VE HES 14 MW 63 GWh/yıl 5 GÖKSU REGÜLATÖRÜ VE HES 4 MW 14 GWh/yıl Planlama ve kesin projesi tamamlanan 199,75 MW % 10,32 638,44 GWh/yıl %8,59 1 ĠMAMOĞLU HES 14 MW 43 GWh/yıl 2 ASMACA BARAJI VE HES (EĠE)* 43 MW 121 GWh/yıl 3 ÇORAKLI REG.VE HES** 4 MW 13 GWh/yıl 4 KARSANTI HES** 3 MW 10 GWh/yıl 5 DOĞANÇAY HES** 40 MW 184 GWh/yıl 6 ZAFER HES** 17 MW 65 GWh/yıl 7 KILIÇLI I HES** 2 MW 10 GWh/yıl 8 KILIÇLI II HES** 2 MW 10 GWh/yıl 9 NUR II HES** 26 MW 11 GWh/yıl 10 NUR II HES** 19 MW 57 GWh/yıl 11 BAĞLAR HES** 3 MW 13 GWh/yıl 12 BÜYÜKSOFULU REG.VE HES** 4 MW 13 GWh/yıl 13 GERDĠBĠ REGÜLATÖRÜ VE HES 5 MW 19 GWh/yıl 14 ORTACA REG. VE HES** 2 MW 8 GWh/yıl 15 OSMANLI I REG. VE HES** 1 MW 3 GWh/yıl 16 OSMANLI II REG. VE HES** 1,75 MW 6,44 GWh/yıl 17 TÜRK YILMAZ HES** 4 MW 23 GWh/yıl 18 DOĞAN REG. VE HES** 5 MW 20 GWh/yıl 19 KOZAN HES** 4 MW 9 GWh/yıl ĠnĢa halinde olan 1409,90 MW % 72, ,69 GWh/yıl %73,08 1 YEDĠGÖZE BARAJI VE HES 274,30 MW 966,53 GWh/yıl 2 SARITEPE HES 9 MW 33 GWh/yıl 3 GÖKTAġ BARAJI VE HES* 275,60 MW 1087,16 GWh/yıl 4 KAVġAK BENDĠ VE HES * 180 MW 741 GWh/yıl 5 KÖPRÜ BARAJI VE HES * 120 MW 377 GWh/yıl 6 KUġAKLI REGÜLATÖRÜ VE HES * 27 MW 117 GWh/yıl 7 MENGE BARAJI VE HES * 33 MW 120 GWh/yıl 8 FEKE BARAJI (I) VE HES * 30 MW 117 GWh/yıl 9 FEKE II BARAJI VE HES 70 MW 223 GWh/yıl 10 YAMANLI II HES * 78 MW 302 GWh/yıl 72

74 11 TOROS HES** 49 MW 239 GWh/yıl 12 ÇAKIT HES** 20 MW 96 GWh/yıl 13 AHMETLĠ HES 11 MW 48 GWh/yıl 14 YAMANLI I HES * 9 MW 35 GWh/yıl 15 YAMANLI III HES * 28 MW 105 GWh/yıl 16 KARAKUZ BARAJI VE HES (EĠE)* 87 MW 444 GWh/yıl 17 EĞLENCE I HES** 36 MW 123 GWh/yıl 18 EĞLENCE II HES** 27 MW 92 GWh/yıl 19 MARAN HES** 12 MW 54 GWh/yıl 20 KIY HES** 20 MW 62 GWh/yıl 21 SUDE HES** 6 MW 25 GWh/yıl 22 DAMLA HES** 8 MW 24 GWh/yıl 2008 yılı yatırım programında olan - MW - GWh/yıl ĠĢletmede olan 284,20 MW % 14, GWh/yıl %15,86 1 SEYHAN BARAJI VE HES 54 MW 350 GWh/yıl 2 YÜREĞĠR HES 6 MW 20 GWh/yıl 3 SEYHAN II HES 7,20 MW 33 GWh/yıl 4 ÇATALAN BARAJI VE HES 169 MW 596 GWh/yıl 5 MENTAġ HES (Otoprodüktör) 48 MW 179 GWh/yıl Ġl hidroelektrik enerji toplamı 1 934,85 MW % ,13 GWh/yıl % 100 ĠĢletmede olan termik santraller MW GWh/yıl 1 YUMURTALIK-SUGÖZÜ TERMĠK SANTRALĠ MW GWh/yıl Ġl toplam enerji üretimi 3 144,85 MW ,13 GWh/yıl * 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanun a göre, DSĠ ve EĠE projelerine müracaat edilen HES ler. ** 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanun a göre, tüzel kiģiler tarafından geliģtirilen HES ler. Tablo 37: Adana Ġli Ġçme ve Kullanma Suyu ĠÇME VE KULLANMA SUYU Ön incelemesi (istikģafı) tamamlanan Planlama ve kesin projesi tamamlanan ĠnĢa halinde olan - hm 3 /yıl 91,25 hm 3 /yıl - hm 3 /yıl 2009 yılı yatırım programında olan - hm 3 /yıl ĠĢletmede olan 273,75 hm 3 /yıl 1- ADANA ĠÇMESUYU PROJESĠ 273,75 hm 3 /yıl Ġl toplamı 365 hm 3 /yıl Seyhan Nehri, Ceyhan Nehri, Çakıt Çayı, Eğlence Deresi, Körkün Çayı ve Üçürge Deresi, Adana nın önemli akarsularını oluģturmaktadır. Bu akarsuların karakteristikleri aģağıda veriliģtir. 73

75 Akarsular Tablo 38: Ġlimiz Sınırları Ġçerisindeki Akarsular Toplam Uzunluğu (km) Debi (m 3 /s) Döküldüğü Yer Hangi Nehir Kolu Seyhan Akdeniz Seyhan Ceyhan Akdeniz Ceyhan Özellikleri Su Ürünleri Üretim ve Avcılığına ElveriĢlidir Su Ürünleri Üretim ve Avcılığına ElveriĢlidir Çakıt ,8 Seyhan Barajı Seyhan Su Sporlarına Uygundur. Eğlence 87 8,8 Çatalan Barajı Seyhan Su Ürünleri Üretimine uygundur. Körkün ,4 Seyhan Barajı Seyhan Su Ürünleri Üretimine uygundur. Üçürge 60 0,7 Seyhan Barajı Seyhan Su Ürünleri Üretimine uygundur. Seyhan Nehri : Akdeniz Bölgesinde, Adana dan geçerek Akdeniz e dökülen Seyhan Nehrinin uzunluğu 560 km olup yağıģ alanı km 2 dir. Seyhan Nehri, Ġç Anadolu nun doğu kesiminde Uzunyayla yöresinden doğan Zamantı Irmağı (uzunluğu 317 km) ile bunun doğusunda Doğu Anadolu sınırları üzerinden doğan Göksu nun (uzunluğu 198 km) birleģmesiyle meydana gelir. Seyhan Nehri nin Adana il sınırları içerisinde Seyhan ve Çatalan Barajları inģa edilmiģtir. Seyhan Barajı 1956 yılında iģletmeye açılmıģ olup, sulama,enerji ve taģkın önleme amaçlıdır. Enerji, taģkın önleme ve Adana Ġli içme ve kullanma suyu ihtiyacını karģılayan Çatalan Barajı 1997 yılında iģletmeye açılmıģtır. Seyhan Nehrine sırasıyla Eğlence, Körkün, Üçürge ve Çakıt dereleri katılır. Adana Ġli içinden geçen Seyhan Nehri, ova içinde Güneybatıya yönelerek ve birçok menderesler çizerek Tarsus (Berdan) Çayının denize döküldüğü noktanın 3 km kadar doğusunda Akdeniz e dökülür. Su ürünleri üretim ve avcılığına elveriģlidir. Ceyhan Nehri : Ceyhan Nehri Binboğa dağlarından doğar. Güneye akarak Göksun yakınında Üstüngelen Deresi ve batıdan akan Tokat Suyu ile birleģir. Buradan doğuya doğru akan Göksun Irmağı, Söğütlü Suyu ile birleģerek Ceyhan Irmağını oluģturur km 2 yağıģ alanına sahip olan Ceyhan Nehri 500 km uzunluğundadır. KahramanmaraĢ ili sınırlarında Aksu Çayı Ceyhan Nehrine katılır, daha sonra AslantaĢ Barajı menbaında KeĢiĢsuyu, Andırın Çayı ve Sabunsuyu kolları katılır. AslantaĢ Barajı mansabında ise Hamis, Karaçay, Savrun, Kesiksuyu, Sumbas, Çeperce ve Handeresi kolları Ceyhan Nehrine katılırlar. Ceyhan Ġlçesi ve Misis den geçerek Yumurtalık Körfezi nin batısından Akdeniz e dökülür. Ceyhan Nehri üzerinde Menzelet, Sır, Berke, AslantaĢ Barajları inģa edilmiģtir. Su ürünleri üretim ve avcılığına elveriģlidir. Çakıt Çayı : Çakıt Çayı nın ilk doğduğu yer UlukıĢla nın arkasındaki dağlardır. Bu mevkide adı Porsuk Çayı olarak bilinir. Alihoca civarında Killik Deresi katılır. Fakat Porsuk Çayını besleyen asıl kol, soldan katılan ve yağıģ alanı büyük olan Kırgeçit Deresi dir. Daha aģağılarda Çakıt Suyu nu sürekli verimli tutan bir kaynak suyu olan ġekerpınarı Suyu katılır ve bu noktadan itibaren ırmak, Çakıt Suyu adını alır. Bu noktaya kadar vadi çok engebeli değilken buradan itibaren vadinin karakteri değiģir, sarplaģır, derinleģir ve daralır. Arapali Köyüne kadar engebeli karakterdeki Çakıt Vadisinden akan 162 km uzunluğundaki Çakıt Suyu, Seyhan Baraj Gölüne dökülür. Su sporlarına uygun özelliklere sahip olan Çakıt Çayı ülke turizmi açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Eğlence Deresi : Eğlence Deresi m kotlarında çeģitli küçük kollar olarak doğmakta ve iki ana kol olan Eğni ve Aksu Derelerini oluģturarak güney yönünde akmaktadır. Çönekli Mahallesinin güneydoğusunda KabaktaĢ Tepesi Mevkiinde birleģen iki dere buradan 74

76 itibaren Eğlence Çayı ismini almakta ve Çatalan yakınlarına kadar bu isimle akmaktadır. Çatalan Baraj Gölüne dökülen Eğlence Deresi 87 km uzunluğundadır. Su ürünleri üretim ve avcılığına elveriģlidir. Körkün Çayı : Körkün Çayı ilk kaynaklarını Aladağ ın batı eteklerinden alır. BaĢlangıçta Üçkapılı Dere ve EcemiĢ Deresini oluģturarak güney yönünde akarken Mahmatlı mevkiinde birleģmektedirler. Bu iki derenin birleģimiyle yine EcemiĢ deresi adı altında akıģına devem eden dere KamıĢlı mevkiine kadar birçok yan kolla birleģerek büyümekte ve bu noktadan itibaren Körkün Çayı adıyla akmaktadır. Seyhan Baraj Gölüne katılan Körkün Çayı nın uzunluğu 157 km dir. Su ürünleri üretim ve avcılığına elveriģlidir. Üçürge Çayı : Sügeç Dağı eteklerinden doğan Üçürge Çayı 60 km uzunluğundadır. Üzerinde sulama amaçlı Nergizlik Barajı 1995 yılında inģa edilip iģletmeye açılmıģtır. Yıllık ortalama debisi 1 m 3 /s dir. Su ürünleri üretim ve avcılığına elveriģlidir. Seyhan Havzası Seyhan Havzası, Akdeniz ve Ġç Anadolu bölgelerinin doğusunda, Doğu Anadolu bölgesinin batısında, ile kuzey enlemleri ve ile doğu boylamları arasında yer almaktadır. Havza km² lik bir alanı kaplamaktadır. Havzanın çok büyük bir bölümü Adana ve Kayseri illeri sınırları içinde kalmaktadır. Sivas, KahramanmaraĢ ve Niğde illerinin çok küçük bir bölümü de havza içine girmektedir. Seyhan Havzası, kuzeyde Tecer Dağları (l600 m), doğuda Tahtalı Dağları (3075 m), batıda Melendiz ve Bolkar Dağları (3524 m) ile sınırlanmaktadır. Önemli büyüklükte bir göl oluģumunun gözlenmediği havzada Seyhan Barajı ve Çatalan Barajı Gölleri baģlıca yapay göllerdir. Toprak örtüsü çoğunlukla engebeli yerey, kızıl Akdeniz, kızıl veya kahverengi orman ve alüvyon topraklarından oluģur. Seyhan Havzası, Yukarı ve AĢağı Seyhan Havzaları Ģeklinde iki kısımda incelenebilir. Bu havzaların sınırları Zamantı Irmağı üzerindeki GöktaĢ Barajı ile Göksu Irmağı üzerindeki Berke Barajı ve Köprü mevkii arasından geçmektedir. Bu sınırın kotları Zamantı ana kolu üzerinde 490 m, Göksu ana kolu üzerinde 525 metredir. Yukarı Seyhan Havzası yer Ģekilleri yönünden genelde dağlık bir görünüme sahiptir. Tahtalı Dağları havzayı güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda kesmektedir. YağıĢ alanı içindeki en büyük düzlükler kuzeydeki Uzunyayla ile batıdaki 1500 m. yükseltideki düzlüklerdir. Bunun dıģında Zamantı ve Göksu nun aktığı vadiler boyunca yer yer düzlüklere rastlanmaktadır. Havzadaki iki ana akarsu Zamantı ve Göksu ırmaklarıdır. Doğduğu kaynaktan Göksu ile birleģtiği KavĢak noktasına kadar Zamantı nın uzunluğu 306 km ve yağıģ alanı km², Göksu nun uzunluğu 199 km, yağıģ alanı ise km² dir. Seyhan Nehri nin denize döküldüğü yerde sıfır kotuna inen, kuzeyde ise Toros Dağları nın metrelik yükseltilerine kadar uzanan engebeli yer Ģekillerinden oluģan havza, AĢağı Seyhan Havzası olarak adlandırılır. Havzadaki en büyük ova Seyhan Barajı nın mansabından baģlayan ve Akdeniz e kadar uzanan AĢağı Adana Ovasıdır. Ana akarsu olan Seyhan Nehri, Yukarı Seyhan Havzası nın sularını toplayan Göksu ve Zamantı kollarının birleģmesinden oluģur. Seyhan Nehrinin ana kol uzunluğu 495 km olup, Zamantı ve Göksu kollarının birleģme noktasından Akdeniz e kadar olan uzunluğu ise 191 kilometredir. Zamantı ve Göksu Irmakları nın birleģme 75

77 noktasından Seyhan Barajı na kadar, Seyhan Nehrine karıģan önemli kollar ise Doğançay, Eğlence, Körkün ve Çakıt dereleridir. Seyhan Baraj yerinde toplam yağıģ alanı km² olan Seyhan Nehri nin yıllık akımı 8 km ³ dür. Yeraltı suyu potansiyeli açısından Adana-Seyhan Ovasında 500 hm³/yıl emniyetli kaynak bulunmakta, bunun yılda 139,5hm³ lük kısmı kullanılmaktadır. Adana-Tufanbeyli yöresinde ise emniyetli kaynak 14 hm³/yıl dır. Ceyhan Havzası Havza yüksek arazileri orman ve otlak örtüsü altındadır. YağıĢ, Göksun un güneyinde kalan kesimde 600 milimetrenin üzerindedir. Kozan dan kuzey-doğuya uzanan sırtlarda 1000 mm ve daha yüksektir. Yüksek yağıģ ve dik eğim koģullarında, örtüye rağmen, yüzel akıģ yüksektir. Akarsuların en yüksek ve en düģük akıģları oldukça farklı ve yataklar eğimlidir. Bunların sonucu rejimler düzensizdir. Ana akarsu olan Ceyhan Irmağı, 2000 metre yükseltiden baģlar. 460 km.lik akıģ uzunluğu içinde 0 metreye iner. Buna göre akıģ yatağı % 0.43 eğimlidir. Orta ve yukarı çığırda bu % 1 i geçer. ArslantaĢ ta ortalama akıģ 301 m³/sn dir. En düģük akıģ 56 m³/sn, en yüksek akıģ ise 1960 m³/sn dir. Çok sayıdaki kollarıyla bütün havzanın suyunu toplayan ırmak, Yumurtalık-KarataĢ arasında Ġskenderun Körfezi ne dökülür. Binboğa Dağları nın suyunu toplayan Kömür Deresi (ortalama akıģ m³/sn) güneye doğru akarak Göksun yakınında güneyden gelen Üstüngelen Deresi ve batıdan gelen Tokat Suyu ile birleģir. Buradan doğuya akan Göksun ırmağı, Söğütlü Suyu ile birleģerek Ceyhan Irmağı nı oluģturur. Ortalama akıģı m³/sn dir. En düģük ve en yüksek akıģlar ve 179 m³/sn dir. Söğütlü Suyu, Elbistan ın kuzey ve doğusunun sularını toplar. Ortalama, en düģük ve en yüksek akıģları, sırasıyla 5.406, ve 245 m3/sn dir m³/sn akıģlı Sarsap Deresi de Söğütlü Suyu na katılır. Elbistan AfĢin arasında, yine Söğütlüyle birleģen Hurma Suyu, havzanın kuzey köģesinin sularını toplayan Hurman, ÇeĢirlik ve Çatağın derelerini alır. KuĢ kayasında ortalama, en düģük ve en yüksek akıģları 8.372, 2.68 ve 290 m³/sn dir. Göksun, Hurma ve Söğütlü kollarını alan Ceyhan Irmağı, güneye doğru akar. MaraĢ a kadar doğudan Nargile, Çokum, Bertiz, batıdan Kavurma, Hanas, Kayaözü derelerini alır. Ormanlık yüksek araziden çıkan bu derelerin akıģları yüksektir. KahramanmaraĢ ın doğu ve güneyinin sularını toplayan Aksu, Çeçeli Köyü kuzeyinde Ceyhan a katılır. Ortalama akıģı m³/sn dir. En düģük akıģ 1.40, en yüksek akıģ 496 m³/sn dir. KahramanmaraĢ - Tecirli arasındaki yağıģlı kesimin suları birçok küçük derelerle Ceyhan a boģalır. Bunların en önemlileri Haruniye den gelen Sabun Suyu (ortalama akıģ m³/sn), Bahçe den gelen Hamis (ortalama akıģ m³/sn), Yarpuz ve batıdan gelen Gürsulu, KeĢiĢ dereleridir. Tecirli den sonra aluvyal ovaya inen ırmak, burada geniģ menderesler çizer. Ovada, kuzeyden gelen Savrun, Kesiksuyu, Sumbas, Çeperce, Handeresi kollarını alır. Bunlar birleģerek daha az sayıda kollar halinde ırmağa katılır. Ceyhan Nehri nin denize dökülmeden önce tarihi Misis Köprüsü civarındaki ortalama debisi 202 m³/sn, en düģük debisi m³/sn, en büyük debisi ise 2481 m³/sn dir. 76

78 Kaynak : DSĠ. 6.Bölge Müdürlüğü Harita 8: Seyhan Havzası Haritası Kaynak : DSĠ. 6.Bölge Müdürlüğü Harita 9: Ceyhan Havzası Haritası 77

79 D.1.4 Göller, Göletler ve Rezervuarlar Adana da bulunan baģlıca göller; Yumurtalık Lagünleri, Akyatan Gölü, Ağyatan Gölü ve Seyhan Baraj Gölü olup, Ġlimiz Sınırları Ġçerisindeki Göletler aģağıdaki tabloda verilmektedir. Seyhan Havzası yukarı bölümlerinde kayda değer bir göl bulunmamaktadır. Yalnız Aladağ üzerinde Yedigöller ve Dipsiz Göl ile UlukıĢla civarında Çiğli ve Karagöl gibi küçük göller vardır. Tablo 39: Ġlimiz Sınırları Ġçerisindeki Göletler Gölet Yer Amaç Sulama Alanı (ha) Max Göl Hacmi (Milyon m³) Akpınar Ayvalık Damlak Demirkoluk Doğanbeyli Evci GöktaĢı Karasavuran Zeytinbeli Hakkıbeyli Doğanlı Bozgüney Çatalçam Aydın ġevketiye Çamlıca Çelemli Tufanbeyli Yumurtalık Tufanbeyli Tufanbeyli Tufanbeyli Tufanbeyli Tufanbeyli Tufanbeyli Yumurtalık Yüreğir Tufanbeyli Tufanbeyli Tufanbeyli Kozan Yüreğir Yüreğir Yüreğir Sulama Su Göleti Ünlüce Sulama Sulama ,280 1,688 0, ,578 1, ,741 0,840 7, Tablo 40: Hakkıbeyli ve Kılıçlı Göletleri Hakkıbeyli Göleti Göletin Yeri Adana Akarsuyu Handeresi Amacı S ĠnĢaatın (baģlama-bitiģ) yılı Gövde dolgu tipi Zonlu Depolama hacmi 7,7 hm 3 Aktif Hacim 5,250 m 3 Ölü Hacim 0,5 hm 3 Yükseklik (talvegden) 22,20 m Yükseklik (temelden) 24,20 m Sulama Alanı ha Proje rantabilitesi 1,6 Kılıçlı Göleti Göletin Yeri Adana Akarsuyu Kapılı Deresi Amacı S + T ĠnĢaatın (baģlama-bitiģ) yılı Gövde dolgu tipi Homojen Topak D. Depolama hacmi 6,07 hm 3 Aktif Hacim - hm 3 Ölü Hacim - hm 3 Yükseklik (talvegden) 27,00 m Yükseklik (temelden) 33,00 m Sulama Alanı 677 ha Proje rantabilitesi - 78

80 Göletlerin tamamında balıkçılık (aynalı sazan) yapılmaktadır. Göletler, sulama kooperatifleri tarafından iģletilmektedir. Akyatan Lagünü : Adana ilinin KarataĢ Ġlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Adana ya 48 km. mesafededir. Akyatan Gölü, Türkiye nin en büyük lagün gölüdür. Ortalama su seviyesindeki alanı 4900 hektardır. Yaz boyunca gölü besleyen suların azalması ve yüksek buharlaģma nedeniyle göl alanı çok küçülmektedir. Suyun çekildiği alanlarda geniģ çamur düzlükleri oluģmakta ve yaz sonuna doğru tamamen kurumaktadır. Göl, güneybatıdan çıkan 2 km.lik dar bir kanalla denize bağlanmaktadır. Göl sularının yüksek olduğu dönemlerde kanal vasıtasıyla gölden denize, düģük olduğu dönemlerde ise denizden göle doğru su akıģı olmaktadır. Bu nedenle göl suyundaki tuzluluk mevsimlere göre değiģiklik göstermektedir. Gölün kuzeyi geniģ tarım alanları ile çevrilidir. Akyatan Lagünü, yaģama ortamlarının çeģitliliği, barındırdığı hayvan ve bitki türleri ile çok sayıda uluslararası öneme sahip sulak alan kriterine sahip bir sulak alan ekosistemidir. Tüm bunların yanı sıra, Akyatan Lagünü, su ürünleri üretimi ve turizm faaliyetleri gibi imkanlarıyla yöre ekonomisine önemli katkılar sağlayan çok yönlü bir sulak alan ekosistemidir. Ağyatan Lagünü : Ceyhan Nehri ağzının batısında yer alan 1130 ha alana sahip, yeraltı suları ve yağıģlı dönemde nehir sularıyla beslenen bir lagündür. En fazla 3 m derinliğe ulaģan göl ile deniz arasında bağlantıyı Hurma Boğazı adında dar bir boğaz sağlar. Kuzeyinde geniģ ıslak çayırlıklar ve kıyılarda tatlı suyun ağır bastığı yerlerde küçük bataklık alanlar bulunur. Göldeki su seviyesinin, Çukurova daki diğer sulak alanlara oranla daha az farklılık göstermesi, çevresinde çamur düzlüğü ve tuzcul bataklıkların oluģumunu sınırlamıģtır. Bunlardan ikincisi, özellikle batı kıyılarında bulunur. Yüksek kumullar gölü denizden ayırır. Hurma Boğazı na yerleģtirilmiģ balık dalyanları bir kooperatif tarafından iģletilmektedir yılında 10 ton balık tutulmuģtur. Tuzla Gölü : Tuzla Gölü (2800 ha), Seyhan ağzının doğusunda yer alır ve Çukurova daki göllerin en batıda olanıdır. Gölün suyu, yılın büyük bir bölümünde hafif tuzludur. Su seviyesi özellikle kıģ yağıģlarından sonra yükselir, bu dönemde göldeki tuzluluk azalır. Gölün özellikle doğu tarafından geniģ çamur düzlükleri ve tuzcul bataklıklar bulunur. Kuzeyinde, 500 m geniģliğinde bir Ģerit üzerinde kuru tarım yapılan tarlalar ve çayırlar vardır. Kısa bir kanal gölün denizle bağlantısını sağlar. Denize açılan boğazda bir balık dalyanı bulunur. ÖKA sınırları içerisinde, Tuzla Gölü nün güneydoğusunda, kısmen Seyhan ın eski yatağı üzerinde yer alan, sık bitki örtüsüyle kaplı tatlısu bataklıkları, tuzcul bataklıklar ve gölcükler de bulunur. Yaz aylarında bu gölcüklerden bazılarının suyu pompaj yoluyla sulamada kullanılır. Bunların bir bölümü yazın tümüyle kurur. Yumurtalık Lagünleri : Ceyhan ağzı ve Yumurtalık Körfezi arasında kalan ve lagünler, tuzcul bataklıkları, çamur düzlükleri, sazlıklar, ıslak çayırlar, kumullar ve bir çam ormanından oluģan dev bir sulakalan sistemidir. BaĢlıca sulakalanlar Çamlık ( ya da Yumurtalık) Lagünü, Yelkoma Gölü (1150 ha), Ömer Gölü (350 ha), Yapı Gölü (300 ha) ve Darboğaz Gölü dür (380 ha). Bölgedeki diğer sulakalanların aksine, düzensiz bir kıyı çizgisine sahip bölge, denizle birçok noktada birleģmektedir; eski Ceyhan yatağı ÖKA nın ortasından geçmektedir. Avcıali ve Esemen göllerinden oluģan Yelkoma Gölü, geniģ tuzcul bataklıklarla çevrili sığ bir lagündür. Ġlkbahar ve yaz aylarında gölün bir bölümü kuruyunca, özellikle kuzeyde geniģ çamur düzlükleri ortaya çıkar. Tatlı suyun kumullardan göle sızdığı bölümlerde sazlıklar vardır. Tuzcul bataklıklar ve çamur düzlükleriyle çevrili olan Çamlık Lagünü, Ömer Gölü, Yapı Gölü, Darboğaz Gölü ve daha küçük Kaldırım Gölü, kıģ aylarında su seviyesi yükseldiğinde tek bir büyük göl oluģturur. Yelkoma Lagünü nün ağzında, eski 79

81 Ceyhan ağzında ve Çamlık Lagünü nün Yumurtalık Körfezi ne açıldığı yerde dalyanlar bulunmaktadır. Rezervuarlar Adana ili sınırları içerisinde rezervuar olarak Seyhan, Kozan, Nergizlik ve Çatalan baraj rezervuarları bulunmaktadır. Çatalan Barajının içme suyu amacı olduğundan 2872 sayılı Çevre Kanununa dayalı çıkartılan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nin ilgili maddeleri hükümlerine tabi olarak, mutlak, kısa mesafeli, orta mesafeli ve uzun mesafeli koruma alanları tespit edilmiģtir. Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerinin yerine getirilmesiyle Çatalan barajı rezervuarı korunmuģ olacaktır. Tablo 41: Seyhan Barajı Barajın Yeri Adana Akarsuyu Seyhan Amacı S+T+E ĠnĢaatın (baģlama-bitiģ) yılı Gövde dolgu tipi Toprak Gövde hacmi 7,50 hm 3 Yükseklik (talvegden) 53,20 m Normal su kotunda göl hacmi 799hm 3 Normal su kotunda gölalanı 63,04 km 2 Sulama alanı ha Güç 54 MW Yıllık Üretim 350 GWh Tablo 42: Çatalan Barajı Barajın Yeri Adana Akarsuyu Seyhan Amacı S+T+E+Ġ ĠnĢaatın (baģlama-bitiģ) yılı Gövde dolgu tipi Zonlu Gövde hacmi 14,50 hm 3 Yükseklik (talvegden) 70 m Normal su kotunda göl hacmi hm 3 Normal su kotunda göl alanı 69,25 km 2 Sulama alanı ha Güç 169 MW Yıllık Üretim 596 GWh Tablo 43: Kozan Barajı Barajın Yeri Adana Akarsuyu Kilgen Amacı S ĠnĢaatın (baģlama-bitiģ) yılı Gövde dolgu tipi Kaya Gövde hacmi 1,74 hm 3 Yükseklik (talvegden) 78,50 m Normal su kotunda göl hacmi 170,36 hm 3 Normal su kotunda göl alanı 6,418 km 2 Sulama alanı ha Güç - MW Yıllık Üretim - GWh 80

82 Tablo 44: Nergizlik Barajı Barajın Yeri Adana Akarsuyu Üçürge Amacı S ĠnĢaatın (baģlama-bitiģ) yılı Gövde dolgu tipi Zonlu Gövde hacmi 1,47 hm 3 Yükseklik (talvegden) 50 m Normal su kotunda göl hacmi 21,80 hm 3 Normal su kotunda göl alanı 0,108 km 2 Sulama alanı ha Güç - MW Yıllık Üretim - GWh D.1.5 Denizler Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D.2 Doğal Drenaj Sistemleri Seyhan ve Ceyhan nehirleri ilin bütün drenajını sağlamaktadır. Her iki ırmağın kaynağı Adana il hudutları içerisinde bulunmamasına karģın il içerisindeki dere ve derecikler bu nehirlere dökülmekte ve Akdeniz e tahliye olmaktadırlar. Ceyhan Nehrine dökülen önemli dereleri Ģöyle sıralayabiliriz. Osmaniye Ġline ait Bahçe ilçesinin drenajını sağlayan Bilalik Deresi ile Sabun Suyu, Osmaniye Ġlinin drenajını sağlayan Koru Çayı, Kalecik Deresi, Yalangöz Deresi, Yarpuz Çayı ve Karaçay, Savrun Çayı, Osmaniye Ġline ait Kadirli Ġlçesinin, Kesiksuyu, Sumbas Çayı, Kilgen Deresi, Kozan ilçesinin Mercin Suyu ve Cingöz Deresi, Ceyhan ilçesinin drenajını sağlamaktadır. Seyhan Nehrine dökülen dereler ise Tufanbeyli nin drenajını sağlayan Mağara Suyu ve Göksu Deresi, Seyhan Nehrinin üç ana koldan birisi olup Feke ilçesi hudutlarından sonra Seyhan Nehri adını almaktadır. Saimbeyli Deresi, Saimbeyli Ġlçesinin drenajını sağlamakta ve Himmetli Köyü civarında Göksu ya dökülmektedir. Feke ilçesinin drenajını Göksu ya dökülen küçük derecikler sağlamaktadır. Zamantı Çayı, Alagöz Deresi, Feke ve Karaisalı ilçelerinin bir bölümünü drene etmektedir. Seyhan ın kollarından Çakıt Suyu ve Körkün dereleri Niğde ilinden gelen kollar olup hem Pozantı, hem de Karaisalı Ġlçelerinin bir kısmının drenajını sağlamaktadır. Eğlence Deresi de Karaisalı Ġlçesinin drenajına önemli katkıda bulunmaktadır. Ceyhan dan aģağıda kalan aluvyal ova, yaygın ve zengin yer altı suyuna sahiptir. Buradaki yer altı suyu iyi verimli olup, özgül debi 2 lt/sn/metreden yüksektir. Ceyhan-Kozan-Osmaniye arası orta verimli (özgül debi lt/sn/m) yer altı suyu ihtiva eder. KahramanmaraĢ, AfĢin-Elbistan, Göksun ovaları iyi ve orta verimli yer altı suyuna sahiptir. Yüksek arazilerde yer altı suyu yoktur; varsa pek zayıf verimli olup özgül debi 0.1 lt/sn/metreden düģüktür. Yalnız, KarataĢ- Ġmamoğlu arasındakitravarten oluģumu orta verimli yer altı suyuna sahiptir. 81

83 D.3 Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri D.3.1 Yeraltı Suları ve Kirlilik Yüzeysel sularda, özellikle akarsularda akıģ sırasında su, toprağın üst tabakalarında bulunan organik maddeleri bünyesine alır. Bu organik maddelerin suda çözünmüģ halde bulunan oksijenle yükseltgenmesi sonucunda, sudaki çözünmüģ oksijen miktarı azalır. Reaksiyonun son ürünü olarak karbondioksit oluģur ve sudaki karbondioksit miktarı artmaya baģlar ancak bu olay olurken suyun oksijen kazanımı (özellikle atmosferden) devam ettiği ve parelelinde de üretilen karbondioksitin atmosfere verilmesinden dolayı, suda önemli bir değiģim meydana gelmemektedir. Ancak olay yeraltı sularında farklı cereyan etmektedir. Yeraltına doğru sızan sularda da aynı olay oluģmakta, toprağın üst tabakalarında bulunan organik maddeler nedeniyle yükseltgenme sonucu sudaki çözünmüģ oksijen miktarı azalmakta ve karbondioksit miktarı artmaktadır. Yalnız buradaki farklılık yeraltına doğru sızan sular oksijen kazanma Ģansına sahip olmadığından öyle bir an gelir ki sudaki oksijen miktarı sıfıra düģer, bunun paralelinde karbondioksit miktarı artar. Böylece ortam aerob Ģartlardan anaerob Ģartlara dönüģür. Anaerobik Ģartlardaki reaksiyonlar sonucunda ise suda karbondioksitin yanı sıra amonyak, metan, hidrojensülfür ve diğer birçok uçucu organik bileģik ortaya çıkar. Yeraltındaki basınç nedeniyle bu gazlar suda doygunluk değiģimlerinin çok üstündeki miktarlarda çözünmüģ halde kalırlar. Bu sular sonuçta yüzeysel sulara karıģırlar. Yüzeysel suların oksijen kazanımları mümkün olduğundan böyle bir durumda yüzeysel sulara karıģan suların kalitesi ne olursa olsun oluģmuģ olan gazlar atmosfere uçarken çözünmüģ oksijen miktarlarında artıģlar gözlenecektir. D.3.2. Akarsularda Kirlilik : Adana Ġli akarsularında su kalitesini belirlemek amacıyla 9 farklı noktada, DSĠ 6. Bölge Müdürlüğü tarafından su numuneleri alınarak analizleri yapılmaktadır. Söz konusu su kalitesi analiz sonuçları aģağıda tablolar halinde verilmektedir. D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik : Adana Ġli sınırlarında göller, göletler ve rezervuarlardaki su kalitesini belirlemek amacıyla yapılan 2011 yılı su analiz sonuçları aģağıda verilmiģtir. 82

84 Tablo 45: 2011 Yılı Akyatan Gölü Su Analiz Sonuçları PARAMETRE OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK YILLIK (mg/l) ORTALAMA SICAKLIK ( C) YÜZER MADDE ASKIDA KATI MADDE (mg/l) YAĞ VE PETROL KĠM.OKSĠJEN ĠHT. (mg/l) BĠY. OKSĠJEN ĠHT. (mg/l) SÜLFAT (mg/l) TOPLAM SÜLFÜR FENOL SERBEST KLOR (mg/l) 5246, TOPLAM AZOT (mg/l) 2,32 69,62 114,32 64,94 TOPLAM FOSFOR (mg/l) 0,674 0, ,95 ARSENĠK TOPLAM SĠYANÜR TOPLAM KURġUN TOPLAM KADMĠYUM TOPLAM KROM TOPLAM CĠVA TOPLAM BAKIR TOPLAM NĠKEL TOPLAM ÇĠNKO TOPLAM KALAY TOPLAM GÜMÜġ YÜZEY AKTĠF MADDELER 83

85 Tablo 46: 2011 Yılı Ceyhan Nehri Bebeli Köyü Su Analiz Sonuçları PARAMETRE OCAK ġubat MART NĠSAN MAYIS HAZĠRAN TEMMUZ AĞUSTOS Bölüm 1.01 EYLÜL EKĠM KASIM ARALIK YILLIK (mg/l) ORTALAMA SICAKLIK ( C) YÜZER MADDE ASKIDA KATI MADDE (mg/l) YAĞ VE PETROL , KĠM.OKSĠJEN ĠHT (mg/l) BĠY. OKSĠJEN ĠHT (mg/l) SÜLFAT (mg/l) 48, ,21 48,69 TOPLAM SÜLFÜR FENOL SERBEST KLOR 24,82 26,59 27,17 42,66 (mg/l) TOPLAM AZOT 1,78 1,32 2,62 2,63 (mg/l) TOPLAM FOSFOR 0,21 0, (mg/l) TOPLAM ARSENĠK 1, TOPLAM SĠYANÜR TOPLAM KURġUN n.d 1,13 TOPLAM n.d n.d KADMĠYUM TOPLAM KROM 7,64 0,81 TOPLAM CĠVA n.d n.d TOPLAM BAKIR n.d n.d TOPLAM NĠKEL TOPLAM ÇĠNKO TOPLAM KALAY TOPLAM GÜMÜġ YÜZEY AKTĠF MADDELER Alıcı ortam, deģarj yapılan göl, deniz, baraj gibi su kaynaklarıdır. Mevkii, alıcı ortamın analiz yapılan herhangi bir noktasıdır. Birden fazla ölçüm yapılan alıcı ortam varsa bu tablo önemli olanlar için düzenlenir 84

86 Tablo 47: 2011 Yılı Ceyhan Nehri E-5 Köprüsü Su Analiz Sonuçları 2007 Bölüm 1.02 TRE PARAME Bölüm 2.01 AK OC ŞUBA T MAR T NİSA N Madde II. (mg/l) SICAKLIK ( C) MAYI S HAZİRA N TEMMU Z AĞUSTO S Bölüm 2.02 ÜL EYL EKİ M KASI M ARALI K YILLIK ORTALAM A YÜZER MADDE ASKIDA KATI MADDE (mg/l) ,2-12 YAĞ VE PETROL KİM. OKSİJEN İHT. (mg/l) BİY. OKSİJEN İHT. (mg/l) SÜLFAT (mg/l) 36 35,52 46,28 40,2 0 TOPLAM SÜLFÜR FENOL SERBEST KLOR (mg/l) 17,72 24,82 76,51 21,6 4 TOPLAM AZOT (mg/l) 1,81 1, TOPLAM FOSFOR (mg/l) ,47 2,24 ARSENİK TOPLAM SİYANÜR TOPLAM KURŞUN TOPLAM KADMİYUM TOPLAM KROM TOPLAM CİVA TOPLAM BAKIR TOPLAM NİKEL TOPLAM ÇİNKO TOPLAM KALAY TOPLAM GÜMÜŞ YÜZEY AKTİF MADDELER Alıcı ortam, deģarj yapılan göl, deniz, baraj gibi su kaynaklarıdır. Mevkii, alıcı ortamın analiz yapılan herhangi bir noktasıdır.birden fazla ölçüm yapılan alıcı ortam varsa bu tablo önemli olanlar için düzenlenir 85

87 Tablo 48: 2011 Yılı Çatalan Baraj Aksı Su Analiz Sonuçları PARAMETRE OCAK ġubat MART NĠSAN MAYIS HAZĠRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĠM KASIM ARALIK YILLIK (mg/l) ORTALAMA SICAKLIK ( C) YÜZER MADDE ASKIDA KATI MADDE (mg/l) YAĞ VE PETROL KĠM.OKSĠJEN ĠHT (mg/l) BĠY. OKSĠJEN ĠHT (mg/l) SÜLFAT (mg/l) ,08 44,16 49,92 24,48 24,16 27,32 25,76 27,31 28, ,24 TOPLAM SÜLFÜR FENOL SERBEST KLOR ,815 31,9 28,36 19,41 22,46 19,81 22,64 24,74 26,23 31,91 27,02 (mg/l) TOPLAM AZOT 0,697 0, ,64 1,18 1,17 1,04 2,48 1,26 1,255 1,744 1,159 (mg/l) TOPLAM FOSFOR 0 0 0,337 0,092 0,008 0, ,003 0, ,828 (mg/l) ARSENĠK 1,37 1,46 TOPLAM SĠYANÜR TOPLAM KURġUN n.d. n.d. TOPLAM n.d.5 n.d. KADMĠYUM TOPLAM KROM 5,91 n.d. TOPLAM CĠVA n.d. n.d. TOPLAM BAKIR n.d. n.d. TOPLAM NĠKEL TOPLAM ÇĠNKO 21,67 48,32 TOPLAM KALAY TOPLAM GÜMÜġ YÜZEY AKTĠF MADDELER Alıcı ortam, deģarj yapılan göl, deniz, baraj gibi su kaynaklarıdır. Mevkii, alıcı ortamın analiz yapılan herhangi bir noktasıdır. Birden fazla ölçüm yapılan alıcı ortam varsa bu tablo önemli olanlar için düzenlenir 86

88 Tablo 49: 2011 Yılı Kılgen Çayı-Kozan Baraj Gölü Su Analiz Sonuçları. PARAMETRE OCAK ġubat MART NĠSAN MAYIS HAZĠRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĠM KASIM ARALIK YILLIK Madde III. (mg/l) ORTALAMA SICAKLIK( C) YÜZER MADDE ASKIDA KATI MADDE (mg/l) YAĞ VE PETROL YÜZEY AKTĠF MADDELER Alıcı ortam, deģarj yapılan göl, deniz, baraj gibi su kaynaklarıdır Mevkii, alıcı ortamın analiz yapılan herhangi bir noktasıdır. Birden fazla ölçüm yapılan alıcı ortam varsa bu tablo önemli olanlar için düzenlenir KĠM. OKSĠJEN ĠHT. (mg/l) BĠY. OKSĠJEN ĠHT. (mg/l) SÜLFAT (mg/l) 26,4 57,6 32, TOPLAM SÜLFÜR FENOL SERBEST KLOR (mg/l) ,86 8,46 9,06 TOPLAM AZOT (mg/l) 0,645 0,68 0,97 1,28 TOPLAM FOSFOR (mg/l) 0 0, ARSENĠK TOPLAM SĠYANÜR TOPLAM KURġUN TOPLAM KADMĠYUM TOPLAM KROM TOPLAM CĠVA TOPLAM BAKIR TOPLAM NĠKEL TOPLAM ÇĠNKO TOPLAM KALAY TOPLAM GÜMÜġ 87

89 Tablo 50: 2011 Yılı Seyhan Nehri Baraj ÇıkıĢı Su Analiz Sonuçları PARAMETRE OCAK ġubat MART NĠSAN MAYIS HAZĠRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĠM KASIM ARALIK YILLIK (mg/l) ORTALAMA SICAKLIK ( C) YÜZER MADDE ASKIDA KATI MADDE (mg/l) YAĞ VE PETROL YÜZEY AKTĠF MADDELER Alıcı ortam, deģarj yapılan göl, deniz,baraj gibi su kaynaklarıdır Mevkii, alıcı ortamın analiz yapılan herhangi bir noktasıdır. Birden fazla ölçüm yapılan alıcı ortam varsa bu tablo önemli olanlar için düzenlenir KĠM. OKSĠJEN ĠHT (mg/l) BĠY. OKSĠJEN ĠHT. (mg/l) SÜLFAT (mg/l) 42,24 42,24 27,16 47,8 TOPLAM SÜLFÜR FENOL SERBEST KLOR (mg/l) 19,85 30,13 18,74 25,88 TOPLAM AZOT (mg/l) 0,52 1,55 1,31 2,15 TOPLAM FOSFOR (mg/l) 0 0,031 0,02 0,09 ARSENĠK TOPLAM SĠYANÜR TOPLAM KURġUN TOPLAM KADMĠYUM TOPLAM KROM TOPLAM CĠVA TOPLAM BAKIR TOPLAM NĠKEL TOPLAM ÇĠNKO TOPLAM KALAY TOPLAM GÜMÜġ 88

90 Tablo 51: 2011 Yılı Tuz Gölü Su Analiz Sonuçları 2011 PARAMETRE OCAK ġubat MART NĠSAN MAYIS HAZĠRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĠM KASIM ARALIK YILLIK (mg/l) ORTALAMA SICAKLIK ( C) YÜZER MADDE ASKIDA KATI MADDE (mg/l) YAĞ VE PETROL YÜZEY AKTĠF MADDELER Alıcı ortam, deģarj yapılan göl, deniz, baraj gibi su kaynaklarıdır. Mevkii, alıcı ortamın analiz yapılan herhangi bir noktasıdır. Birden fazla ölçüm yapılan alıcı ortam varsa bu tablo önemli olanlar için düzenlenir KĠM. OKSĠJEN ĠHT (mg/l) BĠY. OKSĠJEN ĠHT (mg/l) SÜLFAT (mg/l) TOPLAM SÜLFÜR FENOL SERBEST KLOR (mg/l) TOPLAM AZOT (mg/l) TOPLAM FOSFOR (mg/l) ARSENĠK TOPLAM SĠYANÜR TOPLAM KURġUN TOPLAM KADMĠYUM TOPLAM KROM TOPLAM CĠVA TOPLAM BAKIR TOPLAM NĠKEL TOPLAM ÇĠNKO TOPLAM KALAY TOPLAM GÜMÜġ , ,93 235,04 136,1 0,123 0, ,24 89

91 Tablo 52: 2011 Yılı Üçürge Deresi- Nergizlik Baraj ÇıkıĢı Su Analiz Sonuçları PARAMETRE OCAK ġubat MART NĠSAN MAYIS HAZĠRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĠM KASIM ARALIK YILLIK (mg/l) ORTALAMA SICAKLIK ( C) YÜZER MADDE ASKIDA KATI MADDE (mg/l) YAĞ VE PETROL KĠM. OKSĠJEN ĠHT. (mg/l) BĠY. OKSĠJEN ĠHT. (mg/l) SÜLFAT (mg/l) 26,4 17,8 38,13 34,4 TOPLAM SÜLFÜR FENOL SERBEST KLOR (mg/l) 7,09 6,14 6,92 7,8 TOPLAM AZOT (mg/l) 0,23 0,3 0,073 2,35 TOPLAM FOSFOR (mg/l) 0 0, ,06 ARSENĠK TOPLAM SĠYANÜR TOPLAM KURġUN TOPLAM KADMĠYUM TOPLAM KROM TOPLAM CĠVA TOPLAM BAKIR TOPLAM NĠKEL TOPLAM ÇĠNKO TOPLAM KALAY TOPLAM GÜMÜġ YÜZEY AKTĠF MADDELER Alıcı ortam, deģarj yapılan göl, deniz, baraj gibi su kaynaklarıdır. Mevkii, alıcı ortamın analiz yapılan herhangi bir noktasıdır. Birden fazla ölçüm yapılan alıcı ortam varsa bu tablo önemli olanlar için düzenlenir 90

92 Tablo 53: 2011 Yılı Yumurtalık Dalyan Gölü Su Analiz Sonuçları 2011 PARAMETRE OCAK ġubat MART NĠSAN MAYIS HAZĠRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĠM KASIM ARALIK YILLIK (mg/l) ORTALAMA SICAKLIK ( C) YÜZER MADDE ASKIDA KATI MADDE (mg/l) YAĞ VE PETROL KĠM. OKSĠJEN ĠHT (mg/l) BĠY. OKSĠJEN ĠHT (mg/l) SÜLFAT (mg/l) , ,91 TOPLAM SÜLFÜR FENOL SERBEST KLOR (mg/l) TOPLAM AZOT (mg/l) TOPLAM FOSFOR (mg/l) ARSENĠK TOPLAM SĠYANÜR TOPLAM KURġUN TOPLAM KADMĠYUM TOPLAM KROM TOPLAM CĠVA TOPLAM BAKIR TOPLAM NĠKEL TOPLAM ÇĠNKO TOPLAM KALAY TOPLAM GÜMÜġ 18717,6 1960,38 17,714 4, ,44 0 1, ,46 YÜZEY AKTĠF MADDELER Alıcı ortam, deģarj yapılan göl, deniz,baraj gibi su kaynaklarıdır. Mevkii, alıcı ortamın analiz yapılan herhangi bir noktasıdır.birden fazla ölçüm yapılan alıcı ortam varsa bu tablo önemli olanlar için düzenlenir 91

93 D.3.4 Denizlerde Kirlilik Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D.4 Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D.5 Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D.5.1. Tuzluluk Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D.5.2. Zehirli Gazlar Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D.5.4. Ağır Metaller ve Ġz Elementler Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D.5.5. Zehirli Organik BileĢikler Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D Siyanürler Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D Petrol ve Türevleri Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D Polikloro Naftalinler ve Bifeniller Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D Pestisitler ve Su Kirliliği Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D Gübreler ve Su Kirliliği Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D Deterjanlar ve Su Kirliliği Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D.5.6. ÇözünmüĢ Organik Maddeler Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D.5.7. Patojenler Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D.5.8. Askıda Katı Maddeler Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. 92

94 KAYNAKLAR DSĠ Bölge Müdürlüğü, 2011 Adana Ġl Çevre Durum Raporu,

95 E. TOPRAK VE ARAZĠ KULLANIMI E.1 Genel Toprak Yapısı Ana madde, iklim, topografya, bitki örtüsü ve zamanın etkisi ile Adana Ġlinde çeģitli büyük toprak grupları oluģmuģtur. Büyük toprak gruplarının yanı sıra toprak örtüsünden ve profil geliģmesinden yoksun bazı arazi tipleri de görülmektedir. Ġldeki büyük toprak grupları, özellikleri ve dağılımı aģağıda kısaca açıklanmıģtır. Aluvyal Toprakları Bu topraklar akarsular tarafından depolanan materyaller üzerinde oluģan A, C profil genç topraklardır. Mineral birleģimleri akarsu havzasının litolojik birleģimi ile jeolojik periyotlarda yer alan toprak geliģimi sırasındaki erozyon ve birikme devirlerine bağlı olup heterojendir. Profillerinde horizonlaģma ya hiç yok, ya da çok az belirgindir. Buna karģılık değiģik özellikte katlar görülür, çoğu yukarı arazilerden yıkanan kirece zengindir. Aluvyal topraklar, bünyelerine veya bulundukları bölgelere veya evrim devrelerine göre sınıflandırılırlar. Bunlardan üst toprak alt toprağa belirsiz olarak geçiģ yapar. Ġnce bünyeli ve taban suyu yüksek olanlarda düģey geçirgenlik azdır. Yüzey nemli ve organik maddece zengindir. Alt toprakta hafif seyreden bir indirgenme olayı hüküm sürer. Kaba bünyeliler iyi drene olduğundan yüzey katları çabuk kurur. Üzerindeki bitki örtüsü iklime bağlıdır. Bulundukları iklime uyabilen her türlü kültür bitkisinin yetiģtirilmesine elveriģli ve üretken topraklardır. Adana Ġlinde geniģ aluvyal topraklar, Kozan, Ceyhan ve Yüreğir ovalarında bulunmaktadır. Adana ilinde aluvyal topraklar hektardır. Bunun hektarı 1.Sınıf, hektarı ll. Sınıf, hektarı lll. Sınıf, l3.832 hektarı lv. Sınıf, hektarı Vl. Sınıf 746 hektarı Vll. Sınıftır. Hidromorfik Aluvyal Topraklar Hidromorfikaluvyal araziler yılda 3-9 ay devamlı yaģ olan arazilerdir. Aluvyalların devamı niteliği olup çevreden sık sık su almalarından dolayı uzun süre yaģtırlar.genelde deniz seviyesinde olduklarından drenajları mümkün olmamaktadır. Drene edilebildikleri takdirde çayır veya suyu seven yem bitkileri yetiģtirilebilir. Genelde tuzlu ve sodiktirler. Adana Ġlinde KarataĢ dolayının çevresinde ve Yumurtalık Körfezi kıyısında bulunurlar. Kapladıkları alan toplam l7.236 hektar olup 829 hektarı ıslah edilebilir nitelikte V. Sınıf, l6.407 hektarı Vll. Sınıftır. Aluvyal Sahil Bataklıkları Deniz kıyısında yer alan, deniz ve yüzey akıģlarının etkisi ile devamlı yaģ olan bataklık niteliğindeki arazilerdir. Tuzlu, sodik veya tuzlu sodiktirler. Adana Ġlindeki sahil bataklıkları deniz kıyısında sulak tabir edilen eski nehir yataklarıdır. Devamlı su durduğu için tarımsal değerleri yoktur. Ġlde 243 hektar alan kaplamaktadır. Arazi sınıfı Vll. Sınıftır. 94

96 Kolüviyal Topraklar Dağlık ve tepelik arazilerin eteklerinde dar vadi tabanlarında yer çekimi ve küçük akıntılarla sürüklenmiģ zerre büyüklüğüne göre Kolüviyal toprakları oluģturur. Ġlde değiģik yükseltilerde ve değiģik iklim kesimlerinde bu toprağa rastlanır. Bitki örtüsünde buna bağlı olarak otlaktan çalı ve ormana kadar değiģir. TaĢlılığın problem olmadığı yerlerde açılacak iģlemeli tarıma alınmıģtır. Toroslarda sarp engebeler arasında sıkıģmıģ yerleģim noktalarının dolaylarında Kolüviyal topraklar çok değerlidir. Buralarda toprak sekilenerek meyve ve sebze tarımında kullanılır. Kolüviyal toprakların aluvyal topraklardan farkı, taģınmıģ materyalin zerre büyüklüğüne göre sıralanmaya uğramıģ olmasıdır. Ayrıca kolüvyaller de yüzey eğimli ve drenaj iyidir. Alüvyallere oranla daha kurudurlar. Bu nedenle daha zayıf bir bitki örtüsüne destek olurlar. Bunun sonucu üst toprakta daha az organik madde birikir. Bunun 22.l57 hektarı l. Sınıf, hektarı ll. Sınıf, l8.9l7 hektarı lll.sınıf, 5665 Hektarı IV. Sınıf, 212 hektarı V1. Sınıf, 541 hektarı V11. Sınıftır. Organik Topraklar Profilinde yüksek derecede organik madde muhtevasına sahip olan topraklardır. Mineral topraklar da organik maddeye sahiptir. Fakat bu miktarı eserinden baģlamak üzere % e kadar çıkabilir. Organik topraklardan ise bu miktar profilindeki kil miktarına bağlı olarak % den daha fazla olup % 95 e kadar çıkabilir. Organik topraklar 86 hektarla Ġlin en az alanını kaplar. Kahverengi Orman Toprakları yüksek kireç içeriğine sahip ana madde üzerinde oluģurlar. Profilleri A (B) C Ģeklinde olup horizonlar birbirine tedricen geçiģ yaparlar. Bunlarda A horizonu çok geliģmiģ olduğundan iyice belirgindir. Koyu kahverenginde ve dağılgandır. Reaksiyonu genellikle kalevi bazen de nötrdür. B horizonlarında renk açık kahve ile kırmızı arasında değiģir. Reaksiyon genellikle kalevi, bazen de nötrdür. Bu gruptaki topraklarda toprak derinliği sığ ve çok sığdır. Haritalama birimleri arasında çok dik ve sarp olanlar büyük kısmını kaplar. TaĢlılık, kayalık ve Ģiddetli erozyon problemdir. Orman ve otlak olarak değerlendirilir. Dik ve orta eğimli birimler dağlık arazi içinde sırtlar, boyunlar ve dar etekleri kaplarlar. Büyük yüzde teģkil etmezler. Yükseltinin elverdiği kesimlerde kuru tarım ve meyve yetiģtirmede kullanılır Adana ilinde bu topraklara her ilçede rastlanır. Genellikle aluvyal toprakların bittiği yerde baģlar. Kuzeye doğru çok geniģ yayılımı gösterirler. Ġldeki toplam alanları hektar olup bunun 453 hektarı 1. Sınıf, hektarı 11. Sınıf, 44,353 hektarı 111. Sınıf, hektarı 1V. Sınıf, hektarı V1.sınıf, hektarı V11. Sınıftır. ġistler, serpantin ve kristal kireçtaģı üzerinde, orman ve çalı örtüsü altında, zayıf-ileri derecede katmanlaģmıģ kireçsiz kahverengi orman toprakları oluģmuģtur. Adana Ġlinde bu topraklar Ġlin kuzeyinde çok geniģ yayılım alanına sahiptirler. Yayılım alanın güneyinde kahverengi orman toprakları kuzeyinde kireçsiz kahverengi topraklarla sınırlanırlar. Batıda Pozantı nın kuzey doğusunda yer alan KamıĢlı Bucağı ndan doğuya doğru Seyhan ve Göksu nehirlerinin birleģim yerine doğru uzanırlar. Ġldeki alanları hektardır. Bunun 431 hektarı l. Sınıf, 383 hektarı ll. Sınıf, 4ll2 hektarı lll. Sınıf, l0.l29 hektarı lv. Sınıf hektarı Vl. Sınıf, hektarı Vll. Sınıftır. 95

97 Kırmızı Akdeniz Toprakları Kırmızı Akdeniz Toprakları seki ve yüksek arazilerde kristal kireç taģı üzerinde oluģmuģlardır. 5 YR den daha kırmızı renkleri ile tipiktirler. OluĢumunda kireç yıkanmıģ, sıcak-kurak yaz döneminde yükseltgenmesiyle yerinde demir (3) oksit birikimi iģlemleri etkindir. Organik madde hızlı ayrıģtığından toprakta düģük seviyededir. Toprak gövdesi (AB), çoğunlukla doğrudan doğruya sert kireç taģı üzerinde oturur. Bazı hallerde arada ince, yumuģak kireç katı vardır. TaĢlılık ve kaya çıkıģları yaygındır. ġiddetli aģınım etkinse toprak yalnız kaya çatlaklarında ve küçük çukurlarda bulunur. KireçtaĢı çimentolu ve kristal kalker çakıl konglomeralar üzerinde de buna benzer toprak oluģmuģtur. 5YR ve daha kahverengi H li organik maddece daha zengin olan bu topraklar çoğu hallerde Kırmızı Kahverengi Akdeniz olarak sınıflandırılmıģtır. Ġkinciler daha düģük eğimli ve tabana daha yakın pozisyonlarda oluģmuģtur, toprak daha derindir, Kırmızı Kahverengi Akdenizler, kırmızı çayır topraklarına geçiģ olarak düģünülebilir. Kırmızı Akdenizlerin doğal örtüsü Akdeniz iklimine öz çalı-maki topluluğudur. Pınarlı (Q ile X ) ve meģe (Quercus) topluluğunun baskı türleridir. Kıyıdan uzaklaģtıkça meģe yaygınlaģır, bu örtü içinde incir, dut, zeytin serpilmiģtir. PH nötür ve hafif baziktir. Organik maddelerin düģüklüğü ve kil fraksiyonu içinde yüksek oranda Fe-Oksitlerinin bulunması nedeniyle su ve besin tutma sığası ortadır. DeğiĢen katyonlar içerisinde Ca + Mg baskındır. Na ve K derinlikle birlikte azalır. Adana ilinde bu topraklar, Adana-Ceyhan yolunun km. arasında az bir alan kaplar. Kozan daki kırmızı Akdeniz toprakları Seyhan ve Göksu ırmaklarının birleģtiği yerde çıplak kayalarla birlikte görülür. Karaisalı nın kuzeyindeki Niğde ili ile sınır olan çıplak kayalar arasında da görülür. Adana ilindeki Kırmızı Akdeniz Topraklar hektardır. Bunun 707 hektarı 1.sınıf, 477 hektarı 11.sınıf, 1686 hektarı 111.sınıf, 2445 hektarı 1V. Sınıf, 4271 hektarı V1. Sınıf, hektarı V11. Sınıftır. Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları Toprağın organik madde kapsamı ortadır, derinlikle düzenli Ģekilde azalır ph 7,3-7,6 arasındadır. Su ve besin tutma sığası ortadır, bazla doyma yüksektir. DeğiĢken katyonlar içerisinde Ca+Mg baskındır. Bu toprakların en geniģ yayılımı gösterdikleri alan Adana Ģehrinin çevresidir. Doğuda, Adana-Ceyhan yolu ile Adana-Kozan yolu arasındaki arazilerde Kırmızı Akdeniz toprakları ile birlikte bulunurlar. Ana maddeleri konglomera veya marno kalkerdir, batıdaki yayılım alanı da Adana-Karaisalı yolunun baģlangıcı ile yolun güneyindedir. Adana ilinde bu topraklar hektarı 1. Sınıf, hektarı 11. Sınıf, 3991 hektarı 111. Sınıf, 6367 hektarı 1V. Sınıf, 206 hektarı V. Sınıf, hektarı V1. Sınıf, hektarı V11.sınıftır. Kireçsiz Kahverengi Topraklar A (B) C profilli topraklardır. Kahverengi veya açık kahverengi dağılabilir üst toprağa ve soluk kırmızımsı kahverengi B horizonuna sahiptir. B horizonu dâhil solum sulandırılmıģ asitle muamelede köpürme göstermez. Genellikle yıkanma mevcut olup üst toprak alt toprağa 96

98 nazaran daha asidik bir karakter arz eder. Alt toprakta kalevilik hâkimdir bazı durumlarda alt toprakta çok az olarak serbest karbonatlar görülebilir. Kireçsiz Kahverengi Toprakların Adana Ġlinde toplu olarak bulunduğu alanın birincisi Tufanbeyli ilçesinin çevresindeki araziler olup KahramanmaraĢ sınırına kadar uzanır diğer alan ise Pozantı nın AĢçıbekirli Beldesi civarında olup kuzeye Niğde sınırına kadar uzanır. Kaplandıkları toplam alan hektardır. Bunun 245 hektarı 1. Sınıf, 968 hektarı 11 sınıf, 9715 hektarı 111. Sınıf, 5744 hektarı 1V. Sınıf, 4000 hektarı V1. Sınıf hektarı V11. Sınıftır. Rendzina Topraklar YumuĢak veya parçalı kireçtaģı üzerinde hafif kireç yıkanımı ve organik madde birikimiyle oluģmuģ zayıf A1 ve altında C veya R katlarından ibaret Rendzinalar intrazonal topraklardır. Gri renkli olan A1 de kireç yıkanımı çok azdır. A1 i oluģturan asıl iģlem ayrıģma ve organik madde birikimidir. Ancak, kurak-sıcak yaz dönemi dolayısıyla ayrıģma hızlıdır ve toprakta organik madde yüksek değildir. A1 in altında yumuģak yahut parçalı kireç taģı katı (C ya da R) gelir. Ġldeki rendzina toprakları, Ġçel-Tarsus travertenleri üzerinde oluģmuģtur, Karaisalı ilçesinin güneyinde ve Ġçel Ġline komģudur. Kapladıkları alan 906 hektar olup bunun 260 hektarı 11. Sınıf, 238 hektarı 1V. Sınıf, 408 hektarı V11. Sınıftır. Vertisol Topraklar A C profilli topraklardır. A horizonunu kalın, koyu renkli fakat organik madde miktarı nispi olarak düģüktür ve kalsiyum karbonat ihtiva edebilir. A horizonun yukarı kısımları kuru iken granüler yapıda ve çoğu halde çatlaktır. A nın alt kısımları ekseri prizmatik yapı gösterir bariz olarak yıkanma ve birikme horizonları yoktur. Vertisoller ağır bünyeli topraklardır, kil fraksiyonunda % 30 dan fazla ĢiĢme büzülme kabiliyetine sahip killer bulunduğundan ıslanma veya kurumalarla ĢiĢer veya büzülürler bu ameliye neticesinde bu toprakların birçoğunun yüzeyinde karakteristik olarak self malçing (tabii malç) denilen gevģek granüler yapı ile gilgai denilen ve daha ziyada düz veya düze yakın meyillerdeki birçok ufak çöküntü ve kabarıntıların meydana getirdiği mikrolıyef görülür. Adana Ġlinde, Merkez ve Ceyhan da görülürler. Kapladıkları alan 881 hektar olup 647 hektarı 11.sınıf, 234 hektarı 1V. Sınıftır. Regosol Topraklar Regosol topraklar A ve C horizonlu Azonal topraklardır. Bağlantısız sedimentler üzerinde oluģmuģ çok az profil geliģmesi gösteren kültür yapılan alanlarda zorlukla teģhis edilebilen A horizonuna sahiptirler. Ġldeki regosoller kumlu sedimentler üzerinde geliģmiģler ve bütün özelliklerini bu ana maddeden almıģlardır. Renk genellikle soluk veya açık kahverengidir. Organik maddece fakirdirler. Adana ilinde Regosol topraklar KarataĢ ve Yumurtalık ilçelerinde sahil kumullarının arkasında bulunurlar. Ondüleli bir topografyaya sahiptirler hektarlık bir alan kaplarlar, arazi sınıf 1V. Sınıftır. 97

99 Bazaltik Topraklar Bu toprakların özellikleri aynı iklim Ģartları altında kireç taģları üzerinde teģekkül etmiģ olan Kahverengi ve Kırmızı Topraklara oldukça benzerlik gösterir. Genellikle orta derin profile sahip olan Bazaltik Topraklar, ağır killi olup, iyi bir profil göstermezler. A horizonunun yapısı granülerden blok yapıya kadar değiģir. B horizonu genellikle A horizonundan daha ince bünyeli ve blok yapılıdır, fiziksel özellikleri kalker üzerinde teģekkül etmiģ olan topraklardan daha iyi değildir. Bazaltik topraklara Adana ilinde, Ceyhan ilçesinde rastlanmıģtır. Toplu olarak 3075 hektarlık bir alanı kaplarlar ve V11. Sınıf arazidirler. Irmak TaĢkın Yatakları Akarsu boylarında yer alan taģlı ve çakıllı yataklar yılın büyük kısmında su altında kalırlar. Su altında kalmasalar bile toprak profili teģekkül etmediği için ve her zaman sel basmasına maruz kaldıklarından tarımsal nitelikleri bulunmamaktadır. V111.sınıf olan bu arazi tipi Adana da 4591 hektarlık bir alanı kaplamaktadır. Sahil Kumulları Kıyı kumulları Ġçel ili ile hudut yeri olan Seyhan Nehri nin döküldüğü yerden baģlar. Yumurtalık ilçesinin ilçe merkezine kadar kıyı boyunca uzanır. Profil teģekkülü olmadığı için Regosol topraklara dâhil edilmemiģlerdir. Düz, düze yakın olanları olduğu gibi orta ve dik eğimli olanları da bulunmaktadır. Toplam alanları 9697 hektar olup V111. Sınıf arazidirler. Çıplak Kaya ve Molozlar Kahverengi orman, kireçsiz kahverengi orman ve kırmızı Akdeniz toprak kuģakları, haritalanabilir geniģlikte olmayan kaya çıkıģları halinde yahut arada toprak örtüsü bulunduğu için bu grupların çok sığ, taģlı birimlerine sokulmuģ geniģ çıplak kaya yüzeyleri bulunur. Toroslarda özellikle sert kalker oluģumları bu niteliktedir. Çıplak kayalıkların eğlence, av ve su toplama alanı olarak değerleri vardır. VIII..sınıftırlar ve ilde hektarlık yer kaplarlar. Çıplak kayalar genellikle Toroslarda ve Niğde, Kayseri Ġl hududunda bulunurlar. E.2 Toprak Kirliliği E.2.1 Kimyasal Kirlenme E Atmosferik Kirlenme Bugün Adana ilinde dolayısıyla Çukurova Bölgesi nde kullanılan Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı ndan ruhsat almıģ 1000 nin üzerinde ilaç vardır. Bu ilaçların birçoğunun etkili maddesi aynı olmakla beraber, etkili madde açısından kullanılan ilaçlardan sayıca oldukça zengindir. Bu etkili maddelerden birçoğu ise bugün, bir dönem kullanılmıģ olmasına rağmen yasaklanmıģtır. Yasaklanan bu ilaçların birçoğu insan sağlığı, çevrede birikme, etkisizlik ve direnç oluģması nedeniyle yasaklanmıģtır. 98

100 Özellikle kullanılan ilaçların çevrede birikmesi sonucu, tarımın üzerinde yapıldığı toprağa ve toprak canlılarına, kültür bitkilerine ve diğer bitkilere, havanın ve suyun kalitesinin bozulmasına, evcil ve yabani hayvanlara çok büyük oranda yan etkisi vardır. Pestisitlerin bir kısmı ağır metaller içermektedir ve yer yer toprakta ağır metal birikimine neden olurlar. Bu durum bir baģka kültür bitkisinin geliģmesini engelleyebilir yılında Adana ilinde yapılan bir ön çalıģmada Cırrık, Zaarlı, Kadıköy, KamıĢlı ve ÇavuĢlu köylerinden alınan toprak örneklerinde pp DDT, op DDT ve türevlerine, Endirin ve Endosulfan-Sülfat a rastlanmıģtır. Hatta bu miktarlar bazı örneklerde insan sağlığını tehdit edecek düzeydedir. Toprakta önemli derecede birikme söz konusu olunca bundan tabii ki toprak canlıları negatif etkilenmektedir. Özellikle toprağın havalanması ve benzeri yararları olan solucan gibi birçok hayvanlar ölmekte ve topraklarımız canlılığını yitirmektedir. Ayrıca birçok hastalığın çıkmasını engelleyen antagonist mikroorganizmalar, özellikle yabancı ot öldürücü ilaç olan herbisitlerden büyük oranda etkilenmektedir. Bunun sonucu olarak özellikle yetiģtirdiğimiz bitkilerde toprak kökenli hastalıklar artmaktadır. Özellikle uçakla pestisit uygulamalarında uygulanan pestisitin % i havada asılı kalmaktadır. Havada asılı duran bu pestisitler Akdeniz den gelen rüzgarla kuzeye doğru hareket etmekte ve ovadaki kirli hava bazen Adana Ģehrine dahi ulaģabilmektedir. Ancak bu konuda yapılmıģ araģtırmalar çok sınırlıdır. E Atıklardan Kirlenme YerleĢim yerlerinden, sanayiden ve tarımsal faaliyetten kaynaklanan atık ve artıklar, katı, sıvı ve gaz halinde olabilir. Katı atıkların deponi alanlarının çok iyi seçilmesi ve bakımlarının düzenli yapılması gerekir. Bu deponilerde metan gazı oluģumu, yandığı zaman kanserojen içerikli hidrokarbonların oluģumu kaçınılmazdır. Depo alanları öncelikle, sızdırmaz hale getirilmiģ kum ve taģ ocaklarının yerinde kurulmalıdır. Bugün Adana da kullanılan depo tamamen yanlıģ bir yere kurulmuģtur. Çatalan yolu üzerinde, Adana ya 5 km. mesafeli Büyüksofulu Köyü, 705, 706, 655, 123, 131 parsellerinde kayıtlı m2 lik alanda bulunan çöp sahasının, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği ve çevre sağlığı açısından tehlike oluģturduğu tespit edilmiģtir. Çöp alanında evsel nitelikli atıklar, sanayi atıkları, tehlikeli atıklar ve tıbbi atıklar karıģık olarak depolanmakta iken bu olumsuz koģulları gidermek amacıyla Adana BüyükĢehir Belediyesi tarafından rehabilitasyon çalıģmalarına baģlanmıģtır ( JICA Projesi). Sıvı atıklar, eninde sonunda akarsulara, taban sularına ve denizlere karıģtığı için mutlaka usulüne göre yeterli kapasitesi olan arıtma sistemlerinde arıtılmalıdır. Bu suların içindeki toksik maddeler, ağır metaller, toprakta ve suda birikme özelliğine sahiptirler, bu nedenle uzun süre etkili olurlar. Özellikle tek taraflı yapılan gübrelemeler, kültür bitkileri cinsini, toprak özelliklerini, topografya ve taban suyu durumunu dikkate almayan gübreleme daha olumsuz bir etkide bulunmaktadır. En önemli problem doğal taban suyunun nitratla kirlenmesidir. Avrupa ülkelerinde 1980 yılından bu yana yasal önlemler alınmıģtır. Nitratla kirlenme sadece ticari gübrelerden kaynaklanmaz arıtma çamuru, hayvan gübresi, hayvan idrarı gibi iģletmelerden gelen 99

101 gübrelerden de kaynaklanabilir. Bu nedenle toprağa verilecek organik gübrelerin belirli bir olgunlaģma sürecinden sonra toprağa verilmesi gerekir. Aynı Ģekilde arıtma çamurlarının da hem ağır metaller, hem de azot formu yönünden analiz edilmesi gerekir. E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme E.3 Arazi Konuyla ilgili bilgi bulunamamıģtır. E.3.1 Arazi Varlığı Tablo 54: Adana Ġli Arazi Varlığı CĠNSĠ YÜZÖLÇÜMÜ (Hektar) % Tarım Alanı ,5 Çayır Mera Alanı ,5 Orman Alanı Diğer Araziler ,0 TOPLAM Ġlçeler Tablo 55: Adana Ġli Ġlçelerindeki Arazi Varlığı Yüzölçümü (Ha) Toplam Tarım Arazisi (Ha) Çayır Mera Alanı (Ha) Orman Alanı (Ha) Diğer Araziler (Ha) Aladağ Ceyhan Feke Ġmamoğlu Karaisalı KarataĢ Kozan Pozantı Saimbeyli Seyhan Tufanbeyli Yumurtalık Yüreğir TOPLAM Tablo 56: Tarımsal Sulama ADANA ĠLĠ ARAZĠ VARLIĞI HEKTAR TOPLAM TARIM ALANI SULAMAYA ELVERĠġLĠ TARIM ALANI SULANAN TARIM ALANLARI

102 Sulamaya elveriģli tarım alanlarının halen % 64,3 ü sulanmakta olup Yedigöze Barajının faaliyete geçmesiyle bu oran %84,3 e ulaģacaktır. Sulama Birliği Sayısı 24 tür. E Arazi Sınıfları Ġlimizde gerek etütlerde, gerekse alınan örneklerin laboratuarlarda analizleri sonucu tespit edilen toprak özelliklerinin çeģitli yönlerden değerlendirilip derecelendirilmeleri yapılmaktadır. Yorumlama olarak adlandırılan bu derecelendirmeler, çok değiģik topraklar ve çeģitli kullanma alanları olduğundan değiģik amaçlarla yapılmaktadır. Bu yorumlamalardan biri olan Arazi Kullanma Kabiliyeti (AKK) sınıflaması, daha çok tarımsal amaçlı bir yorumlama Ģeklidir. AKK sınıflamasında toprak gruplandırılması, (1) kabiliyet birimi, (2) kabiliyet alt sınıfı ve (3) kabiliyet sınıfı olmak üzere üç kategoride yapılmaktadır. Kullanma kabiliyet sınıflaması, sekiz adet olup toprağa zarar sınırlandırmaları 1.sınıftan V111. sınıfa doğru giderek artmaktadır. Ġlk dört sınıf arazi iyi bir toprak idaresi altında, yöreye adapte olmuģ tarla bitkileri ile orman, mera ve çayır bitkilerini iyi bir Ģekilde yetiģtirme yeteneğine sahiptir. V1.ve V11. sınıflar bulundukları yöreye adapte olmuģ yerli bitkilerin yetiģmesine elveriģlidir. V111. sınıf arazi, çok etkin ve pahalı ıslah çalıģmaları ile üretime alınabilirse de mevcut piyasa koģullarında, elde edilecek ürün yatırım harcamalarını karģılayamaz. SINIF I : En iyi topraklardır, bunların kullanımlarını kısıtlayan, hafif derecede bir veya iki sınırlandırması olabilir. Adana ilinde bu sınıfa giren toprakların kapladığı alan hektar olup il yüzölçümünün % ünü oluģturmaktadır. SINIF II : Bu sınıftaki topraklar, kötüleģmeyi önlemek veya iģleme sırasında hava ve su iliģkilerini iyileģtirmek için yapılan koruma uygulamalarını içeren dikkatli bir toprak idaresini gerektirir. Ġlde bu sınıfa giren toprakların kapladığı alan hektar olup, il yüzölçümünün % 6.06 ini teģkil etmektedir. SINIF III : Bu sınıftaki topraklar 11. sınıftakilerden daha fazla sınırlandırmalara sahiptirler. Orta derecede eğim, Ģiddetli su ve rüzgar erozyonu, ürüne zarar veren sık taģkınlar, alt toprakta çok yavaģ geçirgenlik, yaģlık ve göllenme, orta derecede tuzluluk ve sodiklik bu sınıfın sınırlayıcı faktörlerini oluģturan özelliklerdir. Ġlde bu sınıfa giren toprakların kapladığı alan hektar olup il yüzölçümünün % 8,34 unu oluģturmaktadır. SINIF IV : Bu sınıfta, toprakların kullanılmasındaki kısıtlamalar 111.sınıftakilerden daha fazla ve bitki seçimi daha sınırlıdır. ĠĢletildiklerinde daha dikkatli bir toprak yönetimi gerektirirler. Ġlde bu sınıfa giren toprakların kapladığı alan hektar olup il yüzölçümünün % 4.92 unu oluģturmaktadır. SINIF V : Bu topraklar, yetiģecek bitki çeģitlerini kısıtlayan kültür bitkilerini normal geliģmesini önleyen sınırlandırmalara sahiptir. Bunlardan topografya hemen hemen düzdür. Toprakları, ya sık sık sel basması nedeniyle sürekli olarak yaģ ya da çok taģlı veya kayalıdır. Ġlde bu sınıfa giren toprakların kapladığı alan 1000 hektar olup il yüzölçümünün % 0.07 ını oluģturmaktadır. SINIF VI : Bu sınıftaki toprakların dik eğim, ciddi erozyon zararı, geçmiģteki erozyonun olumsuz etkileri, taģlılık, sığ kök bölgesi, aģırı yaģlık ve taģkın tuzluluk veya 101

103 sodiklik gibi düzeltilemeyecek sürekli sınırlandırmaları vardır. Ġlde bu sınıfa giren toprakların kapladığı alan hektar olup il yüzölçümünün % 9,27 ini oluģturmaktadır. SINIF VII : Bu sınıf araziler erozyon, yaģlık, taģlılık, kayalık, düģük nem tutma kapasitesi, tuzluluk ve sodiklik gibi kısıtlayıcı faktörlerden bir veya birkaçının önlenemeyecek derecedeki Ģiddetli sınırlandırmaları nedeniyle ot, ağaç ve kültür bitkilerinin yetiģtirilmesine elveriģli değildir. Ġlde bu sınıfa giren toprakların kapladığı alan hektar olup il yüzölçümünün % ini oluģturmaktadır. SINIF VIII :Bu sınıf araziler yaģlık, erozyon, taģlılık, kayalık, düģük rutubet kapasitesi, tuzluluk ve sodiklik gibi kısıtlayıcılardan bir veya birkaçının önlenemeyecek derecedeki Ģiddetli sınırlandırmaları nedeniyle ot, ağaç ve kültür bitkilerinin yetiģtirilmesine elveriģli değildir. Ġlde bu sınıfa giren toprakların kapladığı ha olup, il yüzölçümünün % 5.77 sini kaplamaktadır. Tarım DıĢı Bırakılması Gereken Araziler Tarımsal faaliyeti engelleyen pek çok sınırlayıcı faktör vardır. Bu faktörlerin Ģiddet derecesine bağlı olarak toprakları tarım dıģı bırakmak gerekebilmektedir. Arazi Kullanım Kabiliyeti (AKK) sınıfları dikkate alındığında V., Vl., V11. ve V111 sınıf araziler içerdikleri Ģiddetli sınırlandırıcı faktörlerden ötürü tarım dıģı kullanımlarda değerlendirilmelidir. Ancak bu sınıflardan V. sınıfa giren toprakların bazı özel koģulları bulunmaktadır. Bu sınıfta bulunan topraklar için alınacak bazı ıslah önlemleri bu arazilerin tarımsal amaçlı kullanımına izin verilebilir. E Kullanma Durumu Ġlimizde, kuru tarımda kullanılan toplam hektar arazinin % 31 i dik veya çok dik eğimlidir. % 54.2 si sığ ve çok sığ toprak derinliğine sahiptir. % 39.7 si orta, % 34.4 ü Ģiddetli, % 3.7 si çok Ģiddetli erozyona sahiptir. Erozyondan fazla etkilenmeyen % 10.3 ünün hektarında çoraklık problemi mevcuttur. Bu kısıtlamalardan dolayı kuru tarım arazileri çeģitli kabiliyet sınıflarında yer almaktadır. Kuru tarım yapılan alanların hektarında nadas uygulanmakta olup, nadasa bırakılma sebepleri bitki geliģme periyodunda yağıģın yeterli olmamasından kaynaklanmaktadır hektarlık bölümünde her yıl ekim yapılmakta ise de aslında (% 32.6) hektarlık kısmı sürüme elveriģli olmayan V1. ve V11. sınıf araziler olup ekim yapılmaması gereken arazilerdir. Adana ilinin hektarlık kısmında sulu tarım yapılmakta olup, bunun % 85.9 u düz, düze yakın eğimli ve derin topraklardır. % 8.9 unda yaģlık, % 16.9 unda çoraklık sorunu vardır. Sulu tarım uygulanan arazilerin % 96.3 ü 1., 1., lll. ve 1V. sınıf arazilerdir. Kuru Ģartlarda bağ tarımı yapılan alanlar 6345 hektar olup % 3.4 ü düz, düze yakın eğimlidir. % 75.8 i sığ ve çok sığ toprak derinliğine sahiptir. Düz derin arazilerin 388 hektarında çoraklık problemi mevcuttur. % 54.2 sinde Ģiddetli, % 16.2 çok Ģiddetli erozyon hâkimdir. Özel ürün olarak 300 hektarda zeytin, 112 hektarda muz, 114 hektarda turunçgil yetiģtirilmektedir. 307 hektarı düz, düze yakın eğimli ve derindir. % 34.0 ı sığdır, % 45.8 inde orta erozyon hüküm sürmektedir. Çayırların kapladığı alan çok az ve genellikle düz, düze yakın derin ve bozuk drenajlıdır. Ġl genellikle 54 hektarlık bir yüzeyi kaplamaktadır. Meraların kapladığı alan hektar olup bunun % 78.1 i VII. sınıf, % 8.9 u VI. sınıf 102

104 arazilerdir. Geriye kalanın az bir bölümü II., III. ve IV. sınıf arazilerdir. % 81.5 i çok sığ, % 55.3 ü dik, çok dik sarp eğimlidir. Orman ve fundalık alanların % 98.4 ü VI. ve VII. sınıf arazileridir. Geriye kalan küçük bir bölümü ise II., III ve IV. sınıf arazilerdir. % 97.4 ü, % 12 den fazla eğime sahiptir. Toplam alanın % 84.5 inde toprak çok sığ, % 13.5 inde sığdır. % 54.6 sı Ģiddetli, % 42 sinde çok Ģiddetli erozyon hüküm sürmektedir. YerleĢik alanların % 52.4 ünü I. ve IV. sınıf araziler teģkil etmektedir. Ġlin değiģik yerlerinde görülen toplam hektar tutarındaki hali araziler VIII. sınıf olup çıplak kaya, kıyı kumulu ve ırmak taģkın yatağı Ģeklindedir. Su yüzeyleri toplamı hektardır. Adana ilinde 1956 yılında 2937 dekar I.sınıf arazi konut alanı olarak kullanılırken, 1975 yılında 9.32 kat artarak dekara çıkmıģtır. Son yıllarda gerek normal nüfus artıģı, gerekse Adana iline göç nedeniyle konut yerleģim alanı olarak kullanılan arazi, en iyimser yaklaģımla dekara çıkmıģtır. Bu arazinin büyük bir kısmının I. Ve II. Sınıf tarım arazisi olması konunun önemini arttırmaktadır. E.3.2 Arazi Problemleri Farklı eğim ve yüksekliklerden farklı topraklar oluģturur. Bu özelliklere sahip Adana ili topraklarında bitki yetiģmesini ve tarımsal kullanımı kısıtlayan erozyon, sığlık, taģlık, kayalık, drenaj bozukluğu, tuzluluk ve sodiklik gibi etkinlik dereceleri yer yer değiģen bazı sorunlar bulunmaktadır. Erozyon Adana ilinde, dağlık arazi ve yağıģın fazla olması nedeniyle su erozyonu en önemli sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Bu sorundan çok az etkilenen veya hiç etkilenmeyen alanlar çoğunlukla aluvyal ve Hidromorfikaluvyal topraklardan oluģan taban arazilerdir. Bunlar ırmak taģkın yatakları, kıyı kumulları, çıplak kayalıklar, yoğun yerleģim alanları ve su yüzeyleridir. Ġldeki 1. sınıf su erozyonu hektarla % 25.3, II. sınıf su erozyonu hektarla % 12.7, III. sınıf su erozyonu hektarla % 36.8, IV. sınıf su erozyonu hektarla ilin % 25.0 ında görülmektedir. Kuru tarım arazilerinin hektarında orta Ģiddetli, hektarında Ģiddetli hektarında çok Ģiddetli erozyon mevcuttur. Sulu tarım arazilerinin hektarında orta Ģiddetli, 5490 hektarında Ģiddetli, 242 hektarında çok Ģiddetli erozyon olasılığı bulunmaktadır. Bağ-bahçe arazilerinin 1785 hektarında orta Ģiddetli 3443 hektarında Ģiddetli, 1033 hektarında çok Ģiddetli erozyon vardır. Özel ürün arazilerinin 699 hektarında orta Ģiddetli, 520 hektarında Ģiddetli erozyon olasıdır. Mera arazilerinin3804 hektarındaorta Ģiddetli, hektarında Ģiddetli, hektarında çok Ģiddetli erozyon zararı vardır. Orman ve fundalık arazilerin hektarında orta Ģiddetli, hektarında Ģiddetli, hektarında çok Ģiddetli erozyon görülmüģtür. Tarım dıģı kullanımların 4320 hektarında orta Ģiddetli, 2728 hektarında Ģiddetli, 1172 hektarında çok Ģiddetli erozyon mevcuttur. 103

105 Toprak Sığlığı Bitki kök sisteminin geliģtiği ve besin elementlerinin temin edildiği topraklarda derinlik önem taģımaktadır. Bitki geliģiminin durağı olan bu ortam derin olursa toprağın bulunduğu iklime adapte olabilen her türlü kültür bitkisini yetiģtirmek mümkün olur. Ġlde derin topraklar hektarla % 26.4, orta derin topraklar hektarla % 6.8, sığ topraklar hektarla % 16.4, çok sığ topraklar hektarla ilin % 47.7 sini teģkil ederler. Derin toprakların hektarı sorunsuzdur. Diğerleri taģlılık, yaģlık, tuzluluk ve sodiklikten dolayı problemlidirler. Ġl genelinde kuru tarım arazilerinin hektarı derin, hektarı orta derin, hektarı sığ, hektarı çok sığ topraklardır. Sulu tarım arazilerini hektarı derin, hektarı orta derin, hektarı sığ, 1351 hektarı çok sığdır. Bağ- bahçe arazilerinin 592 hektarı derin, 1748 hektarı orta derin, 3238 hektarı sığ, 1573 hektarı çok sığdır. Özel ürün arazilerinin 884 hektarı derin, 112 hektarı orta derin, 520 hektarı sığdır. Çayır-mera arazilerinin hektarı derin, 2405 hektarı orta derin, 6423 hektarı sığ, hektarı çok sığdır. Orman ve fundalık arazilerin 2572 hektarı derin, hektarı orta derin, hektarı sığ, hektarı çok sığdır. TaĢlılık ve Kayalılık Adana ilinde ha. lık alan toprak iģlemeye ve bitki geliģmesine zarar verecek derecede taģlılık ve kayalılık ihtiva etmektedir. Bu alan il topraklarının % 32 si demektir. Hem, yüzeyde hem de profilde olabilir. TaĢlılık ve kayalılığın profildeki oranı arttığından, toprak materyali azalacağından toprakların su ve bitki besinleri tutma gücüde azalır. Eğer toprak killi ise bu kötü etki nispeten azalabilir. Ġl içindeki taģlılık çoğunlukla sarp ve çok sığ topraklarda görülmektedir. Çok sığ toprakların % 18.1 i taģlı, % 38.8 i kayalıdır. Sığ toprakların % 20.1 i taģlı, % 11.3 ü kayalıdır. Derin topraklarda kayalılık görülmez. TaĢlılık ise orta derin topraklarda % 6.1 i, derin topraklar % 0.6 dır. Topraklar orman, funda ve mera örtüsü altında ise taģlılık ve kayalılık problem olmayabilir. Çünkü buralarda sürüm yapılmamakta ve çevrenin doğal bitkileri mevcut koģullarda kendilerini uydurabilmektedirler. TaĢlılık ve kayalılığın bu kötü etkisine karģın erozyonun hızının kesme bakımından olumlu bir yönü de vardır. Drenaj Daha çok aluvyal düzlüklerde görülen ve taban suyunun her zaman veya yılın bir bölümünde bitki geliģimine zarar verecek kadar yüksek bulunduğu topraklar hektarlık bir saha kaplamaktadır ki bu miktar düz ve derin toprakların % 58.3 ü demektir. Bu problemi arz eden sahalarda drenaj yetersiz ve kötüdür. Buralarda aluvyal topraklar, Hidromorfikaluvyal ve sahil bataklıkları bulunmaktadır. Kuru tarım arazilerinin 1739 hektarında yaģlık, hektarında çoraklık, sulu tarım arazilerinin hektarda yaģlık hektarında çoraklık, çayır ve mera arazilerinin 1278 hektarında yaģlık hektarında çoraklık problemi vardır. Mera arazileri dıģındaki 104

106 arazilerde developman projeleri uygulandığı için problemli sahalar gittikçe azalmaktadır. Orman funda ve özel ürün arazilerinde yaģlık ve çoraklık yoktur. Tuzluluk ve Sodiklik Adana ilinde drenajı bozuk sahaların hektarında (Toprakların % 6.8 i ) tuzluluk veya alkalilik ya da her iki problem birden görülmektedir. Bu problemlerin ildeki topraklarda ortaya çıkmasının baģlıca nedenleri : (1) Aluvyal materyalin deniz içinde veya yakınında vuku bulan ve devam eden depolanması, (2) Arazinin düz ve taban suyu seviyesinin yüksek olması nedeniyle tuzların üst topraktan yıkanmaması, (3) Yukarı arazilerden tuzların yıkanarak düzlüklerin çukur kısımlarında birikmesi, (4) DüĢük kalitede sulama suyunun kullanılması ve yeterli dengenin bulunmamasıdır. 243 hektarlık aluvyal sahil bataklıkları tuzlu-alkalidir. Hidromorfik aluvyal toprakların 302 hektarı hafif tuzlu, 9126 hektarı tuzlu, 401 hektarı hafif tuzlu-alkali, 7281 hektarı tuzlu alkalidir. Aluvyal toprakların hektarı hafif tuzlu, hektarı tuzlu, 7045 hektarı hafif tuzlu-alkali, 746 hektarı tuzlu-alkali, 168 hektarı alkalidir. 105

107 KAYNAKLAR Güç Birliği Vakfı Adana Ġli Çevre Durum Raporu, 2010 Adana Ġli 1.Tarım ġurası Komisyon Raporları Mülga Ġl Tarım Müdürlüğü ÇalıĢmaları,

108 F.FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1 Ekosistem Tipleri F.1.1 Ormanlar Adana Ġlinin Orman Varlığı Adana Ġlindeki toplam ormanlık alan 2002 yılı envanter çalıģmalarına göre Ha. olup, bunun ,5 Ha. ı Koru Ormanı, ,5 Ha. ı da Baltalık Ormandır Ha. lık ormanlık sahanın Ha. verimli orman olup, Ha. ı da bozuk karakterindeki ormanlık sahadır. Ġldeki ağaçlandırılacak alanlar ,0 ha.dır. F Ormanların Ekolojik Yapısı : Ormanların yayılıģında iklim ve toprak iliģkilerinin yanı sıra bölgenin jeomorfolojik yapısı da etkilidir. - Adana ilini orta Toros ların bir bölümü çevrelemektedir. Toroslar batıdan kuzey doğuya doğru uzun yaylaya kadar uzanır. Bu dağlar da 3000 m. yi geçen yükseklikler yanında, sert yamaçlara, tepelere ve vadilere rastlanmaktadır. Toroslar karayolu ile Gülek Boğazından, demir yolu ile de Horoz Boğazından Ġç Anadoluya bağlayan stratejik geçitlerdir. - Jeolojik yapı:adana; ihtiva ettiği zengin ve bereketli ovalar sayesinde Türkiye coğrafyasında oldukça önemli bir konuma haizdir. Adana ve Osmaniye illerini çevreleyen dağlar arasında kalan bölge Çukurovadır. Misis dağları bu ovayı ikiye ayırmaktadır. Güneyde kalan bölüme AĢağı Çukurova denir ve Akdeniz e kadar uzanır. Kuzeyde kalan kısma ise Yukarı Çukurova denilmektedir. - Hidrolojik yapı: Adana Ġlinin en önemli akarsuları Seyhan ve Ceyhan dır. Adana Ġli dahilinde ki göllerin tamamı set gölleridir. (Seyhan, Çatalan, Kozan..vb.) - Bölgenin iklim özellikleri ve toprak yapısı: Ġklim tipik Akdeniz Ġklim özelliklerine haizdir.yazları sıcak ve kurak,kıģları ılık ve yağıģlı geçer Yılın kurak olan kısmının büyük bölümünde rutubet yüksek oranlarda (%60 dan fazla) seyreder.ağaçların zor Ģartlara dayanmasında katkısı oldukça fazladır. Yukarı mıntıkalara çıkıldıkça tipik Torosların kireç anakayası üzerindeki oluģmuģ marn kalker karıģımlı yapılar mevcuttur. Orman toprakları özellikle Pos,Feke yöresinde zengin terrarosa tipi topraklara rastlanmakta ise de, aģağı rakımlarda kil oranı yüksek topraklar vardır. Adana ilini orta Toros ların bir bölümü ile Amanos dağları çevrelemektedir. Toroslar batıdan kuzey doğuya doğru uzun yaylaya kadar uzanır. Bu dağlar da 3000 m. yi geçen yükseklikler yanında, sert yamaçlara, tepelere ve vadilere rastlanmaktadır. Toroslar karayolu ile Gülek Boğazından, demir yolu ile de Horoz Boğazından Ġç Anadoluya bağlayan stratejik geçitlerdir. 107

109 F Ġlin Orman Envanteri Tablo 57: Ġl Sınırları Ġçerisindeki Ormanların Hakim Ağaç Türlerine Göre Dağılımı ĠLĠ AĞAÇ TÜRÜ ALANI Adana Kızılçam ,5 Karaçam ,5 Göknar ,0 Sedir ,0 Ardıç ,0 Fıstıkçamı 3.508,0 Halepçamı Sahilçamı 59,5 Kayın 70,5 MeĢe 7.275,0 Gürgen 0 Kavak 10,5 Karaağaç 8,0 Çınar 0 Okaliptus 185,0 Kıbrısakasyası 1.424,0 Diğer Yapraklı 178,5 Bozuk ,0 Toplam ,0 - Mülkiyet biçimlerine göre dağılımı: 1-Devlet ormanı : ,0 Ha. 2-Özel orman: 379,2 Ha - Ormanların kapladığı alanlar: Ha. Tablo 58: Ġl Sınırları Ġçerisindeki Ormanların Hakim Ağaç Türlerine Göre Dağılımı KORU BALTALIK ORMANLIK ĠġLETME VERĠMLĠ BOZUK TOPLAM VERĠMLĠ BOZUK MAKĠ TOPLAM TOPLAMI MÜDÜRLÜĞÜ % %0-10 %0-100 % %0-10 ha ha ha ha ha ha ha ha ADANA , , , , , , ,0 FEKE , , ,0 131,0 131, ,0 KOZAN , , , , , ,5 KARAĠSALI , , , ,5 SAĠMBEYLĠ , , , , , , ,0 POZANTI , , ,5 5,5 5, ,0 POS , , , , , ,0 TOPLAM , , , , , , ,0 ADANA ĠLĠ , , , , , , ,0 108

110 Ġlde; Adana Orman Bölge Müdürlüğü tarafından tomruk, tel direk, maden direk, sanayi odunu, kağıtlık odunu ve yakacak odun üretimi yapılmaktadır. Üretilen emvaller piyasaya açık artırmalı satıģ ile arz edilmektedir. Piyasaya arz edilen emvaller Doğu Akdeniz, Ġç Anadolu ve Güney Doğu Anadolu bölgelerinde ki tüketiciler tarafından inģaat sektörü, mobilya ve palet sanayinde kullanılmaktadır Ayrıca Türkiye TaĢ Kömürü ne (TTK) maden direk, Türk Telekom a tel direk satıģı yapılmaktadır. Kamu kurum ve kuruluģlarına tahsisen yakacak odun verilmektedir. Tablo 59: Orman Ürünleri Üretim-SatıĢ Durumları ÜRETĠM MĠKTARI SATIġ MĠKTARI SATIġ TUTARI Ürün Türü Birim ArtıĢ oranı %(+ -) Tomruk m ,3% Maden Direği m ,6% Tel Direği m ,5% Sanayi Odunu m ,8% Kağıtık Odun m ,6% Lif Yonga Od. m ,9% Yakacak odun m ,5% Sırık Ster % Tomruk m ,5% Maden Direği m ,1% Tel Direği m ,1% Sanayi Odunu m ,9% Kağıtık Odun m ,4% Lif Yonga Od. m ,3% Yakacak odun m ,9% Sırık Ster ,2% Endüstriyel odun bin YTL ,1% Yakacak odun bin YTL ,2% Dikili SatıĢ bin YTL % Toplam bin YTL ,3% Tablo 60: Odun DıĢı Orman Ürünlerinin (Reçine, Mantar, Kozalak, Sığla Yağı, Kekik, Defne V.S.) Yıllara Göre Miktar Ve ÇeĢitleri Ġle Üretim Alanları v.s. Ürün Adı SatıĢ Nevi Birimi Miktarı Tutarı (TL) Kekik Tarife Bedeli Kg Fıstık Çamı Kozalağı Tarife Bedeli Kg 75, Fıstık Çamı Kozalağı Açık Arttırma Kg 608, Mersin Yaprağı Tarife Bedeli Kg 1 30 TOPLAM

111 F Orman Varlığının Yararları Adana Orman Bölge Müdürlüğümüzde Kent ormanları (Seyhan, Karaisalı ve Adana Sakıp Sabancı) kurulmuģtur. Adana ilinde Peyzaj değeri yüksek 13 adet Orman içi dinlenme alanı tesis edilmiģtir. F Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları Bu bölüm aģağıdaki Ģekilde incelenmelidir; - Yıl içerisinde yapılacak olan orman kadastro çalıģmalarıyla ilgili programa alınan köy adedi, isimleri ve gerçekleģme miktarı, - Kadastrosu tamamlanmıģ orman alanı miktarı (ha), Orman Kadastro Mülkiyet durumları ile ilgili bilgiler aģağıdadır yılı içerisinde kadastro çalıģma programına alınan köy adedi ve gerçekleģme miktarı: Kadastrosu tamamlanmıģ orman alanı miktarı 589,316 Ha. Bu güne kadar 2/B ile orman dıģına çıkarılan alan miktarı 10,427 Ha. Tablo 61: Orman Kadastro ve Mülkiyeti ĠLĠ TESCĠLĠ YAPILAN ORMAN ALANI TESCĠLSĠZ TOPLAM TESCĠLĠ YAPILAN 2/B ALANI TESCĠLSĠZ TOPLAM GENEL TOPLAM Ha Ha Ha Ha Ha Ha Ha ADANA 504,937 84, ,316 3,585 6,842 10, ,743 Mevcut Özel Orman alanları miktarı ve Özel Ormanlardaki %6 lık yapılaģma 425,2 Ha. Özel Orman alanı mevcut olup 2012 yılı içerisinde özel ormanlardan yapılaģma izni verilmemiģtir Sayılı Orman Kanunu nun 16,17 ve 18. maddelerine göre ormanlık sahalardan verilen izin adedi miktarı ve alanlar aģağıdadır. Tablo 62: 6831 Sayılı Orman Kanunu nun 16,17, 18. Maddelerine Göre Ormanlık Sahalardan Verilen Ġzinler ĠZĠNLER 2011 Yıl Sonu Ġtibari Ġle Arası TOPLAM Adet Alan (Ha.) Adet Alan (Ha.) Adet Alan (Ha.) 16.Madde 893 1, , Madde 1,505 15, ,535 15, Madde 13 3, , Madde (Özel Ağaçlandırma) 245 3, ,656 T O P L A M 2,656 24, ,722 24,

112 F.1.2 Çayır ve Meralar Ġlimizde kurulan mera komisyonu 4342 sayılı mera kanunu ve ona bağlı yönetmelik kapsamında çalıģmalarını sürdürmektedir. Mera komisyonuna bağlı olarak 2 adet teknik ekip bulunmaktadır. Meralardaki en büyük sorun mera iģgalleridir. Meralarımızın korunması ve kullanımı 4342 sayılı mera kanunun 19 ve 22.maddelerinde belirtilen kurallar doğrultusunda iģlemler yapılmaktadır. Ġlimizde Mera Durumu: TESPĠT : 430 KÖY m2 TAHDĠT : 211 KÖY m2 TAHSĠS : 158 KÖY m2 Merası Olan Köy Sayısı : 239 Merası Olmayan Köy Sayısı : 191 Mera ÇalıĢması YapılmamıĢ Köy : 176 Toplam köy sayısı : 606 Sıra No Tablo 63: Mera Islah ÇalıĢmaları Ġli Ġlçesi Köy/Belediye Toplam Mera Alanı (da) Proje Onay Tarihi ve Süresi Yapılan Uygulamalar 1 Adana Ceyhan YeĢildam 896, Ekim, temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 2 Adana Ceyhan Birkent Bld , Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 3 Adana Kozan Bulduklu 410, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama,sulama sistemi yapımı 4 Adana KarataĢ ÇukurkamıĢ 3.029, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 5 Adana Seyhan DerviĢler Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 6 Adana Seyhan Karayusuflu Bld. 386, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 7 Adana Ġmamoğlu Alaybeyi 811, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 8 Adana Saimbeyli Avcıpınarı 1.871, Ekim, temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 9 Adana Ceyhan B.Burhaniye 219, Ekim, temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 10 Adana KarataĢ KüçükkarataĢ 244, Ekim, temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 11 Adana Ceyhan Mustafabeyli 776, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama,padoklara ayırma 12 Adana Seyhan Dörtağaç 601, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama,sıvat,havuz 13 Adana Ceyhan YeĢilbahçe 1487, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 14 Adana Kozan Pekmezci 167, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama 15 Adana Ceyhan Tatarlı 5381, Temizlik biçimi, gübreleme, otlatmayı planlama TOPLAM ,69 111

113 F.1.3 Sulak Alanlar 2011 yılına ait veriler elde edilememiģ olup geçmiģ yıllara ait veriler aģağıda verilmiģtir. Yumurtalık Lagünleri Ġl (ler) : Adana Ġlçe (ler) : Yumurtalık Yüzölçümü : ha Koordinatlar : K D Rakım : Deniz seviyesi Genel Bilgi : Ceyhan ağzı ve Yumurtalık Körfezi arasında kalan ve lagünler, tuzcul bataklıklar, tatlı su bataklıkları, çamur düzlükleri, sazlıklar, ıslak çayırlar, kumullar ve bir çam ormanından oluģan dev bir sulak alan sistemidir. BaĢlıca sulak alanlar, Çamlık (ya da Yumurtalık) Lagünü, Yelkoma Gölü (1150 ha), Ömer Gölü (350 ha), Yapı Gölü (300 ha) ve Darboğaz Gölü dür (380 ha). Bölgedeki diğer sulak alanların aksine, düzensiz bir kıyı çizgisine sahip bölge, denizle birçok noktada birleģmektedir; eski Ceyhan yatağı önemli kuģ alanlarının ortasından geçmektedir. Avcıali ve Esemen göllerinden oluģan Yelkoma Gölü, geniģ tuzcul bataklıklarla çevrili sığ bir lagündür. Ġlkbahar ve yaz aylarında gölün bir bölümü kuruyunca, özellikle kuzeyde geniģ çamur düzlükleri ortaya çıkar. Tatlı suyun kumullardan göle sızdığı bölümlerde sazlıklar vardır. Tuzcul bataklık ve çamur düzlükleriyle çevrili olan Çamlık Lagünü, Ömer Gölü, Yapı Gölü, Darboğaz Gölü ve daha küçük Kaldırım Gölü, kıģ aylarında su seviyesi yükseldiğinde tek bir büyük göl oluģturur. Ömer Gölü ve Çamlık Lagünü arasındaki bir yarımadanın üzerinde, 59 hektarlık bir alan kaplayan Türkiye nin nadir Halep Çamı (Pinus halepensis) ormanlarından biri bulunur. Önemli kuģ alanlarını çevreleyen tuzcul bataklıkların bir bölümü tarım alanına dönüģtürülmüģtür. Batı bölümünde büyükbaģ hayvanların otladığı geniģ ıslak çayırlar vardır. Yelkoma Lagünü nün ağzında, eski Ceyhan ağzında ve Çamlık Lagünü nün Yumurtalık Körfezi ne açıldığı yerde dalyanlar bulunmaktadır.(çamlık Lagünü ndeki,1300m uzunluğunda sazdan yapılma bir duvardır). Balıkçı kooperatifleri göllerde 1995 yılında 43 ton balık tutulduğunu rapor etmiģlerdir. Bölgede yavru balık da toplanmaktadır. Yumurtalık Körfezi, nesli tehlike altındaki yeģil kaplumbağanın (Chelonia mydas) Akdeniz deki bilinen tek kıģlama alanıdır. Flora ve Fauna : Önemli KuĢ Alanı Türleri; Alan, üreyen turaç (5 çift) akça cılıbıt ve küçük sumru popülasyonlarıyla Önemli KuĢ Alanı statüsü kazanır. KıĢ boyunca büyük sayılarda su kuģunu barındırmaktadır (maksimum ). Bunların en önemlileri, fiyu (maksimum 7198), kılıçgaga (maksimum 440), akça cılıbıt (maksimum 805) ve küçük kumkuģudur. (maksimum 2200). Ek bilgi; Alan üzerinden gerçekleģen bahar göçü, 1987 yılında WIWO (Hollanda tarafından yapılan bir araģtırma) ile ayrıntılı olarak incelenmiģtir. AraĢtırma, binlerce kıyı 112

114 kuģunun alanda konakladığını ortaya koymuģtur. Ancak dip faunasının, dolayısıyla besin maddelerinin yetersiz oluģundan, kuģlar bölgede çok kısa süre kalırlar. Mevcut Sorunlar : 1994 yılında Yumurtalık Lagünleri hektarlık bir Tabiatı Koruma Alanı ilan edilmiģtir. Önemli KuĢ Alanı bu koruma alanının sınırlarını izlemektedir yılında bölgeye SĠT Alanı statüsü verilmiģtir da Bayındırlık Bakanlığı bölgede, sulak alanın özelliklerini de dikkate alan bir Çevre Düzeni Planı hazırlamıģtır. Bu plan deltadaki yapılaģmayı düzenlemekte ve özellikle yazlık konut yapımına kısıtlamalar getirmektedir. Kaçak balıkçılık bölgedeki balık stoklarında büyük düģüģlere neden olmuģtur. DHKD nin 1996 yılında yaptığı bir çalıģmada, Yumurtalık Körfezi nde çok sayıda deniz kaplumbağasının trolcülerin ağlarına takıldığı ve daha sonra öldürüldüğü ortaya konmuģtur. Ağyatan Gölü Diğer ad(lar) Ġl(ler) Ġlçe(ler) Yüzölçümü Koordinatlar Rakım : Ağyayan Gölü, Akyayan Gölü : Adana : KarataĢ : 2200 ha : K D : Deniz Seviyesi Genel Bilgi : Ceyhan Nehri ağzının batısında yer alan 1130 ha. alana sahip, yer altı suları ve yağıģlı dönemde nehir sularıyla beslenen ve lagündür. En fazla 3 m. derinliğe ulaģan göl ile deniz arasında bağlantıyı Hurma Boğazı adında dar bir boğaz sağlar. Kuzeyinde geniģ ıslak çayırlıklar ve kıyılarda tatlı suyun ağır bastığı yerlerde küçük bataklık alanlar bulunur. Göldeki su seviyesinin, Çukurova daki diğer sulak alanlara oranla daha az farklılık göstermesi, çevresinde çamur düzlüğü ve tuzcul bataklıkların oluģumunu sınırlamıģtır. Bunlardan ikincisi, özellikle batı kıyılarında bulunur. Yüksek kumullar gölü denizden ayırır. Hurma Boğazı na yerleģtirilmiģ balık dalyanları bir kooperatif tarafından iģletilmektedir. Flora ve Fauna : Önemli KuĢ Alanı Türleri; Alan, en önemlileri sakarmeke, fiyu ve dikkuyruk (maksimum191) olmak üzere, kıģlayan çok sayıda su kuģu açısından önem taģır (maksimum ). Ayrıca üreyen turaç, akça cılıbıt, mahmuzlu kızkuģu ve küçük sumru popülasyonları barındırmasından ve leylekler (maksimum ) için önemli bir göç yolunun üzerinde bulunmasından dolayı Önemli KuĢ Alanı statüsü kazanır. Mevcut Sorunlar : Alanın koruma statüsü yoktur da Bayındırlık Bakanlığı bölgede, sulak alanın özelliklerini de dikkate alan bir Çevre Düzeni Planı hazırlamıģtır. Bu plan deltadaki yapılaģmayı düzenlemekte ve özellikle yazlık konut yapımına kısıtlamalar getirmektedir. Ağyatan Gölü nün kuzeyinde kalan tarım alanları AĢağı Seyhan Projesi dâhilinde sulanacaktır. Bu alanlardan dönecek atık sular, gölün batısından geçmekte olan bir kanal yoluyla denize boģaltılacaktır. 113

115 Akyatan Gölü Ġl (ler) : Adana Ġlçe(ler) : KarataĢ Yüzölçümü : ha Koordinatlar : K - 35 l6 D Rakım : Deniz Seviyesi Genel Bilgi : Seyhan Nehri nin eski bir ağzı olan Akyatan Gölü, Çukurova daki en büyük lagündür ve yüzey akımı, iki dere ve drenaj sularıyla beslenir. Kapladığı en geniģ alan 7500 ha., en derin yeri 4 metredir. Yaz boyunca alanı önemli ölçüde küçülür ve özellikle batı ucunda geniģ çamur düzlükleri ortaya çıkar. Aslında tuzlu bir göl olmakla birlikte, tuzluluk derecesi, yağıģ miktarına ve sulama dönemindeki drenaj suyu giriģine bağlı olarak büyük değiģimler göstermektedir yapımı büyük bir tahliye kanalı (YD3), tarım alanlarından dönen suları doğrudan göle taģır. Göl kıyılarında, geniģliği tatlı su sızıntılarına bağlı olarak farklılıklar gösteren dar bir bataklık ve sazlık Ģeridi bulunur. Göl ve kumsal arasında geniģ kumullar yer alır. Ancak, bunların doğal yapısı, kumul stabilizasyonu amacıyla dikilen akasya (Acacia), okaliptüs (Eucalyptus) ve çam (Pinus) ağaçları nedeniyle büyük ölçüde değiģime uğramıģtır. Kumul tepeciklerinin arasında yer alan çukurlarda küçük bataklıklar ve gölcükler bulunur. Akyatan ın el değmemiģ 22 km. uzunluğundaki kumsalı, yeģil denizkaplumbağasının (Chelonia mydas) Akdeniz deki son yumurtlama alanlarından biridir yılında kumsalın 12 kilometrelik bir bölümünde yapılan sayımlarda 500 e yakın yuva saptanmıģtır. Ayrıca, aynı sayımda adi denizkaplumbağasına (Caretta caretta) ait 25 yuva belirlenmiģtir. Göl tarım alanlarıyla çevrilidir. Pamuk baģlıca üründür, diğer önemli ürünler ise hububat, meyve, sebze ve çeltiktir. Sulama suyu Adana nın kuzeyindeki Seyhan Barajı ndan gelir. Yakın dönemde, kumullar ve göl arasında kalan düzlüklerde, çilek, hıyar, kavun ve karpuz tarımı yoğunluk kazanmıģtır. Bu tarlalar yer altı suyuyla sulanmaktadır. Akyatan Gölü nün kuzeydoğusundaki YemiĢli Gölü nü de kapsar. Mevsimsel bir göl olup yağıģlarla beslenen YemiĢli Gölü nün alanı, kıģ aylarında 800 hektara ulaģır. Yazın ise bir kısmı sazlıklarla kaplanan gölün kuruyan bölümlerinde tarım yapılır yılında Devlet Su ĠĢleri gölü kurutma çalıģmalarını yoğunlaģtırmıģtır. ġu anda gölün üzerinden birkaç büyük tahliye kanalı geçmektedir. Çok yağıģlı geçen 1996 yılı ilkbaharından sonra bile alanın tamamen kuru olması, gölün artık tümüyle kurutulmuģ olduğunu göstermektedir. Geleneksel dalyan balıkçılığı, Akyatan Gölü ndeki en önemli ekonomik etkinliklerden biridir. Denize açılan boğazın ağzında KarataĢlı balıkçılara ait bir dalyan bulunmaktadır. Balık çiftliklerinde kullanılmak üzere yavru balık da yakalanmaktadır. Flora ve Fauna : Önemli KuĢ Alanı Türleri; Üreyen yaz ördeği (5 çift), turaç (75 çift), sazhorozu, kocagöz, akça cılıbıt, mahmuzlu kızkuģu ve küçük sumru (100 çift) popülasyonlarıyla Önemli KuĢ Alanı statüsü kazanır. En önemlileri flamingo (maksimum 9579), suna (maksimum854), fiyu (maksimum ), elmabaģ patka (maksimum ), dikkuyruk 114

116 (Maksimum 978) ve sakarmeke (maksimum ) olmak üzere, büyük sayıda sukuģu (maksimum ) gölde kıģlar. Alan göç sırasında, küçük karabatak ile en önemlileri kılıçgaga (maksimum 1589), akça cılıbıt (maksimum 3918) ve küçük kumkuģu (maksimum 5165) olmak üzere, kıyı kuģları için büyük önem taģır. YemiĢli Gölü, eskiden sazhorozunun Türkiye de Göksu Deltası dıģında bilinen tek üreme alanıydı. Ancak, YemiĢli Gölü nün geri dönüģü olmayan biçimde tahrip edilmesi sonucu, bu nadir türün geleceği tehlike altına girmiģtir. Ayrıca, bahar göçü boyunca, büyük sayılarda çeltikçi ve leylekle birçok ördek ve kıyı kuģu türü de, yakın bir zamana kadar bu gölde görülmekteydi. Akyatan Gölü ve deniz arasındaki kumullar çeģitli türlerden küçük ötücülerin üreme ve konaklama dönemlerinde yaģam ortamıdır. Ġzmir yalıçapkını bölgede ürerken, alaca yalıçapkını çoğunlukla kıģ aylarında görülür yılında bir WIWO (Hollanda) ekibi tarafından yapılan çalıģmada, baharda çok sayıda kıyı kuģunun Akyatan Gölü nde konakladığı, ancak besin maddelerinin yetersiz oluģundan dolayı, bunların bölgede kısa bir süre kaldığı ortaya konmuģtur. Mevcut Sorunlar : Akyatan Gölü, 1987 yılında ha. alan kaplayan bir Yaban Hayatı Koruma Sahası ilan edilmiģtir. Ancak, kontroller çok zayıftır ve göl halen aģırı bir av baskısına maruz kalmaktadır da Bayındırlık Bakanlığı bölgede, sulak alanın özelliklerini de dikkate alan bir Çevre Düzeni Planı hazırlamıģtır. Bu plan deltadaki yapılaģmayı düzenlemekte ve özellikle yazlık konut yapımına kısıtlamalar getirmektedir. Tarımsal yoğunlaģmanın daha da artması, doğal alanlar üzerindeki baskıyı en üst seviyesine çıkaracaktır. DSĠ projesini inceleyen bir Dünya Bankası Uzman heyetinin görüģ ve önerileri çok çarpıcıdır. Heyet AĢağı Seyhan IV Projesi nin çevresel etkilerinin göz ardı edilmiģ olduğunu saptayarak projeyi sürdürmenin akılcı bir iģ olup olmadığını sorgulamıģ, geriye kalan doğal alanların korunarak, yöre insanı için alternatif gelir kaynaklarının geliģtirilmesi gerektiğini belirtmiģtir. Adana nın hızlı bir Ģekilde sanayileģmesi, çiftçilerin, Akyatan Gölü nün çevresindeki alanlar gibi, daha az verimli alanlara doğru kaymasına yol açmıģtır. Ayrıca, özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi nden gelen çok sayıda pamuk iģçisi ve ailesi, tüm alana yayılmıģ geçici ve sürekli çadırkent lerin kurulmasına neden olmuģtur. Göl ve kıyı arasındaki alanlarda da nüfus hızla artmaktadır. Kumullarda yakın dönemlerde baģlanan çilek, kavun ve karpuz tarımı (bunun için kumullar önce makinelerle düzleģtirilmektedir ) plansızdır ve bu alanlarda sulama için yer altı suyunun çıkarılması, deniz suyu sızıntılarına yol açabilecektir yılında gölün güneyinde, KarataĢ Kaymakamlığı ve Adana Çevre Vakfı tarafından üç katlı bir kuģ gözlem evi inģa edilmiģtir. Yapının yüksekliğinin yanı sıra, binaya ulaģım için yollar açılması ve elektrik getirilmesi gibi planlar, Akyatan Gölü nün son derece bakir olan bu bölümünde baģka geliģmeleri de özendirebileceğinden, çok büyük bir tehlike oluģturmaktadır. Gölde tutulan balık miktarı 25 yıl önceki yaklaģık 500 tondan 1995 yılında 60 tona inmiģtir. Dalyanın yakınlarında inģa edilen balık havuzlarının amacına ulaģamadığı belirtilmiģtir. Tarım Bakanlığı tarafından alanda lagün balıkçılığının geliģtirilmesi için ön araģtırmalar yapılmaktadır. 115

117 Tuzla Gölü Ġl (ler) : Adana Ġlçe(ler) : KarataĢ Yüzölçümü : 2800 ha Koordinatlar : K D Rakım : Deniz Seviyesi Genel Bilgi : Tuzla Gölü (maksimum800 ha.) Seyhan ağzının doğusunda yer alır ve Çukurova daki göllerin en batıda olanıdır. Gölün suyu, yılın büyük bir bölümünde hafif tuzludur. Su seviyesi özellikle kıģ yağıģlarından sonra yükselir, bu dönemde göldeki tuzluluk azalır. Gölün özellikle doğu tarafında geniģ çamur düzlükleri ve tuzcul bataklıklar bulunur. Denizden alçak ve dar bir kumul Ģeridiyle ayrılır. Kuzeyinde, 500 m. geniģliğinde bir Ģerit üzerinde kuru tarım yapılan tarlalar ve çayırlar vardır. Bu çayırlarda az sayıda büyükbaģ hayvan otlar. Kıyıdaki basit turistik tesislere ulaģımı sağlayan bir yol, gölün doğu tarafını ikiye ayırır. Kısa bir kanal gölün denizle bağlantısını sağlar. Denize açılan boğazda bir balık dalyanı bulunur yılında 30 ton balık yakalanmıģtır. (Güncel bir rapor, Tuzla Gölü nün, Çukurova Deltası ndaki yakın dönemde balık stoklarının düģmediği tek sulakalan olduğunu belirtmektedir.)önemli KuĢ Alanları sınırları içerisinde, Tuzla Gölü nün güneydoğusunda, kısmen Seyhan ın eski yatağı üzerinde yer alan, sık bitki örtüsüyle kaplı tatlı su bataklıkları, tuzcul bataklıklar ve gölcükler de bulunur. Yaz aylarında bu gölcüklerden bazılarının suyu pompaj yoluyla sulamada kullanılır. Böylece bunların bir bölümü yazın tümüyle kurur. Flora ve Fauna : Önemli KuĢ Alanı Türleri; Alan, üreyen yaz ördeği (30 çift), turaç (5 çift), kocagöz (20 çift), akça cılıbıt (1000 çift), mahmuzlu kızkuģu (50 çift) ve küçük sumru (200 çift) popülasyonları ile Önemli KuĢ Alanı statüsü kazanır. KıĢlayan sukuģları (maksimum ) arasında çamurcun (maksimum ) baģta gelir. Diğer üreyen türleri arasında uzunbacak (10 çift) ve kılıçgaga (5 çift) bulunur yılında bir WIWO (Hollanda) ekibi tarafından yapılan çalıģmada, baharda büyük sayıda kıyı kuģunun Tuzla Gölü nde konakladığı, ancak besin maddelerinin yetersiz olmasından dolayı, bunların kısa süre sonra alandan ayrıldığı ortaya konmuģtur. Mevcut Sorunlar : Tuzla Gölü nün tümü 1995 yılında kurulan 5769 hektar yüzölçümlü bir Yaban Hayatı Koruma Sahası nın içinde yer almaktadır da Bayındırlık Bakanlığı bölgede, sulak alanın özelliklerini de dikkate alan bir Çevre Düzeni Planı hazırlamıģtır. Bu plan deltadaki yapılaģmayı düzenlemekte ve özellikle yazlık konut yapımına kısıtlamalar getirmektedir de Seyhan Nehri nin en aģağı bölümleri seddelenmeden önce, göl yağıģlı dönemde nehir suyuyla beslenmekteydi. Gölün kuzeyinde kalan yaklaģık hektarlık bir alan, Devlet Su ĠĢleri nin AĢağı Seyhan Sulaması IV. Merhale Projesi dâhilindedir. Bu 116

118 sulama alanlarından dönecek sular, büyük ölçüde YD4 tahliye kanalı yoluyla denize akacaksa da, iki adet ikincil tahliye kanalı göle yöneltilecektir. Önemli KuĢ Alanının kuzeyindeki ve kısmen güney bölümü içindeki hazineye ait kumullar yöre çiftçileri tarafından düzleģtirilmiģ, burada kuraklığa dayanıklı kavun yetiģtirilmeye baģlanmıģtır. Yer altı suları da pompalanarak sulamada kullanılmaktadır. Resmi yetkililer tarafından da bilinen bu yasadıģı geliģmeye karģı herhangi bir önlem alınamamaktadır. Gölü ikiye bölen yolun etkileri bilinmemektedir. Kumsaldaki yazlık tesislerin geniģlemesine izin verilmeli, burada katı atık ve kumul erozyonu sorunu yaratan binlerce yaz ziyaretçisinin etkinliklerini düzenleyecek bir yönetim planı hazırlanmalıdır. DSĠ, göle bağlanacak ikincil tahliye kanalları yoluyla, göldeki tuzluluğu azaltarak balık üretimini 110 tona çıkarmayı hedeflemektedir. Türkiye nin diğer bölgelerinden yöreye gerçekleģen yoğun göç, Tuzla kasabası ve çevresindeki köylerin nüfusunu hızla çoğaltmakta, doğal alanlar üzerindeki baskıyı arttıran yeni geçici ve sürekli yerleģimlerin kurulmasına neden olmaktadır. F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler v.b) Yukarıda belirtilen ekosistem tipleri haricinde diğer alanlar (stepler v.s) bulunmamaktadır. F.2 Flora 2010 yılına ait veriler elde edilememiģ olup geçmiģ yıllara ait veriler aģağıda verilmiģtir. F.2.1 Habitat ve Toplulukları Ġlimiz, Yumurtalık Lagünü Milli Park Alanı içerisindeki bitki toplulukları aģağıda verilmiģtir. Bataklık (Sazlık) Tuzcul Bitkileri Alepocurus littoralis (Gouan) Parl Artemisia scoparia Boiss. Artrochnemum fruticosum Arundo donax L. Bolboschoenus maritimus (L.) Palla Calamogrostis pseudophragmites (Haller fil.) Koeler Carex divisia Hudson Conyza canadensis (L.) Cronquist Cyperus fuscus L. Cyperus glaber L. Cyperus longus L. Equisetum ramossimum Desf. Gladiolus italicus Miller Halimione portulacoides (L.) Aellen Halocnemum strobilaceum (Pall.) Bieb. -sahil tilkikuyruğu -pelin -çorak otu - masura kamıģı - sahil süvari çayır otu -Kanada Ģifa otu -dallı atkuyruğu -çorak otu -çorak otu 117

119 Imperata cylindirica Inula chritmoides L. Inula viscosa (L.) Aiton Juncus acutus L. Juncus maritimus Lam. Juncus rigidus Desf Limonium angustifolium Melilotus elegans Salzm. Najas minor Orchis coriophora Orchis morio Phragmites australis Plantago maritima Polygonum maritimum Potamogeton nodosus Pulicaria dysentarica (L.) Bernh. Ranunculus sphaerospermus Rubus sanctus Saccharum ravennue (L.) Murray Salicornia europae L. Scirpoides holoschianus (L.) Sojak Serapias vomeracea - Shoenus nigricans L. Sporobolus virginicus (L.) Kunth Suaeda altissima (L.) Pall. Tamarix smyrensis Tamarix tetragyna Typha latifolia -berdi Veronica anagallis-aquatica Kumul Bitkileri Aegilops cylindirica Alhagi mannifera Allium junceum L Anagallis arvensis Anchusa aggregata Lehm. Anthemis pseudocotula Boiss. Aristida caerulescens Desf. Asparagus tenuifolius Asphodelus aestivus Atriplex hastata L. Beta maritima L. Briza minor Bromus psammophilus P.M. Smith Bromus tectorum L. Cakile maritima Scop. Cardduus phynocephalus L. Carex flacca Carlina oligocephala Boiss. & Kotschy Centarium erythrea Rafin. -anduz otu -anduz otu -topuk otu, hasır otu -sahil hasır otu -taģ yonca, sinek tırfıl -su perisi -pis kokulu orkide -salep orkide -kargı, adi kamıģ -kum sinir otu -sahil çobandeğneği -su sümbülü, havyar otu -pire otu -su papatyası, su düğün çiçeği -böğürtlen -okluk -deniz börülcesi -su sandalye sazı -siyah baģ sandalye sazı -sahil ayrık otu -soda otu -ılgın -ılgın -yavģan otu -deve dikeni -tarla farekulağı -sığırdili -köpek papatyası -kuģkonmaz -çiriģ otu -karapazı -kum bromu -brom -deniz hardalı -tarla kangalı -ayak otu, saparna -domuz dikeni 118

120 Cionura erecta (L.) Griseb. Cistus creticus Cistus salviifolius Convolvulus lanatus Crepis foetida L. Crepis setosa Hall. fil. Cutandia memphitica (Sprengel) K. Richter Cyperus capitatus Vandelli Daphne sericea Daucus littoralis Dorichnium hirsutum - Echium angustifolium Elymus farctus (Viv.) Runemark ex Melderis Ephedra fragilis Desv. Epilobium hirsutum Erica manipuliflora Erodium laciniatum (Cav.) Willd. Erucaria hispanica (L.) Druce Eryngium maritimum Euphorbia helioscopia L. Euphorbia paralias L. Euphorbia peplis L. Euphorbia terracina L. Fonthanesia phllyroides Geranium disesectum L. Halopeplis amplexicaulis (Vahl.) Ung.-Sternb. Helianthemum stipulatum (Forssk.) C. Christ. Hordeum murinum L. Hyperrhania hirta (L.) Stapf. Imperata cylindirica Ipomae stolonifera (Cyr.) J.F. Gmelin Lactuca saligna L. Lagurus ovatus Lavandula stoechas Limonium greacum Lolium perenne Malva nicaensis All. Medicago littoralis (L.) Rohde ex Loiss. Medicago marina L. Myrtus communis Nerium oleander L. Osyris alba - Otanthus maritimus (L.) Hoffm. & Link Pancreatium maritimum L. Parapholis incurva Paronychia argentea Lam. Phalaris paradoxa Phllyrea latifolia Phoenix canariensis Phrasium majus L. -pembe çiçekli laden -beyaz çiçekli laden -havlı sahil sarmaģığı -hindiba -topuklu venüs otu -yabani defne -bodur sahil pıtrağı -engerek otu -elim otu -deniz üzümü -tüylü yakı otu -püren, funda -dönbaba -sütleğen -kum sütleğeni -sütleğen -cılbırtı, süpürge çalısı -turnagagası -güneģ gülü -sahil arpası -sahil gecesefası -söğüt marulu -tavģan kuyruğu -lavanta çiçeği -delice -ebegümeci -kum yoncası -sahil yoncası -murt, mersin -zakkum -kum zambağı, sahil ada soğanı -kıvrık ayrık -dolama otu -kanyaģ -pırnal -yabani hurma 119

121 Pinus brutia Ten. Pinus halepensis Piptatherum miliaceum Pistacia lentiscus L. Pistacia terebinthus L. Plantago logopus Polygonum maritimum L. Rhamnus oleoides Rubia tenuifolia Rumex conglomeratus Salsola kali L. Salsola soda L. Salvia viridis L. Sarcopoterium spinosum Senecio vernalis Silene cholorata Sinapis arvensis Smilax aspera Sonchus oleraecus L. Spergulari marina Thymbra spicata Thymelaea hirsuta Trachomitum venetum (L.) Woodson Trifolium resupinatum Urginea maritima Verbascum sinuatum Vitex agnus-castus Vulpia fasciculata (Forsskl.) Fritsch Xanthium strumarium L. Zygophyllum album -kızılçam -halep çamı -mastik, sakızlık -menengiç, sakız ağacı -sinirli ot -çobandeğneği -cehri -kökboyası -labada, kuzukulağı -dikenli çöğen, tuz otu -dikenli çöğen, soda otu -çayır ada çayı -kanarya otu -yeģilimtırak nakıl -yabani hardal - adi dikenli sarmaģık -adi eģek marulu -kekik -üçgül -ada soğanı -sığırkuyruğu -hayıt -pıtrak, sıraca otu Diğerleri (Sazlık ve Kumul Alan Çevresindekiler) Allium scorodoprasum L. Allium vinale L. Ammi majus Ammi visnaga Arum dioscoridis L. Avena sterilis L. Bellis perennis Brassica elongata Ehr. Brassica tournefortii Gouan Calendula arvensis L. Calicotome villosa Capparis spinosa Capsella bursa-pastoris (L.) Medik Centarium erythrea Centauria calcitrapa Chenopodium album L. Chondrilla juncea L. -diģ otu -yılanyastığı -yabani yulaf -çayırgüzeli, koyungözü -Ģamdan çiçeği -azgan -keber -çobançantası -yıldız gelin düğmesi 120

122 Chrozophora tinctoria Chrysanthemum coronarium L. Cichorium pumilum Jacq. Cirsium vulgare (Sevi) Ten. Clematis vitalba Convolvulus arvensis L. Conyza canadensis (L.) Cronquist Crateagus monogyna Cynodon dactylon (L.) Pers. Cyperus rotundus L. Dianthus strictus Ecballium elaterium (L.) A. Rich. Echinops viscosus DC. Echium italicum Erodium cicutarium (L.) L Herit Erodium gruinum (L.) L Herit Eryngium creticum Eryngium glomeratum Foeniculum vulgare Fumaria densiflora Galium aparina Haplophyllum buxbaumi Hedypnois cretica (L.) Dum.-Cours Heliotrophium europaeum Helminthoteca echioides Hymenocarpus circinnatus Hypericum polyphyllum Boiss. & Bal. Lathyrus gorgonii Parl. Lathyrus stenophyllus Boiss. &Heldr. Lavatera punctata Linum bienne Lonicera etrusca Lotus corniculatus L. Malva nicaensis Morus alba Onobryhis christa-galli (L.) Lam. Ononis reclinata L. Onopordum boissieri Willk. Ornithogalum umbellatum Paliurus spina-christi Pallenis spinosa (L.) Cass. Papaver rhoeas Picris altissima Delile Plantago lanceolata Plantago scabra Polypogon maritimus Willd. Polypogon monspeliensis (L.) Desf. Portulaca olereacus Prosopis farcta Psorolea bituminosa -kasımpatı, krizantem -köygöçüren -kanada Ģifa otu -eģek hıyarı, cırt atan -kirpi baģı -dönbaba -rezene, anason -mürdümük, yalancı bezelye -ebegümeci -beyaz dut -eģek dikeni -yıldız çiçeği -karaçalı -altıngöz -gelincik -sinir otu -çeti 121

123 Pulicaria dysentarica Quercus coccifera Ranunculus scleratus Rapistrum rugosum (L.) All. Rhamnus alaternus Ricinus communis Ruscus aculeatus Salix alba Sanguisorba minor Sanguisorba minor Scabiosa chalocephala Scolymus hispanicus L. Scrophularia canina L. Silybum marianum Solanum nigrum Thymbra capitata Tribulus terrestris Trifolium fragiferum Trigonella monspeliaca Ulmus minor Urtica urens Vicia cracca Vicia narbonensis Vitis sylvestris -pire otu -düğün çiçeği -adi hintyağı bitkisi -akkavak -çayır düğmesi, sincan otu -kangal, meryemana dikeni -it üzümü -çilek tırfıl -karacan, karaağaç -küçük ısırgan -kır fiyi -fare fiyi F.2.2 Türler ve Popülasyonları Adana ilinde yayılım gösteren bitki çeģitliliğini Akdeniz bitki topluluğu karakterize etmektedir. Akyatan kumul eksibelerine yapay bitki dokusu getirilirken doğan bitkilerinde topluluğa katıldığı görülmektedir. Arka alanda bulunan tarlaların ve lagünün sigorta görevini üstlenmiģtir. Seyhan Barajı kenarında murt, zakkum, kermes meģesi birliği ile yer yer de karaçalı, keçiboğan birlikleri yayılıma katılmaktadır. Bu alanda murt, zakkum, ılgın, gürgen, hayıt, erguvan, delice, karaçalı, sumak, akçakesme, katırtırnağı, cılbırtı, sarısabır, süpürge çalısı, tesbih, kekik, yalancı kekik, orman sarmaģığı, gıcır, geyik dikeni, okluk, topuk otu, berdi, kargı, patlangaç, melengiç, yasemin, yabani asma, kuģkonmaz, kamıģ, saz, çeti, kındıra, kapari, geliç, çoban düğmesi, çokça yayılım gösterirler metrede kızılçam eģik çevresi yer almaktadır. Çatalan, Nergizlik, Kozan Barajları yamaçlarında kızılçam ormanları yayılıma katılır. Yer yerde servi ve meģe iģtirak eder. Urgankıran, KaĢobası, Ġmamoğlu civarında murt, kermesmeģesi, birliklerinin hakimiyeti ile birlikte yalancı kekikte birliğe iģtirak eder. Ana kayanın karıģık ve kumtaģı olması nedeniyle doğal bitki dengesini bozarak toprağının Seyhan Barajına taģınmasına, eģikte ve ovada kullanılan pestisitlerden insektisit (böcek öldürücü), fungisit (mantar öldürücü), herbisit (yabancı ot öldürücü) sulak alanlardaki bitki topluluklarına ve yaban hayatına zararı çok yüksektir. Durak, Kocaveliler, Çatalan, Eğner, Kozan civarında ağır topraklarda karaçalı ve çırpıntının yayılıma katıldığı görülür. Demirçit, Karaisalı, Cingöz, Topallı, Akdam ve Kozan Barajı yamaçlarında murt, zakkum, karmeģesi, zeytin, katırtırnağı, defne, keçiboğan 122

124 keçiboynuzu birliklerinin yayılıma katıldığı görülür. Bucak sırtlarında, Kıralanın güneyinde, Çevik, Körkün, Eğlence Kanyonu ağızlarında sandal, ardıç birlikleri de yayılmaktadır metredeki kızılçam dağ çevresi yayılım alanında murt, zakkum, zeytin ağacı ve tesbihin devam ettiği görülür. Burada kızılçam ormanları hâkimdir. Yer yer meģe, ardıç ve andız ormanları da yayılıma katılır. Güneybatı rüzgarları ile denizden gelen nemli hava dağ silsilelerinin kıvrımlarına çarparak fazla yoğunlaģarak yağıģın artmasına neden olmaktadırlar. Dağların yerleģiminden dolayı aynı rakımlı yerler farklı yağıģ aldığı görülmektedir. Karaisalı, Kesrik, Aladağ, Çeritler saf kızılçam meģcereleri yer almaktadır. KarĢıt alanlarda andızların yer aldığıgörülür. Ġçlerde Pozantı ve Aladağ saf kızılçam ormanlarının Feke civarında da yayılım göstermektedir. Saf ormanların içine yerleģimler devam etmektedir metrede yerini alan Ceyhan Irmağı nın Nurdağı kısmında halep çamı yaygındır. 500 metreden yüksek yerlerde kır çevresi oluģur. Orman stepi ile Alp bitki birliklerinden oluģur. Kekik, yumakotu, geven, korunga birliği hâkimdir. Görüldüğü gibi çok zengin bir bitki tür çeģitliliği Adana ili için vardır denebilir. Adana Ġli florasına ait bitki türleri aģağıda verilmiģtir. Litoral Kayaların Karakteristik Bitkileri - Limonium gmelinii (Willd.) O.Kuntze - Crithmum maritimum L. - Mesembryanthemum nodiflorum L. Kıyı Kumullarının Karakteristik Bitkileri - Salsola kali L. - Cakile maritima Scob. - Eryngium maritimum L. - Euphorbia paralias L. - Pancratium maritimum (L.) Hoff. And Link. - Otanthus maritimus L. - Parapolis incurva L. - Euphorbia peplis L. Tuzlu Kıyı Bataklarının Karakteristik Bitkileri - Artrochnemum macrostachyum (Moric.) Moris - Atriplex portulacoides L. - Artrochnemum fruticosum (L.) Moq. - Salicornia europaea L. - Sueda prastrata Pall. Nehir Yatağı ve Bataklıkların Karakteristik Bitkileri - Typha latifolia L. -Phragmites ausralis (Cav.) Trin. - Iris pseudocorus L. -Juncus maritimus Lam. - Juncus acutus L. Dere Yataklarının Karakteristik Bitkileri - Carex divisa Huds. -Schoenus nigricans L. - Nasturtium officinale R. Br. -Veronica anagallis-aquatica L. 123

125 - Ranunculus aquatilis L. -Lemna trisulca L. - Lemna minor L. -Lemna gibba L. Maki Karakteristik Bitkileri - Quercus coccifera L. - Quercus infectoria Olivier - Ceratonia siliqua L. - Myrtus communis L. - Phillrea latifolia L. - Olea europea L. - Olea europea var. Sylvestris Mill. - Hypericum perforatum L. - Pistacia lentiscus L. - Pistacia terebinthus L. - Cotinus coggygria Scop. - Rhus coriaria L. - Cercis siliquastrum L. - Colutea arborescens L. - Smilax aspera L. - Paliurus spina-christi Mill. - Hedera helix L. - Clematis flammula L. - Laurus nobilis L. - Ruscus aculeatus L. - Asparagus acutifolius L. - Asparagus tennuifolius Lam. - Gonocytisus angulatus (L.) Spach. - Rhamnus oleoides L. - Spartium junceum L. - Osyris alba L. - Genista acanthoclada DC. - Jasminum fruticans L. - Genista lydia Boiss. - Calycotome villosa L. - Cistus creticus L. - Sarcopoterium spinosum (L.) Spach. - Lithodora hispidula (Sm.) Griseb. - Erica manipuliflora Salisb. - Teucrium polium L. - Coridothymus capitatus (L.) Reichb. - Origanum vulgare L. - Salvia officinalis L. - Urginea maritima (L.) Baker - Asphodellus aestivus Brot. - Muscari comocum (L.) Mill. - Muscari neglectum Guss. - Orchis coriophora L. - Cyclamen percicum Miller Konifer Ormanlarının Karakteristik Bitkileri - Pinus brutia Ten. -Pinus pinea L. - Pinus halepensis Mill. -Cupressus sermpervirens L. - Juniperus phoenicea L. -Juniperus oxycedrus L. - Cedrus libani Barr. -Abies cililcica Carr. Galeri Ormanlarının Karakteristik Bitkileri - Platanus orientalis L. -Liquidamber orientalis Mill. - Ulmus minor Mill. -Nerium oleander L. - Vitex agnus-castus L. -Ficus carica L. - Adianthum capiius-veneris L Yaprak Döken Ormanların Karakteristik Bitkileri - Quercus ithaburensis subsp. Macrolepis (Kotschy) Hedge & Yalt. - Quercus cerris L. - Fagus orientalis Lipsky. - Euonymus lotifolia (L.) Mill. - Staphyllea pinnata L. - Carpinus orientalis L. - Ostrya carpininfolia Scop. - Sorbus torminalis (L.) CR. - Cornus mas L. - Fraxinus ornus L. 124

126 - Acer monspessulanum L. - Populs tremula L. - Crataegus monogyna Jacq. - Styrax officinalis L. Synantropik Vejetasyon Karakteristik Bitkileri - Piptatherum miliaceum (L.) Cosson - Silybum marianum (L.) - Sorghum halepense (L.) Pers. - Onopordum illyricum L. - Medicago minima (L.) Desr. - Conyza canadensis (L.) Cronq. - Medicago arabica (L.)Huts. - Carduus pycnocefalus Jacq. - Medicago orbicularis (L.)All. - Sonchus oleraceus L. - Trifolium repens L. - Lactuca seriolla L - Trifolium campestre Schreb. - Xanthium strumarium L. - Trifolium resupinatun L. - Xanthium spinosum L. - Vesbascum sinuatum L. - Cripsis aculeata (L.) Aiton. - Capsella bursa-patoris (L.) Medik. - Portulaca oleracea L - Galium aparine L. - Tribulus terestris L. - Malva neglecta Wallr. - Chenpodium album L. - Cichorium intybus L. - Daruta stramonium L. - Matricaria chamomilla L. - Ecballium elaterium L. - Anthemis cotula L. - Hyoscyamus niger L - Anthemis chia L - Hyoscyamus albus L. - Bellis perennis L. - Urtica urens L. - Crepis foetida L - Parietaria judaica L. - Senecio vulgaris L. - Hordeum murinum L. - Chondrilla juncea L. - Poa annua L. - Carthamus lanatus L. - Stellaria media (L.) Vill - Carlina corymbosa L. - Capparis spinosa L. - Scolymus hispanicus L. - Veronica cymbalaria Bodard - Picnomon acarna (L.) Cass. - Centaurea calcitrapa L. F.3 Fauna 2011 yılına ait veriler elde edilememiģ olup geçmiģ yıllara ait veriler aģağıda verilmiģtir. F.3.1. Habitat ve Toplulukları Tektonik yapıya göre oluģan iklim farklılıkları ile uyum sağlayan bitki dokusunun yayılımı göstermesinin ardından aynı yerlere yaban hayatı da yerleģmektedir. Seyhan Irmağı Havzasının büyük bir bölümü Adana ili içerisinde kalmaktadır. Ceyhan Irmağı da Adana Ġli içerisinde denize ulaģmaktadır. Seyhan Irmağının kolları Çakıt, Körkün, Eğlence, Zamantı, Göksu kolları, Ceyhan Nehri ve deniz kıyısından göçer yaban hayatının her yıl geliģ gidiģi izlenebilmektedir. Tuzla, Akyatan, Ağyatan, Yumurtalık Lagünleri ile Seyhan, Çatalan, Kozan, Hakkıbeyli, Mehmetli, Nergizlik, Kürebeli Baraj ve Göletleri ilin sulak alanlarıdır. KuĢlar kuluçkaya yatar, konaklayan ve kıģlayan olarak sulak alanlarımızda bulunurlar. Göç mevsimi Mart ve Nisan dönüģ, Ekimde geliģ olarak görülür. 125

127 Adana Ġlinin yaban hayatı yayılımı 0-10 metredekaplumbağa ve sulak alan çevresi metrede turaç çevresi, bülbüller, metrede yırtıcı kuģlar çevresi, 1500 metrede yükseklerde yaban keçisi çevresi olarak sınırlandırılmıģtır.0-10 m. arasında deniz ve kumul alanda yaban hayatı deniz kaplumbağaları ile sulak alanlar çevresi olarak deniz kaplumbağalarının yumurta bırakma ve üreme alanlarını, kuģların kıģlama, konaklama, kuluçkalaģma alanlarını oluģturmaktadır. Ġlimizin sulak alanlarından Tuzla, Akyatan, Ağyatan, Yumurtalık Lagünlerinde su yüksekliği 6+2 metredir. Sulak alanlarımıza kuģlar Çoruh, Fırat üzerinden, Sultansazlığı, Tuz Gölü, Acıgöl, Sakarmeke, Ereğli Sazlığı, HotamıĢ Gölü, Sığla, BeyĢehir Gölünden Seyhan, Ceyhan, Berdan, Göksu ırmaklarının vadilerini takip ederek, gelip Ġskenderun Belen den Afrika ya gitmektedirler metrede turaç ve kınalı kekliğin yayılımı görülür. Bu yayılıma kuyruksüren, çakal da uyum sağlar metrede bülbüllerin ürediği görülür. Sırtlanda bu alana sığınmıģtır metrede yırtıcı kuģların ürediği görülür metrenin üzerinde ise dağ keçileri birlik oluģturmaktadırlar. Yaban hayatının barınma, beslenme ve üremelerine doğal unsurlardan kanyon, katman, orman, tarla, çalılık, otlar, akarsular, pınarlar, kayalar, yaylalar etkili olmaktadır. Sulak alanları, göçyolları ile yaban hayatının biyolojileri de göz önüne alınarak bakım alanlarının iģletilmesine devam edilmektedir. Bu güne kadar tesis ve tetkik edilen yaban hayatı sahası ha dır. Tabiatı Koruma Alanı ha dır. Aladağ Milli Parkı nın il sınırlarında kalan ha. alanı ile toplan ha dır. Diğer korunan alanlarla birlikte ilin % 10 unu kapsamaktadır. KarataĢ ilçesi, Akyatan Lagünü (11364 ha), Tuzla Lagünü (5769 ha) bakım amaçlı Yaban Hayatı Koruma Sahası olarak ayrılmıģtır. Ağyatan Lagünü ise tefrik edilmek üzere sıra beklemektedir. Ova kesiminde kullanılan pestisitlerin ve kent artıkları ile atıklarının etkisi sulak alanlarımızdaki hayatı tehlikeye atmaktadır. Pestisitler, yaban hayatına ayak, gaga, tohum, ot ve böceklerle bulaģmaktadır. Yaban hayatının iç organlarında biriken organların hareketlerini kısmen ve tamamen bozmaktadır. Yine pestisitler tüm yaban hayatının üremelerini azaltmakta, ölüme dahi sebep olmaktadır. Pestisitler kuģların yumurta kabuklarında kalsiyum eksikliğine neden olmaktadır. Yumurtalar zararlıları tarafından çabuk kırılıp yenerek üremede azalmaya sebep olmaktadır. Asıl etkisi ise kuģların göç ve soğuk havalarda pestisitler nedeniyle kan zehirlenmesi ile ölmesi ile görülmektedir. Tarlalarda sulamada kullanılan sudan dolayı su düzeyi azalan sulak alanların, doğal dengesi bozulmaktadır. Sulak alanlardaki bitki dokusunun yakılması ile hayvan türlerinin sayısında azalma olmaktadır. Kentsel, sanayi, endüstri ve tarımsal atık ve artıklar sulak alanlarda ve karada çevre kirliliği ve zehirli maddeler içerdiği için yaban hayatını etkisi altına almaktadır. Ova ve eģik bölgelerindeki tarlalarda yoğun gübre kullanımı olduğundan, yaban hayatı büyük sorunla karģı karģıyadır. AĢırı derecede azotlu gübre kullanılması nitrat ve nitrit zehirlenmesine sebep olmaktadır. Granül yapıdaki azotlu gübrelerin çeģitli hayvan türlerinin midesinde yeterli suyu bulamamasından dolayı ĢiĢmesi nedeniyle eritilememekte ve midenin sıkıģmasıyla beyin kanaması, kalp krizi, böbrek, bağırsak bozuklukları ve ölüm gibi sonuçlar doğurmaktadır. Akyatan Uygulama Projesinde üretilecek, barındırılacak, beslenecek türler miktar olarak belirlenmiģtir. Yaban hayatı sahasındaki yatay, dikey ve dağınık hareketleri kontrol altına alınması planlanmıģtır. Uygulama projesinde yaban hayatı ve bitki türlerine 126

128 yatırım yapıldığı gibi av, yayla turizmine, aracılığa ve eğitim hizmetlerine yatırım gereksinmektedir. Örnek olarak Görkün-Eğlence Kanyonlarında 3506 ha. alanda üreme, ha. alanda beslenme-üreme- barınma, ha. beslenme-barınma, 9254 ha. alanda beslenme ve avlanma yeri olarak ayrılmıģtır. Doğal dengedeki tür sayısının devamlılığı için üretilecek bireyler baģka sahalara dağıtılacak, avlanacak, üretime devam edecek ve saha içinde kalacakları belirlenmiģtir. Tüm yaban hayatı için uygulama projeleri geliģtirilmeli ve uygulamaya konulmalıdır. Türleri Adana Ġli faunasına ait hayvan türleri aģağıda verilmiģtir. Kurbağalar - Bombina variegata Sarı Kurbağa - Alytes obstertrican Ebe Kurbağası - Bufo viridis Haçlı Kurbağa - Rana pipens Adi Kurbağa - Hyla arborea Ağaç Kurbağası - Bufo calimata YeĢil Kurbağa Sürüngenler - Lacerta simonyi Küçük Kertenkele - Testudo hermanni Herman Kaplumbağası - Testudo graeca Yunan Kaplumbağası - Chemoeleo chamoeleo Bukalemun - Algyroides marchi Hareketli Kertenkele - Lacerta lepida Çit Kertenkelesi - Lacerta papca Cüce Çit Kertenkelesi - Lacerta viridis YeĢil Kertenkele - Padavcis muralis Duvar Kertenkelesi - Vipera ammodytes Akdeniz Engereği - Vipera xanthina Engerek - Vipera lebatina Sarı Engerek KuĢlar - Tachybabtes - Podiceps cristatus Tepeli Dalgıç - Podiceps nigricallis Kara Boyun - Pelecanus cripus Tepeli Pelikan - Pelecanus onoeratalus Pelikan - Phalacrocorax carbo Karabatak - Phalacrocorax pymaeus Cüce Karabatak - Nycticorax nycticorax Gece Balıkçılı - Bobulcus ibis Öküz Balıkçılı - Egratta garzetta Küçük Beyaz Balıkçıl - Egratta alba Beyaz Balıkçıl - Ardea cinerea Gri Balıkçıl - Platales leucoradia - 127

129 - Phoenicopterus ruber Flamingo - Anser anser Boz Kaz - Anser albifrons Sakarca - Cynus oler Sessiz Kuğu - Cynus cghup Ötücü Kuğu - Tadorna ferruginia Angut - Tadorna tadorna Suna - Nettarufina KızılbaĢ - Anas penolope Peruk Ördeği - Anas strepera Boz Ördek - Anas crecca Çamurcu - Anas platyrhynchos YeĢilbaĢ - Anas aculata Kıl Kuyruk - Anas clypeata KaĢıkçı Ördeği - Anas guerguedula Çıkrınçın - Marmaronetta Yaz Ördeği - Anthya fuligula TepeliÖrdek - Anthya ferina ElmabaĢ - Unidentified ducks - - Unidetified gulls - - Oxyura leucocephala Dikkuyruk - Porphyrio porphyria Saz Horozu - Rallus aquaticus Su Tavuğu - Porzana porzana Benekli Su Tavuğu - Gallinula chtoropus - - Fulica atra Sakarmeke - Grus grus Turna - Himentopus himentopus Uzunbacak - Charadrius hiaticula Halkalı Yağmurcun - Charadrius alexnidrius Yarım Halkalı Yağmurcun - Vanellus vanellus - - Calidris alba Çakıl KuĢu - Calidris minuta Küçük Kum KuĢu - Calidris alpina Dağ Kum KuĢu - Calidris minutalpina Küçük Dağ Kum KuĢu - Philomachus pugnax - - Asia flammeus Bataklık BaykuĢu - Gallinago gallinago Çulluk - Gallinago medica Ġri Çulluk - Limosa limosa Siyah Kuyruklu Çulluk - Numenius arguata Uzun Gagalı Çulluk - Tringa erythropus Kızılbacak - Tringa totanus Düdükçüm - Tringa stagnatilis Bataklık Düdükçümü - Tringa nebulovia YeĢilbacak Düdükçümü - Tringa ochropus YeĢil Düdükçüm - Larus minitus Küçük Martı - Larus genei Ġnce Gagalı Martı - Larus canus Adi Martı - Larus ridibundus KarabaĢlı Martı 128

130 - Larus angentatus Halkalı Martı - Gelochelidon nilotica Gülen Sumru - Sterua caspia Hazar Kırlangıcı - Sterua sandvicensi Deniz Kırlangıcı - Steua pavdicea Kırlangıç - Riparia riparia Kum Kırlangıcı - Chlidonia leucopterus - - Borchinus cedicnemus Karagöz - Ammoperdix griseogularis Kum Kekliği - Pandion haliaetus Bataklık Kartalı - Circus aeruginosus Saz Delicesi - Circus cynaeus Ekin Delicesi - Milvus milvus Kızıl Çaylak - Circaetus gallicus Yılan Kartalı - Accipites nimus Küçük Atmaca - Prunella modularis Çit Serçesi - Syvia boria Ötleğen - Phyiloscopus trochilus Söğüt Bülbülü - Saxicola rubetta Çayır Taral KuĢu - Montacola soltanus Gök Ardıç KuĢu - Qenanthe guenanthe Kuyruk Kapan - Brithasus rubeccula Nar Bülbülü - Luscinia magarhychos Bülbül - Aegithalus candatus BaĢtan Kara - Remiz pendilinus Çulha KuĢu - Ciconia ciconia Leylek - Ciconia nigra Kara Leylek - Streptopelia decaoto Kumru - Streptopelia senegelinsis Küçük Kumru - Cuculus canorus Guguk KuĢu - Bubo bubo Puhu - Francolimus francolimus Turaç - Ragulus regulus Çalı KuĢu - Luscinia luscinia Çalı Bülbülü - Coturnix coturnix Bıldırcın - Alectoris c hulcar Kınalı Keklik - Alectoris rufa Keklik - Alectoris graeca Keklik - Buteo buteo ġahin - Pernis apivorus Arı ġahini - Falco peregrinus Doğan - Falco subbute Delice Doğan - Falco columbaris Güvercin Doğan - Streptopelia turtur Üveyik - Columba cenas Güvercin - Athene noctua Kukumav KuĢu - Upupa epops Ġbibik - Dendrocopos majör Ağaçkakan - Hironda rustica Kırlangıç - Anthus trivialis Ağaç Ġncir KuĢu 129

131 - Anthus paratensis Çayır Ġncir KuĢu - Anthus cervinus Kızılgerdanlı Ġncir KuĢu - Motacilla alba Akkuyruk Sallayan - Motacilla flava Sarı Kuyruk Sallayan - Pycronotus barbatus Arap Bülbülü - Lanius colluro Çekirge KuĢu - Alauda arvensis Tarla KuĢu - Lacustella fuscinoides Dere Bülbülü - Cinclus cinclus Su KuĢu - Carduelis carduelis Saka KuĢu - Panser hispaniolensis Söğüt Serçesi - Pancer domesticus Serçe - Sturnus vulgaris Sığırcık - Vanalus vanalus Sığırcık - Pica pica Saksağan - Corvus covax Kara Karga - Corvus frugilegus Tohum Kargası - Corvus corane cornix LeĢ Kargası - Corvus monedula Küçük Karga - Columba palumus Tahtalı Güvercin - Columba liva Kaya Güvercini - Asio otus Orman BaykuĢu - Apus apu Ebabil KuĢu - Merops apiaster Arı KuĢu - Milvinus nigrans Kara Çaylak - Coracias garrulus Gök Karga - Accipiter gentilis Büyük Atmaca - Perdix perdix Çil Keklik - Tetraogallus caspius Ur Keklik - Buteo rufinus Kızıl ġahin - Neophron perenopteus Akbaba - Hispolais pallida Ardıç KuĢu - Saxicola targuata TaĢ KuĢu - Turdus pilaris Ardıç KuĢu - Turdus iliacus Pas Ardıç KuĢu Memeliler - Fethis chanus Saz Kedisi - Canis aurenus Çakal - Caster fibe r Kunduz - Mustela nivalis Gelincik - Huüadiuz huüadiuz Kokarca - Sciuris anomalis Ağaç Sincabı - Martes foina Kaya Sansarı - Martes martesmarles Ağaç Sansarı - Citellus citellus Tarla Sıçanı - Lutra lutra Su Samuru - Meles meles Porsuk - Sus scrofa Yaban Domuzu - Herpestes ichneumon Kuyruk Süzen 130

132 - Hyaena hyaena Sırtlan - Cricetus cricetus Cırlak Sıçan - Desmana pyrenaica Köstebek - Vulpes vulpes Tilki - Lepus europeus TavĢan - Microchiroptera sp. Yarasa - Capreolus capreolus Karaca - Canis lupus Kurt - Marmoto marmoto Dağ Sıçanı - Monochus monochus Akdeniz Foku - Mustela lutreda Bataklık Samuru a) Balıklar Tatlı Su Balıkları - Silirus glanis Yayın Balığı - Cyprinus carpio Sazan - Cyprinus carpio royal Aynalı Sazan - Lenciscus sp. Tatlı Su Kefali - Anguilla anguilla Yılan Balığı - Barbus barbus Bıyıklı Balık - Lucioperca lucioperca Sudak - Salmo gardnerji GökkuĢağı Alabalık Deniz Balıkları - Apagon nigripinnis - Upeneus moluccensis - Callionymus filamentosus - Upeneus moluccensis - Dussumeria acuta - Sillago sihama - Etmureus teres - Sphyraena chrysoteania - Cynoglossus sinusarabic - Sphyraena viridensis - Oxyurichthts papuensis - Saurida undosquamis - Sargocentron rubrum - Pelates quadrilineatu - Leiognathus kluzingeri - Stephanolepis diaspros Diğer Omurgalılar ( Su Ortamı + Kıyı ) Kurbağalar - Rana catesbelana Su Kurbağası - Rana avvalis Magrip Kurbağası - Rana dalmatica Çevik Su Kurbağası - Pelobates fuscus Sarımsak Kurbağası - Pelobates cultripes Sürüngenler - Emys orbicularis Avrupa Bataklık Kaplumbağası - Mauremy caspina Bataklık Kaplumbağası - Caretta caretta Deniz Kaplumbağası - Chelonia mydas Çorba Kaplumbağası - Elaphe guatuarlineta Dört Çizgili Yılan - Natrix natrix 131

133 F.3.2 Türler ve Populasyonları Yaban yaģamı türleri, endemik hayvan türleri ve yılın çeģitli zamanlarında geleneksel olarak kullandıkları yaģam ortamlarındaki populasyonları (memeliler, sürüngenler, amfibiler, kuģlar, balıklar) envanter çalıģmalarına dayanılarak belirtilmelidir. Populasyonların göç yolları üzerindeki konaklama noktaları, kıģlama yerleri, mevsimler veya aylar itibarı ile belirtilip, türler bilimsel ve yöresel adlarıyla verilmelidir. Önemli hastalık ve zararlılar ile bunların mücadelesi hakkında da bilgi verilmelidir. Av hayvanlarının adları populasyonu ve bunlar için alınan Merkez Av Komisyon Kararları belirtilmelidir. F.3.3 Hayvan YaĢama Hakları F Evcil Hayvanlar F Sahipli Hayvanlar Konu ile ilgili Seyhan Ġlçe Belediyesinden Gelen Bilgiler; Seyhan Ġl düzeyindeki sahipli hayvanların türleri, sayıları ve korunması için alınan tedbirlere ait bilgiler ile ev ve s satıģ ve barındırma yerlerinin durumu Gıda, Tarım ve Hayvancılık Ġl Müdürlüğü ile Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı 7. Bölge Müdürlüğü tarafından belirlenen komisyon takip etmektedir. Belediyemize kayıtlı evcil hayvan sayısı 617 olup, ev ve süs hayvanları satıģ yerleri sayısı 8 dir. Konu ile ilgili Yüreğir Ġlçe Belediyesinden Gelen Bilgiler; Yüreğir Ġlçesi mücavir alanı içerisinde her hangi bir ev ve süs hayvanı satıģ noktası mevcut değildir. Tablo 64: 2011 Yılı Ġçerisinde Kayıt Altına Alınan Sahipli Köpek Cinsleri Ve Adedi Rotweiler 3 Boxer 2 Kurt 11 Sakit 1 Kangal 11 Terrier 5 Husky 3 Alman Ģheport 2 Sibirya kurdu 3 Kurt melez 5 Kırma 3 Pointer 8 Toplam 57 Konu ile ilgili Yüreğir Ġlçe Belediyesinden Gelen Bilgiler; Ġlçemiz düzeyinde tarihi itibari ile 235 adet sahipli çeģitli tür ve cinste 132

134 köpek kaydı mevcuttur. Sahipli köpeklerin kayıt sırasında kuduz ve parazit aģıları kontrol edilmektedir. Mevcut parklarımızda (Dağalpark-1) sahipli köpekler için gezdirme alanı bulunmaktadır. F Sahipsiz Hayvanlar Sahipsiz hayvanlar için Ġlimizde Adana BüyükĢehir Belediyesine ait 14 dekar alana kurulu, 2000 adet kedi ve köpek alım kapasitesine sahip hayvan barınağı bulunmaktadır. Barınakta 5 ilçe belediyesi tarafından toplanarak belediyemize ait barınağa getirilerek burada kedi ve köpeklerin kısırlaģtırma operasyonları, kuduz aģıları, parazit ilaçlamaları yapılmakta olup, kulaklarına küpe takılmak sureti ile iģaretlenerek yine ilçe belediyeleri ekiplerince getirildikleri ortama bırakılmaktadır. YaĢlı ve mağdur hayvanlar, barınakta koruma altına alınmaktadır yılında barınağa getirilen baģıboģ hayvan sayısı 3478, kulak küpesi takılan hayvan sayısı 2849, kısırlaģtırma operasyonu 2074, kuduz aģısı 3754, sahiplendirilen hayvan âdeti 669 dur.a BüyükĢehir Belediyesi 2011 yılına ait verileri göndermemiģtir. Seyhan Ġlçe Belediyesi: 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanununca il genelinde baģıboģ ile gezen sahipsiz hayvanlar tarafımızdan toplanarak BüyükĢehir Belediyesi Hayvan Barınağına tutanakla teslim edilmekte olup 2011 itibariyle BüyükĢehir Belediyesi Hayvan Barınağında toplamda 1676 sokak hayvanı teslim edilmiģtir. Seyhan Ġlçe Belediye sınırlarımız içerisinde adet sahipsiz sokak hayvan bulunduğu tahmin edilmektedir. BüyükĢehir Hayvan Barınağına teslim edilen sahipsiz hayvanlar önce müģahede altına alınıp daha sonra gerekli tıbbi müdahale yapılmakta ve rehabilite edildikten sonra ekiplerimiz tarafından alındığı doğal ortama bırakılmaktadır. Yüreğir Ġlçe Belediyesi: Belediyemiz ilgili birimine bağlı sahipsiz ve baģıboģ hayvanları toplama ekibimizin 5199 sayılı hayvanları koruma kanunu ve yönetmelik çerçevesinde 2011 yılı içerisinde baģıboģ ve sahipsiz saldırgan, hasta ve kaza sonucu yaralanan hayvanları alarak BüyükĢehir Belediyesi hayvan barınağına 1808 adet kedi ve köpeği teslim etmiģ olup, burada kısırlaģtırılıp aģıları yapılan, küpelenen hastalıkları iyileģtirilen, 390 adet muhtelif cinsteki hayvanlar tekrar alındıkları doğal ortamlarına bırakılmıģtır. Çukurova Ġlçe Belediyesi: Ġlçemiz sınırları içerisinde 500 e yakın sahipsiz sokak köpeği mevcuttur yılında yaptırdığımız hayvan barınağında 296 adet bakıma muhtaç, yaģlı, sakat ve saldırgan köpek bulunmaktadır yılından bugüne kadar 286 adet köpek (erkek- diģi) kısırlaģtırılmıģtır. Barınağımızda Ģu ana kadar 458 adet hayvan giriģ çıkıģı olmuģtur. Gelen hayvanların kuduz aģıları ve diğer parazit uygulamaları yapılarak, bunlardan 82 si sahiplendirilmiģ olup, 80 adeti 5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu na göre alındığı ortama tekrar bırakılmıģ ve Ģu an barınağımızda saldırgan, hastalıklı ve bakıma muhtaç 296 adet köpek barınmaktadır. F Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil Yaban Hayvanlar Konu ile ilgili Doğa Koruma Mill Parklar Genel Müdürlüğünden Müdürlüğümüze bilgi ulaģmamıģtır. 133

135 F Hayvan Hakları Ġhllaleri Konu ile ilgili Doğa Koruma Mill Parklar Genel Müdürlüğünden Müdürlüğümüze bilgi ulaģmamıģtır. F Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü KuruluĢlarla ĠĢbirliği 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ve tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Hayvanların Korunmasına Dair Uygulama Yönetmeliği çerçevesinde ilçemiz sınırları içerisinde üzerimize düģen görevler, Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğümüz Veterinerlik birimince yerine getirilmektedir. Sorumluluklarımız yerine getirilirken ilgili kurum/kuruluģlar ve gönüllü kuruluģlardan DOHAYKO ile de ortak çalıģmalar yürütülmektedir. Bu çerçevede, yırtıcı ve tehlikeli hayvanların kayıt altına alınabilmesi ve kısırlaģtırılması, ev ve süs hayvanları satan iģletme sahiplerine verilecek eğitim çalıģmalarının organize edilmesi, sahipli hayvanlara ait kimlik bilgilerinin kaydedilerek sahiplendirilen hayvanlara tasma numarası verilmek suretiyle sahipli hayvanların takip iģleminin yapılması iģlemleri yapılmaktadır. Ayrıca hayvanları koruma, sevdirme ve tanıtma konusunda gönüllü kuruluģ olan DOHAYKO ile birlikte ortak çalıģmalar yapılmakta olup bu konuda hazırlanan görsel çalıģmalar gerekli bilincin oluģturulması için ulusal ve yerel medya aracılığıyla kamuoyuna duyurulmaktadır. F.4 Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümdeki Bilgilerin Ġsteneceği Alanlar 2011 yılına ait veriler elde edilememiģ olup geçmiģ yıllara ait veriler aģağıda verilmiģtir. F.4.1 Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar F Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesinde Tanımlanan Ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiatı Koruma Alanları Aladağ Milli Parkı Alanın Resmi Adı : Aladağ Milli Parkı Coğrafik Konum: Saha Kayseri, Niğde, Adana Ġlleri sınırları dâhilinde kalmaktadır. Genel alanı içinde, 1056 m rakımlı yerler olduğu gibi 3756 m rakımlı yerlerde mevcuttur. Ortalama rakım m civarıdır. Alan: Toplam alan ha alan olup bu alanın hektarlık kısmı Adana il sınırları içerisinde kalmaktadır. Alanın Açıklamalı Tanımı Saha içerisinde, Demirkazık Tepesi (yüksekliği 3756 m. olup en yüksek tepedir aynı zamanda ülkemizde önemli yükseltileri arasında kalır), Yedi Göller (3500 m. yükseklikte bulunur), Hacer Ormanı (2750 ha.), KapuzbaĢı ġelaleleri ve Acısu gibi doğal kaynakları ile yurdumuzun ender doğa parçalarından biridir. 134

136 Yasal Konumu tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulu kararına göre 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 3. Maddesine dayanılarak Aladağ Milli Parkı ilan edildi. YerleĢimler ve Nüfusları Aladağlar Milli Parkı,Kayseri Ġli, Yahyalı Ġlçesine 30 km., Niğde Ġli, Çamardı Ġlçesine 15 km. ve Adana Ġli, Aladağlar Ġlçesine 26 km. uzaklıktadır. Aladağlar Akdeniz Bölgesinde yer alan Orta Toros Dağları nın en yüksek ünitesidir. UlaĢım karayolu ile sağlanmaktadır. Sosyo- Ekonomik- Kültürel-Tarihsel Özellikler Saha Torosların yüksek dağ köylerini içine almaktadır. Sosyo-ekonomik ve kültürel değerleri yönünden bakıldığında; mevcut yöre halkı, tarım ve hayvancılıkla uğraģan fakir orman köylülerini kapsamaktadır. Koruma alanı içerisinde tarihsel/kültürel değeri olan yapılar bulunmamaktadır Fiziksel Özellikler (Karasal- Denizsel) Ġklim Özellikleri Yöre klimatik açıdan kendine has özelliklere sahiptir. Yazları sıcak, kıģları soğuk ve karlı olup, yörenin yüksek yerlerinde karlar kalmaktadır. Yörede gündüz ve gece sıcaklık farklı oldukça fazla olup, geceleri göllerin donmasına neden olan düģük sıcaklık, gündüzleri 30 dereceye kadar çıkmaktadır. Jeomorfoloji (Topografya vb. morfolojik özellikler) Aladağlar Milli Parkı gerçek anlamda bir jeomorfolojik açık hava müzesidir. Yörenin Ģekillenmesinde yapı ile birlikte flüvial koģullar ve pleistosen buzullaģması ile önemli rol oynamıģtır. Yörede bu iki unsura ait değiģik morfolojik birimlere rastlamak çok olağandır. Yörenin belli baģlı jeomorfolojik karakteri vadilerde derin bir Ģekilde parçalanmasıdır. Buzul morfolojisine ait birçok izlere rastlanmaktadır. Jeoloji (Varsa sedimantoloji ile ilgili bilgiler de dâhil) Jeolojik yapı açısından Aladağlar Milli Parkı, değiģik zamanlara ait formosyonlarla temsil edilmekle birlikte en yaygın formosyon, mesozoik yaģlı kireç taģlarıdır. Bunun yanında sahada etrüsif volkanızmanın ürünü olan gabro, piroksezit gibi kayaçlara ve daha genç dönemleri karakterize eden tersiyer ve kuaterner oluklarına da rastlanmaktadır. 135

137 dâhil) Hidroloji-Hidrojeoloji (Yerüstü ve yer altı suları, varsa jeotermal kaynaklarda Toprak yapısı Orta Toros silsileleri üzerinde kayaçlar olarak, yaģlı kireçtaģlarını barındıran Aladağlar, çeģitli derinlik ve yapıda toprak türlerini içine almaktadır. (Esmer orman toprağı, Terra Rossa, Redsina vb.) Flora ve Fauna (Karasal, denizsel ve iç sular kapsamında, özellikleri, endemik ve tehdit altındaki) Saha, vegetasyon açısından çok zengin olup hâkim türler, kızılçam ve karaçametredir, sedir ve göknara da rastlanmaktadır. Orman üst sınırından itibaren Alpin zon baģlar. Bu zonda Alpin çayırlar yer almaktadır. Yaban keçisi, vaģak, sansar, su samuru, tilki, kurt ve yaban domuzu gibi hayvanlara ve kuģ türü olarak ur kekliği, kınalı keklik, kartal, doğan, Ģahin, karga ile birlikte küçük kuģ türleri de bulunmaktadır. Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu (Tarım Envanter ve mülkiyet bilgileri varsa dahil, turizm, rekreasyon, ulaģım ve altyapı, vb.) Alan turizm açısından önemli kaynar değerlere sahiptir. Doğa yürüyüģü ve Çadırlı kamp yapma olanağı vardır. Mevcut Sorunlar (Hassas bölgenin doğal yapıdan uzaklaģtığı alanlar, vb.) Milli Parkın master plan çalıģması 1999 yılında baģlamıģtır. Saha turizm açısından gelir sağlayan bir konuma heniüz gelmemiģtir. Yumurtalık Lagünü Milli Parkı 1. Alanın Resmi Adı :YumurtalıkLagünü Milli Parkı 2. Coğrafik Konum : Enlem Kuzey Boylam Doğu 3. Alan 3. 1 Toplam Alan : ha Kara Yüzeyi :8.698 ha Su Yüzeyi :7732 ha Kıyı Uzunluğu : Alanın Açıklamalı Tanıtımı Çukurova Deltası, Türkiye nin en büyük alüviyal alanlarından birisi olup, dağları ile bu dağlara kuzey-güney yönünde yaklaģan Amanos Dağları silsilelerinin arasında yer almaktadır. Yumurtalık Tabiatı Koruma Alanı ise bu deltanın doğu kesiminde yer alır. 136

138 Yasal Konumu tarihli ve 94/5451 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Tabiatı Koruma Alanı olarak belirlenen Yumurtalık Lagünü nün tabiatı koruma alanı statüsünün kaldırılarak Yumurtalık Lagünü Milli Parkı olarak belirlenmesi; ilgili bakanlıkların görüģüne dayanan Çevre ve Orman Bakanlığının tarihli ve sayılı yazısı üzerine,2873 sayılı Milli Parklar Kanununun 3 üncü maddesine göre, Bakanlar Kurulu nca tarihinde kararlaģtırılmıģtır. Adana Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu nun tarih ve 1609 sayılı oluru ile 1. Derece Doğal Sit Alanı olarak tescil edilmiģtir.2005 yılında ise Uluslararası Sulak Alanların Korunması SözleĢmesi (Ramsar SözleĢmesi) listesine dâhil edilmiģtir. YerleĢimler ve Nüfusları Tabiatı Koruma Alanı içersinde yerleģim merkezi bulunmamaktadır. Ancak koruma alanının kuzeyinden geçen KarataĢ-Yumurtalık yolu üstünde yer alan Kaldırım, Zeynepli (Kuzupınarı), DeveciuĢağı yerleģim yerleri oldukça yakındır. Kaldırım, Zeynepli (Kuzupınarı), DeveciuĢağı köylerinin belediye ve muhtarlık sınırları Koruma Alanı içerisinde kalmaktadır. Ġdari sınırları koruma alanı sınırlarına girmemekle birlikte, yakın olmaları nedeni ile alanı etkileyen yerleģmeler Haylazlı, YeĢilköy ve Adalı köyleridir. YerleĢmeler 1990 Nüfus Sayımı Sonucu Kaldırım 2355 Haylazlı 559 DeveciuĢağı 724 Zeynepli 1583 Sosyo- Ekonomik- Kültürel-Tarihsel Özellikler Bölgenin ekonomisinde etkin iki sektör balıkçılık ve tarımdır. Bu sektörler bölge nüfusunun % 90 nın geçim kaynağını oluģturmaktadır. Arkasından hayvancılık gelir. Yumurtalık lagünü Tabiatı Koruma Alanı içerisinde arkeolojik değerler bulunmamakla birlikte, antik çağda Klikya bölgesi içerisinde yer alması sebebi ile yakın çevresinde arkeolojik öneme sahip birçok kalıntı mevcuttur. Fiziksel Özellikler (Karasal- Denizsel) Ġklim Özellikleri Yörede Akdeniz iklim özellikleri mevcuttur. Jeomorfoloji (Topografya vb. morfolojik Özellikler) Ceyhan Deltsının oluģumu tersiyer sonlarından itibaren geliģen Kuzeydoğu Akdeniz- Klikya Havzasının jeolojik evrimi ile doğrudan bağlantılıdır. 137

139 Doğu Akdeniz kıyılarında Çukurova nın geniģ kıyı ovaları sistemi gerçekte Erdemli, Berdan, Tarsus, seyhan ve Ceyhan ırmaklarının pleyistosen ve holosende birlikte oluģturdıkları deltalar kompleksidir. Bu deltalkarın geride kuzeydeki dağlık-tepelik alanlara yaslanan kesimlerinde, kuvaternlerin ilk dönemlerinde yani playistosende oluģmuģ ova tabanları bir yandan tektonik hareketler nedeniyle kuzeydeki dağların yükselmesi öte yandan tektönik östatık deniz değiģmeleri nedeniyle deniz kıyısının güneye çekilmesi sonucu bugün metre arasında yükseklikte yarılmıģ Ģekiller haline dönüģmüģtür. Jeoloji (Varsa sedimantoloji ile ilgili bilgiler de dâhil) Koruma alanı Ceyhan Nehrinin denize döküldüğü delta düzlüündeki alüvyon saha üzerindedir. Koruma alanı ve yakon çevresindeki jeolojik formasyonlar yaģlıdan gence doğru KarataĢ Formasyonu, Kızıltepe Formasyonu, KaliĢ Alivyon Kumul ve Kumsallardır. Hidroloji - Hidrojeoloji (Yerüstü ve yer altı suları, varsa jeotermal kaynaklarda dâhil): Koruma alanının güney ve doğusu Akdeniz, Kuzeydoğusu Yumurtalık Körfezi, Kuzey ve batısı ise kara parçası ile çevrilidir. Kuzey ve kuzeybatıdan, yazın kuruyan kuru dereler ile bölgenin önemli öakarsuyu olan Ceyhan Nehri koruma alanı Ģçinden geçerek Akdeniz e dökülür. Kuru dereleri Adalı, Kaldırım, Zeynepli ve KamıĢlı dereleridir. Pınarları Fettah Pınarı ve Ağkum, Garanal pınarlarıdır. Yer altı suyu ise yüzeye çok yakındır. Koruma alanı içinde kalan göller ise EĢemen, Avcıali, Akgöl, Yapı, Ömer, darboğaz ile Arapboğazı gölüdür. Toprak yapısı: Alanda alüviyal sahil bataklığı, koliviyal hidromorfik alüviyal ve alivüyal olmak üzere dört ana toprak grubu bulunmaktadır. Siltasyon birikimi neticesinde deniz suyunda bulunan tuzlarında çökmesiyle oluģan kil ve kum karıģımı topraklardan oluģmuģtur. Flora ve Fauna (Karasal, denizsel ve iç sular kapsamında, özellikleri, endemik ve tehdit altındaki) Alan içerisinde geniģ düzlkleri kaplayan tuzcul bataklık ve çorak alanlar klimaks safhaya ulaģmıģ kumullar ve ülkemizde nadir olan pinus, halepensis, miller ormanları olmak üzere üç farklı vejetasyon tipi göze çarpar. Saha içerisinde 59 ha. alanı kapsayan bozuk halep çamı meģçeresi bulunmaktadır. Ayrıca karaağaç, söğüt, kavak, hayıt, mersin, taflan, katırtırnağı, topuk, saz gibi bitkilerle birlikte, çoğunlukla kurakçil, tuzcul step bitkilerinin hâkim olduğu görülür. Bitki dokusu içerisinde tilki, kunduz, turaç, bıldırcın, keklik, kuyruksüren, çakal, domuz, kurbağa, yılanlar, Kara kaplumbağaları, deniz kaplumbağaları, arıcıllar, kırlangıçlar, kum serçeleri, bulunmaktadır. Göl ve boğazlarda martılarla birlikte göçmen kuģlarının seksenden fazlası bu alanda kıģlamaktadır. Kefal, levrek, çupra, lagos, dudakçı yılan balığı, gümüģ, barbunya, lüfer, kılıç, çatalkuyruk, karakulak gibi balıklar bulunmaktadır. Karides ve yengeç türlerinden özellikle mavi yengeç (Calinectus sapidus) diğer önemli deniz canlılarını oluģturmaktadır. 138

140 Yumurtalık Körfezi Chelenoia mydas (YeĢil Deniz Kaplumbağası) tek kıģlama yeri olup yumuģak kabuklu nil kaplumbağasının da barındığı yerdir. Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu (Tarım Envanter ve mülkiyet bilgileri varsa dahil, turizm, rekreasyon, ulaģım ve altyapı, vb.) Saha nadir ekosisteme sahip olduğu için bilimsel ve eğitim amaçlı Tabiatı Koruma Alanı ilan edilmiģtir. Ayrıca önemli önemli sulak alanlarımızdan biri olduğundan, ekolojik değeri yüksek zengin ve değiģik türden çok sayıda bitki ve hayvan türünün yaģamasına uygun ortamlar sağladığından ve özellikle göçmen kuģların göç yolu üzerinde olması nedeniyle bu kuģlara ev sahipliği de yapmaktadır. Bu nedenlerle eko turizm faaliyet alanları için öncelikli bir alandır. Ancak tanıtımı çok yapılamamıģtır. Yumurtalık, Kaldırım yolu asfalt olup, ayrıca Misis e kadar asfalt durumdadır. Mevcut Sorunlar (Hassas bölgenin doğal yapıdan uzaklaģtığı alanlar, vb.) Devlet Su ĠĢlerinin alanın kuzeybatısında ha., kuzeydoğusunda ise9890 ha. sulamayı öngören, kısmen tamamlanmıģ projeleri vardır. Tüm projelerde, tarımda dönen suların sulak alana karıģmasını engelleyecek önlemler alınmıģtır. Ancak sulak alana olan yüzey akımının azalacak olmasının alan üzerindeki etkilerini inceleyen bir çalıģma yapılmamıģtır. Alanın doğusunda yer alan Yumurtalık Serbest Bölgesinde ağır metal endüstrisi tesisleri ve Irak petrollerini taģıyan boru hattının ulaģtığı bir tanker dolum tesisi bulunmaktadır. Orta Asya petrollerinin taģınacağı olan bu boru hattı rotasının da sonunda yer alan bölgede bir dolum tesisi daha kurulması planlanmaktadır. Daha doğuda, Ġskenderun Körfezi nin karģı tarafında da petrol rafinerisi, ağır metal ve çimento fabrikaları bulunmaktadır. Bugüne kadar büyük çaplı bir kaza (Örneğin petrol sızıntısı) meydana gelmemiģtir. Ġskenderun Körfezinde hâkim olan batı çıkıntıları sonucu böyle bir kazanın alan ve çevresi için felaketle sonuçlanması kaçınılmazdır. Yumurtalık Körfezinde çok sayıda deniz kaplumbağasının trolcülerin ağlarına takıldığı ve daha sonra öldürüldüğü ortaya konmuģtur. Tabiat Parkları Adana Milli Parklar BaĢmühendisliği görev alanı içerisinde Tabiat Parkı bulunmamaktadır. Tabiat Anıtı Adana Milli Parklar BaĢmühendisliği görev alanı içerisinde Tabiat Anıtı bulunmamaktadır. Tabiatı Koruma Alanları 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu na göre, Bakanlar Kurulu nun 94/5451 sayılı Kararı ile 8 Temmuz 1994 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak Yumurtalık Tabiatı Koruma Alanı olarak ilan edilmiģti. 139

141 Ancak tarihli ve 94/5451 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Tabiatı Koruma Alanı olarak belirlenen Yumurtalık Lagünü nün tabiatı koruma alanı statüsünün kaldırılarak Yumurtalık Lagünü Milli Parkı olarak belirlenmesi; ilgili bakanlıkların görüģüne dayanan Çevre ve Orman Bakanlığının tarihli ve sayılı yazısı üzerine,2873 sayılı Milli Parklar Kanununun 3 üncü maddesine göre, Bakanlar Kurulu nca tarihinde kararlaģtırılmıģtır. F Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre Ve Orman Bakanlığı nca Belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı YerleĢtirme Sahaları Ġlde, Çevre ve Orman Müdürlüğü, izinsiz avlanmanın önlemini almakta, özellikle geyik, karaca, yaban keçisi, keklik, turaç, sülün, göçmen kuģları, yırtıcı kuģlar gibi yaban hayatının bulunduğu orman alanlarında ve sulak sahalarda yasaklar getirmektedir. Ülkede olduğu gibi ilde de l. Grup hayvanların avlanma süresi dıģında avlanmaları yasaktır. Ġlçe, Ġl ve merkez Av Komisyonları nca her yıl için yasaklanan alanlarda av koruma ve üretme alanlarında, milli parklar, orman için dinlenme yerleri, ağaçlandırma, gençleģtirme ve bakım alanları ile toprak muhafaza alanlarında, mesire yerleri ile piknik alanlarında süresiz avlanma yasaktır. Bu gibi alanlarda av yaptırılmamakta, kaçak avlananlar hakkında kanuni iģlemler yapılmaktadır. A-Akyatan Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası: Ha B-Tuzla Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası: Ha C-Seyhan Baraj Gölü Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası: Ha D-Karanfildagı Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası: Ha E- Hançer Deresi Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası: Ha F Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 2. maddesinin a- Tanımlar Bendinin ve 5. Alt Bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit, ve Koruma Alanı Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun Ġle 3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun Bazı Maddelerinin DeğiĢtirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) Ġlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar Tablo 65: Ġlçelere Göre Dağılımı ĠMAMOĞLU ĠLÇESĠ Koyunevi Arkeolojik Sit Alanı(Mozaikli Alan) Koyunevi Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1619 sayılı karar Nekropol Alanı Koyunevi Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1727 sayılı karar Ayvalı Höyüğü Ayvalı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1725 sayılı karar Altınini Yer altı ġehri Çörten Köyü Pekmezci Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 1905 sayılı karar Kara Höyük Ufacıkören Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1726 sayılı karar Nekropol Alanı Ağzıkaraca Köyü Kale Mevkii 7 pafta 226 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2367 sayılı karar Topraktepe Höyüğü Alaybeyi Köyü Topraktepe Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 2368 Ağzıkaraca Kalesi(II. Derece Arkeolojik Sit Alanı) sayılı karar Ağzıkaraca Köyü Kale Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 2515 sayılı karar 140

142 Eskihöyük Tepe Alaybeyi Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2514 sayılı karar Ayvalı Arkeolojik Alanı(III. Derece Arkeolojik Sit) Ayvalı Köyü 105 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2513 sayılı karar Nekropol Alanı Saygeçit Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 2806 sayılı karar POZANTI ĠLÇESĠ Tekir Tabyaları ve AnahĢa Kalesi Akçatekir Beldesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 1829 sayılı karar. AnahĢa Kalesinin sınırları gün ve 244 sayılı kararla yenilenmiģtir Ak köprü -ġekerpınarı Köprüsü(III. Derece Arkeolojik Sit ve II. Derece Doğal Sit Alanı) Pozantı Ġlçesi Yenikonacık Köyü ile Niğde Ġli UlukıĢla Ġlçesi Horoz Köyü sınırında A.K.V.T.V.K.K gün ve 3490 sayılı karar iptal edilmiģtir gün ve 503 sayılı yenileme kararı. Niğde kurulun gün ve 236 sayılı kararı Anıt Ağaç(Çınar Ağacı) Belemedik Köyü 107 ada 9 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 245 sayılı karar Anıt Ağaç(Sedir Ağacı) Çetinlik Dağı A.K.V.T.V.K.K gün ve 200 sayılı karar Anıt Ağaç(Ceviz Ağacı) Akçatekir Beldesi Bürücek Yaylası 170 ve 171 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 331 sayılı karar Kilise Kalıntısı KamıĢlı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1895 sayılı karar Arkeolojik Alan Gökbez Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1894 sayılı karar Köprü Ayağı AĢçıbekirli Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1893 sayılı karar Kilise Kalıntısı KamıĢlı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1895 sayılı karar Pozantı Ġstasyon Binası SAĠMBEYLĠ ĠLÇESĠ 117 ada 52 parsel(2 nolu yapı),169 ada 16 parsel(6-8 nolu yapılar),169 ada 15 parsel( nolu yapılar) A.K.V.T.V.K.K gün ve 643 sayılı karar Kale ve Kilise Kalıntısı Merkez A.K.V.T.V.K.K gün ve 2510 sayılı karar Arkeolojik Kalıntılar Kaleboynu Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1630 sayılı karar Mezarlık Ġslam Mahallesi Hamurcu Gediği Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 844 sayılı karar YerleĢme Eyüplü Köyü Oluk Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 605 sayılı karar Nekropolis Eyüplü Köyü Büyükkale tepesi mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 603 sayılı karar Nekropolis Karakuyu Köyü Mursal Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 602 sayılı karar Nekropolis Eyüplü Köyü Atma Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 604 sayılı karar TaĢköprü Saimbeyli-Feke yolu üzerinde A.K.V.T.V.K.K gün ve 580 sayılı karar YerleĢme ve Nekropolis Yardibi Köyü Çardakyeri Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 597 sayılı karar YerleĢme ve Nekropolis Yardibi Köyü ÇeĢtoprak Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 599 sayılı karar Arkeolojik Kalıntılar Merkez YeĢilbağlar Mahallesi ÇeĢbek Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 588 sayılı karar Nekropolis Karakuyu Köyü Kepen Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 601 sayılı karar Mezar Aksaağaç Köyü Gölyeri Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 607 sayılı karar YerleĢme ve Nekropolis Aksaağaç Köyü ÇığlıkbaĢı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 606 sayılı karar 141

143 YerleĢim Kandilli Köyü Bahçecik Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 610 sayılı karar TaĢköprü Merkez Obruk Yolu üzerinde A.K.V.T.V.K.K gün ve 582 sayılı karar YerleĢim Cıvıklı Köyü Gamer Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 591 sayılı karar Nekropolis Merkez Kiseloğ Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 585 sayılı karar Nekropolis Cıvıklı Köyü Aksu Mahallesi MaĢatlık Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 592 sayılı karar Nekropolis Merkez ġarģar Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 584 sayılı karar Örülü Mağara Yardibi Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 593 sayılı karar YerleĢim Yardibi Köyü Kızılok Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 594 sayılı karar Mektep Mağarası DeğirmenciuĢağı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 613 sayılı karar Kandilli Gözetleme Kulesi Kandilli Köyü Kale Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 608 sayılı karar YerleĢim Kandilli Köyü Sarıyakup Mahallesi BeĢçatal Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 611 sayılı karar YerleĢim Merkez Eski Haçan YerleĢmesi Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 586 sayılı karar Arkeolojik Kalıntı Merkez Alibağ Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 587 sayılı karar TaĢköprü Merkez Fatih Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 579 sayılı karar Yapı Kalıntısı Cıvıklı Köyü Zoplar Mahallesi Kiliseyeri Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 590 sayılı karar Kilise Cıvıklı Köyü Gamer Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 589 sayılı karar YerleĢim Kandilli Köyü Çambel Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 609 sayılı karar Nekropolis Yardibi Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 595 sayılı karar Hamurcu Köprüsü Merkez Hamurcu Mahallesi Obruk Deresi üzerinde A.K.V.T.V.K.K gün ve 581 sayılı karar YerleĢim ve Nekropolis Yardibi Köyü Kirazlıpınar Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 598 sayılı karar Arkeolojik Kalıntı Merkez Ġslam Mahallesi Kabırlık Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 583 sayılı karar Mağara Karakuyu Köyü Dere Mahallesi Kale Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 600 sayılı karar YerleĢme ve Nekropolis Yardibi Köyü Gavuroluğu Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 596 sayılı karar Gökoba Kalesi DeğirmenciuĢağı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 612 sayılı karar Nekropolis Himmetli Köyü Ören Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 690 sayılı karar TaĢ Köprü Himmetli Köyü Saimbeyli-Feke yolu üzerinde A.K.V.T.V.K.K gün ve 687 sayılı karar YerleĢim Ayvacık Köyü Kale Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 647 sayılı karar YerleĢim Kızılağaç Köyü Mağaraderesi Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 680 sayılı karar Nekropolis Tülü Köyü Hüseyinbelen Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 684 sayılı karar Heroon Kapaklıkuyu Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 659 sayılı karar Nekropolis DeğirmenciuĢağı Köyü Susuz Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 645 sayılı karar Kült Alanı Çatak Köyü Kayaburnu Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 699 sayılı karar Mezar Beypınarı Köyü Kuzoluk Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 667 sayılı karar 142

144 Nekropolis ve YerleĢim Ayvacık Köyü Sarnıç Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 650 sayılı karar Nekropolis Çeralan Köyü Çokçatepe Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 673 sayılı karar Nekropolis Himmetli Köyü Kartal Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 689 sayılı karar Çürük Kale Çeralan Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 670 sayılı karar YerleĢim Gökmenler Köyü Karadut Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 656 sayılı karar YerleĢim Gökmenler Köyü DımıĢkırık Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 657 sayılı karar Kaya Mezarı Avcıpınarı Köyü Köy GiriĢi Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 653 sayılı karar Nekropolis Avcıpınarı Köyü Karıncalıtepe Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 654 sayılı karar Nekropolis Himmetli Köyü Tellipınar Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 692 sayılı karar Nekropolis Çeralan Köyü Köristan Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 674 sayılı karar Nekropolis Mahmutlu Köyü Ulucak Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 675 sayılı karar Nekropolis NaltaĢ Köyü Ören Tepe Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 694 sayılı karar Nekropolis Himmetli Köyü Cevizoluk Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 691 sayılı karar Nekropolis Kızılağaç Köyü Yalnız Mezar Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 681 sayılı karar YerleĢim Çatak Köyü Surat Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 700 sayılı karar Emirli Kilisesi Çatak Köyü Emirli Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 698 sayılı karar Yapı Kalıntısı Tülü Köyü Göbel Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 682 sayılı karar Nekropolis Beypınarı Köyü Erikliboğazı Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 669 sayılı karar Nekropolis Çatak Köyü Düzbağ Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 701 sayılı karar YerleĢim Çatak Köyü Gavurharmanı Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 702 sayılı karar Mezar Beypınarı Köyü Süttepesi Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 666 sayılı karar Nekropolis-YerleĢme Kapaklıkuyu Köyü Bostanlık Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 662 sayılı karar Nekropolis-YerleĢme Ayvacık Köyü Kilise Yeri Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 649 sayılı karar Nekropolis DeğirmenciuĢağı Köyü Uzunkol Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 644 sayılı karar Poyraz Kale Beypınarı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 664 sayılı karar Kızlar Kalesi Himmetli Köyü Göz Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 688 sayılı karar Nekropolis Avcıpınarı Köyü TaĢoluk Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 652 sayılı karar Kara Kilise Cumhurlu Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 686 sayılı karar Nekropolis-YerleĢme Ayvacık Köyü Köy Merkezi GiriĢiMevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 648 sayılı karar Nekropolis-YerleĢme Kapaklıkuyu Köyü Kapaklıkuyu Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 663 sayılı karar YerleĢim Gökmenler Köyü Kocaharman Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 658 sayılı karar Nekropolis Beypınarı Köyü Sarnıç Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 668 sayılı karar Yapı DeğirmenciuĢağı Köyü Ören Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 646 sayılı karar 143

145 YerleĢim Kızılağaç Köyü Kesardıcı Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 679 sayılı karar Kült Alanı Beypınarı Köyü Cincipınarı Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 665 sayılı karar Kült Alanı Mahmutlu Köyü Fincankayası Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 677 sayılı karar Nekropolis Tülü Köyü Yaprakkaya Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 685 sayılı karar YerleĢim Çeralan Köyü Kirliarmutlar-Göğçinçik Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 672 sayılı karar Mezar Tülü Köyü Çınarcık Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 683 sayılı karar YerleĢim Mahmutlu Köyü Pınarcık Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 678 sayılı karar Mozaikli Alan ve Duvar Kalıntısı GürleĢen Köyü 101 ada 30 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1124 sayılı karar Merkez Camii Merkez A.K.V.T.V.K.K gün ve 1896 sayılı karar Arkeolojik Kalıntılar Himmetli Köyü Kuyu yanı Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 693 sayılı karar Arkeolojik Kalıntılar Mahmutlu Köyü Kirazlı Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 676 sayılı karar Arkeolojik Kalıntılar Yeniköy Köyü Kuzoluk Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 697 sayılı karar Arkeolojik Kalıntılar Kapaklıkuyu Köyü Kale Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 660 sayılı karar Arkeolojik Kalıntılar Yeniköy Köyü Beypınarı Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 696 sayılı karar Arkeolojik Kalıntılar Yeniköy Köyü Gülek Mevkii 114 ada 11 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 695 sayılı karar Arkeolojik Kalıntılar Çeralan Köyü Hoyhoybileni Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 671 sayılı karar Gözetleme Kulesi Avcıpınarı Köyü ObrukbaĢı Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 651 sayılı karar Arkeolojik Kalıntılar Avcıpınarı Köyü Sarnıç Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 650 sayılı karar Arkeolojik Kalıntılar Avcıpınarı Köyü Cöbük Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 655 sayılı karar Arkeolojik Kalıntılar(III. DereceArk. Sit) Gökmenler Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2067 sayılı karar Anıt Mezar Karakuyu Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2797 sayılı karar Kültür Varlıkları Himmetli Köyü Kuyuyanı Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 3007 sayılı karar Örülü Mağara DeğirmenciuĢağı 103 ada 1 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 3009 sayılı karar Nekropol Alanı Karakuyu Köyü Hocabey Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 2796 sayılı karar Mağara Karakuyu Köyü Dere Mahallesi Kale Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 2792 sayılı karar Yapı Kalıntıları Karakuyu Köyü Kepen Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 2793 sayılı karar FEKE ĠLÇESĠ Feke Antik Kenti ve Kalesi Eski Feke A.K.V.T.V.K.K gün ve 31 sayılı karar Karakilise Manastırı Karakilise Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 1420 sayılı karar DüĢmüĢ Mezarlığı Mansurlu Yolu Üzeri A.K.V.T.V.K.K gün ve 844 sayılı karar Taban Mozaiği Merkez 149 ada 48 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1118 sayılı karar ġapel ve Yapı Kalıntısı Akkaya Köyü Üsgiyen Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 1883 sayılı karar Anıt Mezar Kalıntısı PaĢalı Köyü Çorcular Mahallesi Kistel A.K.V.T.V.K.K gün ve

146 Mevkii sayılı karar Nekropol Alanı Akkaya Köyü Kestel Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 1882 sayılı karar Maran Kalesi Maran Yaylası A.K.V.T.V.K.K gün ve 1887 sayılı karar Gözetleme Kulesi Kaleyüzü Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1888 sayılı karar Yapı Kalıntısı PaĢalı Köyü Çorcular Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 1885 sayılı karar Uğurlubağ Gözetleme Kulesi Uğurlubağ Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1886 sayılı karar Gözetleme Kulesi Kazancı(Köleli Köyü) A.K.V.T.V.K.K gün ve 2788 sayılı karar KARAĠSALI ĠLÇESĠ Gözetleme ve HaberleĢme Kulesi Merkez Karapınar Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 1691 sayalı karar Mescit Merkez Kapıkaya Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 7 sayılı karar ile gün ve 576 sayılı koruma sınırı belirleme kararı Camii Kızıldağ Yaylası A.K.V.T.V.K.K gün ve 4642 sayılı karar BayrampaĢa Kervansarayı(Kesir Han) Altınova Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 4642 sayılı karar Alman Köprüsü Kıralan(Hacıkırı)Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 4589 sayılı karar Mezar Kalıntısı Hacımusalı köyü Cumahocalar Mahallesi Maltepe mevkii K,V.T.V.K.K gün ve 198 sayılı karar Mezarlık Karapınar Mahallesi 44 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 844 sayılı karar Kilise Kalıntısı Çevlik(Yukarıkurdak) Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1713 sayılı karar Gözetleme Kulesi Çevlik(Yukarıkurdak)Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1712 sayılı karar Arkeolojik Alan Yeniköy A.K.V.T.V.K.K gün ve 1733 sayılı karar Kaya Mezarı AĢağıbelemedik Köyü Keltepe Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 1714 sayılı karar Arkeolojik Alan Eğlence Köyü Dönüklü Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 2613 sayılı karar KuĢçusofulu Camii KuĢçusofulu Köyü 117 ada 1 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2997 sayılı karar ALADAĞ ĠLÇESĠ Akören Arkeolojik Sit Alanı Akören Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 763/144 sayılı karar Kilise Kalıntısı KayabaĢı köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1422 sayalı karar Eğner Köprüsü ve Su Kemeri Eğner Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 30 sayılı karar Hamam Kalıntısı Eğner Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 30 sayılı karar Akören Sınır Köprüsü Eğner Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 30 sayılı karar Kaya Mezarı Dayılar Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2941 sayılı karar Arkeolojik Kalıntılar Akören-Göllü Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 1423 sayılı karar Eski Aladağ Mezarlığı Mansurlu Mahallesi 30 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 844 sayılı karar Bademleraltı Mezarlığı BaĢpınar Mahallesi Garaj Mevkii 43 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 844 sayılı karar Hasandede Mezarlığı BaĢpınar Mahallesi Hasandede mevkii 1-28 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 844 sayılı karar 145

147 Mahsiret Ören Yeri Akören Beldesi Kaleardı Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 1421 sayılı karar Meydan Kalesi Ceritler Köyü Kenenli Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 1732 sayılı karar Hotalan Kulesi Posyağbasan(Dünyadibi)Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1729 sayılı karar Tamrut Kalesi Posyağbasan(Dünyadibi)Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1731 sayılı karar Civanbey Arkeolojik Alanı Akören Beldesi Civanbey Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 1728 sayılı karar Yeniköy Arkeolojik Alanı Yeniköy A.K.V.T.V.K.K gün ve 1733 sayılı karar Yapı Kalıntısı Postyağbasan(Dünyadibi) Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1730 sayılı karar ĠĢa Kalesi Gerdibi Köyü SiviĢli Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 2615 sayılı karar Eğni Kalesi Gerdibi Köyü Eğnigözü Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 2616 sayılı karar YUMURTALIK ĠLÇESĠ Aigeai Antik Kenti Merkez Yüksek Kurulun gün ve A- 332 sayılı ilk kararı ve A.K.V.T.V.K.K gün ve 1694 sayılı sınır yenileme kararı Atlas Kalesi Mer kez A.K.V.T.V.K.K gün ve 322 sayılı karar Süleymaniye Kulesi Merkez Yüksek Kurulun gün ve 2457 sayılı kararı Antik Su Yolu Gölovası-Ġncirli Köyleri A.K.V.T.V.K.K gün ve 1607 sayılı karar Domuztepe Höyüğü ve Nekropol Alanı YeĢilköy Beldesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 1608 sayılı karar Yumurtalık Lagünü(Doğal Sit Alanı) YeĢilköy Beldesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 1609 sayılı karar Tonozlu Yapı Ören Mahallesi 6 pafta 176 ada 12 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 5030 sayılı karar Arkeolojik Alan(III. Derece Arkeolojik Sit) Sugözü Köyü 2 pafta parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 5478 sayılı karar ve gün ve 2798 sayılı sit sınırı ve derecesi değiģtirme kararı Anıt Ağaç(Yalancı Hurma Ağacı) DeveciuĢağı Köyü 133 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 5631 sayılı karar Anıt Ağaç(MeĢe Ağacı) DeveciuĢağı Köyü 132 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 5632 sayılı karar Yenice höyüğü DemirtaĢ Köyü 4 pafta A.K.V.T.V.K.K gün ve 5613 sayılı karar Yapı Kalıntısı KemalpaĢa Mahallesi Batı Sahil Mevkii gün ve 247 sayılı karar 400 parsel Mezarlık Ayas Köyü Civarı 1000 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 844 sayılı karar Keltepe Tümülüsü - A.K.V.T.V.K.K gün ve 1322 sayılı karar Karanlık Kapı Karanlık Kapı Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 2445 sayılı karar Kaya Mezarları Sugözü Köyü 277 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2799 sayılı karar Narlıören Köyü Höyüğü Narlıören Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2754 sayılı karar YÜREĞĠR ĠLÇESĠ Ġncirlik Höyüğü Ġncirlik Beldesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 37 sayılı karar ve gün ve 3492 sayılı sınır yenileme kararı 146

148 Misis Antik Kenti Yakapınar Beldesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 1550 sayılı karar Havraniye Arkeolojik Alanı(III. Derece Arkeolojik Sit) Geçitli Beldesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 2593 sayılı karar Narlıkuyu Nekropol Alanı Çukurova Üniversitesi Sahası Narlıkuyu Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 4986 sayılı karar Camili Höyüğü ve Çaldağı Mağaraları Camili Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 4083 sayılı karar Cabbar Dede Türbesi ve ÇeĢmesi Kütüklü köyü AK.V.T.V..K gün ve 4729 sayılı karar Mezbahane(Kanara) Seyhan Mahallesi 130 pafta 814 ada 4 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 126 sayılı karar Misis Camii Misis Antik Kenti 661 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1720 sayılı karar Arkeolojik YerleĢim Alanı Çukurova Üniversitesi Sahası içerisinde A.K.V.T.V.K.K gün ve 115 sayılı karar Gökvelioğlu Kalesi Yakapınar Beldesi Güveloğlu Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 703 sayılı karar Kürkçüler Höyüğü Kürkçüler Beldesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 2757 sayılı karar Höyük ve Nekropol Alanı Vayvaylı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 3018 sayılı karar ÇiriĢtepe Höyüğü Çatalpınar Köü A.K.V.T.V.K.K gün ve 3021 sayılı karar Nekropol Alanı Belören Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 3020 sayılı karar Mozaikli Yapı Kalıntısı Karlık Köyü 516 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 3017 sayılı karar Kaya Mezarı Belören Köyü 485 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 3019 sayılı karar Çotaklık Tonozlu Mezarı Belören Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 3019 sayılı karar Sarı Mağara Belören Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 3019 sayılı karar YeĢillik Nekropol Alanı Belören Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 3019 sayılı karar Kaya Mezarı Belören Köyü 434 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 3019 sayılı karar Mısırlık Nekropol Alanı Belören Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 3019 sayılı karar Sarıgöl Nekropol Alanı Belören Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 3019 sayılı karar Gedikkaya Nekropol Alanı Belören Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 3019 sayılı karar Kaya Oygu Mezar Cerenli Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2802 sayılı karar Hocalı Höyüğü Hocalı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2803 sayılı karar Yerdelen Höyüğü Yerdelen Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2805 sayılı karar Yarımca Höyüğü Yarımca Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2801 sayılı karar Kilise Kalıntısı Çatalpınar Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2804 sayılı karar Kocahöyük Çotlu Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2754 sayılı karar Kayarlı Höyük Kayarlı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2754 sayılı karar Höyük ġeyhmurat Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2754 sayılı karar Buruk Beldesi parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve Buruk Höyüğü 3082 sayılı karar Tanrıverdi Höyüğü Çağırganlı(Tanrıverdi) Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 3232 sayılı karar 147

149 TUFANBEYLĠ ĠLÇESĠ ġar(comana) Antik Kenti ġarköy A.K.V.T.V.K.K gün ve 35 sayılı karar ile gün ve 209 sayılı sit sınırları yenileme kararı Mozaikli Alan Ortaköy Köyü 101 ada 43 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 5477 sayılı karar Bozgüney Ġkiz Höyüğü Bozgüney Beldesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 5691 sayılı karar Ġki Adet Tümülüs TaĢpınar Köyü Kerkez Tepesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 246 sayılı karar Mezarlık Ġstiklal Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 844 sayılı karar Hitit Kaya Kabartması Hanyeri Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1897 sayılı karar KOZAN ĠLÇESĠ Anavarza Antik Kenti Dilekkaya Köyü Yüksek Kurulun gün ve A sayılı kararı ile A.K.V.T.V.K.K gün ve 1692 sayılı sit geniģletme kararı Kozan Kentsel Sit Alanı Merkez A.K.V.T.V.K.K gün ve 845 sayılı karar Kozan Kalesi ve Manastırı Merkez A.K.V.T.V.K.K gün ve 30 sayılı karar ile gün ve 2923 sayılı sınır yenileme kararı Kozan Köprüsü Adana-Kozan Karayolu Yüksek Kurulun gün ve 6534 sayılı kararı Karaör Höyüğü Merkez A.K.V.T.V.K.K gün ve 30 sayılı karar atık Höyüğü Merkez A.K.V.T.V.K.K gün ve 30 sayılı karar AĢağı-Yukarı ÇarĢı Kentsel Sit Alanı Merkez A.K.V.T.V.K.K gün ve 909 sayılı kararı ile gün ve 1415 sayılı geniģletme kararı Tırmıl Höyük Ortaköy-Ġdem Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1618 sayılı karar gün ve 2999 sayılı sit sınırları irdeleme kararı Hamam Köyü Arkeolojik Sit ve Nekropol Alanı Hamam köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1623 sayılı karar Çukurören Arkeolojik Kalıntıları Çukurören Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1624 sayılı karar Mimari Duvar Kalıntıları Topallı köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 30 sayılı karar Menge Köprü Kalıntısı A.K.V.T.V.K.K gün ve 30 sayılı karar Karasis Kalesi ve Manastırı Orcan Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1257 sayılı karar Yassıcalı Arkeolojik Sit Alanı(III. Derece Arkeolojik Sit Alanı) Yassıcalı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1617 sayılı karar Nekropol Alanı Fettahlı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 30 sayılı karar Suluhan Suluhan Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1983 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği TaĢ Mahallesi Tuzlu ÇeĢme Sokak No:1 370 ada 1 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1611 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği HacıuĢağı mahallesi Hakan Sokak No: ada 5 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği HacıuĢağı mahallesi Medrese Sokak KesiĢimi No:4 181 ada 7 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği HacıuĢağı Mahallesi Kadirli Caddesi A.K.V.T.V.K.K gün ve Sivil mimarlık Örneği No:2 182 ada 28 parsel AslanpaĢa mahallesi Kadirli Caddesi Buğday pazarı Sokak No:1 162 ada parsel 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar 148

150 Sivil Mimarlık Örneği Sivil Mimarlık Örneği Sivil Mimarlık Örneği Sivil Mimarlık Örneği Sivil Mimarlık Örneği Sivil Mimarlık Örneği Sivil Mimarlık Örneği Sivil Mimarlık Örneği Sivil Mimarlık Örneği Sivil Mimarlık Örneği Sivil Mimarlık Örneği Sivil Mimarlık Örneği Sivil Mimarlık Örneği Sivil Mimarlık Örneği Sivil Mimarlık Örneği Sivil Mimarlık Örneği Sivil Mimarlık Örneği AslanpaĢa Mahallesi Yeğenoğlu ve Ġstiklal Sokak KesiĢimi No: ada 1 parsel AslanpaĢa Mahallesi Özer Türkay Caddesi 144 ada 9 parsel AslanpaĢa mahallesi Ġnkılâp ve Mustafa Kemal Sokak KesiĢimi No: ada 9 parsel Cumhuriyet Mahallesi Irmak Caddesi 175 ada parsel Cumhuriyet Mahallesi Irmak Caddesi No: ada parsel Cumhuriyet Mahallesi Irmak Caddesi No: ada parsel HacıuĢağı Mahallesi Hakan ve Çınar Sokak KesiĢimi 326 ada 1 parsel HacıuĢağı Mahallesi Hakan Sokağı Çıkmazı 326 ada 9 parsel HacıuĢağı Mahallesi Kurtoğlu Sokak No: ada 15 parsel HacıuĢağı Mahallesi Kurtgözlü Sokak 198 ada 3 parsel Mahmutlu Mahallesi Namık Kemal ve Özkul Sokak KesiĢimi No: ada 4 parsel Mahmutlu Mahallesi Küçük Camii Sokak No:2 214 ada 6-7 parsel HacıuĢağı Mahallesi Kadirli Caddesi Medrese Sokak No: ada 4 parsel HacıuĢağı mahallesi Kadirli Caddesi Hastane Sokak No:7 322 ada parsel Cumhuriyet Mahallesi Değirmen Sokak 275 ada 4 parsel HacıuĢağı mahallesi Kız Meslek Lisesi(Eski Hastane) 324 ada parsel AslanpaĢa Mahallesi Ġstiklal ve Ġsmet Atlı Sokak KesiĢimi No: 3 Ġstiklal Ġlkokulu 309 ada 5 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 4131 sayılı karar Ağcababa mezarlığı HacıuĢağı mahallesi 5 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 844 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği AslanpaĢa Mahallesi 163 ada 3-4 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 502 sayılı karar HoĢkadem Camii Merkez 182 ada 1 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1017 sayılı karar Hamam Kalıntısı Ġdem Köyü Hacıahmetli Çiftliği Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 1121 sayılı karar Mahyalar Kalesi(Gözetleme Kulesi) Mahyalar Köyü114 ada 273 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1119 sayılı karar Mozaikli Alan Kuyuluk Köyü 30 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 5245 sayılı karar Akdam Ören Yeri Akdam Köyü Ören Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 1535 sayılı karar ġapel Kalıntısı Karabucak Köyü 7 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1199 sayılı karar Mahyalar Ören yeri Mahyalar Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1198 sayılı karar Bayramker Kalesi Kozan Ġlçesi Yukarıkeçili Köyü ile Kayseri Ġli Yahyalı Ġlçesi Burhaniye Köyü sınırları içerisinde A.K.V.T.V.K.K gün ve 2065 sayılı karar Köprü Kalıntısı ErgenuĢağı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2064 sayılı karar Değirmen ġevkiye Mahallesi 438 ada 15 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2510 sayılı karar 149

151 Yapı Kalıntısı Kuyuluk Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2744 sayılı karar Anıt Mezar Örendere Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2749 sayılı karar Nekropol Alanı DikilitaĢ Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2753 sayılı karar Bucak Kalesi ve Tepe Üstü YerleĢim Alanı Bucak Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2741 sayılı karar Alapınar Höyüğü Alapınar Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2738 sayılı karar Arkeolojik Alan Alapınar Köyü Bekirce Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 2739 sayılı karar Peri Örenyeri Eskikabasakal Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2745 sayılı karar Hamam Höyüğü Yeniköy A.K.V.T.V.K.K gün ve 2748 sayılı karar Kaya Mezarı Yassıçalı Köyü Koyak Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 2752 sayılı karar Faydalı Höyüğü Faydalı Köyü Çukurköprü Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 2746 sayılı karar Bulduklu Kalesi Bulduklu Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2742 sayılı karar Küçük Camii 214 ada 8 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2737 sayılı karar Anıt Mezar DurmuĢlu Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2751 sayılı karar Yapı Kalıntısı Andıl Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2750 sayılı karar Köprü Tepecikören Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 3002 sayılı karar ÇarĢı ada A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar ÇarĢı 134 ada parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar ÇarĢı 141 ada parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar ÇarĢı 216 ada A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar ÇarĢı 161 ada A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar ÇarĢı 166 ada 14 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği 191 ada parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği 372 ada 13 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği 323 ada 10 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği 206 ada 11 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği 160 ada 3 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği 144 ada 2-3 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği 160 ada 2 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği 161 ada 20 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği 201 ada 21 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği 215 ada 25 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği 195 ada 2 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar Gözetleme Kulesi Kızıllar Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2747 sayılı karar 150

152 Tilan Höyüğü Tilan Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar Nekropol Alanı Kuyuluk Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2790 sayılı karar Çukurköprü Kozan-Kadirli Yolu üzerinde A.K.V.T.V.K.K gün ve 3256 sayılı karar SEYHAN ĠLÇESĠ Tepebağ Höyüğü Merkez Yüksek Kurulun gün ve 8115 sayılı kararı Kentsel Sit Alanı Merkez A.K.V.T.V.K.K gün ve 1807 sayılı kararı ve gün ve 3028 sayılı sınır yenileme kararı TaĢköprü Merkez Yüksek Kurulun gün ve 6214 sayılı kararı SiyavuĢpaĢa Mescid ve Medresesi Merkez Yüksek Kurulun gün ve 7240 sayılı kararı Anıt Ağaç(Çitlembik Ağacı) Akkapı Mahallesi 115 pafta 722 ada 66 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 5630 sayılı karar Anıt Ağaç Akkapı Mahallesi 113 pafta 725 ada 277 A.K.V.T.V.K.K gün ve Sivil Mimarlık Örneği parsel Türkocağı Mahallesi 117 ada 15-6 nolu parseller 880 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 499 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 201 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 499 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 932 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 831 sayılı karar A.K.V.T.V.K.K gün ve 1115 sayılı karar YeĢiloba ġehitliği- Küçük Dikili ġehitliği Sivil Mimarlık Örneği Seyhan Ġlçesi Türkocağı Mahallesi 117 ada 15-6 parseller Sur Duvarı ve Burç Kalıntıları Seyhan Ġlçesi Merkez 237 ada 67,68 ve 116 nolu parseller Gar Binası Seyhan Ġlçesi Zeytinli Köyü 701 nolu parsel Eski Erkek Lisesi(Laboratuar) binası Seyhan Ġlçesi Ġstiklal Mahallesi 80 pafta ve Güzel Sanatlar Lisesi 1515 ada 7 parsel Milli Mensucat Fabrikası DöĢeme Mahallesi 1655 ada 647 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1701 sayılı karar Dikili Höyüğü Büyükdikili Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 1879 sayılı karar Kastel Höyüğü Zeytinli Köyü 11 pafta 834 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1877 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği ZiyapaĢa Bulvarı Ramazanoğlu Caddesi 23 pafta 1559 ada 476 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 575 sayılı karar Gar Binası(Eski ġube ġefliği) Seyhan Ġlçesi 26 pafta 4436(402) ada 6 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 825 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği Sarıyakup Mahallesi 4 pafta 104 ada 57 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2611 sayılı karar Mestanzade Hamamı Karasoku Mahallesi 56 pafta 179 ada 109 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2979 sayılı karar Çiftlik Höyüğü Mürseloğlu Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2787 sayılı karar GölbaĢı Höyüğü GölbaĢı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 2783 sayılı karar PaĢa Höyüğü Dörtağaç Köyü 81 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2784 sayılı karar Arapoğlu Höyüğü DerviĢler Köyü 707 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2786 sayılı karar Höyük Büyükçıldırım Köyü parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2785 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği(Adana Defterdarlığı Kültür Sanat Evi) 5520 ada 9 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 3074 sayılı karar Alidede Camii Alidede Mahallesi 8 pafta 72 ada 40 parsel A.K.V.T.V.K.K gün 3073 sayılı karar CEYHAN ĠLÇESĠ Yılankale Yılankale Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 6 sayılı karar Sirkeli Höyük Sirkeli Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 4 sayılı karar 151

153 Semerci Höyük Eskikent(TürkĢükriye) Köyü Yüksek Kurulun gün ve 3461 sayılı kararı Pasgüden Höyük Bahriye Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 392 sayılı karar Tülek Höyük Kurtkulağı Beldesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 445 sayılı karar Kuyluktepe Höyüğü Ġmran Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 446 sayılı karar Boz Höyük ve Çakmak Tepe Ġmran Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 446 sayılı karar Karanlık Kapı Mevkii Sarımazı Beldesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 2445 sayılı karar Kurtkulağı Camii ve Kervansarayı Kurtkulağı Beldesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 3 sayılı karar Arkeolojik Alan Tatarlı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1620 sayılı karar Tatarlı Höyük Tatarlı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1621 sayılı karar Muttalip Höyük Sarımazı Beldesi(Toros Gübre Ġçinde) Yüksek Kurulun gün ve 695 sayılı kararı Tumlu Kalesi Tumlu Köyü Yüksek Kurulun gün ve A-4031 sayılı kararı Kıllı Höyük Yalak Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 846 sayılı karar Akfatma Kilise Kalıntısı Burhanlı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 4081 sayılı karar Yarım Höyük Mercin Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1746 sayılı karar Mecitefendi Höyüğü Küçükmangıt Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 3971 sayılı karar Doruk Höyük Doruk Beldesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 3030 sayılı karar Ġkiz Höyük Kösreli Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1961 sayılı karar Kokartepe Nekropol Alanı Altıkara Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1034 sayılı karar ile gün ve 124 sayılı geniģletme kararı ile gün ve 2435 sayılı sit daraltma kararı gün ve 3385 sayılı sit daraltma kararı Mercin(Boz) Höyük Hürriyet Mahallesi 791 ada parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 3966 sayılı karar Kırtake Höyüğü Değirmenli Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 4520 sayılı karar Sokuluk Düz YerleĢim Alanı Kurtkulağı Beldesi Yüceören Köyünün 1 km. güneybatısında A.K.V.T.V.K.K gün ve 5026 sayılı karar Gökdere Ören Yeri Kurtkulağı Beldesi Yüceören Köyünün 1 km. kuzeydoğusunda A.K.V.T.V.K.K gün ve 5026 sayılı karar BotaĢ Höyük Kurtpınarı Beldesi BOTAġ sınırları içerisinde A.K.V.T.V.K.K gün ve 5288 sayılı karar Nekropol Alanı Kurtpınarı Beldesi Yüceören Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 5531 sayılı karar Turnalar Höyüğü Merkez A.K.V.T.V.K.K gün ve 5613 sayılı karar Gar Binası Park Alanı içinde 1240 ada 2 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 640 sayılı karar Yapı Kalıntısı Ġsalı Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1522 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği Kaltakiye Mah. 643 ada 4 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1517 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği Konakoğlu Mah. 663 ada 8 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1513 sayılı karar Adatepe Höyüğü Değirmendere Köyü Yörükler Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 1524 sayılı karar 152

154 Yarım Höyük Adapınar Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1527 sayılı karar Yapı Kalıntısı Sarımazı Beldesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 1520 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği Kaltakiye Mah. 28 ada 80 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1510 sayılı karar Nekropol Alanı Ceyhan Ġlçesi Burhanlı Köyü ile Osmaniye Ġli Merkez Kırmıtlı Köyü sınırları içerisinde A.K.V.T.V.K.K gün ve 1519 sayılı karar Su Kemeri Kurtpınarı Beldesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 1521 sayılı karar Sarı Höyük Yalak Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1523 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği Kaltakiye Mah. 643 ada 11 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1512 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği Kaltakiye Mah. 28 ada 74 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1518 sayılı karar Silvan Höyüğü Altıkara Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1531 sayılı karar Mollaahmet Höyüğü Mercin Köyü parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1525 sayılı karar Durhasandede Türbesi Durhasandede Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1532 sayılı karar Boyalı Höyüğü Kurtkulağı Beldesi parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1534 sayılı karar KamıĢlı Höyüğü Hamitbey Bucağı A.K.V.T.V.K.K gün ve 1528 sayılı karar Adliye Binası Burhaniye Mah. 298 ada 5 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1509 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği Konaklıoğlu Mah. 661 ada parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1516 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği Konakoğlu Mah. 675 ada 9 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1514 sayılı karar Sivil Mimarlık Örneği Büyükkırım Mah. 598 ada 13 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 1533 sayılı karar Köprülü Höyüğü Köprülü Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 1530 sayılı karar Kara Höyüğü Tumlu Köyü ÇukurkamıĢ Mahallesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 1526 sayılı karar Nekropol Alanı Sirkeli-Çokçapınar sınırları içerisinde A.K.V.T.V.K.K gün ve 1881 sayılı karar Çatal Höyük Mısırlı Çiftliği A.K.V.T.V.K.K gün ve 1529 sayılı karar Nekropol Alanı Elmagölü Köyü 71 ve 153 parseller A.K.V.T.V.K.K gün ve 419 sayılı karar (Sivil Mimarlık Örneği)Ceyhan Lisesi Burhaniye Mahallesi 621 ada 3 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 2995 sayılı karar Yapı Kalıntısı Köprülü Köyü Mercin Çayı kenarında A.K.V.T.V.K.K gün ve 3387 sayılı karar Murtazadamı Höyük Yalak Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 3388 sayılı karar KARATAġ ĠLÇESĠ Magarsus Antik Kenti Merkez Dörtdirek Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 3119 sayılı karar Menzil Han Merkez Ġskele Mevkii Yüksek Kurulun gün ve 3461 sayılı karar Ak değirmen Kızıltahta Köyü Yüksek Kurulun gün ve 336 sayılı karar Ağyatan Gölü(Doğal Sit Alanı) - A.K.V.T.V.K.K gün ve 2738 sayılı karar Akyatan Gölü(Doğal Sit Alanı) - A.K.V.T.V.K.K gün ve 2739 sayılı karar Tuzla Gölü(Doğal Sit Alanı) Tuzla Beldesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 2740 sayılı karar 153

155 Tepeköy Höyüğü Tuzla Beldesi A.K.V.T.V.K.K gün ve 1972 sayılı karar Anıt Ağaç(Sakız Ağacı) Küçük KarataĢ Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 5614 sayılı karar Mutludede Mezarlığı Mutludede Mevkii 320 parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 844 sayılı karar Sudi Mezarlığı Serinevler Mevkii parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 844 sayılı karar Eski KarataĢ Mezarlığı KarataĢ Köy Civarı mevkii parsel A.K.V.T.V.K.K gün ve 844 sayılı karar YedikardeĢler Mezarlığı Yedi KardeĢler Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 844 sayılı karar Tulumba Nekropol Alanı Tulumba Mevkii A.K.V.T.V.K.K gün ve 2292 sayılı karar Yenice Höyüğü Yenice Köyü A.K.V.T.V.K.K gün ve 3219 sayılı karar F Sayılı Su Ürünleri kanunu kapsamında olan Su Ürünleri Ġstihsal ve Üreme sahaları Tablo 66: Dalyan Ġstihsal Sahası (5 adet) Alanın Resmi Adı Coğrafi Konumu ve Koordinatları Su Yüzeyi Alanı (ha) Akyatan Dalyanı '28,01''K '08,22''D 4900 Ağyatan (Hurmaboğazı) Dalyanı '32,13''K '40,54''D 1100 Tuzla Dalyanı '23,21''K '37,13''D 800 Çamlık Dalyanı '31,78''K '22,00''D 1300 Yelkoma Dalyanı '46,86''K '19,66''D 640 Tablo 67: Göl ve Gölet Ġstihsal Sahası (3 adet) GÖL ve GÖLET MERKEZ SARIÇAM Seyhan Baraj Gölü Hakkıbeyli (Yağızlar) Göleti Kılıçlı Göleti F /9/1988 Tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği 17. ve 1/07/1999 tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan yönetmelikle değiģik 18., 19. ve 20. maddelerinde tanımlanan alanlar Konu ile ilgili bilgi bulunamamıģtır. F Tarihli ve sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinin 49. maddesinde tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri Ġlimiz sınırları içerisinde hassas kirlenme alanları bulunmamaktadır. F Sayılı Çevre Kanunu nun 9. maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar Ġlimiz sınırları içerisinde özel çevre koruma bölgesi bulunmamaktadır. 154

156 F Sayılı Boğaziçi Kanununa Göre Koruma Altına Alınan Alanlar: Ġlimiz sınırları içerisinde 2960 sayılı boğaziçi kanununa göre koruma altına alınan alan bulunmamaktadır. F Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler: F de verilmiģtir. F Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar: Ġlimizde Kıyıların büyük çoğunluğu Belediye ve Mücavir Alan Sınırları içerisinde yer aldığından kıyılarda yapılaģma envanterine yönelik bir çalıģma bulunmamaktadır. F Sayılı Zeytinciliğin Islahı Ve Yabanilerinin AĢılattırılması Hakkında Kanunda Belirtilen Alanlar Konu ile ilgili bilgi bulunamamıģtır. F Sayılı Mera kanununda Belirtilen Alanlar: Ġlimizde Mera Durumu: TESPĠT : 430 KÖY m2 TAHDĠT : 211 KÖY m2 TAHSĠS : 158 KÖY m2 Merası Olan Köy Sayısı : 239 Merası Olmayan Köy Sayısı : 191 Mera ÇalıĢması YapılmamıĢ Köy : 176 Toplam köy sayısı : 606 F tarih ve sayılı Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren sulak alanların korunması yönetmeliği belirtilen alanlar: F.1.3 te verilmiģtir. F.4.2 Ülkemizin taraf olduğu uluslar arası sözleģmeler uyarınca korunması gerekli alanlar: F Tarih Ve Sayılı Resmi Gazete De Yayaımlanarak Yürürlüğe Giren Avrupa nın yaban Hayatı Ve YaĢama Ortamlarını Koruma SözleĢmesi (Bern SözleĢmesi Uyarınca Koruma Altına AlınmıĢ Alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanlarında Belirtilen 1. Ve 2. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku YaĢama Ve Üreme Alanları: 155

157 F tarih ve sayılı resmi gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren akdeniz in kirlenmeye karģı korunması sözleģmesi (Barcelona SözleĢmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar: F tarihli ve sayılı resmi gazete de yayımlanan Akdenizde özel koruma alanlarının korunmasına ait protokol gereği ülkemizde özel kruma alanı olarak belirlenmiģ alanlar: F Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği SeçilmiĢ BirleĢmiĢ Milletler Çevre Programı Tarafından YayımlanmıĢ Olan Akdenizde Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit Listesinde Yer Alan Alanlar: Konuyla ilgili bilgi edinilememiģtir. F Cenova Deklarasyonunun 17. Maddesinde Yer Alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin YaĢama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar: Akyatan, Doğu Akdeniz de nesli tükenmekte olan C.mydas (yeģil kaplumbağa) türü için en önemli bölgelerden biri olarak saptanmıģtır. Bilindiği gibi Akdeniz de bilinen sadece 5 önemli C. mydas üreme alanı vardır; Akyatan, Samandağ, Kazanlı, Göksu Deltası ve Kuzey Kıbrıs ta Lara kumsalları, Akyatan hariç diğerlerinde yılda ortamala yuva tahmin edilmektedir (Whitmore, 1991). Doğal Hayatı Koruma Derneği tarafından 1988 de yapılan çalıģma sırasında Akyatan da 17 Temmuz tarihinde 250 iz sayılmıģtır (Baran & Kasparek, 1989) Ağustos ayında yapılan 3 günlük incelemede 210 yuva sayılmıģtır. ( Whitmore, 1991) çalıģması sırasında 496 C.mydas yuvası ile 38 yuva/km verimlilik saptanmıģtır. Predasyon kontrolü kumsalın verimliliğini artıracaktır. Ayrıca, yine 1994 çalıģması sırasında 23 adet C. caretta yuvası belirlenmiģtir. Bu bölgeye bakıldığı zaman Tuzla, Akyatan, Ağyatan ve daha doğuda Yumurtalık, bütünsel olarak deniz kaplumbağaları için son derece önemlidir. Özellikle, Yumurtalık ın kıģlama açısından önemli olduğu düģünülmektedir. Ancak, özellikle 1988 çalıģmasının sonuçlarında, bu alanlar arasında yuvalama açısından en öncelikli alanın Akyatan kumsalı olduğu anlaģılmaktadır. Akyatan Gölü, Türkiye nin önemli sulak alanlarından biridir. YD4 drenajkanalının ağzına yakın olan bölgede ve Tuzla da yaz aylarında kurulan kamplar Adana ve civardan gelen halk tarafından kullanılmaktadır. Özellikle Tuzla da gelecekte ikinci konut ve turistik tesis projeleri Tuzla Belediyesi tarafından gündeme getirilmektedir. KarataĢ ise önemli bir yazlık merkez olmakla beraber, Akyatan Lagünü nün denize açıldığı boğaz tarafından sınırlandırılmaktadır. Alanda bulunan Kapı Köyü nde tarımsal faaliyetler yaygın olup, özellikle çilek, kavun ve salatalık ile sebze yetiģtirilmektedir. Kontrol olsa da bu köylülerin kumsala traktörlerle girdikleri, zaman zaman balıkçıların geldiği ve çok az da olsa kum alındığı saptanmıģtır. Kumul alanda ağaçlandırma için kullanılan akasya ve ökaliptüs türlerinin bir kısmı, yöre halkına ekonomik faaliyet yaratmak için fıstık çamı ile değiģtirilmeye baģlanmıģtır. Akyatan Lagünü nde dalyan balıkçılığı yapılmakta ve balıklar yurt dıģına ihraç edilmektedir. Tuzla ve Ağyatan lagünleri de dalyan balıkçılığı için kiralanmıģtır. Yumurtalık balıkçılık açısından önemli bir bölge olup, KarataĢ ta balıkçı barınağı vardır. Trolcülük gittikçe yaygınlaģmaktadır. Bölge yalnız KarataĢ balıkçıları değil, aynı zamanda Mersin, Çevlik limanlarından kalkan trolcüler tarafından da kullanılmaktadır. Kumul ağaçlandırma çalıģmaları, kullanılan türlerin uygun olmayıģı yüzünden kumul sistemi için büyük bir olumsuzluk olarak nitelendirilirken, kumsalın bu amaçla kapatılmıģ 156

158 olması deniz kaplumbağaları açısından son derece olumlu olmuģtur. Ancak,az da olsakumsala gerek Tuzla tarafından gerekse ormanlık alandan giren traktörler yuvalar için ön önemli sorunlardan biridir. Diğer yandan, Akyatan kumsalı Doğu Akdeniz de görülen deniz kirliliğinden etkilenmekte, zaman zaman kıyı akıntılarının da etkisiyle kumsal zift, plastik torbalar ve gemilerden bırakılan atıklarla kaplanmaktadır. Bu atıkların önemli bir kısmı yabancı bandralı gemilere aittir. Çukurova ise, Türkiye nin en büyük pamuk tarımının yapıldığı alandır. Bu doğrultuda tarımda kimyasal madde kullanımı son derece yaygındır bunların sulama kanallarına karıģması ile kirlenme yaygınlaģmaktadır diğer yandan drenaj kanalları kirliliği denize ulaģtırmaktadır. Balıkçılık sezonu boyunca, trol tekneleri yasak olan 3 mil sınırı içerisinde görünmektedir yılında DHKD tarafından yapılan araģtırma sonuçlarına göre, örnek olarak seçilen 5 trol teknesi tarafından 28 hafta boyunca yakalanan C.mydas sayısı 160, C.caretta sayısı 26 dır. Akyatan Lagünü nde su seviyesindeki düģme ve kirlenme verilerle ortaya konmalıdır. Burada dalyan balıkçılığı ile uğraģanlar, yıllar içerisinde yaptıkları kiģisel gözlemler doğrultusunda, göl seviyesindeki düģüģü ve kirlenmeyi dile getirmektedir. Akyatan kumsallarının geleceğinin belirsiz olması bir diğer sorundur. Orman Bölge Müdürlüğü nün ağaçlandırma çalıģmaları sona erdikten sonra alandan çekilmesi ürkütücü gözükmektedir. Bir çok kumsalda rastlanan sahipsizlik, buranın da sonunu hazırlayabilir. Alan, sunduğu peyzaj güzelliği ile bir çok arsa spekülatörünün ilgisini hemen çekecektir. Buranın Türkiye nin Akdeniz kıyısındaki tek dokunulmamıģ üreme alanı olmasına rağmen hala etkin bir koruma statüsü olmayıģı gelecekle ilgili ön önemli sorundur F Tarih Ve Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Dünya Kültür Ve Tabiat Mirasının Korunması SözleĢmesinin 1. Ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür Ve Türizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alaınan Kültürel Miras Ve Doğal Miras Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi Ve Doğal Alanlar: 2011 yılına ait veriler elde edilememiģ olup geçmiģ yıllara ait veriler aģağıda verilmiģtir. Arkeolojik Sit Alanları 1- Adana Ġli Aladağ Ġlçesi Kilise Kalıntısı 1. Derece 2- Adana Ġli Aladağ Ġlçesi Göllü Dağı Antik Kalıntıları 1. Derece 3- Adana Ġli Aladağ Ġlçesi Akören Köyü Arkeolojik Alanı 4- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Doruk Kasabası Doruk Höyük 1. Derece 5- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Karanlık Kapı Mevki Karanlık Kapı 1. ve 3. Derece 6- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Mecit Efendi Höyüğü 1. Derece 7- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Ġkiz Höyük 1. Derece 8- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Altıkara Köyü Kokar Tepe Nekropolü 1. Derece 9- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Sirkeli Köyü Sirkeli Höyüğü 1.Derece 10- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi TürkĢükrüye Köyü Semerci Höyük 1. Derece 11- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Bahriye Köyü Pasgüden Höyük 1. Derece 12- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Kurtkulağı Köyü Tülek Höyük 1. ve 3. Derece 13- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Ġmran Köyü Bozhöyük ve Çakmaktepe Höyük 1. Derece 14- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Yalak Köyü Kıllı Höyük 1. Derece 15- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Tatarlı Köyü Tatarlı Harabeleri 1. Derece 157

159 16- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Tatarlı Köyü Tatarlı Höyüğü 1. Derece 17- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Mercimek Köyü Yarım Höyük 1. Derece 18- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Yılankale Köyü Yılankale 1. Derece 19- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Ġmran Köyü Kuyruklu Tepe Höyüğü 1. Derece 20- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Sarımazı Köyü Muttalip Höyük 1. Derece 21- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Tumlu Köyü Tumlu Kalesi 22- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Hacılar Höyük 1. Derece 23- Adana Ġli Ceyhan Ġlçesi Hamdilli Köyü Adatepe Höyük 1. Derece 24- Adana Ġli Feke Ġlçesi Eski Feke Mevki Feke Kalesi 1. Derece 25- Adana Ġli Ġmamoğlu Ġlçesi Koyunevi Köyü Mozaik Alanı 1. ve 3. Derece 26- Adana Ġli Karaisalı Ġlçesi Karapınar Mahallesi Karapınar Gözetleme Kulesi 1.Grp 27- Adana Ġli KarataĢ Ġlçesi Tepeköy Höyüğü 1. Derece 28- Adana Ġli KarataĢ Ġlçesi Magarsus Antik Kenti 1. ve 3. Derece 29- Adana Ġli Kozan Ġlçesi Manastır Kalıntısı 1. Derece 30- Adana Ġli Kozan Ġlçesi Kozan Karaör Höyüğü 1. Derece 31- Adana Ġli Kozan Ġlçesi Tatık Höyüğü ve Nekropol 1. Derece 32- Adana Ġli Kozan Ġlçesi Topallı Köyü Antik Duvar Kalıntıları 1. Derece 33- Adana Ġli Kozan Ġlçesi Fettahlı Köyü Nekropolü 1. Derece 34- Adana Ġli Kozan Ġlçesi Fettahlı Köyü Yassıçalı Kalıntıları 3. Derece 35- Adana Ġli Kozan Ġlçesi Fettahlı Köyü Tırmıl Höyük 1. Derece 36- Adana Ġli Kozan Ġlçesi Orçan Köyü Karasis Manastırı 37- Adana Ġli Kozan Ġlçesi Hamam Köyü Nekropol Alanı 1. Derece 38- Adana Ġli Kozan Ġlçesi Çukurören köyü Arkeolojik Kalıntılar 1. Grup 39- Adana Ġli Kozan Ġlçesi Dilekkaya Köyü Anavarza Antik Kenti 41- Adana Ġli Pozantı Ġlçesi Akçatekir Kasabası Tekir Tabyaları 42- Adana Ġli Pozantı Ġlçesi Akçatekir Kasabası AnaĢka Kalesi 43- Adana Ġli Saimbeyli Ġlçesi Kaleboynu Köyü Kaleboynu Kalıntıları 44- Adana Ġli Seyhan Ġlçesi Tepebağ Höyüğü 1. Derece 45- Adana Ġli Tufanbeyli Ġlçesi ġar Köyü Commana Antik Kenti 1. Derece 46- Adana Ġli Yumurtalık Ġlçesi Atlas Kalesi 1. Derece 47- Adana Ġli Yumurtalık Ġlçesi AĠGAĠE Antik Kenti Derece 48- Adana Ġli Yumurtalık Ġlçesi Gölovası Su Kemeri 1. Grup 49- Adana Ġli Yumurtalık Ġlçesi Domuz Tepe Höyüğü 1. Derece 50- Adana Ġli Yumurtalık Ġlçesi Keltepe Tümülüsü 1. Derece 51- Adana Ġli Yüreğir Ġlçesi Misis 3. Derece 52- Adana Ġli Yüreğir Ġlçesi Geçitli Sit Alanı 3. Derece 53- Adana Ġli Yüreğir Ġlçesi Misis Antik Kenti 1 ve 2. Derece 54- Adana Ġli Yüreğir Ġlçesi Ġncirlik Höyüğü 1. Derece 55- Adana Ġli Yüreğir Ġlçesi Misis Antik Kenti Derece 56- Adana Ġli Yüreğir Ġlçesi Misis Antik Kenti 1. Derece 57- Adana Ġli Yüreğir Ġlçesi Misis Höyüğü 58- Adana Ġli Yüreğir Ġlçesi Belören Köyü Antik Kalıntıları Doğal Sit ve Anıt Ağaçlar 1- Adana Ġli, KarataĢĠlçesi, Tuzla Gölü Sulak Alanı Deniz Kaplumbağa ÜremeAlanı 1. Derece 2- Adana Ġli KarataĢ Ġlçesi Akyatan Gölü Sulak Alanı ve Deniz Kaplumbağları 3- Adana Ġli KarataĢ Ġlçesi Ağyatan Gölü Sulak Alanı 4- Adana Ġli Yumurtalık Ġlçesi Yumurtalık Lagünü 1 Derece 158

160 5- Adana Ġli Pozantı Ġlçesi Evçınar ağacı 6- Adana Ġli Pozantı Ġlçesi Çatal Ceviz Ağacı 7- Adana Ġli Karaisalı Ġlçesi Dardağan Ağacı 8- Adana Ġli Aladağ Ġlçesi Çınar Ağacı 9- Adana Ġli Aladağ Ġlçesi Ardıç Ağacı 10- Adana Ġli Kozan Ġlçesi Okaliptus Ağacı 11- Adana Ġli Kozan Ġlçesi Kaynak Çınar Ağacı 12- Adana Ġli Feke Ġlçesi Kocasedir Ağacı 13- Adana Ġli Saimbeyli Ġlçesi Ardıç Ağacı 14- Adana Ġli Saimbeyli Ġlçesi Kandilli Sedir Ağacı 15- Adana Ġli Aladağ Ġlçesi Andız Ağacı 16- Adana Ġli Aladağ Ġlçesi Pırnal MeĢesi Ağacı 17- Adana Ġli Pozantı Ġlçesi Koçsedir Ağacı 18- Adana Ġli KarataĢ Ġlçesi Öldüren Sakız Ağacı 19- Adana Ġli Yumurtalık Ġlçesi Üçüz Hurma Ağacı 20- Adana Ġli Yumurtalık Ġlçesi KarameĢe Ağacı 21- Adana Ġli Aladağ Ġlçesi Orman SarmaĢığı Ağacı Adana Ġli Sınırları Ġçerisinde Bulunan Anıt Ağaçlar SıraNo Cinsi Ġlçesi Ve Mevkii 1- Sakız Ağacı-Pistacia terebintus KarataĢ-Küçük KarataĢ köyü 2- Yalancı Hurma-Phoenix Yumurtalık DeveciuĢağı köyü 3- Sapsız MeĢe-Quercus patraca Yumurtalık DeveciuĢağı köyü 4- Kayın-Fagus orientalis Osmaniye Zorkun Yaylası 5- Çitlenbik-Celtis australis Karaisalı-Yerköprü 6- Ceviz-Juglas regia Pozantı-Bürücek 7- Çınar-Platanus orientalis Pozantı- Belemedik 8- Sedir-Cedrus libani Pozantı-Aladağ 9- Pırnal MeĢesi-Quercüs ilex Aladağ-Meydan Yaylası 10- Andız-Arceuthos Drupacia Aladağ-EbriĢim Köyü 11- Çınar- Platanus orientalis Aladağ- Acıkise 12- Ardıç-Juniperus foetidissina Aladağ-Acıkise 13- Karaağaç- UlmuĢ campestris Kozan-Akçalı Çiftliği 14- Okaliptus-Ocalüptüs canadinsis Kozan- Akçalı Çiftliği 15- Çınar- Platanus orientalis Kozan- Horzum Yolu 16- Sedir- Cedrus libani Feke- Gürümze 17- Ardıç-Juniperus foetidissima Saimbeyli-Kandildere 18- Sedir- Cedrus libani Saimbeyli- Kandildere 19- Kızılçam- Pinus brutia Kozan- Horzum 20- Orman SarmaĢığı- Hedara helix Aladağ-Meydan F /05/1994 Tarih Ve Sayılı Resmi Gazetede Yayayımlanarak Yürürlüğe Giren Özellikle Su KuĢları YaĢama Ortamı Olarak Uluslar Arası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması SözleĢmesi(RAMSAR SözleĢmesi) Uyarınca Koruma Altına AlınmıĢ Alanlar: RAMSAR SözleĢmesine dail olan Akyatan Gölü ve Yumurtalık Tabiatı Koruma Alanı ile ilgili bilgiler F ve F bölümünde verilmiģtir. 159

161 F.4.3 Korunması Gereken Alanlar: F Onaylı Çevre Düzeni Planlarında Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak Tespit Edilen Ve YapılaĢma Yasağı Getirilen Alanlar(Tabi Karakteri Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.) Ġlimiz sınırları içerisinde biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar bulunmamaktadır. F Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün Ve Arazikullanma Kabiliyet Sınıfları Olan Alanlar, YağıĢa Bağlı Tarımda Kullanılan 1. Ve 2. Sınıf Ġle Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı Konu ile ilgili bilgi bulunamamıģtır. F Sulak Alanlar: Doğal Veya Yapay, Devamlı Veya Geçici, Suların Durgun Veya Akıntılı, Tatlı, Acı Veya Tuzlu Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan BaĢta Su LuĢları Olmak Üzere Canlıların YaĢama Ortamı Olarak ÖnemtaĢıyan Bütün Sular, Bataklık, Sazlık Ve Turbiyeler Ġle Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden Ġtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak Kalan Yerler F de verilmiģtir. F Göller, Akarsular, Yer Altı Suyu ĠĢletme Sahaları Konu ile ilgili bilgi bulunamamıģtır. F Bilimsel AraĢtırmalar Ġçin Önem Arzeden Ve/Veya Nesli TehliĢkeye DüĢmüĢ Veya DüĢebilir Türler Ve Ülkemiz Ġçin Endemik Olan Türlerin YaĢama Ortamı Olan Alanlar, Biosferrezervi, Biotoplar, Ġyogenetik Rezerv Alanları Benzersiz Özellikteki Jeolojik Ve Jeomorfolojik OlĢumların Bulun Duğu Alanlar: Ġlimiz sınırları içersinde biosfer, biogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluģumların bulunduğu alanlar yoktur. F Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirmesine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar: Orman Ġçi Dinlenme Yerleri: 1- Dağılcak Mesire Yeri 2.5 ha büyüklüğünde, bol kaynak suyu, görkemli çınar ağaçları ve göl manzarası olan, B tipi, mesire yeridir. Ġki bölümden oluģur. 1 adet giriģ kontrol, 1 adet WC. 1 adet büfe, 2 adet yağmur barınağı ve çocuk oyun alanı mevcuttur. 160

162 2- KarataĢ-Kumluk I Mesire Yeri Adana nın tek plaj kullanım alanlı, A tipinde 29 Ha. GeniĢlikte mesire yeridir.saha içerisinde, WC, duģ ve soyunma kabinleri, çadır alanları, kır kahvesi, kır gazinosu, marketi bulunmaktadır. 3- KarataĢ-Kumluk II Mesire Yeri: A tipi mesire yeridir.30 ünitelik kamp alanıdır. 4- Sarıçam I Mesire Yeri Adana ya en yakın orman içi dinlenme yerimizdir. 15 ha. geniģliktedir. B tipi mesire yeridir. Ġçerisinde WC, büfe, çeģme, oyun alanları bulunmaktadır. 5- Sarıçam II Mesire Yeri Adana ya en yakın orman içi dinlenme yerimizdir ha. geniģliktedir. B tipi mesire yeridir. Ġçerisinde WC, büfe, çeģme, oyun alanları bulunmaktadır. 161

163 KAYNAKLAR Ġl Çevre Durum Raporu, 2010 Adana Güç Birliği Vakfı, 1998 Adana Ġli 1. Tarım ġurası Komisyon Raporları Adana Ġli Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Müze Müdürlüğü Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu Müdürlüğü Mülga Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Milli Parklar ġubesi, 2008 Adana Orman Bölge Müdürlüğü, 2011 Adana BüyükĢehir Belediyesive Ġlçe Belediyeleri, 2011 Türkiye nin Önemli KuĢ Alanları, Doğal Hayatı Koruma Derneği Cumhuriyet Döneminde Ormanlarımız, 1998 Orman Bölge Müdürlüğü Türkiye de Deniz Kaplumbağaları ve Üreme Kumsalları Üzerine bir Değerlendirme,1995, Doğal Hayatı Koruma Derneği 162

164 ( G ). TURĠZM G.1. Yörenin Turistik Değerleri G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri G Konum Adana Toros dağlarının güneyinde yer alan Çukurova'da Seyhan nehri üzerinde kurulmuģtur. Toplam yüz ölçümü km2'dir. Akdeniz e yaklaģık 160 km'lik kıyısı bulunan Adana Avrupa'yı, Asya'ya bağlayan önemli ulaģım yolları üzerindedir. Doğusunda Osmaniye 90 km, Hatay 190km, Kuzeydoğusunda K.MaraĢ 187 km, Kuzeyinde Kayseri 332 km, Kuzeybatısında Niğde 205 km, Batısında Ġçel 70 km. yer alır. Ortadoğu ile kara ve demiryolu bağlantısı Adana üzerinden yapılır. Bu bağlantı Toroslar da Gülek Boğazı'ndan sağlanır. Ġl yüzölçümünün % 49 dağlık, % 23 yaylalar ve %27 ova ve düzlük alandır. Güneyden kuzeye gidildikçe Toroslara varınca yükseklik 2500 m. aģar. Torosların etekleri Akdeniz e doğru ova biçimini alır. Ġç Anadolu dan doğan Seyhan ve Ceyhan Nehirleri Akdeniz e akar. Toros Dağlarının zirvesinde yedi göller vardır. Seyhan nehri üzerinde Seyhan ve Çatalan Baraj gölleri, Ceyhan Nehri üzerinde AslantaĢ Baraj gölü ile KarataĢ da Akyatan ve Ağyatan kus cenneti gölleri vardır. Adana Türkiye'nin nüfus büyüklüğü açısından dördüncü ilidir yılı nüfus sayımı geçici sonuçlarına göre Ġl nüfusu 'dir. Bu nüfusun % 69,8 kentlerde, % 30,2 si köylerde yaģamaktadır. KentleĢme oranı ülke ortalamasının üzerindedir. Yüzölçümü km 2 'dir. G Fiziki Özellikleri Ġl merkezinde Seyhan Baraj Gölü çevresinde bulunan aile çay bahçeleri, doğal güzelliklere sahip mesire yerleri ve Palmiye, okaliptus, mimoza ağaçları gibi yöreye özgü bitki türlerini kapsayan parkları vardır. ALADAĞ : Adana'ya 105 km uzaklıkta olan bu ilçede antik devirden kalma bir ören yeri ile harap Ortaçağ kalesi, Akören beldesindeki Kırık Kilise harabeleri çok önemlidir. 40 km mesafedeki Acısu içmesi, Meydan yaylasında "Bığbığı" mağarası bulunmaktadır. CEYHAN : Adana Ġl Merkezine 47 km uzaklıktadır yılında Haçlı Ordusu'nun iģgaline uğramıģ sonra sırasıyla Ermeni Krallığı, Mısır Kölemenler, Dulkadir Beyliği ve Osmanlı Egemenliğini yaģamıģtır. Osmanlılar zamanında "Yarbisi", "Yarsuvat" adlarını almıģtır. Adana Ceyhan karayolu üzerinde 700 m. uzunluğunda dört cepheli masif kaya üzerinde etkileyici görünümlü Yılan kale bulunur. Ulucami, Mecidiye Cami ve Durhasan Dede Türbesi bulunmaktadır. Ceyhan Ġlçesi Kurtkulağı Beldesi'nde bulunan Kurtkulağı Kervan Sarayı 1711 yılında yapılmıģ olup eski Halep Kervan yolu üzerindedir. 163

165 Yılankale'nin güney batısında Tepebağ höyüğünden sonra en büyük höyüğü Sirkeli Höyüğünde Ceyhan nehri kıyısında büyük bir kaya üzerinde Hitit Krallarından Muvattali'nin sakallı ve uzun elbiseli rölyefi görülür. FEKE : Ġl Merkezine 121 km mesafededir. Bizanslılar ve Ermeniler zamanında önemli bir yerleģim merkezi olduğuna dair buluntular vardır. Tepe Mahallerinde 1945 yılında Bizans tapınağının zemin mozaikleri ortaya çıkarılmıģtır. Feke kalesini 12. yy.'da Bizanslılar veya Selçuklular tarafından yapıldığı sanılmaktadır. Rafting için ülkemizin en elveriģli ırmaklarından olan Göksu bu ilçede bulunmaktadır. Çok sayıda yaylalar vardır. KARAĠSALI : Ġl Merkezine 47 km. mesafededir. Ġlçede önemli bir yapı bulunmamakla beraber 8 km. kuzey batısında Milvan kale vardır. 17 km. batısında 1912 yılında Almanlar tarafından yapılan Alman Köprüsü, 12 km. güneyinde Altınova köyü yakınlarında tarihi Ġpek yolu güzergahında Kesiri Han bulunmaktadır. Yerköprü mesire yeri ve Kızıldağ yaylası görülmeye değer. KARATAġ : Ġl Merkezine 47 km. mesafededir. Coğrafi konumu ile ilk çağda büyük önem taģıyan bir Ģehirdir. Magarsus adıyla anılan bu kent bugünkü yerleģim yerinin 5 km. batısında yer almaktaydı. Rumlar tarafından siyah renkli taģlarla inģa edilmesinden, yine aynı taģlarla yapılan kiliseden dolayı Kara Kilise, sonradan yine Rumlar tarafından yakılıp yıkıldığı için Yanık Kilise adını almıģtır. KarataĢ'da Osmanlılardan kalma iki han vardır. ÇarĢı içindekinin kapısı üzerinde taģa yazılı kitabeden 1608 yılında inģa edildiği anlaģılmaktadır. Pazan yerindeki diğer han ise Menzil han Mar Ali tarafından 1782 yılında yaptırılmıģtır. Ramsar sözleģmesinde yer alan Akyatan KuĢ Cenneti ve gölü bu ilçededir. KOZAN : il Merkezine 72 km. mesafededir. Sis adı ile anılan Ġlçe M.Ö. 19. yüzyılın ilk yarısına kadar Hititlerin egemenliğinde kalmıģ sırasıyla Asurlular, Ġranlılar, Makedonyalılar, Selefkuslar, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular, Ermeniler ve Ramazanoğlu egemenliği yaģamıģtır. Kozan kalesi Asurlular tarafından yapılmıģtır. Önemli eserlerinden biride HoĢkadem cami 1448 yılında Mısır Kölemen Sultanı Abdullah HoĢkadem tarafından yaptırılmıģtır. Kozan'ın 22 km. Güney doğusunda Dilekkaya köyü'nün 2 km. uzağında bir ada gibi yükselen tepenin üzerinde Anavarya Ģehri M.Ö. 9. yüzyıldan Asurlular tarafından kurulmuģtur. Kaya mezarları, kilise, sarnıç gibi eserler bugüne ulaģan kalıntılardır. Ayrıca 18 çeģit deniz, hayvanını gösteren Anavarza mozaikleri bulunmaktadır. Dağılcak mesire yeri ve yaylaları ile ünlüdür. POZANTI : Ġl Merkezine 116 km. mesafededir. Coğrafik konumu nedeniyle tarihte önemli olaylara sahne olmuģtur. Makedonyalı Büyük Ġskender, Abbasi Halifesi Memnun'un kardeģi Mutasım Pozantı'dan geçen ünlü devlet adamlarıdır. Eski ve yeni AnnaĢ a kaleleri, Torosların en önemli geçidi olan Gülek Boğazı'nın giriģindedir. Ġskitler zamanında yapıldığı sanılmaktadır. Gülek boğazı ile Tekir yaylası arasındaki Kızıltabya ve Aktabya kaleleri Mısırlı Ġbrahim PaĢa tarafından yaptırılmıģtır. 164

166 SAĠMBEYLĠ : Adana Ġl Merkezine 156 km mesafededir. Eski adı Hacin'dir yılında KurtuluĢ SavaĢında büyük kahramanlık gösteren Hacınlı Saim Beyin adı ilçeye verilmiģtir. Buradaki Ermeni kale ve kilise kalıntılarından orta çağda Ermenilerin buralara hakim oldukları anlaģılmaktadır. ĠMAMOĞLU : Ġlçe Adana Ġline 45 km. uzaklıktaki Adana, Kozan, Feke, Saimbeyli, Tufanbeyli karayolu üzerindedir. Yeraltı Ģehri mevcuttur. SEYHAN : Adana'nın Merkez Ġlçesi iken tarihinde ayrı bir Ġlçe haline gelmiģtir. Ġlçenin bulunduğu yöre, pek çok uygarlıklara sahne olmuģtur. Ġlçenin baģlıca eserleri Büyük Saat, TaĢ köprü, Yağ cami, Yeni cami, ÇarĢı hamamı, Bebekli kilise, eski Adana evleri vs. TUFANBEYLĠ : Ġl Merkezine 200 km. mesafededir. Hitit, Roma, Bizans ve Ermeni krallıkları dönemlerini yaģamıģ çok eski bir yerleģim yeridir. Ġlçenin 20 km. kuzeydoğusunda Hititlerin dini merkezi konumunda olan "ġar" kenti Hieropolis ve Çomana adları ile tanınır. Romalılardan kalma açık hava tiyatrosu, Bizans kilise kalıntısı, ana tanrıça tapınağının kapısı olduğu sanılan Alakapı antik Ģehrin sağlam kalmıģ yapılarıdır. ġar harabelerinin güneyinde Doğanbeyli köyü yakınında höyükler, batıda Hanyeri yakınında Hitit anıtı önemli eserleridir. Tufanbeyli'de bu eserlerden baģka hiyeroglif yazıtlar, sütunlar ve yapı kalıntıları, kaya mezarları da hala durmaktadır. YUMURTALIK : Ġl Merkezine 81 km. mesafededir. Antik çağda "Aegaea" adıyla bilinen önemli bir liman kenti olan Yumurtalık 13. yüzyılın ikinci yarısı ile 14. yüzyılın baģlarında deniz ve karayolu ile Hindistan'dan gelen mallar Venedik ve Cenova'ya sevkedilmesiyle en parlak dönemini yaģamıģtır. Ġlçenin en önemli eserleri Ayas kalesi, Süleymaniye Kulesi ve Marko Polo Ġskelesidir. YÜREĞĠR : Bugün merkez ilçe konumunda olan Yüreğir'in en önemli eseri Ceyhan nehri kıyısında bugün Yakapınarı'nın bulunduğu yerde kurulan Misis, Roma ve Memluk döneminde önemini korumuģtur. Ġran Satrapların baģkenti olan Misis 1517 yılında Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı topraklarına katılmıģtır. Ceyhan nehri üzerinde 4. yüzyılda Bizans imparatoru Flauius Constantinus tarafından yaptırılan "Misis köprüsü" 9 gözlüdür köprü yakınında bozulmamıģ mozaik Roma bazilikası, su kemeri, stadyum, hamam, kervansaray, mescit günümüzde harabe halindedir. 165

167 G.1.2 Kültürel Değer MÜZELER VE ÖREN YERLERĠ Tablo 68: Adana Ġlinde Bulunan Müzeler ve Ören Yerleri ADI ADRESĠ ZĠYARET GÜN VE SAATĠ ÜCRETĠ(TL) Yabancı-Yerli Adana Arkeoloji Bölge Müzesi Fuzuli Cad. No:10 Pazartesi hariç Ücretsiz Tel: Atatürk Bilim ve Kültür Müzesi Kayalıbağ Mah. Seyhan Cad Pazartesi hariç Ücretsiz Tel: Etnografya Müzesi ZiyapaĢa Blv.Kuruköprü Pazartesi hariç Ücretsiz Tel: Misis Mozaik Müzesi Yakapınar Pazartesi hariç Ücretsiz Tel: Anavarza Ören Yeri Kozan Pazartesi hariç Ücretsiz ġar Ören Yeri Tufanbeyli Her Gün Açık Ücretsiz YeĢiloba ġehitlik Müzesi YeĢiloba Mah D400 Karayolu Her Gün Açık Ücretsiz Üzeri Seyhan Sinama Müzesi Kayalıbağ Mah. Seyhan Her Gün Açık Ücretsiz Karacaoğlan Edebiyat Müze Kütüphanesi Pazar hariç Her Gün Açık Ücretsiz Müzeler Adana Arkeoloji Müzesi : Bugün D-400 karayolu üzerinde Adana Merkezindedir. GeniĢ bir bahçe 4 büyük salondan ibarettir. Hitit, Roma, erken Bizans, Grek çağının eserleri mevcuttur. Etnografya Müzesi : Eski Müze adıyla anılan müzede, Çukurova köylerine ve Toroslar da yaģayan yörüklere ait oldukça zengin eģyalar bulunmaktadır. Atatürk Bilim Ve Kültür Müzesi : Atatürk'ün Adana'ya ilk geldiğinde kaldığı dikdörtgen planlı bu konak 2 katlı olup halk arasında "Suphi PaĢa Konağı" olarak bilinmektedir. Atatürk'ün burada kaldığı süre içerisinde kullandığı eģyalar sergilenmektedir. Misis Mozaik Müzesi : 1959 yılında Misis höyüğünün batı yönündeki sırtta açılmıģtır. 4. yy. sonlarına ait bazilika tipinde bir tapınağın zemin mozaikleri bulunmaktadır. Ören Yeri Anavarza Ören Yeri : Adana Ġlinin Ceyhan ilçesi, Kozan-Kadirli yolunun yaklaģık 20 km.'sinde Dilekkaya köyü yakınındadır. Anavarza Kalesi, Hellenistik, Roma ve Ġslami dönemlere iliģkin izler taģımaktadır. Günümüzde açık hava müzesi niteliğindedir. ġar Ören Yeri : Tufanbeyli Ġlçesinin 20 km. kuzey doğusundadır. Hitit Ana Tanrıçası Magda-Mater adına düzenlenen dini törenlerin en önemlileri ġar'da yapıldığı bilinmektedir. Ayrıca Romalılardan kalma açık hava tiyatrosu, Bizanslılardan kalma kilise ve 6 m. boyunda "Ala Kapı" mermer bloklardan oluģmuģtur. Misis : Adana-Ceyhan yolu yakınlarında Ceyhan nehri üzerindedir. 166

168 Antik yerleģmeden günümüze sadece ünlü Misis köprüsü, müze haline getirilen bir Roma bazilikasının mozaik taban döģemeleri, su yolu kemerleri ve hamam kalıntıları ulaģabilmiģtir. Magarsus : Antik liman kentidir. Günümüzde KarataĢ'ın batısında yer alan Magarsus kentinde tiyatro, tapınak, kilise ve hamam kalıntıları bulunmaktadır. HALK OYUNLARI : Adana Ġlinin geleneksel halk dansı halaydır. Davul zurna, eģliğinde genel olarak üçlü tekrarlanan figürlerle oynanır. Diğer halk oyunları ağırtma, çifte telli, Adanalı, hoģ bilezik, orke, Ģirvanı, gelgel, acem kız oyunu, Sinsin, Cirit (ile oynanır), Mantufar (Hıdırellezde oynanır.) GELENEKSEL GĠYSĠ : Kırsal kesimde erkek ve kadın giyiminde "Ģalvar" ön plandadır. Kadın giyiminde Ģalvarla birlikte "güdük" olarak adlandırılan uzun kollu, yakasız, önden yırtmaçlı bir bluz, baģa takılan kenarları oyalı, renkli desenli "yağlık" denilen yazmalar ve ayağa giyilen "yemeni" veya "lastik pabuçlar" yer almaktadır. Erkek giyiminde ise Ģalvarla birlikte bedene giyilen "mintan" ve baģa takılan "kasket" görülür. Aladağ ve Karaisalı ilçelerinde Antep dokuması "üç etek" yaygındır. YÖRESEL YEMEKLER : Adana yöresinin zengin bir mutfağı vardır. Yemeklerin baģlıca malzemeleri un, bulgur, et, sebze çeģitli baharatlar ve süt, yoğurt, peynir ve çökelektir. Yörenin kendine has ünlü yemeği "Adana kebabı"dır. Yanında bol yeģillik ve soğanla yenir, Ģalgam suyu ve ayran içilir. Diğer ünlü yemekleri cartlak kebabı, içli köfte, çiğ köfte, analı kızlı, humus, bartefit, sıkma, Ģırdan, mumbar, etli kömbe, dul avrat çorbası, yüksük çorbası v.b.'dir. YÖRESEL TÜRKÜLER : Adana ve Ġlçelerinde kırık havalardan ziyade uzun havalar rağbet görür. Kozan ve Ġmamoğlu yöresinde bozlakların harman olduğu yer olarak bilinir. Daha çok Karacaoğlan (Türkmen) ve Dadaloğlu (AfĢar Bozlağı) havaları okunur. Feke, Saimbeyli ve Tufanbeyli yöresinde daha çok Kayseri ve Orta Anadolu havalarının etkisi görülür. Karaisalı, Aladağ, Pozantı'da kırık havalar, Topuk havası veya Henk havası bilinir. Topuk Havaları ezginin hareketli ve oynak olduğunu, Henk Havası ise genelde kadınların düğünlerde leğençe çalarak söyledikleri ezgi olarak bilinir. YeĢillim ve Gide Gide Bir Söğüde Dayandım en yaygın olanıdır. Ceyhan, Yumurtalık, KarataĢ Ġlçelerinde bozlak, kırık ve uzun havalar yaygındır. Adana Merkezinde ise göçlerden dolayı kozmopolit bir kültürün oluģmasını sağlamıģtır. Bu nedenle yöre türkülerinin merkezi haline gelmiģtir. Ayrıca ağıtlar önemli bir yer tutar, savaģ, kıtlık, yokluk, ayrılan sevgililer için söylenir. "Ne KaraymıĢ ġu Alnımın Yazısı", "Karabahtım Kem Talihim", "ġu Dünyada Üç Nesneden Korkarım", "Yalandır ġu Dünyanın Ötesi", "Yalan" ve "Ala Geyik Gibi Boyun Sallarsın" önemli halk türküleridir. 167

169 GELENEK GÖRENEK :Doğum ve Ölümle Ġlgili Gelenek ve Görenekler : Yeni doğan çocuğun yanına yeni doğum yapan baģka bir anne giremez. Yeni doğan bebek yedinci, yirminci ve kırkıncı günü merasimle yıkanır. Çocuğun suyuna kırk adet taģ, ayna para, yeģillik konur, baģından aģağı dökülür. Erkek çocuğunu sünnet ederken tutan kiģiye kirve denir. Kirve olmakla iki aile birbirine akraba sayılır. Kirve bir nevi çocuğun manevi babası sayılır. Ölümünde ise ölü meydanda iken ölünün bohçası ortaya konur, ağıtçı adını verdiğimiz (genellikle kadınlar olur) kiģi ağıdını söylemeye baģlar. Ölü evinde 40 gün ıģık söndürülmeden yanar. Cenaze dönüģü ev süpürülmez, cenazenin üzerine bıçak konur (metalin konulması cesetin ĢiĢmesini önlemek içindir), ölünün çenesi temiz bir tülbentle bağlanır. Ölünün 3, 7, 40 ve 52 yemekleri yapılarak mevlüt okunur. EVLENME : Erkek anneleri oğlu için beğendiği kızı, akraba, komģu gibi yakınları (genellikle kadınlardır) ile görmeye gider. Buna görücü denir. Beğenilen kız erkeğin ailesi ve yakınları ile istenmeye gidilir. Kız ailesi tarafından verilirse "Ağız Tadı" yenir (tatlı, baklava, Ģeker sucuğu, lokum ve Ģerbet olur). Kız evi oğlan evine eģya ve para listesi verir. Liste ağırsa araya hatırı sayılan kiģiler konularak hafifletilir. Bazı yörelerde baģlık parası halen alınmaktadır. Daha önce anlaģtıkları takılar elbiseler alınarak niģan yapılır. Düğün genellikle buğday ve pamuk hasatı sonu yapılır. Ġki dini bayram arası düğün yapılmaz. Düğüne çağrılacak kiģilere ufak hediyeler (örtü, mendil) verilerek davet edilir. Bu hediyelere okuntu denir. Düğünden bir gün önce kına yakılır. Düğün günü bayrak evin dam direğine bağlanır, bayrak sereninin üst ucuna bir soğan dikilir. Eskiden köy yerlerinde genellikle gelin ata bindirilerek götürülürdü. Evine atla getirilen gelin inmez, damat babası eline hediye verir (tarla, bahçe, inek) öyle indirilir. Gelin kapı önüne konan su testini tekme vurup devirir, su üstünden geçer, yağlı ballı denilen yaprak arasındaki tatlıyı kapıya yapıģtırır (mutluluk ve soy sürme amacıyla), kaynananın oklavası altından (kaynanaya saygı ve sevgi olması amacıyla) geçer, odasına geçince de sandığını açar seymenlere, yengelere (gelinin etrafında dönen kadınlar), ergen gençlere hediyeler verir. Dualar okunur. ÖNEMLĠ GÜN VE FESTĠVALLER 1-5 Ocak Adana'nın KurtuluĢu Kutlamaları 2-Uluslararası Sabancı Tiyatro Festivali; Her yıl Marta-Nisan ayı içerisinde gerçekleģtirilmektedir. 3-Altın Koza Kültür ve Sanat festivali ( Ekim ayında) 4-1/10 Haziran Seyhan Kültür ġenliği 5-20/25 Kasım Karacaoğlan ġenlikleri (Feke) 6-10/12 Ağustos Kültür ve Turizm Festivali (Yumurtalık) 7-14 Aralık Dertli Kazım AĢıklar ġöleni (Yumurtalık) 8-23 Haziran Kiraz festivali (Saimbeyli) Temmuz Altın Yunus Kültür ve Sanat festivali (KarataĢ) 168

170 YAPMADAN DÖNME *Kent Merkezindeki Bölge Arkeoloji ve Etnografya müzesi, Atatürk evi gezilmelidir. *Ulu Cami, Sabancı Merkez Cami, Bebekli Kilise, TaĢ köprü ve Tepebağ eski Adana evleri görülmelidir. Ayrıca merkez dıģındaki Anavarza, ġar ve Misis ören yerleri Akyatan ve Ağyatan KuĢ Cennetleri görülmelidir. *Adana kebabı mutlaka yenmeli, Ģalgam suyu ve aģlama (meyan kökünden yapılmaktadır.) içilmelidir. Bici bici'nin tadına bakılmalıdır. Ayrıca halka tatlı yenmelidir. *Eski çarģılar gezilmeli, Karatepe kilimleri alınmalıdır. *Altın Koza festivali uzunca yıllardan beri Ġlimizde yapılmaktadır. G.2. Turizm ÇeĢitleri Deniz Turizmi : Ġlimizin Akdeniz kıyısındaki KarataĢ ve Yumurtalık Ġlçeleri kıyı ve yat turizmi açısından sınırsız olanaklara sahiptir. Her iki Ġlçemizde de balıkçı barınakları bulunmaktadır. *Kültür Turizmi : Ġlimizde Ġnanç Turizmi kapsamında değerlendirilen Ulu Cami bulunmaktadır. Tarihi Ġpek Yolu Pozantı - Merkez - Kurtkulağı hattıyla ilimizden geçmektedir. Anavarza, ġar, Magarsus Aegan ve Misis Antik kenti ve ören yerleri ilimiz turizmi için önemlidir. * Eko Turizm : Tekir, Bürücek, Aladağlar, Horzum ve Kızıldağ yaylaları eģsiz güzelliğiyle yayla turizmi için tanıtımına önem verdiğimiz yerlerdir. Ġlimizin bütün yaylalarında ve sahillerinde "Kamp" olanakları mevcuttur. Sahil belediyelerimiz ve özel giriģimciler kanalıyla kamp alanları hızla geliģmektedir. Yaylalarımızda ve doğal koruma altındaki sahillerinde her zaman foto safari olanakları mevcuttur. Ġlimizdeki Toroslar ve Antitoroslarda çok sayıda milli park bulunmaktadır. Bunlardan önemlileri Aladağlar Milli Parkı, Tuzla Gölü ve Seyhan Nehri Yaban Hayatı Koruma Sahası, Seyhan Baraj Gölü, Akyatan ve Ağyatan Yaban Hayatı Koruma Sahalarıdır. Ayrıca Akyatan Gölü yanındaki Kapı Ormanı kuģ cenneti olup ilimizin önemli çekim merkezlerindendir. *Kongre Turizmi : Ġlimiz güney'e güney doğu'ya açılan bir kapı olması nedeniyle hava, kara ve demir yolları ve deniz taģımacılığının merkezi durumundadır. Üniversite'nin bulunması yoğun iģ yaģamı nedeniyle yıllardan beri bir buluģma merkezidir. Bu nedenle yoğun bir kongre trafiği yaģanmaktadır. Mevcut belgeli otellerimiz ihtiyaca cevap vermeye çalıģmaktadır. Kongre turizmine Hilton Sa oteli önemli bir katkı sağlayacaktır. *KıĢ Turizmi : Ġlimizdeki bütün yaylalar kıģ turizmi için uygun alanlardır. Pozantı'da kayak pisti yapım çalıģmaları devam etmektedir. *Termal Turizmi: Acısu içmesi, Kokarca içmesi ve Kurttepe içmesi önemlidir. *Turizm Amaçlı Sportif Faaliyetler : Ġlimiz baraj gölünde sörf yapılmaktadır. Bütün yaylalarımızda tirekking ve atlı doğa sporu güzelgaları mevcut bütün kara yollarımız aynı zamanda bisiklet güzelgahıdır. Seyhan, Ceyhan nehirleri baraj göllerimiz olta balıkçılığı için uygun mekanlardır. 169

171 G.3. Turistik Altyapı Tablo 69: Adana Ġlinde Bulunan Turizm ĠĢletme Belgeli Konaklama Tesisleri TESĠSĠN ADI SINIF ODA YAT. ADRESĠ TELEFON Hilton Sa SinanpaĢa Mah.1.Sok. YÜREĞĠR Seyhan Oteli ReĢatbey Mah.Turhan Cemal Beriker Blv. SEYHAN Büyük Sürmeli Oteli Ġnönü Cad.Kuruköprü SEYHAN Mavi Sürmeli Oteli Ġnönü Cad. No:151 SEYHAN Zaimoğlu Oteli Özler Cad. No:22 SEYHAN Ġnci Oteli KurtuluĢ Cad.Kuruköprü No:6 SEYHAN Erten Otel Kuruköprü Mah. Sefa Özler Cad.No:53 Seyhan Çukurova Park oteli Kuruköprü Mah. Ġnönü Cad. No:99, Seyhan Sedef Oteli Turan Cemal Beriker Bul. No:203 SEYHAN Aksoy Oteli AbidinpaĢa Cad. 1 Sok. No:9 SEYHAN Ökmen Airport Otel Emek Mah. T.Cemal Beriker Blv N0: Otel My Afrodit Hibodrum Civarı Sarıhamzalı Köyü SEYHAN Küçüksaat Kristal Oteli Kuruköprü Mah. Sefa Özler Cad. No:5 Seyhan A Doruk Oteli Kuruköprü Mah. Ġnönü Cad. No:89, Seyhan Polat Elite Hotel Karasoku Mah. Kızılay Cad. No:45 Seyhan Koza Oteli Özler Cad. No:103 SEYHAN Çınarlı Mah. ZiyapaĢa Bulvarı No:195 ÇavuĢoğlu Oteli SEYHAN Akdeniz Oteli Ġnönü cad. no:14/1 SEYHAN Le Grand Turan Cemal Beriker Cad. No: TST MOLA Tarsus-Adana-G.Antep Otoyolu 86. Seyhan (Kuzey) Motel km.yüreğġr TST Mola Seyhan Tarsus-Adana-G. Antep Otoyolu 68.km. (Güney) 1. Sınıf /YÜREĞĠR TST Mola Motel Adana-G.Antep Otoyolu ġambayadı Köyü ADANA Sezer Motel Motel KamıĢlı Menemenci Köprüsü yanı Pozantı CemalpaĢa Mah Sk. No:22 Akkoç Butik Otel Butik Seyhan/ADANA ġehri Saray Apart ReĢatbey Mah Sk. No:23 SEYHAN Riva ReĢatbey Butik ReĢatbey Mah. Adalet Cad.No:20 Seyhan Kayalıbağ Mah. Seyhan Cad. No:29 SEYHAN Hotel Bosnalı Öz.Blg

172 Tablo 70: Adana Ġlinde Bulunan Yeme-Ġçme-Eğlence Tesisleri S.NO ĠġLETMENĠN ADI ADRES VE TELEFONU 1 Lagos Lokantası S.Demirel Bulvar 4/A Çukurova Tlf: (0322 ) Hasan Usta Kebap Yurt Mah.Turgut Özal Bul. Kurttepe KavĢağı No:2 Çukurova Tlf: (0322 ) (Deneme ĠĢletme Belgeli) 3 Premier Restorant Kurt tepe Köyü Ruh ve Sinir Hastalıkları Has. KarĢısı Çukurova Tlf: (0322 ) The Terrace Restorant Yeni Baraj mah. 32 Sok.Damla Sit. A.Blok No:5 Seyhan Tlf : Mazzaro Restaurant Güzel Yalı Mah. Süleyman Demirel Bul. No:17/1-H ÇUKUROVA Tlf: Tuff s Restaurant ReĢatbey Mah.TürkkuĢu Cad.No:30 Bilgen Apt.Zemin Kat Seyhan Tlf: (0322 ) Cosecha Restorant CemalpaĢa Mah. 6.Sok. No:11/A Balkaroğlu Apt Seyhan Tlf: (0322 ) , Faks: Park Zirve Zaimoğlu Karslılar Köyü Mevkii YSE Evleri Çukurova (Günübirlik Tesis) (0 322) fax 9 Mıstık Usta Yılankale Servis Alanı Altıkara Köyü Otaban Ġçi Ceyhan Nihat Restaurant Adana Havaalanı içi Balcalı Restaurant KıĢla Mah. Mithat Özsan Bulv. No:12 Yüreğir/Adana Tlf: Kaktüskent Günübirlik Güzel Yalı Mah Sok. No:18/A Çukurova Tlf: Tesis 13 My Afrodite Eğl. Mer. Hipodrum Civarı Sarıhamzalı Köyü SEYHAN Tlf: Tablo 71: Adana Ġlinde Bulunan Turizm Seyahat Acentaları BLG NO ACENTANIN ADI ADRESĠ TELEFON ĠBRA TURĠZM (ġube) C. Gürsel Cad. 14.BSok. Tuna Kendirci ĠĢ Hanı Kat:2 No:3 Seyhan 3665 ADANA NEVA TURĠZM C.PaĢa Mah. G.PaĢa Bul. No:31 AteĢok Apt Asma Kat. No: ADANA SEYHAN TURĠZM CemalpaĢa Mah.GazipaĢa Bul.Martı Apt.Kat:1, D:3, Seyhan 5819 ADANA SEYHAN TUR (ġube) Güzelyalı Mah. Metin Apt. Zemin Kat A Blok No:18 Çukurova 2918 ABBA TURĠZM (ġube) Kenan Evren Blv. Toros msh sk. Ceyhun apt zemin kat Çukr/Adana 5203 ADANA ġġrġn TURĠZM ZiyapaĢa mah. Barajyolu 3. durak Yeter apt No:144/C Seyhan /Adana 1231 ADANA TURĠZM CemalpaĢa Mah. Toros Cad. Konur Apt. B Blok No:15/A Seyhan/Adana 5922 ADĠOS TURĠZM Güzelyalı Mah.T.Özal Bul.Yakamoz Apt No:96/A Seyhan 3775 AJAX ERAY TURĠZM Hürriyet Mh. Atatürk Cad. No:85 Ġncirlik / ADANA 6229 A-PARK TURĠZM KurtuluĢ Mah. Atatürk Cad. Behice Yazgan Apt No:57,D: AS LAL TURĠZM CemalpaĢa Mah. GazipaĢa Bulvarı Yönlü Apt Kat:1, D: AS LAL TURĠZM (ġube) Alidede mah.saydam cad.saydam iģhanı No:45/G Seyhan Adana 5441 AS LAL TURĠZM (ġube) Mahfesığmaz Mah.Turgut Özal Bul. M.Parlak GümüĢ Apt. No:93/b Seyhan 5991 ATEġ TURĠZM CemalpaĢa Mh.Ethem Ekin Sk.Çiğdem Apt.N: D: AYAS TURĠZM Büyükkırım Mh.Yaltır Cd.No:47 Ceyhan/ AYAS TURĠZM (ġube) DerviĢiye Mah.Turgut Reis Sok. No:2 Yumuralık/ AY-F TUR TURĠZM KurtuluĢ Mah. Mithat Saraçoğlu Cad. GökkuĢağı Apt. No:6 Asmakat

173 2848 AY-F TUR (ġube) KurtuluĢ Mh.Mh. Gülbahçe Sit. ĠĢ Merkezi A Bl No: BĠL-DAYS TURĠZM (ġube) Atatürk Cad. Gülbahçe Sitesi A Blok Kat:2 No: Seyhan 5733 BM SAMBA TUR (ġube) Atatürk Cad. Ethem Ekin Cad. No:49 KaT:1 D:9 Seyhan 7172 BFM2012 TURĠZM KurtuluĢ mah. Atatürk cad. Gülbahçe sit. B Blok No:65 D:58 Seyhan 7016 BOYVADOĞLU CemalpaĢa mah. GazipaĢa Blv. AtaeĢok apt.no: TUR.SEY.ACENT. Zemin kat No:29 Seyhan/Adana 5313 BUMĠ TURĠZM CemalpaĢa Mah. GazipaĢa Bulv. Numara:25/C Seyhan 4511 CENKAR TURĠZM Yeni Mah. Atatürk Cad. No:211 Ġncirlik CEYTAP TURĠZM ReĢatbey Mah. Prof.Nusret FiĢek Cad.Mutlular Apt.No:37 Zemin kat daire:2 Seyhan /Adana 4505 COVBOY TURĠZM ReĢatbey Mah. Stadyum Cad. Mutlular Apt No:37 Z.Kat 4743 ÇAĞ&EDE TURĠZM B.Yolu Sümer Mah.94.Sok. Dostlar Apt. B Blok Altı No:61 Seyhan / ÇAĞ&EDE TURĠZM (ġube) Çınarlı Mah. T.Cemal Beriker Bul. No:41/A Türkkay Apt. Kat:1D:3 Seyhan 7203 ÇAPAN TURĠZM Atatürk cad.no:85 Ekmekçiler Apt. Kat: Seyhan/Adana 3608 ÇUKUROVA TURĠZM K.Saat Meydanı Karasoku Mah. Altınören ĠĢ Hanı Kat:1 No: DANZAS TURĠZM Mücahitler Bul. KurtuluĢ Mah. Bankalar Apt Altı No:88/G Sey 5649 DĠ-DO TURĠZM (ġube) Mahfesığmaz Mah. Turgutözal Bul. Meltem Apt No:67/B Çukurova 5266 DĠOCAESAREA TURĠZM ReĢatbey mah sokak Cem apt.kat:2/9 Seyhan/Adana 3915 EDFA TURĠZM CemalpaĢa Mah. GazipaĢa Bulvarı Tek Apt. No: Kat:2/ ER&DĠLTURĠZM C.PaĢa Mah.Toros Cad.Öznur Apt.No:34 Asma Kat/ Seyhan / GÖGÜSGEREN TURĠZM GazipaĢa Bulvarı Lale Apt. No:48 Kat:2 No: / GÖRKEM TURĠZM Yurt mah.kasım Ener Blv sk Erkam Apt.No:8 Zemin kat Çukur / 5409 GÜNDOĞDU TURĠZM CemalpaĢa Mah Sok. Tek Apt. No:4/32 Seyhan GÜNEġ TURĠZM KurtuluĢ mah.ziyapaģa Bul. Ramazanoğlu cad.zaimler apt No:21/101 Se/Ad 2916 HAZEL TURĠZM GazipaĢa Bulvarı Mengi Apt. No:46 Kat:1 Daire HĠDO TURĠZM ZiyapaĢa Bulvarı Nakipoğlu Apt.No:9 Seyhan / ADANA 1244 Hilal TURĠZM (ġube) Kuruköprü Mah. Sefa Özler Cad. Ahmet Türkay ĠĢ Merkezi. No:25 Kat:7 D:6 Seyha 3981 HĠZMET TURĠZM (ġube) Ulucami Mah. Av.Turhan Arun Sok. Pakdil ĠĢhanı, No:4/302 Seyhan 6652 HO-BĠ TURĠZM Tepebağ Mah. Çakmak Cad. No:72/C Seyhan ĠBĠZA TURĠZM GazipaĢa Mah. Baraj Cad. No:23/B Seyhan 6707 ĠGES 01 TURĠZM CemalpaĢa mah.ethem Ekin sk.dr.e.beyazıt apt No:20Daire A-2 Sey/Adn 6852 KĠDS TURĠZM GazipaĢa Bul. Baltalı Apt. No:11/B Seyhan 1817 MANAGER TURĠZM GazipaĢa Bulvarı SavaĢ Apt. Kat:1, No:8, Daire:3 Seyhan 1817 MANAGER TURĠZM (ġube) Karasoku mah. Ali Münif cad sk Mısırlıoğlu iģhanı asma kat:11/a 1817 MANAGER TURĠZM (ġube) ReĢatbey Mah. Atatürk Cad. Uğurlu Apt. No:14/B Seyhan

174 5550 MEEK TURĠZM CemalpaĢa mah sok.kumbaracı Apt.No: Daire:1 Seyhan 5232 MĠSĠS TURĠZM KurtuluĢ mah. Atatürk cad. saniye Ertem apt kat: daire:3 Seyhan / ADANA 3502 MSG TURĠZM GazipaĢa Bulvarı CemalpaĢa Mh.3.Sok. No:19 / ADANA 6328 MSN TURĠZM (ġube) Kuruköprü Mah. Sefa Özler Cad. Edirne Psj No:3/104 Se NEX TUR TURĠZM KurtuluĢ mah. ZiyapaĢa Bulvarı Nakipoğlu apt asma kat NO:15/C sey/adn 1692 NEX TUR TURĠZM (ġube) 10.Tanker Üst Komutanlığı içi Binası Ġncirlik Adana 6330 NĠA TURĠZM Ġnönü Cad.Seyit Tekin Konağı Ordu Evi KarĢısı No:11 Seyhan 6041 NĠSER TURĠZM ReĢatbey Mah. Atatürk Cad. Uğurlu Pasajı Asma Kat, No:14/1 Daire: 107 Seyhan Nigar ikieller 1607 OLCAR TURĠZM Atatürk Cad. Lokman Apt. A.Blok No:1/ ORHAN ÜDÜL TURĠZ CemalpaĢa Mah.Toros Cd. Bahar Sk. Aral Apt No: ÖNGEN TURĠZM ZiyapaĢa Bulvarı Öngen Apt. No:66/C / ÖZ HACER TURĠZM Alidede Mah Sok. No:14 Seyhan ÖZ UÇAK TURĠZM KurtuluĢ Mah. 19. Sok. Atatürk Cad. Gülbahçesi Sitesi C Blok, Zemin Kat No:1 Seyhan 6375 PEHLĠVAN SEYAHAT Mahfesığmaz Mah. Kenan Evren Bul. No:56/N Petek Apt 3.Blok Zemin Kat. Çukurova 2971 PĠNK TOUR TURĠZM ReĢatbey Mah. Atatürk Cad.T:H:K.ĠĢ Hanı Altı No:8/B Seyha 2971 PĠNK TURĠZM (ġube) T.Cemal Beriker Bul. Kayahan Apt. Kat:1, D:1 Seyhan(Atillialtıkat ġehirlerarası Otabüs Yazıhaneleri Yanı) 2971 PĠNK TURĠZM (ġube) Kayalıbağ Bah.Turhan Cemal Beriker Bl.Fazilet Ertem ĠĢ Hanı, No:25 Zemin Kat No:A/1 Seyhan PUAN TURĠZM Ulucami KarĢısı Kızılay Cad. No:163 Kat: Daire: PUSULA TURĠZM CemalpaĢa Mah.GazipaĢa Bul. GazipaĢa Apt.No:30, K: PUSULA TURĠZM (ġube) Hacı Sabancı Bulv. No:28 Adana AlıĢveriĢ Merkezi B1M22 Yüreğir/Adana 4818 RABĠA TURĠZM ReĢatbey Mah.Adalet Cad. 14. Sok. No:5/A RUTES TURĠZM (AVĠS) ZiyapaĢa Bulvarı Hürriyet apt No:11/B Sey/Adn (Gayri Resmi Olarak Havaalanına taģındı) / RENGARENK01 Turizm Özler cad.özdem iģmerkezi Kat:1/27 Seyhan / Adana SARUS TURĠZM ReĢatbey Mh. Atatürk Cad. No:20 Uğurlu Ap.Asma Kat:No: SCHOOL TRAVEL TUR CemalpaĢa Mah. Atatürk Cad. Ağagil Apt. Asma Kat No:66 Sey 3965 SE-GA TURĠZM CemalpaĢa Mah. Toros Cad. Konur Ap. Zemin Kat No: SELEVKĠA TUR.SEY.ACENT. Mirzaçelebi Mah. Obalar Cad. No.116/A Seyhan S-HEMERA TURĠZM KurtuluĢ Mah. ZiyapaĢa Bul. Çerçi Haytaç ĠĢhanı No:33/ SKALA TURĠZM Çınarlı Mah. Cumhuriyet Cad. Akasya Apt. Kat:1 No:2 D: ġanlitur TURĠZM Alidede Mah.4 Sokak Kat:2/2 Seyhan/ ġefkat TURĠZM Alimünif Cad. Ataçlar ĠĢ Hanı Kat :1 No:19 / ġenbayrak TURĠZM YeĢiloba Mah. T.Cemal Beriker Bul. Yeni Hal KarĢısı No:538 Seyhan 6854 ġenbayrak TUR(ġUBE) Sümer mah.baraj cad.3. durak No: 67/A Seyhan/ 6854 Adana 6854 ġenbayrak TUR (ġube) Sakarya mah. T.Cemal Beriker Blv. Trafik Ģubesi 6854 karģısı No: 192 Seyhan/Adana 5359 T.G.M.M TURĠZM Yeni baraj Mah.Turgut Özal Bul.Lütfi BastaĢ

175 Apt.No:61/A TARSUS KLEOPATRA TUR ġube)(kapali) Ġnönü Cad. Ceylanoğlu ĠĢ Merkezi Asma Kat 1930 Seyhan 2210 TAYBE TURĠZM Alidede Mh. Karasoku Sk. No: TOKBEY TURĠZM CemalpaĢa Mah. G. paģa Bulvarı Esen Apt. No: Z. Kat/ TUR CENTER (ġube) KAP Cemal gürsel Cd. 14 Sk. Tuna Kendirci ĠĢhanı Kat:2 No: ÜLKEM TURĠZM ReĢatbey GazipaĢa Bulvarı Emre Apt. No: Kat:2/4 / 3442 ÜLKEM TURĠZM (ġube) GazipaĢa Bulvarı Emre Apt. No:6, Zemin Kat Seyhan 3220 V TOUR TURĠZM Belediye Evleri Mah. Süleyman Demirel Bul No:116/K Çuku VARSAK TURĠZM (KAPALI) 1364 VĠKĠNG TURĠZM Ġncirlik Hava Üssü 39. UlaĢtırma Bölüğü A.Sok. No: / VĠKĠNG TURĠZM (ġube) Hilton SA Oteli Lobisi YES TURĠZM KurtuluĢ Mah. ZiyapaĢa Bulvarı Havuz Ap. No:46/ ZNF TURĠZM (ġube) CemalpaĢa Mah.Toros Cad.Çınar Apt.No:31/3 seyhan C GRUBU ACENTALAR BELGE ACENTANIN ADI ADRESĠ TELEFON NO 4701 ADARENT TURĠZM KurtuluĢ Mah. Atatürk Cad. ġendinç Apt. Altı No:89/A / ADANA 5234 AZURE TURĠZM DöĢeme Mah. Karaisalı Cad. Kayalı 2 Apt No:87/A 4409 BAĞLAN TURĠZM Atatürk Cad.PerĢembe Pazar Sok.No:2/C Ġncirlik / 4460 DEPAR TURĠZM GazipaĢa Mah. 566 Sok. Yuva Apt. Altı No:5 / ADANA ĠSSOS TURĠZM (TARO Ceyhan yolu üz.dede korkut Mah.841 Sok. No:68/AYüreğir ADANA 4762 KÖKSAN TURĠZM Seyhan Mh. 12 Sk.Uğurözonur Apt.No:13/A SBY TURĠZM (Kapalı) KurtuluĢ Mah.20.sk. Güney Apt. No.5/3 Seyhan/ADANA (Kapalı) 4772 YAPICI TURĠZM Yeni Mah.Ġstasyon Cad. No:2/B Ġncirlik / ADANA A Gurubu Seyahat Acentası (Merkez) : 70 A Gurubu Seyahat Acentası (ġube) : 29 B Gurubu Seyahat Acentası : 0 C Gurubu Seyahat Acentası (Merkez) : 8 Toplam : 107 ULAġIM VE ALTYAPI Karayolu : D-400 Devlet yolunun Ġl sınırı içinden geçen bölümü 168 km. olup karayolları 5. Bölge Müdürlüğü ağında bulunan toplam (Otoyol-Devlet yolu-ġl yolu) uzunluğu 1506 km.'dir. D-400 Devlet yolundan baģka Uluslar arası TEM otoyolu yapılmıģtır. Adana Otogarı : Turhan Cemal Beriker Blv. Mersin yolu üzeri /Adana 174

176 Tlf: ġehir merkezine uzaklığı 5 km.'dir. Adana otogarında Ģehirler arasında hizmet veren baģlıca otobüs firmaları ; Varan Turizm Tlf: Lüks Adana Tlf: Yeni Adana Tlf: Lider Adana Tlf: Seç Turizm Tlf: As Turizm Tlf: Demiryolu : Yurt içinde ve yurt dıģında tren seferleri düzenlemek Avrupa ve kuzey ülkeleri, orta doğu ve güney doğu ülkeleri ile her türlü demir yolu taģımacılığı ve iģbirliği ile Ġskenderun ve Mersin limanlarında RO-RO Konteyner taģımacılığı ve nakliyatı yapılmaktadır km. ana hattı ile 298 km. tali hattı olmak üzere toplam 1932 km.'lik demir yoluna sahiptir. Adana Garı : KurtuluĢ Mahallesi Tlf: (0322) ġehir Merkezine uzaklığı 1 km.'dir. Uğur Mumcu Meydanı / Adana 1-Çukurova Mavi Tren Hergün Adana dan Hareket Saatı:13.30 Ankara ya VarıĢ Saatı: Ankara dan Hareket Saatı:20.05 Adana ya VarıĢ Saatı : Ġç Anadolu Mavi Tren Hergün Adana dan Hareket Saatı:14.00 Arifiye ye VarıĢ Saatı: Arifiye den Hareket Saatı:14.00 Adana ya VarıĢ Saatı : Erciyes Expresi Hergün Adana dan Hareket Saatı:16.45 Kayseri ye VarıĢ Saatı: Kayseri den Hareket Saatı:07.40 Adana ya VarıĢ Saatı : Fırat Expresi Hergün Adana dan Hareket Saatı:07.40 Elazığ a VarıĢ Saati :19.04 Elazığ dan Hareket Saati : Adana ya VarıĢ Saatı: Mersin Adana Arasında Hergün dan e kadar her 30 dakikada bir karģılıklı seferler yapılmaktadır. Hava Yolu : 1937 yılında sivil- askeri havaalanı olarak hizmete girmiģtir yılında tamamen sivil havaalanı olarak kullanılmaya baģlamıģtır. 2750*45m. ebatında asfalt pistte sahiptir. Haftanın hergünü Ġstanbul-Ankara iç hat tarifeli kalkıģ yapılmaktadır. Haftada iki gün Cidde dıģ hat tarifeli, haftada 4 gün Ercan dıģ hat tarifeli, haftada bir gün Frankfurt- Düsseldore dıģ hat tarifeli bir gün Ankara bağlantılı Münih ile bir gün Ġstanbul bağlantılı Köln uçuģları yapılmaktadır. Deniz Yolu : BotaĢ Limanı : Boru hattı ile Irak'tan gelen ham petrol, yerli ve yabancı gemilerle transit olarak yurt dıģına taģınmakta olup, ithal edilen ham petrol ise yerli gemilerle rafinerlere taģınmaktadır. Toros Gübre Limanı : Tamamı özel sektöre ait olan liman genel limancılığa açılmıģ olup, 2 iskeleden her türlü genel kargo ithalatı ve ihracatı yerli ve yabancı gemilerle yapılmaktadır. KarataĢ Limanı : KarataĢ ilçesinde bulunan balıkçı barınağı, yöre balıkçılarına hizmet verilmektedir. 175

177 G.4. Turist Sayısı Tablo 72: Adana Ġlindeki Otellerde Konaklayan Turist Sayısı 2011 Ġldeki Otellerde Konaklayan Turist Sayısı YERLĠ YABANCI TOPLAM G.5. Turizm Ekonomisi Konu ile ilgili bilgi bulunmamaktadır. G.6. Turizm Çevre ĠliĢkisi Konu ile ilgili bilgi bulunmamaktadır. 176

178 KAYNAKLAR Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü,

179 ( H ) TARIM VE HAYVANCILIK H.1 Genel Tarımsal Yapı Tablo 73: Tarım Arazileri Dağılımı TARIM ALANI YÜZÖLÇÜMÜ (Hektar) % TARLA MEYVE SEBZE NADAS TOPLAM H.2.Tarımsal Üretim H.2.1.Bitkisel Üretim H Tarla Bitkileri H Buğdaygiller Tablo 74: Buğdaygiller ÜRÜNLER Alan (Dekar) Üretim(Ton) Verim (Kg/Dek.) *Tahıllar Buğday(Durum) Buğday(Diğer) Arpa(Diğer) Çavdar (Dane) Yulaf(dane) Çeltik Mısır EkiliĢ EkiliĢ Tablo 75: Buğdaygiller Üretim Metotları, Değerlendirilmesi, Pazarlanması Bitkiler Üretim Metotları Üretilen Ürünlerin Değerlendirilmesi Ürünlerin Pazarlanması Mısır Tarla-Sulu Danelerinden yağ,niģasta,un elde edilir.hayvan yemi üretiminde kullanılır. Buğday Arpa Yulaf Tarla- Kuru Tarla- Kuru Tarla- Kuru Danelerinden un elde edilir.sapları hayvan yemi olarak kullanılır. Hayvan yemi olarak kullanılır. Hayvan yemi olarak kullanılır. Çeltik Tarla-Sulu Daneleri gıda sektöründe pirinç üretiminde kullanılır. Çavdar Tarla- Danelerinden un elde edilir.sapları Kuru hayvan yemi olarak kullanılır. Üreticiler tarafından yağ fabrikalarına,tavuk ve yumurta üretiminde kullanılan yemleri üreten yem fabrikalarına ve tüccarlara satılır. Un fabrikalarına ve tüccarlara satılır. Yem fabrikalarına ve tüccarlara satılır. Yem fabrikalarına ve tüccarlara satılır. Diğer Ģehirlerdeki fabrikalara gönderilir. Un fabrikalarına ve tüccarlara satılır. 178

180 H Baklagiller Tablo 76: Baklagiller ÜRÜNLER Alan (Dekar) Üretim(Ton) Verim (Kg/Dek.) Baklagiller Bakla (Yemeklik) Nohut K.Fasulye Mercimek (Kırmızı) Mercimek (YeĢil) Tablo 77: Baklagiller Üretim Metotları, Değerlendirilmesi, Pazarlanması Bitkiler Üretim Metotları Üretilen Ürünlerin Değerlendirilmesi Ürünlerin Pazarlanması Nohut Açık Tarla Yemeklik olarak kullanılır. Tüccarlara satılır veya direkt olarak üretici kendisi pazarda satar. Kuru Fasülye Açık Tarla Yemeklik olarak kullanılır. Tüccarlara satılır veya direkt olarak üretici kendisi pazarda satar. Kırmızı Açık Tarla Yemeklik olarak kullanılır. Tüccarlara satılır veya direkt olarak üretici Mercimek YeĢil Mercimek kendisi pazarda satar. Açık Tarla Yemeklik olarak kullanılır. Tüccarlara satılır veya direkt olarak üretici kendisi pazarda satar. H Yem Bitkileri Tablo 78: Yem Bitkileri EKĠLEN ALAN ÜRETĠM (ton) ÜRÜNLER Dekar Dane (da) Mısır Slaj , EkiliĢ , EkiliĢ , Fiğ(Dane) ,8 649 Fiğ(YeĢil Ot) , Yonca (YeĢil Ot) , Yulaf (YeĢil Ot) ,0 100 Sorgum (Dane) ,3 113 Sorgum (YeĢil Ot) , Trikale(dane) ,0 230 Melissa ,3 65 Korunga ,9 905 Toplam (I.ürün) Toplam (II.ürün) Toplam

181 Tablo79: Yem Bitkileri Üretim Metotları, Değerlendirilmesi, Pazarlanması Bitkiler Üretim Metotları Üretilen Ürünlerin Değerlendirilmesi Ürünlerin Pazarlanması Silajlık Tarla-Sulu Hayvan yemi olarak Mısır kullanılır. Fiğ (Dane + Açık Tarla Hayvan yemi olarak YeĢil Ot) kullanılır. Yonca Açık Tarla Hayvan yemi olarak kullanılır. Sorghum Açık Tarla Hayvan yemi olarak kullanılır. Triticale Açık Tarla Hayvan yemi olarak kullanılır. Korunga Açık Tarla Hayvan yemi olarak kullanılır. Melissa (Oğul Otu) Açık Tarla Çay olarak tüketilir.aynı zamanda ilaç sektöründe kullanılır. Silaj yapılarak üreticiler tarafından hayvanlara yem olarak verilir. Hayvan yemi olarak kullanılır. Hayvan yemi olarak kullanılır. Hayvan yemi olarak kullanılır. Hayvan yemi olarak kullanılır. Hayvan yemi olarak kullanılır. AnlaĢmalı firmalara satılır. H Endüstriyel Bitkiler Tablo 80: Endüstriyel Bitkiler ÜRÜNLER Alan (Dekar) Üretim(Ton) Verim (Kg/Dek.) Endüstriyel Bitkiler ġekerpancarı Pamuk (Kütlü) EkiliĢ EkiliĢ Kekik *Yağlı Tohumlar Susam EkiliĢ EkiliĢ Ayçiçeği(Yağlık) 1.EkiliĢ EkiliĢ Ayçiçeği(Çerezlik) Yerfıstığı EkiliĢ EkiliĢ Soya EkiliĢ EkiliĢ Kanola(Kolza) Yumrulu Bitkiler Patates EkiliĢ EkiliĢ Tatlı Patates Kuru soğan Kuru sarımsak

182 Tablo 81: Endüstriyel Bitkiler Üretim Metotları, Değerlendirilmesi, Pazarlanması Bitkiler Üretim Metotları Üretilen Ürünlerin Değerlendirilmesi Pamuk Tarla-Sulu Tohumları tohumluk, yağ ve tohumlarından yağ elde edildikten sonra kalan atıklar yem yapımında kullanılıyor. Elyafı tekstilde kullanılıyor. Bitki artıkları yakacak olarak kullanılıyor. Her derde devadır. Ayçiçegi Tarla- Susuz Tohumları yağlık olarak değerlendiriliyor. Tohumlarından yağ elde edildikten sonra kalan atıklar yem yapımında kullanılıyor. Soya Tarla-Sulu Tohumları tohumluk, yağ ve yem olarak kullanılıyor. Bitki artıkları hayvan yemi olarak kullanılıyor. Yerfıstığı Tarla-Sulu Tohumları tohumluk, yağ ve tohumlarından yağ elde edildikten sonra kalan atıklar yem yapımında kullanılıyor. Meyve kabukları yem yapımında katkı maddesi olarak kullanılıyor. Bitki artıkları hayvan yemi olarak kullanılıyor. Kolza Tarla- Susuz Tohumları tohumluk, yağ ve tohumlarından yağ elde edildikten sonra kalan atıklar yem yapımında kullanılıyor. Ürünlerin Pazarlanması Elyafı Tekstil sanayinde kullanılmak üzere çoğunluğu Yurt içinde pazarlanıyor. Az miktarda da ihraç ediliyor. Tohumları yağ fabrikalarına satılıyor. Yağ ve yem fabrikalarına satılıyor. Yağ ve yem fabrikalarına satılıyor. Yağ ve yem fabrikalarına satılıyor. Yağ ve yem fabrikalarına satılıyor. Susam Tarla- Susuz Tohumları tohumluk, yağ ve tohumlarından yağ elde edildikten sonra kalan atıklar yem yapımında kullanılıyor. Yağ ve yem fabrikalarına satılıyor. H Bahçe Bitkileri H Meyve Üretimi Meyveler Tablo 82: Meyve Üretimi Meyven in Alt Türü (çeģidi) Toplu Meyvelikler Kapladı ğı Alan (Dekar) Meyve Veren Ağaç Sayısı Meyve Vermeyen Ağaç Sayısı Dağınık Sayısı Meyve Veren Ağaç Sayısı Ağaç Meyve Vermey en Ağaç Sayısı Toplam Meyve Veren Ağaç Sayısı Üretim (Ton) Yum. Çekirdekli Armut Ayva Elma Golden Starking Amasya Grannys mith Diğer Yenidünya TaĢ Çekirdekli Erik ,0 57 Kayısı ,0 49 Ağaç BaĢına Verim (kg) 181

183 Kızılcık ,0 20 Kiraz ,0 33 ġeftali Nektarin ,0 66 Diğer ,0 67 ViĢne ,0 27 Hünnap (Çiğde) ,0 14 Zeytin Sofralık ,0 19 Zeytin Yağlık ,0 30 Turunçgille r Limon Portakal Washin gton Portakal Yafa Portakal(Di ğer) Mandalina Satsuma Mandalina Clemant in Mandalina( Diğer) Altıntop Turunç Sert Kabuklu Ceviz Badem Antep Fıstığı 0 Üzümsü Meyve Kivi Dut Ġncir ,0 31 Keçiboynuz u ,0 45 **Çilek(Ö. Altı Dahil) , Nar ,0 54 Trabzon Hurması ,0 58 **Üzüm Sofralık çekirdek li ,0 545 Sofralık çekirdek siz ,0 904 Kurutm alık ,0 335 ġaraplık ,0 120 Ahududu ,0 2 Böğürtlen , Muz , TOPLAM ** Çilek ve üzüm verimlerikg/da Ģeklindedir. ***Üzüm, meyve veren ve vermeyen bağ(da) Ģeklinde bildirilmiģtir Bölgede üretimi yapılan meyvelerin üretim alanları, miktarları, verim ve ağaç sayıları yukarıdaki çizelgede verilmiģtir. Üretim metodları genellikle vegetatif olup, nar, zeytin, çilek ve böğürtlen gibi bazı türler hariç aģılı fidanlar ile çoğaltılmaktadır. Elde edilen ürünler taze 182

184 veya iģlenmiģ olarak il sınırları içinde ve dıģında değerlendirilirken, küçük bir kısmı da ihraç edilerek pazarlanmaktadır. H Sebze Üretimi Tablo 83: Adana Ġli 2011 Yılı Açıkta Ve Örtüaltı Sebze SEBZELER ALAN ÜRETĠM ALAN ÜRETĠM Dekar Ton SEBZELER Dekar Ton Yaprağı Yenen Sebzeler Meyvesi yenen Sebzeler Lahana (Beyaz) Bamya Lahana (Kırmızı) Kavun (Açık) Lahana(Brüksel) Kavun (Ö.A.) LahanaÖ.A.(Brüksel) Karpuz (Açık) Marul Açık(Göbekli) Karpuz (Ö.A.) Marul Ö.A.(Göbekli) Sakızkabağı (Açık) Marul (Aysberg) Sakızkabağı (Ö.A) Marul (Kıvırcık) Kabak Bal 5 3 Ispanak Hıyar (Açık) Ispanak(Ö.A.) Hıyar TurĢuluk 2 1 Pırasa Hıyar (Ö.A) Roka Patlıcan (Açık) Tere Patlıcan (Ö.A) Nane Acur Dereotu Domates (Açık) Dereotu(Ö.A.) Domates (Salçalık) Maydanoz Domates (Ö.A) Baklagil Sebzeleri Biber (Dolmalık)(Açık) Fasulye (Açık) Biber (Dolmalık)(Ö.A.) Fasulye (Ö.A.) Biber (Sivri) (Açık) Bakla Biber (Sivri) (Ö.A.) Bezelye(Açık) Biber (Salçalık) Bezelye(Ö.A.) Çilek(Ö.A.) Barbunya Fasulye Çilek (Açık) Börülce Brokoli(Ö.A.) Soğansı Sebzeler Brokoli Soğan (taze) Enginar Sarmısak (taze) Diğer Sebzeler Soğan (taze)(ö.a.) Karnabahar Sarmısak (taze)(ö.a.) Muz(Ö.A.) Yumrulu ve Kök Sebzeler ÜzümÖ.A(Asma) Havuç Toplam (Açık) ġalgam Toplam (Ö.Altı) Turp (Bayır) GENEL TOPLAM Turp (Kırmızı) Ġlimizde yetiģtirilen sebze ürünlerin isim, üretim alanları ve verimleri yukarıdaki tabloda verilmiģ olup, üretim açık ve örtü altında yapılmaktadır. Ürünler yurtiçi ve yurt dıģı ihracatı yapılarak değerlendirilmektedir. 183

185 H Süs Bitkileri Tablo 84: Süs Bitkileri Ürün Adı Açıkta Plastik Sera Yüksek Tünel Sera Ekilen Alan (da) Verim (adet) Üretim Miktarı (adet) Ekilen Alan (da) Verim (adet) Üretim Miktarı (adet) Ekilen Alan (da) Verim (adet) Karanfil Gül(kesme) Ġç Mekan Süs Bitkileri (Toplam) DıĢ Mekan Süs Bitkileri (Toplam) Üretim Miktarı (adet) Tablo 85: Süs Bitkileri Üretim Metotları,Değerlendirilmesi,Pazarlanması Bitkiler Üretim Üretilen Ürünlerin Ürünlerin Pazarlanması Metotları Değerlendirilmesi Süs Bitkileri Ġç Mekan Ġç mekan süs bitkisi olarak Ġhracat yapılıyor ve yurt içinde de çiçek satıģ (açıkta) kullanılıyor. noktalarına satılıyor. Süs Bitkileri DıĢ Mekan DıĢ mekan süs bitkisi olarak Ġhracat yapılıyor ve yurt içinde de çiçek satıģ (açıkta) kullanılıyor. noktalarına satılıyor. Karanfil Plastik Kesme çiçek olarak kullanılıyor. Ġhracat yapılıyor ve yurt içinde de çiçek satıģ noktalarına satılıyor. Gül Plastik Kesme çiçek, Ġç ve dıģ mekan süs bitkisi olarak kullanılıyor. Ġhracat yapılıyor ve yurt içinde de çiçek satıģ noktalarına satılıyor. Ġç Mekan Plastik Ġç Mekan Süs Bitkisi olarak Ġhracat yapılıyor ve yurt içinde de çiçek satıģ Süs Bitkileri kullanılıyor. noktalarına satılıyor. DıĢ Mekan Bitkileri Plastik DıĢ Mekan Süs Bitkisi olarak kullanılıyor. Ġhracat yapılıyor ve yurt içinde de çiçek satıģ noktalarına satılıyor. DıĢ Mekan Bitkileri Yüksek Tünel DıĢ Mekan Süs Bitkisi olarak kullanılıyor. Ġhracat yapılıyor ve yurt içinde de çiçek satıģ noktalarına satılıyor. Tarım Arazilerinin Sulama Durumu Adana Ġli Arazi Varlığı Hektar Toplam Tarım Alanı Sulamaya ElveriĢli Tarım Alanı Sulanan Tarım Alanları Sulamaya elveriģli tarım alanlarının halen % 64,3 ü sulanmakta olup Yedigöze Barajının faaliyete geçmesiyle bu oran %84,3 e ulaģacaktır. Sulama Birliği Sayısı 24 adettir. 184

186 H.2.2. Hayvansal Üretim H BüyükbaĢ Hayvancılık Ġlimizde 15 ilçede toplam iģletmede baģ Yerli Irk(Doğu Anadolu Kırmızısı, Güneydoğu Anadolu Kırmızısı, Yerli Kara ), baģ Kültür Irkı(Holstain, Hereford, Liomusine), baģ Melez Irk olmak üzere toplam baģ büyükbaģ hayvan bulunmaktadır. Ġlimizde büyükbaģ hayvancılık daha çok küçük aile iģletmeciliği Ģeklinde yapılmaktadır. Son yıllarda besi ve damızlık hayvan yetiģtiriciliği amacıyla entansif besicilik yapan büyük iģletmeler geliģmektedir. Tablo 86: Adana Ġli BüyükbaĢ Hayvan Sayısına Göre ĠĢletme Sayısı Hayvan 1-5 baģ 6-10 baģ baģ baģ Mevcudu baģ baģ baģ üzeri ĠĢletme Sayısı Ġlimizde süt sığırı iģletmesi: adet Besi iģletmesi : 2421 olmak üzere Toplam: iģletme bulunmaktadır. Otomatik Sağım Sitemi olan 24 iģletmemiz mevcuttur. Ġlimizde 117 adet ruhsatlandırılmıģ hayvancılık iģletmesi bulunmaktadır. Canlı hayvan ihracatımız bulunmamaktadır. Ġlimizde büyükbaģ hayvan atıklarının değerlendirilmesi için yapılmıģ bir tesis bulunmamaktadır. Tablo:87 Adana Ġli 2011 Yılı Et ĠĢleme Tesisi Sayısı (Kırmızı Et) 0-0,5 ton 0,5-5 ton/gün 5-10 ton/gün ton /gün ton /gün TOPLAM Gün kırmızı et Kırmızı et Kırmızı et kırmızı et kırmızı et Tablo:88 Adana Ġli 2011 Yılı Et Üretim Durumu ÜRÜN ADI YILLIK ÜRETĠM (TON/YIL) (ADET/YIL) (KG/YIL) SIĞIR KOYUN KUZU KEÇĠ H KüçükbaĢ Hayvancılık Ġlimizde 4152 adet küçükbaģ hayvan iģletmesinde baģ koyun, baģ keçi olmak üzere baģ küçükbaģ hayvan bulunmaktadır. 185

187 Tablo 89: Adana Ġli KüçükbaĢ Hayvan Sayısına Göre ĠĢletme Sayısı Hayvan 1-25 baģ baģ baģ baģ baģ 500 üzeri Mevcudu ĠĢletme Sayısı Toplam 4152 küçükbaģ iģletmesi bulunmaktadır. KüçükbaĢ hayvancılık çoğunlukla anaç küçükbaģ yetiģtiriciliği Ģeklinde olup, küçükbaģ hayvan Koyun-Keçi Damızlık Birliği Sistemlerinde kayıtlıdır. Ġlimizde % 95 oranında Kıl Keçisi yetiģtiriciliği yapılmaktadır. Yıllık ortalama süt verimi kg. olup, gün laktasyon süreleri vardır. Özellikle Toros Dağlarında yoğun kıl keçisi yetiģtiriciliği yapılmaktadır. Bu bölgede bilinçsiz yetiģtiricilikten dolayı doğa tahrip edilmiģ tir.bu tahribatı önlemek amacıyla Halep, Saanen, Kilis Keçisi yetiģtiriciliği yapılmaya baģlanmıģtır. Süt verimi yıllık ortalama kg. olan Halep Keçisi yetiģtiriciliği Karaisalı, Aladağ, Saimbeyli, Kozan, Feke ilçelerine bağlı bazı köylerde yapılmaktadır. Bu projenin amacı orman köylerinde yaģayan çiftçilerimizin gelir düzeyinin arttırılması, bölgede süt verimi yüksek olan Halep Keçisinin ikamesi ile ormanlık alana yapılan baskının azaltılması ve tahribatın önlenmesidir. Saanen keçisi yetiģtiriciliği ise lokal olarak Seyhan ilçemize bağlı bir iģletmede yapılmaktadır. Bu ırk ilimiz hava koģullarına uyum sorunu yaģamakta ve özellikle aģırı sıcaktan dolayı deri problemleri ve verim düģüklüğü görülmektedir. Tablo 90: Koyun, Keçi Desteği ĠĢletme Sayısı Desteklenecek Koloni Sayısı Destekleme Tutarı ,06 TL H Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretimi) Ġlimizde Seyhan, Yüreğir, Aladağ, Karaisalı, Ceyhan olmak üzere birçok ilçemizde kanatlı iģletmeleri (Broiler,Yumurtacı) bulunmakta olup, hindi-ördek iģletmesi bulunmamaktadır. Tablo 91: Broiler(Etçi) ĠĢletmesi ĠĢletme Sayısı Kümes Sayısı Kapasitesi Ticari Damızlık Tablo 92: Yumurtacı ĠĢletmesi ĠĢletme Sayısı Kümes Sayısı Kapasitesi Ticari

188 Ġlimizde 4 adet Kanatlı Rendering iģletmesi bulunmaktadır 1-Yumta Rendering 2-Pilyem (BGN) Rendering 3-Akyem Kanatlı Renderingi 4-Akyem Kemik Unu Renderingi. 0-0,5 ton Gün beyaz et Tablo 93: Kanatlı Et ĠĢleme Tesisi Sayısı (Beyaz Et) 0,5-5 ton/gün beyaz et 5-10 ton/gün beyaz et ton /gün beyaz et ton /gün beyaz et TOPLAM Tablo 94: Kanatlı Eti Kombina ve Kesimhaneleri Sayısı 1000 tavuk Tavuk/saat tavuk TOPLAM 1 saatten az Tavuk/saat Saat ve üzeri Et Tavuğu - Hindi - Kaz - Ördek - Yumurta Tavuğu - MĠKTAR(Adet) MĠKTAR(Adet) MĠKTAR(Adet) MĠKTAR(Adet) MĠKTAR(Adet) H Su Ürünleri ĠĢletme Sayısı : 31 (Çipura- Levrek, Mersin Balığı ve Alabalık) Tablo 95: Çipura- Levrek, Mersin Balığı ve Alabalık Tesisleri Üretim Kapasiteleri Çipura-Levrek Mersin Balığı Alabalık Kuluçkahane Besi Kuluçkahane Besi Kuluçkahane Kuluçkahane Ve besi adet/yıl 200 ton/yıl adet/yıl 29 ton/yıl adet/yıl adet/yıl ve 492 ton/yıl Besi 1077 ton/yıl Sadece 2 tesise sahip bir üretici ürünlerinin bir kısmını iģleme tesisinde değerlendirerek ihracat yapmakta olup geri kalan üreticiler ürünlerini taze olarak satmaktadırlar. Tablo 96: Adana Ġli 2011 Yılı Su Ürünleri Üretimi Ve Parasal Değeri Yapılan Avcılığın ÇeĢidi Avlanan Balık (kg) SatıĢ Değeri (TL) Deniz Balıkları Avcılığı Diğer Deniz Ürünleri Avcılığı Tatlı Su Balıkları Avcılığı Kültür Balıkları Avcılığı (Tatlısu) Toplam

189 H Kürk Hayvancılığı Konu ile ilgili bilgi bulunamamıģtır. H Arıcılık ve Ġpekböcekçiliği Tablo 97: Arıcılık ve Ġpekböcekçiliğine Ait Veriler Arı Besleyen Köy Arı-Kovan Sayısı (Eski Arı-Kovan Sayısı (Yeni Balmumu-Arı - Doğal Bal - Sayısı - Köy Usul) - MĠKTAR(Adet) Usul) - MĠKTAR(Adet) ÜRETĠM(Kg) ÜRETĠM(Kg) Sayısı(Adet) Tablo 98: Arılı Kovan Desteği ĠĢletme Sayısı Desteklenecek Koloni Sayısı Destekleme Tutarı TL H.3. Organik Tarım 2011 yılında ilimizde 120 üretici; 813 da gerçek üretim, 35,797 da alanda doğadan toplama ve 18,33 da alanda da nadas uygulaması ile toplan da alanda organik tarım faaliyetinde bulunmuģtur. Bu anlarda Buğday, Çilek, Defne, Domates, Elma, Erik, Limon, Mandarin, Üzüm, Ceviz, Nar, Portakal, Zeytin Ayçiçeği, Keçiboynuzu, Mısır, Nektarin, Greyfurt, Yer Elması ve Trabzon Hurması ürünler üretilmiģtir. Ġl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü olarak Karaisalı, Ġmamoğlu ve Sarıçam ilçelerinin tarımsal arazilerinin bulunduğu Çatalan Barajı havzasında Çevre Amaçlı Tarımsal Arazilerin Korunması Programı çerçevesinde çalıģmalar yapılmaktadır. Bu kapsamda 115 üreticinin da alanda yaptığı organik tarım faaliyetleri genel bütçe ve Ġl Özel Ġdaresi kanalı ile temin edilen ödenekler çerçevesinde tarımsal girdi temini yolu ile desteklenmektedir. Yumurtalık ilçesi YeĢilköy beldesinde 10 üreticimize Çukurova Kalkınma Ajansı ve yine il özel idaresi tarafında finanse edilen Yumurtalık Ġlçesi YeĢilköy Beldesinde Gelir Getirici Faaliyetlerin ÇeĢitlendirilmesi Projesi kapsamında toplam 50 da alanda demonstratif amaçlı organik çilek bahçesi kurulmuģ ve teslim edilmiģtir. Üreticilerimiz halen bu alanlarda üretim faaliyetinde bulunmaktadırlar. Ayrıca Tufanbeyli ilçesi Çatalçam köyünde 13 üreticimiz organik Ceviz üretimi konusunda desteklenmektedir. Ġlimizde çiftçilerimizin organik artım faaliyetini benimsemesi için genel bütçeden ve Ġl Özel idaresi kanalı ile tahsis edilen ödenekler ve proje karģılığı finansman sağlayan kurum ve kuruluģlardan sağlanan ödenekler ile demonstrasyonlar kurulacak, yayım çalıģmaları yapılacaktır. Bunun yanı sıra organik üretim yapan üretici, tüketici ve sanayicilere yönelik eğitimler yapılacaktır. Yıllar itibarı ile ilimizde yapılan organik tarım verileri aģağıdaki çizelgedeki gibidir: 188

190 Yıl Tablo 99: Yıllar Ġtibarı Ġle Adana Ġlinde Yapılan Organik Tarım Verileri Üretici Üretim Alanı(ha.) Doğadan Alanı(ha.) Top. Nadas Alanı(ha.) Toplam Alan(ha.) H.4. Tarımsal ĠĢletmeler H.4.1.Kamu ĠĢletmeleri Çukurova Tarım ĠĢletmesi Müdürlüğü Tarım ve tarıma dayalı sanayi için tohumluk, damızlık ve hammadde üreterek, gen kaynaklarının korunmasına hizmet eden Bakanlığımıza doğrudan bağlı bir kuruluģumuzdur yılında tohumluk üretimi amacıyla ton buğday mahsulü ve 700 ton soya elde edilmiģtir. Ayrıca 500 büyükbaģ, damızlık yerli ve ithal gebe düve çiftçilerimize dağıtılmıģtır. Biyolojik Mücadele AraĢtırma Ġstasyonu Ülkemizde konusunda faaliyet gösteren tek kuruluģ olarak; Mücadeleyle ilgili karantina, Sertifikasyon, Fitoklinik, Böcek üretimi, Biyolojik etki denemeleri, Yan etki denemeleri, Deneme - denetleme, Ġlaç komisyonu, Eğitim çalıģmaları yapan Bakanlığımıza doğrudan bağlı bir kuruluģtur. KuruluĢ sorumluluk alanında Adana, Mersin, Antalya, Hatay, Kilis, Gaziantep, KahramanmaraĢ ve Osmaniye yer almaktadır. Et Balık Kurumu Hayvancılık sektöründe piyasayı regüle edici bir rol üstlenmek, ülke hayvancılığını teģvik etmek suretiyle istikrarlı bir Ģekilde geliģmesine yardımcı olmak, 189

191 YetiĢtiricilere garanti pazar olmak suretiyle üretimde devamlılığı sağlayarak, ülkemizin hayvancılık potansiyeli yüksek ancak geliģmiģlik düzeyi yönüyle geri kalmıģ bölgelerinde sosyal ve ekonomik kalkınmaya katkıda bulunmak, Üretimde kaliteyi artırmak, tüketiciye güvenilir ve ekonomik ürünler sunmak. Et Balık Kurumumuz 2011 yılında adet ithal büyükbaģ, adet yerli büyükbaģ hayvan ile adet küçükbaģ hayvan kesimi yapmıģtır. Ayrıca 113 adet ithal kasaplık sığırların canlı satıģı ve adet besilik sığır satıģı yapmıģtır. Gıda Kontrol Laboratuar Müdürlüğü Ġl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüklerince ithalat, ihracat, denetim ve benzeri amaçlarla gönderilen numunelerin analizlerini, diğer Kamu kurumlardaki numunelerde resmi istek analizlerini, Üniversiteler gibi kurum ve kuruluģların, özel firmaların istek analizlerini yapan akredite olmuģ bir kurumdur yılında gıda, yem, su ve atık su olmak üzere toplam numune alınmıģ, bu numunelere analiz yapılmıģtır. Toprak Mahsulleri Ofisi Ülkemizde hububat fiyatlarının üreticilerimiz yönünden normalin altına düģmesini ve tüketici aleyhine anormal derecede yükselmesini önlemek, bu ürünlerim piyasasını düzenleyici kararlar almak ve gerektiğinde Bakanlar Kurulu kararı ile hububat dıģında bakliyat ve yağlı tohumlar ile verilecek görevleri üstlenen bir kurumumuzdur. TMO Adana Müdürlüğünün hizmet alanında üç il bulunmaktadır (Adana, Mersin ve Osmaniye) yılında ton buğday, ton mısır alımı gerçekleģtirilmiģtir. Veteriner Kontrol Enstitüsü Müdürlüğü Ülkemizdeki hayvan sağlığı ile ilgili sorunları öngören, bu sorunları ortadan kaldırabilmek için bilimsel çerçevede çözüm arayan, sorumluluk alanında ortaya çıkabilecek/çıkan tüm hayvan hastalıklarının kontrolü ile ilgili çözüm üreten Ulusal ve Uluslararası düzeyde bir bölge laboratuarıdır. Enstitünün çalıģma alanı içinde Adana, Mersin, Hatay, Kilis, Gaziantep, KahramanmaraĢ, Adıyaman, Osmaniye ve ġanlıurfa illeri yer almaktadır yılında laboratuara gelen materyalden adeti müspet, adeti menfi sonuçlanmıģtır. Zirai Üretim ĠĢletmesi Tarımsal Yayım Ve Hizmetiçi Eğitim Merkezi Müdürlüğü Bakanlığın belirlediği ulusal tarım politikaları çerçevesinde, zirai üretim, tarımsal yayım ve eğitim faaliyetlerini yürüten ve Bakanlığa doğrudan bağlı kuruluģtur. 190

192 Bakanlık personeli, kamu kurum ve kuruluģları ile talep edilmesi halinde sivil toplum kuruluģlarında çalıģan personelin, faaliyet alanlarımız ile ilgili, bilgi ve becerilerini artırmak amacı ile düzenlenen eğitimlere; yılları arasında toplam kiģi katılmıģtır. H.4.2.Özel ĠĢletmeler Tablo 100: Ġl Gıda, Tarım Ve Hayvancılık Müdürlüğü Gıda Ve Yem ġube Müdürlüğü ne Kayıtlı Ve ĠĢleme Faaliyetlerine Göre ĠĢletme Sayısı KONUSU SAYISI KONUSU SAYISI Süt ve Süt Ürünleri 72 Yumurta ve Yumurta Ürünleri 23 Et ve Et Ürünleri 56 Makarna - Tahıl, Un ve Unlu Mamuller 500 DondurulmuĢ Gıda 3 Meyve-Sebze ĠĢleme- Paketleme 91 Gıda Katkı ve Yardımcı Maddeleri 16 Konserve ve Salça 3 Gıda ile Temas Eden Maddeler 15 Bitkisel Yağ 11 KuruyemiĢ ve Çerezler 31 Hayvansal Yağ - Baharatlar 18 Zeytinyağı 8 Hazır Yemek ve yemek fabrikası 97 Su Ürünleri 8 Gazlı Ġçecekler ve Meyve Suyu 6 ġekerli Mamuller 33 Alkollü Ġçecekler 2 Pastacılık Ürünleri ve Tatlılar 141 Tütün ve Mamulleri - NiĢasta ve NiĢasta Mamulleri 3 Yem 32 Bisküvi - Diğer 716 H.5.Tarımsal Faaliyetler H.5.1.Pestisit Kullanımı Tarımla ilgili faaliyetlerde kullanılan pestisit miktarları 2011 yılı itibari ile aģağıya çıkarılmıģtır. Tablo 101: Tarımla Ġlgili Faaliyetlerde Kullanılan Pestisit Miktarları (2011 Yılı) Ġnsektisit Fungusit Herbisit Akarisit Beyaz Def. Ġnh. Toplam (Kg) (Kg) (Kg) (Kg) Yağ (Kg) BGD.Nem (Kg) (Kg) Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Pestisitlerin mevcut hastalık-zararlıya karģı uygun zamanda ve uygun dozda kullanımı konusunda tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Bitki Koruma Ürünlerinin Reçeteli SatıĢ Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik i devreye sokmuģ ve pestisitlerin kullanımını kayıt altına almıģtır. Ayrıca reçeteli olarak alınan pestisitlerin çiftçiler tarafından uygulanması sırasında alınması gereken önlemler, ilaçların hazırlanması ve kullanılan alet-makinaların kalibrasyonu konularında tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Bitki Koruma Ürünlerinin Uygulama Usul Ve Esaslarına Dair Yönetmelik kapsamında çiftçilere eğitimler verilmekte ve eğitim sonucunda çiftçilere Bitki Koruma Ürünleri Uygulayıcı Belgesi verilmektedir. 191

193 H.5.2.Gübre Kullanımı Ġlimiz Merkez Ġlçe ve bağlı Ġlçelerinde bulunan gübre bayilerinin bildirdiği, kimyevi gübre stok ve satıģ icmallerindeki çiftçiye satıģ miktarları esas alınarak tanzim edilen kimyevi gübre tüketimleri aģağıdaki çizelgede verilmiģtir. Tablo 102: Adana Ġli Kimyevi Gübre Tüketimi GÜBRENĠN CĠNSĠ TOPLAM Amonyum Sülfat % ,21 K.Amonyum Nitrat % ,10 Amonyum Nitrat % ,62 Üre % ,80 TSP (42-44 P2O5) 705,35 DAP ,15 Kompoze ,87 Kompoze ,95 Kompoze %1Zn 2.783,55 Kompoze %1Zn 1.136, Fe 447,70 MAP ,58 Potasyum Nitrat ,61 Potasyum Sülfat%50 754,10 Kalsiyum Nitrat 44, ,05 MKP 100,78 Kompoze S 52,45 TOPLAM ,24 H.5.3.Toprak Kullanımı Konu ile ilgili bilgi bulunmamaktadır. 192

194 KAYNAKLAR Ġl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü,

195 (I). MADENCĠLĠK I.1. Maden Kanuna Tabi Olan Madenler ve Doğal Mal zemeler Jeolojik konumu nedeni ile Adana ili, çok çeģitli ve önemli yer altı kaynaklarına sahiptir. MTA Genel Müdürlüğünün il ve yakın çevresinde yaptığı çalıģmalar sonucunda önemli metalik maden ve endüstriyel hammadde yatak ve zuhurları ortaya çıkarılmıģtır. Bunlar, baģta demir olmak üzere, krom, alüminyum, bakır-kurģun-çinko, manganez, kuvars, kuvarsit, fosfat ve kum-çakıl olarak sayılabilir. Feke-Mansurlu yöresi, Sivas-Divriği den sonra Türkiye demir rezervleri ve üretim miktarları açısından ikinci önemli bölge konumundadır. Bu bölgenin rezerv bakımından en büyüğü Attepe olmak üzere Elmadağbeli, Mağarabeli, Ayıdeliği, Hanyeri ve Karakızoluğu gibi irili ufaklı çok sayıda demir yatak ve zuhurlarının oluģturduğu provens Mansurlu Havzası olarak anılmaktadır. Bu yatakların birçoğu Adana-Feke-Mansurlu-Kayseri-Yahyalı bölgesinde yoğunlaģmıģtır. Bunlardan Attepe demir yatağında % Fe2O3 ve % 3.0 SiO2 tenörlü 36 milyon ton rezerv belirlenmiģtir yılı itibarıyla, Attepe Yatağı nda kalan rezerv miktarı 2 milyon tonun altına düģmüģtür. Mağarabeli yatağında ise toplam ton görünür rezerv tespit edilmiģ olup, yataktan geçmiģ yıllarda çok az da olsa üretim yapılmıģtır. Bu yatakta, son yıllarda yer altı faaliyetleriyle demir üretimi gerçekleģtirilmektedir. Bunlar dıģında, Karakızoluğu demir yatağında, % Fe ve % 8.07 SiO2 tenörlü ton görünür rezerv tespit edilmiģ ve geçmiģ yıllarda üretim yapılmıģtır. Ayrıca Kozan ve Saimbeyli ilçelerinde de demir yatakları mevcuttur. Kozan-Ġnniktepe demir yatağında % Fe ve % 1.96 SiO2 tenörlü ton rezerv tespit edilmiģtir. Saimbeyli ilçesindeki önemli demir yatakları Kaburluk ve AĢılık yörelerinde yer almakta olup, Kaburluk demir yatağında % Fe ve % 6.23 SiO2 tenörlü ton; AĢılık demir yatağında ise % Fe ve % 6.15 SiO2 tenörlü ton rezerv tespit edilmiģtir. Her iki yatak da geçmiģ yıllarda iģletilmiģtir. Saimbeyli ilçesinde aynı zamanda Beypınarı sahasında % 7.6 P2O5, % 23.8 SiO2 ve % 30.3 Fe2O3 içerikli ve ton mümkün rezerve sahip demirli fosfat yatağı ile Gümüğlektepe, Kızılçaltepe ve Küçükakçal tepe mevkilerinde de alüminyum yatak ve zuhurları yer almaktadır. Alimünyum yataklarının toplam mümkün rezervleri ton civarındadır. Bakır-kurĢun-çinko cevherleģmelerine Kozan ve Tufanbeyli ilçelerinde rastlanmaktadır. Kozan-Horzum daki % 1.5 Pb ve % Zn tenörlü kurģunçinko cevherleģmesinde ton rezerv belirlenmiģ olup, yatak zaman zaman iģletilmiģtir. Tufanbeyli ilçesinde ise çok sayıda karbonatlı bakır-kurģun-çinko cevherleģmeleri bulunmakta olup, Kirazlıyurt yöresindeki Kodamandere, BeĢiktaĢ ve BelbaĢı mevkilerindeki yataklardan geçmiģ yıllarda üretim yapılmıģtır. % 13 Zn ve % 3.8 Pb tenörlü Kodamandere yatağından önceki yıllarda ton yüksek tenörlü cevher üretilmiģtir. Yatakta halen düģük tenörlü ton görünür+muhtemel+ mümkün cevher rezervi vardır. Yatak zaman zaman iģletilmektedir. %4 Pb ve %13.2 Zn tenörlü BeĢiktaĢ tepe yatağında ise ton rezerv hesaplanmıģ olup, yatak zaman zaman iģletilmektedir. BelbaĢı karbonatlı çinko yatağından önceki yıllarda ton üretim yapılmıģtır. Yatakta halen % 27 Zn tenörlü ton ve % 8 Zn tenörlü ton olmak üzere toplam ton görünür rezerv mevcuttur. Akçal karbonatlı kurģun-çinko yatağı ise % 17.8 Zn ve % 2.7 Pb içeriğine sahip olup, geçmiģ yıllarda ton üretim yapılmıģtır. Ġldeki önemli metalik madenlerden biri olan krom cevherleģmeleri Aladağ ilçesinde yoğunlaģmaktadır. Aladağ-Kızılyüksek ve Yataardıç krom yatağında % 5.37 Cr2O3 tenörlü ton rezerv belirlenmiģtir. Ofiyolitlere bağlı krom yatakları açısından dünyanın en büyük rezervine sahip olan Kızılyüksek Yatağı nın yörede bir entegre tesis kurularak iģletmeye alınmalıdır. Bununla birlikte, Aladağ ofiyolitlerinde çok sayıda krom yatak ve zuhurları bulunmakta ve bunlar da krom açısından 194

196 önemli bir potansiyel oluģturmaktadır. Bölgede özel sektör tarafından arama, araģtırma ve üretim çalıģmaları sürdürülmektedir. Yörede, düģük tenörlü yüksek rezervlere sahip cevherleri üretmek için özel sektör tarafından konsantre tesisleri kurulmuģ olup, sayıları günden güne artmaktadır. Manganez cevherleģmeleri genellikle Ceyhan ilçesinde yer almaktadır ancak bunlar demirli manganez yatak ve zuhurlarıdır. Bunlardan bazıları % Fe ve % Mn tenörlü Dokuztekne ve %26.67 Fe ve %18.74 Mn tenörlü Nacarlı demirli manganez yatakları ile % Fe ve % Mn tenörlü Sarıkeçili, %22.87 Fe ve % Mn tenörlü Hamdilli demirli manganez zuhurlarıdır. Dokuztekne yatağında ton görünür+muhtemel rezerv tespit edilmiģ olup, geçmiģ yıllarda yataktan cevher üretilmiģtir. Nacarlı yatağından zaman zaman cevher üretimi yapılmıģtır. Endüstriyel hammaddeler bakımından ildeki en önemli hammadde kaynakları kuvarsit ve kum-çakıl olarak sayılabilir. Feke, Kozan ve Tufanbeyli ilçelerinde önemli kuvarsit yatakları bulunurken, Kum-çakıl hammaddeleri ise Ceyhan ilçesinde yer almaktadır. Feke ilçesindeki Köleli ve Kızılyer kuvarsit yataklarında cam ve döküm kumu olarak kullanılabilir nitelikte ve % ile %98.64 arasında değiģen % SiO2 içeriğine sahip kuvarsitlerin toplam görünür+muhtemel rezervi 163 milyon ton, Tufanbeyli ilçesindeki Doğanbeyli, Karsavuran ve Kumlupınar yataklarında % SiO2 içerikleri ile arasında değiģen kuvarsitlerin toplam görünür+muhtemel rezervi ise 600 milyon ton olarak belirlenmiģtir. Kozan-Horzum yatağındaki %95.32 SiO2, % 0.1 Fe2O3 içerikli kuvarsitlerin de görünür+muhtemel rezervi 150 milyon tondur. Ceyhan ilçesinde de m3 muhtemel rezerve sahip, kum-çakıl hammaddeleri ise stabilize yol malzemesi ve inģaat kumu olarak kullanılmaya elveriģli niteliktedir. Tablo 103: Adana Ġlindeki Metalik Madenler, Endüstriyel Madenler Tablosu CĠNSĠ YERĠ TENÖR AÇIKLAMA(rezerv -üretim) %51.58 Al Saimbeyli- 2 O 3 %23,27 Fe Gümüklü tepe 2 O 3, ton mümkün Rezerv %2,84 S 1 O 4 ALÜMĠNYUM (Al) BAKIR(Cu)- KURġUN(Pb ÇĠNKO(Zn) Saimbeyli- Kızılçaltepe Saimbeyli- Küçükakçatepe %50.00 Al 2 O 3 %27,70 Fe 2 O 3, %2,99 T 1 O 2 %52.90 Al 2 O 3 %28,71 Fe 2 O 3, %2,70 T 1 O ton mümkün rezerve sahip olan cevher diasporit Ģeklindedir ton mümkün rezerve sahip olan cevher diasporit Ģeklindedir. Saimbeyli- Elpen DüĢük ton mümkün rezerve sahiptir. Saimbeyli- Kolumbeyli DüĢük ton mümkün rezerve sahiptir. Tufanbeyli ton yüksek tenörlü cevher üretilmiģtir. %13 Zn Kirazlıyurt- Yatakta halen düģük tenörlü ton %3,8 Pb Kodamantepe- Görünür+Muhtemel+mümkün cevher rezerv (Karbonatlı) Madengediği vardır. Yatak zaman zaman iģletilmektedir. Kozan-Horzum Tufanbeyli- Kirazlıyurt- BeĢiktaĢ tepe Tufanbeyli-BelbaĢı %1,5Pb %28,15 Zn %4 Pb, %13,2 Zn (karbonatlı) %27 Zn, %8 Zn ton Görünür +muhtemel+mümkün rezerv vardır. Yatak zaman zaman iģletilmektedir ton Görünür +muhtemel+mümkün rezerv vardır. Yatak zaman zaman iģletilmektedir ton üretim yapılmıģtır. Yatakta halen %27 Zn tenörlü ton Görünür ve %8 Zn tenörlü ton Görünür olmak üzere ton rezerve sahiptir. 195

197 Tufanbeyli-Akçal %7,8 Zn %2,7 Pb (karbonatlı) ton üretim yapılmıģtır. Halen 8500 ton Görünür+Muhtemel rezerv bulunmaktadır. CĠNSĠ YERĠ TENÖR AÇIKLAMA(rezerv -üretim) Feke-Mansurlu (Attepe,Hanyeri,Kara kızoluğugediği,çalte pe yatak ve zuhurlarını kapsar %52.9 Fe Türkiye nin Divriği den sonra 2. önemli yatağıdır ton cevher kalmıģtır. Halen üretim devam etmektedir. Diğer zuhurlardaki rezerv ton dur. DEMĠR(Fe) Saimbeyli-AĢılık %52,9 Fe ton Görünür+ Muhtemel üretim yok. Saimbeyli-Koburluk %52,72 Fe ton Görünür rezerv. Saimbeyli-Beypınarı %27.25 Fe ton Görünür rezerve sahiptir. P ve Kozan Ġnnik tepe %44 Fe (ortalama) SiO 2 değerleri yüksektir ton Görünür+ Muhtemel rezerve sahiptir. Örtü fazla olduğu için üretim yapılamamaktadır. FOSFAT (P) Saimbeyli-Beypazarı %7.6 P %30.3 Fe ton Mümkün rezerve sahiptir. GRAFĠT(Grf) Feke-Mansurlu % 8 C Zuhur 400 e yakın ocak ve zuhurda ton KROM(Cr) Görünür + Muhtemel+Mümkün rezerv Pozantı-Aladağ %5-52 Cr 2 O 3 bulunmaktadır. Ceyhan-Deliçay- Çukurköprü, Hacılar Köyü Orta kalite olup, ince tanelidir m 3 Muhtemel rezerve vardır. Sonrada kullanılmaktadır. KUM-ÇAKIL Ceyhan-Arıklı ve Gerdan köyü Kil ve toprak içerir m 3 malzeme vardır. Stabilize malzeme olarak kullanılmaktadır. KUVARS Karaisalı-Arapali köyü ve SalbaĢ Feke- Köleli Kızılyer Yatağı Tufanbeyli- Doğanbeyli yatağı % 98 SiO 2 % 0.05 Fe 2 O 3 % 94, SiO 2 Rezevi kanununda bilgi bulunmamaktadır ton Görünür rezerve sahiptir ton Görünür+ Muhtemel rezerve sahiptir Kozan-Horzum yatağı %95.32 SiO 2 % 0.19 Fe 2 O 3 %1.09Al 2 O 3 %1.1 TiO ton Görünür+ Muhtemel rezerve sahiptir CĠNSĠ YERĠ TENÖR AÇIKLAMA(rezerv -üretim) Feke Köleli-Elbeyli %98.5 SiO 2 deresi ton Görünür rezerve sahiptir. Adi cam ve döküm kumu olarak kullanılır. KUVARSĠT (Q) Feke Kızılyer yatağı Tufanbeyli- Doğanbeyli- Karsavuran yatakları %98.64 SiO 2 %0.05 Fe 2 O 3 % SiO ton Görünür + Muhtemel rezerve sahip olup, maço ve döküm kumu olarak kullanılır ton Görünür+Muhtemel rezerve sahiptir. maça ve döküm kumu olarak kullanılabilir. MANGANEZ (Mn) Kozan-Horzum sahası Ceyhan Dokuztekne Sarıkeçili Nacarlı, Hamdilli %95.32 SiO 2 % 0.19 Fe 2 O 3 %1.09Al 2 O 3 %1.1 TiO 2 % Mn % Fe ton Görünür+Muhtemel rezerve sahiptir. maça ve döküm kumu olarak kullanılabilir ton Görünür ton Görünür+Muhtemel rezerve sahiptir. 196

198 Harita 10: Adana Ġli Maden Haritası 197

199 Tablo 104: Adana Ġlinde ĠĢletmede Olan Madenler ĠLÇE FAALĠYET GRUBU MADEN ADI SAFHASI FEKE ĠġLETME IV. GRUP BARĠT FEKE ISLETME IV. GRUP BARĠT CEYHAN ISLETME II-A GRUP BAZALT CEYHAN ISLETME II-A GRUP BAZALT CEYHAN ISLETME II-A GRUP BAZALT CEYHAN ISLETME II-A GRUP BAZALT CEYHAN ISLETME II-A GRUP BAZALT KOZAN ISLETME IV. GRUP ÇĠNKO KARAĠSALI ISLETME IV. GRUP DEMĠR FEKE ISLETME IV. GRUP DEMĠR SAĠMBEYLĠ ISLETME IV. GRUP DEMĠR CEYHAN ISLETME II-A GRUP DOLOMĠT CEYHAN ISLETME II-A GRUP KALKER YÜREĞĠR ISLETME II-A GRUP KALKER CEYHAN ISLETME II-A GRUP KALKER YÜREĞĠR ISLETME II-A GRUP KALKER CEYHAN ISLETME II-A GRUP KALKER YÜREĞĠR ISLETME II-A GRUP KALKER CEYHAN ISLETME II-A GRUP KALKER CEYHAN ISLETME II-A GRUP KALKER CEYHAN ISLETME II-A GRUP KALKER KARAĠSALI ISLETME II-A GRUP KALKER CEYHAN ISLETME II-A GRUP KALKER CEYHAN ISLETME II-A GRUP KALKER CEYHAN ISLETME II-A GRUP KALKER KOZAN ISLETME II-A GRUP KALKER CEYHAN ISLETME II-A GRUP KALKER CEYHAN ISLETME II-A GRUP KALKER YÜREĞĠR ISLETME II-A GRUP KALKER YÜREĞĠR ISLETME II-A GRUP KALKER YÜREĞĠR ISLETME II-A GRUP KALKER CEYHAN ISLETME II-A GRUP KALKER CEYHAN ISLETME II-A GRUP KALKER YÜREĞĠR ISLETME II-A GRUP KALKER YÜREĞĠR ISLETME II-A GRUP KALKER YÜREĞĠR ISLETME II-A GRUP KALKER KARAĠSALI ISLETME II-A GRUP KALKER SAĠMBEYLĠ ISLETME II-A GRUP KALKER KOZAN ISLETME II-A GRUP KALKER CEYHAN ISLETME II-A GRUP KALKER CEYHAN ISLETME II-A GRUP KALKER CEYHAN ISLETME II-A GRUP KALKER KOZAN ISLETME II-A GRUP KALKER KOZAN ISLETME II-A GRUP KALKER KOZAN ISLETME II-A GRUP KALKER SEYHAN ISLETME IV. GRUP KAYA TUZU KOZAN ISLETME I-B GRUBU KĠL YÜREĞĠR ISLETME I-B GRUBU KĠL ÇĠMENTO YÜREĞĠR ISLETME I-B GRUBU KĠL ÇĠMENTO YÜREĞĠR ISLETME I-B GRUBU KĠL ÇĠMENTO YÜREĞĠR ISLETME I-B GRUBU KĠL ÇĠMENTO SAĠMBEYLĠ AÇIK ĠġLETME IV. GRUP KÖMÜR TUFANBEYLĠ AÇIK ĠġLETME IV. GRUP KÖMÜR KOZAN KAPALI ĠġLETME IV. GRUP KÖMÜR 198

200 KARAĠSALI ISLETME IV. GRUP KROM FEKE ISLETME IV. GRUP KROM ALADAĞ ISLETME IV. GRUP KROM KARAĠSALI ISLETME IV. GRUP KROM ALADAĞ ISLETME IV. GRUP KROM POZANTI ISLETME IV. GRUP KROM ALADAĞ ISLETME IV. GRUP KROM ALADAĞ ISLETME IV. GRUP KROM KARAĠSALI ISLETME IV. GRUP KROM POZANTI ISLETME IV. GRUP KROM KOZAN ISLETME IV. GRUP KROM KARAĠSALI ISLETME IV. GRUP KROM ALADAĞ ISLETME IV. GRUP KROM POZANTI ISLETME IV. GRUP KROM KARAĠSALI ISLETME IV. GRUP KROM POZANTI ISLETME IV. GRUP KROM ALADAĞ ISLETME IV. GRUP KROM ALADAĞ ISLETME IV. GRUP KROM ALADAĞ ISLETME IV. GRUP KROM POZANTI ISLETME IV. GRUP KROM ALADAĞ ISLETME IV. GRUP KROM KARAĠSALI ISLETME IV. GRUP KROM POZANTI ISLETME IV. GRUP KROM ALADAĞ ISLETME IV. GRUP KROM ALADAĞ ISLETME IV. GRUP KROM SAĠMBEYLĠ ISLETME IV. GRUP KROM KARAĠSALI ISLETME IV. GRUP KROM KARAĠSALI ISLETME IV. GRUP KROM KARAĠSALI ISLETME IV. GRUP KROM KARAĠSALI ISLETME IV. GRUP KROM KARAĠSALI ISLETME IV. GRUP KROM ALADAĞ ISLETME IV. GRUP KROM ALADAĞ ISLETME IV. GRUP KROM ALADAĞ ISLETME IV. GRUP KROM POZANTI ISLETME IV. GRUP KROM ALADAĞ ISLETME IV. GRUP KROM ALADAĞ ISLETME IV. GRUP KROM SEYHAN ISLETME IV. GRUP KUVARS KOZAN ISLETME IV. GRUP KUVARS KUMU KARAĠSALI ISLETME IV. GRUP KUVARS KUMU FEKE ISLETME IV. GRUP KUVARSĠT FEKE ISLETME IV. GRUP KUVARSĠT FEKE ISLETME IV. GRUP KUVARSĠT TUFANBEYLĠ ISLETME IV. GRUP KUVARSĠT KARAĠSALI ISLETME IV. GRUP KUVARSĠT KARAĠSALI ISLETME IV. GRUP KUVARSĠT KOZAN ISLETME IV. GRUP KUVARSĠT KOZAN ISLETME IV. GRUP KUVARSĠT CEYHAN ISLETME IV. GRUP MANGANEZ KARAĠSALI ISLETME II-B GRUP MERMER KARAĠSALI ISLETME II-B GRUP MERMER KARAĠSALI ISLETME I-B GRUBU TRAS KARAĠSALI ISLETME I-B GRUBU TRAS KARAĠSALI ISLETME I-B GRUBU TRAS KARAĠSALI ISLETME I-B GRUBU TRAS 199

201 I.1.1. Sanayi Madenleri B.5.1ve I.1 de bilgi verilmiģtir I.1.2. Metalik Mad e nler B.5.2 ve I.1 de bilgi verilmiģtir. I.1.3. Enerji Madenleri Adana Ġli kömür üretimi yönünden fakir bir ildir. Karaisalı, Feke ve Saimbeyli Ġlçelerinde bulunan küçük iģletmelerde önemsiz üretimler yapılmaktadır. M.T.A. nın 1989 yılında Tufanbeyli Ġlçesinde tespit ettiği önemli bir yatak üretime geçtiği takdirde, Adana kömür yönüyle de önemli bir il olacaktır. Ġlde bulunan linyit rezervi, analiz sonuçları ve kullanım yeri aģağıdaki tablolarda verilmiģtir. Tablo 105: Adana Ġlindeki Enerji Hammaddeleri Tablosu. Tufanbeyli-Pınarlar %43.37 su % Kül, % Kcal (AĠD) Üst Pliyosen ton görünür +Muhtemel rezerve sahiptir ton taģ kömürüne eģdeğer olan yatak termik santral kurmaya uygun olup açık iģletmeye de uygundur. LĠNYĠT Karaisalı-Büngüç Meydan yatakları ve %43.37 su % Kül, % Kcal (AĠD) Üst Pliyosen Kozan Bacaklı Alt Liyas Zuhur Feke -Akkaya Alt Liyas Zuhur Saimbeyli-Himmetli Orta Miyosen Üretim çok sınırlıdır. Kaynak: Maden Tetkik Arama (MTA), 2006 Kömür tamamen üretilmiģtir. Alt Miyosen yaģlıdır. I.1.4. Maden Kanunu na Tabi Olan Doğal Malzemeler Tablo 106: Adana Ġlindeki Maden Kanununa Tabi Olan Doğal Malzemeler Tablosu. ĠLÇE KÖY ALAN RUHSAT SAFHASI MADEN GRUBU MADEN ADI YÜRÜRLÜK TARĠHĠ BĠTĠġ TARĠHĠ Yüreğir 9,96 ĠĢletme I-A Grubu Kum - Çakıl RUHSAT DURUMU Faaliyetleri Durduruldu Yüreğir Esenler 9,99 ĠĢletme I-A Grubu Kum - Çakıl Normal Yürüyor Yüreğir 9,99 ĠĢletme I-A Grubu Kum - Çakıl Normal Yürüyor Yüreğir Vayvaylar 9,82 ĠĢletme I-A Grubu Normal Yürüyor Kaynak:MĠGEM,

202 I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri Orman alanları, dere yatakları, kuru dere yatakları, tarım arazileri ve mera arazileri türündeki sahalarda madencilik faaliyetleri yapılmaktadır. I.3. Cevher ZenginleĢtirme Ġlde genel olarak çıkarılan madenlerden kuvarsit, taģ, stabilize ve kum çakıl malzemeleri, kırma eleme yöntemi ile basit zenginleģtirme iģlemine tabi tutulmakta, Aladağ ilçesi sınırları içerisinde de krom zenginleģtirme tesisleri (kırma, öğütme, yıkama) bulunmaktadır. I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri Su kirliliği, flora-faunaya etkisi, hava kirliliği gibi etkileri bulunmaktadır. I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon ÇalıĢmaları Genel olarak orman alanları üzerine fiziksel etkileri vardır. Ġzin verilen sahalarda çalıģma yapılacağı zaman müracaatla üzerinde bulunan orman ağaçları temizlenerek çıkartılmaktadır. Saha orman alanı ise Orman Bölge Müdürlüğüne hazırladıkları rehabilitasyon projesine göre rehabilitesi yapılarak sahanın teslim alındığı, rehabilitasyonunu yaptırmadıklarında ise ilgili idarece rehabilitasyonu yapılarak bedeli ilgili maden sahibinden tahsil edilmektedir. Orman alanı olmayan yerlerde de proje sahipleri Müdürlüğümüze Doğaya Yeniden Kazandırma Planı sunmaktadırlar. 201

203 KAYNAKLAR Adana Ġl Çevre Durum Raporu, 2010 Maden ĠĢleri Genel Müdürlüğü, 2011 Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, 2011 Adana Ġl Özel Ġdaresi,

204 ( J ). ENERJĠ J.1. Birincil Enerji Kaynakları J.1.1. TaĢkömürü MTA Genel Müdürlüğünün Adana ilinde kömür aramalarına yönelik araģtırmaları yılları arasında yürütülmüģ ve bu çalıģmalar sonucunda Adana-Tufanbeyli linyit sahasının rezervi belirlenmiģtir. Adana ilinde yılları arasında kömür içerebilecek formasyonlar ve oluģumlar yeniden ele alınmıģ ve bu çalıģmalarla Tufanbeyli linyit sahası ortaya çıkarılmıģtır. Ġl sınırları içinde MTA Genel Müdürlüğü tarafından tespit edilen kömürlü sahalar Adana Tufanbeyli-Pınarlar Sahası, Adana Karaisalı-Büngüç ve Meydan Sahası, Adana Kozan-Bacaklı Sahası, Adana Feke-Akkaya Sahası, Adana Saimbeyli-Himmetli Sahasıdır. Tufanbeyli-Pınarlar Sahasında tenör %43.37 su, % Kül, %2.25, 1361Kcal (AĠD), Üst Pliyosen olup ton Görünür + Muhtemel rezerve sahiptir ton taģ kömürüne eģdeğer olan yatak termik santral kurmaya uygun olup açık iģletmeye de uygundur. Karaisalı-Büngüç ve Meydan Sahasında tenör %43.37 su, % Kül, % Kcal (AĠD)Üst Pliyosen olup Kömür tamamen üretilmiģtir. Alt Miyosen yaģlıdır. Kozan-Bacaklı ve Adana Feke-Akkaya Sahalarında tenör Alt Liyas olup Zuhur durumundadır. Saimbeyli-Himmetli Sahasında tenör Orta Miyosen olup Üretim çok sınırlıdır. J.1.2. Linyit Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bağlı Türkiye Kömür ĠĢletmeleri Kurumunun (TKĠ), Adana-Tufanbeyli bölgesinde, ton görünür rezervli, ruhsatlı (ĠR:4169), linyit kömürü sahası bulunmaktadır. Bu sahaya ait kömürün kimyasal analiz değerleri ise; Nem (%) : 41, Kül (%) : 28, Kükürt (%) : 2,1, Uçucu Madde (%) : 24 ve Alt Isıl Değer (Kcal/Kg) : 1298 olarak tespit edilmiģtir. Ancak, söz konusu sahada Ģu an itibariyle herhangi bir madencilik faaliyeti yapılmamaktadır. Adana-Tufanbeyli Termik Santraline ait ruhsat bilgileri: Ġli: Adana Ġlçesi: Tufanbeyli Köyü: - EriĢim No: Sicil No: Rusat No (ĠR): 4169 Ruhsatın Büyüklüğü: Ruhsatın Ait Olduğu 1/25000 Ölçekli Pafta No: 95(Elbistan) L36 A3, B4, C1, D2 203

205 Tablo 107: Adana-Tufanbeyli Termik Santraline Ait Koordinatlar Y1: X1: Y2: X2: Y3: X3: Y4: X4: Y5: X5: Y6: X6: Y7: X7: Y8: X8: Y9: X9: Y10: X10: Y11: X11: Y12: X12: Y13: X13: Y14: X14: Y15: X15: Y16: X16: Y17: X17: Y18: X18: Y19: X19: Y20: X20: Y21: X21: Y22: X22: Y23: X23: Y24: X24: Y25: X25: J.1.3. Asfaltit Ġl sınırları içerisinde asfaltit rezervleri konusunda bilgi bulunmamaktadır. J.1.4. B i tümlü ġ ist Ġl sınırları içerisinde bitümlü Ģist rezervleri konusunda bilgi bulunmamaktadır. J.1.5. Hampetrol Adana Ġli, Karaisalı Ġlçesi sınırları içerisinde ham petrol rezervi bulunmaktadır. J.1.6. D o ğ algaz Enerjisi Ġlimiz sınırları içerisinde doğalgaz rezervleri bulunmamaktadır. J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) Ġlimiz sınırları içerisinde Nükleer Kaynaklar ( Uranyum ve Toryum) rezervleri bulunmamaktadır. J.1.8. Odun Adana Orman Bölge müdürlüğünden alınan verilere göre 2011 yılı içerisinde Ġlimizde üretilen yakacak odun miktarı m 3 tür. J.1.9. Hidrolik Adana Ġl sınırları içerisinde EÜAġ a ait termik santralin olmaması ve mevcut santralların tamamının hidrolik olması nedeniyle çevre açısından uygun teknolojiye sahiptir yılında yayımlanmıģ olan ilk ÇED Yönetmeliği hükümlerine göre adı geçen santrallar ÇED Yönetmeliği kapsamı dıģındadır. Enerji üretimi sırasında kaynaklar optimum kullanılmaktadır. Adana Ġl sınırları içerisinde bulunan santrallere iliģkin ayrıntılı bilgi B.1.2 verilmiģtir. Ayrıca ilimizde dalga enerjisinden yararlanılmamaktadır. 204

206 Tablo 108: Adana Ġlindeki Lisanslı HES Projeleri ( itibariyle) Firma Adı Tesis Adı Tesis Türü BaĢvuru Türü MWm MWe ĠnĢaa Halindeki Güç (MWe) ĠĢletmedeki Kurulu Güç(MWe) EÜAġ Çatalan HES Üretim Lisansı 168,90 168,90 168,90 Bereket Enerji Üretim A.ġ. MenteĢ HES HES Üretim Lisansı 51,72 49,80 9,60 40,20 EÜAġ Seyhan 2 HES HES Üretim Lisansı 7,50 7,50 7,50 EÜAġ Seyhan 1 HES HES Üretim Lisansı 60,00 60,00 60,00 EÜAġ Yüreğir HES HES Üretim Lisansı 6,00 6,00 6,00 Santralları Tesis, Karakuzu Barajı ĠĢl. ve Tic. A.ġ. ve HES HES Üretim Lisansı 88,50 86,85 86,85 0,00 Enerjisa Enerji Menge Barajı ve Üretim A.ġ. HES HES Üretim Lisansı 90,85 89,42 0,00 89,42 Çakıt Enerji A.ġ. Çakıt HES HES Üretim Lisansı 22,71 20,21 20,21 Enerjisa Enerji Köprü Barajı ve Üretim A.ġ. HES HES Üretim Lisansı 158,06 155,85 155,85 0,00 Enerjisa Enerji KuĢaklı Barajı ve Üretim A.ġ. HES HES Üretim Lisansı 20,50 20,00 20,00 0,00 Enerjisa Enerji KavĢak Bendi ve Üretim A.ġ. HES HES Üretim Lisansı 185,53 181,81 181,81 0,00 Bereket Enerji Üretim A.ġ. GöktaĢ HES HES Üretim Lisansı 292,45 275,60 275,60 0,00 Enerjisa Enerji Yamanlı II Reg. Üretim A.ġ. ve HES HES Üretim Lisansı 88,90 77,66 77,66 0,00 Genel Dinamik Sis. Elktr. Üretim A.ġ. Sarıtepe HES HES Üretim Lisansı 5,00 4,90 0,00 4,90 Yedigöze Elktr. Üretim A.ġ. Aksa Enerji Üretim A.ġ. Egenda Ege Enerji Üretim A.ġ. Egenda Ege Enerji Üretim A.ġ. Bereket Enerji Üretim A.ġ. Akkur Enerji Üretim Tic. Ve San. A.ġ. Akkur Enerji Üretim Tic. Ve San. A.ġ. NK Elektrik Üretim ve Tic. Ltd. ġti. NK Elektrik Üretim ve Tic. Ltd. ġti. Yedigöze HES HES Üretim Lisansı 317,00 310,66 0,00 310,66 Yamanlı I HES HES Üretim Lisansı 26,30 24,20 24,20 0,00 Eğlence-1 HES HES Üretim Lisansı 40,18 36,16 36,16 0,00 Eğlence-2 HES HES Üretim Lisansı 30,11 27,10 27,10 0,00 Toros HES HES Üretim Lisansı 51,20 49,00 49,00 0,00 Feke I HES HES Üretim Lisansı 30,00 29,40 29,40 0,00 Feke II HES HES Üretim Lisansı 71,40 69,35 69,35 Sude HES HES Üretim Lisansı 6,19 6,01 6,01 0,00 Damla HES HES Üretim Lisansı 6,24 6,06 6,06 0,00 Kıy Enerji A.ġ. Kıy Reg ve HES HES Üretim Lisansı 24,60 23,80 23,80 0,00 Methal Enerji Üretim San. ve Tic. Ltd. ġti. Kılıçlı-I HES Üretim Lisansı 2,72 2,44 2,44 0,00 Methal Enerji Üretim San. ve Tic. Ltd. ġti. Ser-er Enerji Ürt.ve Tic. A.ġ. Mem Enerji Elektrik Üretim KılıĢlı-II HES Üretim Lisansı 2,38 2,14 2,14 0,00 Kozan HES HES Üretim Lisansı 4,81 4,68 0,68 4,00 Yamanlı III HES HES Üretim Lisansı 57,32 55,52 55,52 0,00 205

207 San. ve Tic. A.ġ. Enerjisa Enerji Üretim A.ġ. Muy En. El. Üretim San. ve Tic. A.ġ. Ahmetli Hes Elktr. Ürt. A.ġ. Doğançay HES HES Üretim Lisansı 32,52 32,19 32,19 0,00 Çoraklı HES HES Üretim Lisansı 2,70 2,60 2,60 0,00 Ahmetli HES HES Üretim Lisansı 12,25 11,64 11,64 0,00 Toplam HES Kaynak: EPDK Elektrik Piyasası Dairesi BaĢkanlığı 1964, , ,30 781,14 J.1.10 Jeotermal Tablo 109: Adana Ġli Jeotermal Kaynaklar Alan Adı Kaynak Adı Kaynak Sondaj Kullanım Sıcaklık ( o C) Debi (lt/an) Potansiyel (MWt) Sıcaklık ( o C) Debi (lt/an) Potansiyel (MWt) Alanı Kurulu Haruniye Haruniye ,8 1 - Kaplıcada Kaplıca Tesis J.1.11 GüneĢ Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğünün Adana Ġlinde güneģ enerjisine dayalı yapılmıģ ve yapılması planlanan herhangi bir çalıģması bulunmamakta olup ancak Türkiye GüneĢ Enerjisi Potansiyeli Atlası hazırlanarak Adana Ġline ait global güneģ ıģınımı ve güneģlenme süresi değerleri belirlenmiģtir. 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 1,98 2,42 4,12 4,98 6,07 6,68 6,46 5,91 4,9 3,78 2,33 1,81 Grafik 1: Adana Ġli Aylık Global Radyasyon Değerleri(kWh/m 2 -gün) 206

208 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 4,67 5,65 6,97 7,84 9,72 11,29 11,77 11,22 10,15 7,78 5,86 4,21 Grafik 2: Adana Ġli GüneĢlenme Süreleri(saat) J.1.12 Rüzgâr Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan Türkiye Rüzgâr Enerjisi Potansiyeli Atlası na (REPA) göre Adana Ġli geneli için yer seviyesinden 50 metre yükseklikteki yıllık ortalama rüzgâr hızı dağılımı ġekil 1 de, referans bir rüzgâr türbini için 50metre yükseklikte hesaplanan kapasite faktörü dağılımı haritası ise ġekil 2 de verilmektedir. Bununla birlikte rüzgâr elektrik santralı kurulabilecek alanlar tespit edilmiģ olup ġekil 3 de verilmiģtir. ġekil 12: Yıllık Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı-50 metre 207

209 ġekil 13: Kapasite Faktörü Dağılımı-50 metre ADANA İLİ RES KURULABİLİR ALANLAR VE KURULABİLECEK GÜÇ KAPASİTESİ *Gri renkli alanlara rüzgar santralı kurulamayacağı kabul edilmiştir. *Geriye kalan alanlara rüzgar hızlarına bağlı olarak kurulabilecek rüzgar enerjisine dayalı santral gücü tabloda verilmektedir. ġekil 14: RES Kurulabilir Alanlar Ve Kurulabilecek Güç Kapasitesi 208