BĠR YAġ ALTI SAĞLIKLI ÇOCUKLARDA SERUM ALFA FETOPROTEĠN DÜZEYLERĠ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "BĠR YAġ ALTI SAĞLIKLI ÇOCUKLARDA SERUM ALFA FETOPROTEĠN DÜZEYLERĠ"

Transkript

1 T.C. TRAKYA ÜNĠVERSĠTESĠ ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ANABĠLĠM DALI Tez Yöneticisi Doç. Dr. Ülfet VATANSEVER ÖZBEK BĠR YAġ ALTI SAĞLIKLI ÇOCUKLARDA SERUM ALFA FETOPROTEĠN DÜZEYLERĠ (Uzmanlık Tezi) Dr. Binay VATANSEVER EDİRNE

2 TEġEKKÜR Uzmanlık eğitimim süresince beni destekleyen ve yardımcı olan değerli hocalarım Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Betül Acunaş, tezimin yürütülmesi sırasında bana yol gösteren değerli hocam ve tez danışmanım Doç. Dr. Ülfet Vatansever Özbek e, tezimi belirleyen ve başlangıçta yürüten Doç. Dr. Coşkun Çeltik e, yardımlarını esirgemeyen diğer hocalarım Prof. Dr. Serap Karasalihoğlu, Prof. Dr. Mehtap Yazıcıoğlu, Prof. Dr. Betül Orhaner, Doç. Dr. Filiz Tütüncüler, Doç. Dr. Naci Öner, Doç. Dr. Neşe Özkayın, Doç. Dr. Rıdvan Duran, Yrd. Doç. Dr. Yasemin Karal ile Yrd. Doç. Dr. Nükhet Aladağ Çiftdemir e ve tüm çalışma arkadaşlarıma teşekkür ederim. 1

3 ĠÇĠNDEKĠLER GĠRĠġ VE AMAÇ... 1 GENEL BĠLGĠLER... 2 ALFA-FETOPROTEĠNĠN YAPISI, SENTEZĠ VE YAPISAL VARYANTLARI.. 2 ALFA-FETOPROTEĠNĠN BĠYOLOJĠK ROLLERĠ... 8 GEBELĠKTE ALFA-FETOPROTEĠN FETÜS, YENĠDOĞAN VE SÜT ÇOCUĞUNDA ALFA-FETOPROTEĠN ALFA-FETOPROTEĠNĠN KLĠNĠK BOZUKLUKLAR VE BĠYOKĠMYASAL BELĠRTEÇLERLE ĠLĠġKĠSĠ GEREÇ VE YÖNTEMLER BULGULAR TARTIġMA SONUÇLAR ÖZET SUMMARY KAYNAKLAR EKLER 2

4 KISALTMALAR AFP ALB CEA COI GCT hafp HB HCC MAFP mrna RNA YST : Alfa-fetoprotein : Albümin : Carcinoembryonic antigen : Cut-Off Index : Germ cell tumor : Human alfa-fetoprotein : Hepatoblastom : Hepatocellular carcinoma : Maternal alfa-fetoprotein : Mitokondrial ribonükleik asit : Ribonükleik asit : Yolk sak tümörü 3

5 GĠRĠġ VE AMAÇ Alfa-fetoprotein (AFP), fetal bir serum proteinidir. Erişkindeki albüminin fetal yaşamdaki karşılığıdır (1). AFP tipik olarak Yolk kesesi tümörleri gibi embriyonel kaynaklı tümörlerde; testis, over, kolon, karaciğer, akciğer ve pankreas tümörlerinde yükselir (2). Ayrıca bu belirtecin kolestatik karaciğer hastalıkları, konjenital metabolik hastalıklar ve karaciğer rejenerasyonuyla ilişkili olarak siroz ve hepatitte de yükselebildiği bildirilmiştir (3). Alfa-fetoproteinin gebelikte, yenidoğanlarda ve süt çocukluğu döneminde patoloji olmaksızın yükselebildiği de vurgulanmaktadır. Bu belirteç gebeliğin üncü haftasında en üst düzeylerine ulaşır. Doğumdan sonra düzeyi giderek azalır ve bir yaşından nadiren de iki yaşından sonra erişkin düzeyi olan <10 IU/ml (12 ng/ml) seviyelerine kadar düşer (4,5). Çoğu kez süt çocuklarında AFP nin normal olarak mı, yoksa patolojik olarak mı yükseldiği konusunda çelişkiye düşülmekte ve ileri görüntüleme yöntemleri gibi pahalı ayırıcı tanı yöntemlerine başvurulmaktadır (6). Özellikle yolk kesesi bileşenli germ hücreli tümör, hepatoblastom ve benin karaciğer hastalıkları gibi çok sayıda süt çocukluğu dönemine ait hastalığın ortaya çıkarılmasında ve/veya ayırıcı tanısının yapılmasında serum AFP sinin değeri iyi biçimde kanıtlanmıştır. Embriyonik ve fetal gelişim sırasında biyolojik sıvılardaki anormal AFP düzeyleri konjenital malformasyonlar ve herediter hastalıklarla ilişkili bulunmuştur (4,5). Bununla birlikte normal fetüslerdeki ve erken süt çocukluğu dönemindeki serum AFP düzeyleri bu yaş grubundaki düzeylerin yorumunu zorlaştıracak biçimde yüksektir (6). Bir yaş altı sağlıklı çocuklarda serum AFP düzeylerinin normal sınırlarının belirlenmesi bu dönemde ortaya çıkan hastalıkların tanı ve ayırıcı tanısında yardımcı olacaktır. Bu çalışmanın amacı bir yaş altı sağlıklı çocuklarda serum AFP düzeylerinin yaşa göre normal değer aralıklarının belirlenmesidir. 1

6 GENEL BĠLGĠLER ALFA-FETOPROTEĠNĠN YAPISI, SENTEZĠ VE YAPISAL VARYANTLARI Erişkinlerde nadiren bulunan fetal bir komponent olan AFP, bir postalbümin migrasyon proteini olarak 1956 yılında kağıt elektroforetik yöntemler kullanılarak saptandı. O zamana kadar bilinmeyen bu gelişimsel proteine fetoprotein adı verildi. Elektroforezde α 1 - migrasyonu gösteren bu insan fetal proteinin adı daha sonra alfa-fetoprotein (AFP) olarak değiştirildi. Hepatomalı farelerin elektroforetogramında α 1 -migrasyonu gösteren bir protein 1963 yılında bildirildi. Hepatomalı insanların serumunda benzer bir protein 1965'te tanımlandı. İnsan amniyon sıvısında ve maternal serumda fetüsteki nöral tüp defektlerinin varlığıyla korelasyon gösteren bir AFP artışı 1970'lerin başında bildirildi. Böylece gestasyonel yaşa bağımlı bir fetal defekt belirteci olarak α 1 -migrasyonu gösteren bu fetal protein ile ilgili çalışmalar bu belirtecin bir tümör belirteci olarak saptanmasının önünü açtı ve bu proteine onkofetal protein adı verildi (7,8). Memeli AFP'leri molekül ağırlığı 66 ila 72 kda arasında değişen ve %3-5 arasında karbonhidrat (glikan) içeren tek zincirli bir glikoproteindir. Alfa-fetoprotein, bugün dört üyeden oluşan; albümin (ALB), vitamin-d bağlayan protein, AFP ve alfa-albümin üç alanlı albüminoid gen ailesinin üyesi olan tümör ilişkili bir fetal proteindir (8). Albümin ile benzer şekilde, serum alfa-fetoprotein bilirubin, yağ asitleri, retinoidler, steroidler, ağır metaller, boyalar, flavonoidler, fitoöstrojenler, dioksinler ve çeşitli organik ilaçlar gibi bir takım ligandları bağlayan ve taşıyan bir protein olarak bilinmektedir (8,9). 2

7 Alfa-Fetoprotein Geninin Yapısı ve Transkripsiyon Ürünleri Alfa-fetoprotein, albüminoid gen ailesinin dört üyesinden biridir. Bunlar insanlarda afamin olarak isimlendirilir (10). Bu aile yapısal olarak disülfid köprüleriyle belirlenmiş düğümler oluşturan ve triplet bir alan oluşması ile sonuçlanan, tabakalar halinde katlanmış sistein rezidüleri ve U-şeklindeki moleküler yapı ile karakterizedir. Bu gen ailesi üyelerinin tanımlanması üç alanlı X-ışını kristallografisi ile olmuştur (11). Albüminoid gen ailesi üyeleri yapısal benzerlikler, homolog amino asit sekans dizilimleri ve benzer sistein disülfid köprü kümeleri gösterirler. Genleriyle birlikte, bu proteinlerin birincil yapısı yüksek derecede homologtur. Hepsi karaciğerde sentez edilir ve kan serumuna sekrete edilir, böylece bağladığı ligandların farklı dokulara iletilmesini sağlar (9,11). Vitamin-D bağlayan protein sadece 13 ekson içerir ki bu daha küçük molekül ağırlığı olan bir protein oluşmasını sağlar (Şekil 1) (12). Bu ailenin en yeni üyesi, alfa-alb, hem kemirgenlerde hem de insanlarda bulunmuş ve son altı yılda klonlanmıştır (13). ġekil 1. A-Ġnsan alfa-fetoproteini, B-Ġnsan albümini, C-Ġnsan vitamin-d bağlayan proteininin moleküler yapıları (9) Tüm albüminoid ailesi genleri aynı kromozomda yer almaktadır. AFP, serum albümin ve alfa-alb genleri birbirlerine yakın yerleşim gösterirler ve ortak bir transkripsiyon yönleri vardır. İnsanlarda dört albüminoid gen 4. kromozomda, 15 ekson ve 14 intronluk yer kaplayarak, 4q11-q22 bölgesinde beraber uzanır. Albüminoid genleri farelerde 5. kromozomda, sıçanlarda 14. kromozomda lokalizedir. Sıçan AFP geninin boyutu 19 kilobaz çifttir (kb). Serum albümin ve alfa-alb genleri gibi, 15 ekson ve 14 intron içerir; ekson 1 ve 15 kodlama yapmaz. Bu yapı fare, sıçan ve insanda da korunmuştur (13,14) (Şekil 2). 3

8 Serum Albümin Alfa-fetoprotein Alfa-albümin P: Promoter; S: Silencer; EI-EIII: Alfa fetoprotein geninin minimal enhencerları. ġekil 2. Sıçan albümin gen ailesi ve AFP 5 -düzenleyici bölgenin yapısı (14) Tüm albümin proteinleri üç homolog alandan oluşur. Bu durum, kodlama yapan genlerin, primer genin bir protein alanına denk gelen kısmının triplikasyonu sonucu oluşan ortak bir atadan geldiğini önermektedir. Albümin genlerinin kümelenmiş yapısı ve evrimine dair veriler, ontogenez ve karsinogenez sırasındaki sentez dinamikleri, düzenleyici bölgelerinin yapısı, bu genlerin ekspresyonunun bağlantılı olduğunu ve ortak düzenlenme prensipleri bulunduğunu düşündürmektedir (15). Tüm bu gen ailesi üyeleri ligand/transport işlevine sahip olmakla birlikte kemotaksis, serbest oksijen radikali temizlenmesi, esteraz aktivitesi, lökosit adezyonu, bakır ile uyarılmış lipid peroksidasyonu ve yağ asidi, ağır metal ve aktin bağlanması gibi geniş bir dizi başka işlevler gösterirler (16). Yakın zamanda keşfedilen alfa-alb'nin işlevi hâlâ belirsiz olsa da daha alt seviye omurgalılarda, eşlerine benzer şekilde ligand bağlama ve immünoregülasyonda rol oynuyor olabilir. Balıklarda ve amfibilerde 74 kd'luk ALB-benzeri bir molekül bulunmuştur (17). Alfa-fetoprotein gen transkripsiyonunun fetal karaciğerdeki temel ürünü 2,1 kb'lık bir RNA'dır. Bunun yanında fetal karaciğerde, rejenere olan karaciğerde ve karsinogenezde 1,7 kb, 1,4 kb ve 1 kb'lık mrna'lar da saptanmıştır. Daha kısa mrna formları (1,4 ve 1 kb) erişkin karaciğerinde baskındır. Görünüşe göre, multipl mrna formlarının ekspresyon seviyeleri farklı mekanizmalar tarafından kontrol edilmekte ve bağımsız olarak değişebilmektedir. Alfa-fetoprotein gen transkripsiyonunun tüm ürünleri dönüştürülebilir. Boyutu 2,1 kb olan mrna ağırlığı 68 ve 70 kd olan polipeptidlere denk gelir. Farklı AFP formlarının fonksiyonlarına dair yapılan çalışmalar yetersizdir; ancak, kısaltılmış translasyon ürünlerinin transport özellikleri sağladığı bilinmektedir (14). 4

9 Alfa-Fetoproteinin OluĢum Süreci Alfa-fetoproteinin çeşitli memeli dokularında doğum öncesi ve sonrasında sentezlendiğine dair orjinal gözlem David Gitlin (1,18)'in bu alana öncülük eden çalışmalarından kaynaklanmaktadır. Gitlin ve ark. (1) 1972'de AFP'nin fetal karaciğer ve yolk kesesinden sentezlendiğini göstermişlerdir; daha sonra aynı ekip tarafından yapılan hücre kültürü çalışmaları özellikle gastrointestinal kökenli olmak üzere AFP'nin birçok dokuda sentezlendiğini göstermiştir. Oluşumu sırasında AFP'nin saptanabilirliği albüminin saptanabilirliğinden önemli bir zaman dilimi daha önde gelmektedir. Kemirgenlerin 21 günlük gestasyon periyodu süresince albümin günlere kadar sentezlenmezken, AFP fertilizasyon ve implantasyonu takiben 6. günde saptanabilir (1,19). Dahası kemirgenlerdeki AFP sentezi implantasyondan önce ve implantasyon sırasındaki olaylar tarafından başlatılır. Farelerde, maternal alfa-fetoprotein (MAFP) blastositlerde, primitif endodermin iç ve dış tabakalarında, hücre içi kitle şeklinde histokimyasal olarak saptanmıştır. Dış endodermal tabaka parietal endodermi oluştururken iç endoderm tabakası visseral endodermi oluşturur. Bugüne kadar çalışılan tüm memeli türlerinin pre ve postimplante embriyolarında, yolk kesesinde, amniyon sıvısında, embriyonik diskte ve erken primitif şerit evrelerinde AFP'nin histokimyasal kanıtları gösterilmiştir (20,21). Karaciğer taslağındaki ve diğer dokulardaki AFP sentezi, hem insan hem de fare embriyolarında AFP mrna'nın ekspresyon paternleri analiz edilerek yaygın biçimde çalışılmıştır. İnsan AFP'si (hafp) yolk kesesinde, son barsak/orta barsak endoderminde ve ön barsak hepatik divertikülünde postovulasyondan 26. günde eksprese edilmektedir. Postovulasyonun günleri arasında hafp'inin mezonefrik kanal ve tübüllerde güçlü bir biçimde eksprese edildiği bulunmuştur; ancak, hafp günlerde pankreasta sadece geçici olarak eksprese edilir. hafp metanefrik böbrekte eksprese edilmemesine rağmen ekspresyon safra kanalı ve safra kesesi endoderminde belirgindir (19,21). Karşılaştırıldığında, MAFP mrna'nın 9,5 günlük embriyonun hepatik tomurcuğunun primitif hepatositlerinde eksprese edildiği görülür. Bu evrede, MAFP ekspresyonu ayrıca 13,5 günlük olana kadar son barsak ve orta barsak endoderminde de gözlenir. Buna karşılık gelen insan embriyosunda gözlenen durum ise 11,5-13,5 günlük zaman periyodu arasında en zayıf ve sadece geçici bir pankreatik ekspresyondur. İnsan paterninin aksine, MAFP ekpresyonu mezonefrik ya da metanefrik böbreklerde saptanamaz (19-21). 5

10 Normal ve Patolojik Alfa-Fetoprotein Sentezi Embriyogenez sırasında AFP yolk kesesi visseral endoderminde saptanabilir; bu evrede AFP baskın serum proteinidir. Daha sonraki maksimum ekspresyon seviyesi fetal karaciğerde gözlenir ve embriyonik barsak ile bazı diğer organlarda önemli derecelerde daha düşük seviyelerde izlenir (21,22). Gelişimin embriyonik periyodunun tamamlanmasında, karaciğerin morfolojik yeniden yapılanmasıyla aynı zamanda, AFP kan seviyesinde dramatik bir düşüş ve AFP üreten hücre sayısında azalma meydana gelir. Eş zamanlı olarak serum albümini kan seviyesi artar ve temel erişkin serum proteini embriyonik olanla yer değiştirir. Bu değişim transkripsiyonel seviyede gerçekleşir. Aynı zamanda her iki genin de aynı hücrede eş zamanlı olarak eksprese edilebildiği gösterilmiştir. Doğumdan kısa süre sonra kandaki AFP konsantrasyonu kat azalır (22,23). Alfa fetoproteinin gen ekspresyonu erişkin karaciğerinde reversibl olarak baskılanır. Karaciğerin cerrahi olarak 2/3 üne kadar çıkarıldığı parsiyel hepatektominin neden olduğu karaciğer rejenerasyonu ya da karbon tetraklorür (CCl 4) intoksikasyonunun sebebiyet verdiği santral venleri sınırlayan hepatositlerdeki nekroz sırasında bu ekspresyon yeniden ortaya çıkabilir. AFP indüksiyonu ile eş zamanlı olarak serum albümin sentezi azalır. En anlamlı etki farelerde gözlenmiştir. Karaciğerde hepatosit lokalizasyonu AFP sentezinin hücresel düzeydeki aktivitesinin düzenlenmesinde belirleyici faktördür. Akut viral hepatit sırasında AFP serum seviyesinde bir artış gözlenmiş olup karaciğer sirozunda da daha az bir artış olur (23). Primer karaciğer tümörlerinde, teratokarsinomlarda ve barsak tümörlerinde AFP kan düzeylerinde artış gözlenir. Embriyonik karsinom, teratokarsinom, yolk sac tümörleri ve hepatoblastomlarda AFP yükselmesi vakaların %80-90'ında görüldüğünden, AFP önemli bir tanısal belirteç olarak görülmektedir. Birçok teratokarsinom ve hepatoma serum albümin sentezinde bir düşmeyle birlikte AFP'de bir artışla karakterizedir. Aynı zamanda bir takım hücre kültürleri (insan hepatoma Hep G 2 gibi) eş zamanlı olarak AFP ve serum albümin üretir. Normal dokularda olduğu gibi, teratokarsinomların ve hepatomaların çoğunda farklılaşma aşamasında serum albümin ve AFP'ye bir bağımlılık gözlenir (24). 6

11 Alfa-Fetoproteinin Yapısal Varyantları Albüminin tersine, hidrofobik ligandların (örneğin yağ asitleri, östrojenler vb) yüksek yoğunluklarının AFP'nin tersiyer yapısında irreversibl bir yapısal değişikliği uyardığı bildirilmiştir. Anormal büyüme belirtileri ile eş zamanlı olarak serum-afp seviyelerinde de değişme gözlenmiştir, fakat genellikle bu AFP seviyelerinin bu tarz değişikliklerin sebebi olmaktan çok genellikle rastlantısal olduğu düşünülmüştür. AFP, doğumsal defektlerde gözlenen anormal büyüme belirtilerinin direkt sebebi olmasa da bu proteinin şok/stres ile indüklenen bazı varyant formlarının bu olayları etkilediği, düzenlediği ya da bu olaylara katkıda bulunduğu düşünülmektedir (8,9). Geçtiğimiz on yıldaki çalışmalar, bu AFP formlarının bazılarının fetal hücreler ile birlikte kanserlerde de büyümeyi hem arttırıcı hem de kısıtlayıcı tarzda, çift yönlü düzenleyiciler olarak görev aldığını ileri sürmektedir. Alfa-fetoproteinin büyümeyi düzenleyici özelliği, bu proteinin serum albümininden ayrılmasını sağlamaktadır (9). Memeli AFP sinin moleküler varyantları, 1970 ten beri bilimsel çalışmalarla bildirilmiştir. İlk bildirilen varyantlardan bazıları değişken izoelektrik noktalarıyla ilgili izoformlar ve karbonhidrat mikroheterojenliğe dayandırılanlardı. Sonraki çalışmalarda elektroforetik ve kromatografik yöntemlerle genetik izoformlar ve lektin glikoformlar olan AFP formları gösterildi. Hidrofobik solid-faz ayırma yöntemi, ağır metal ve lektin kullanan yüksek basınçlı sıvı kromatografinin ardından diğer varyantlar keşfedildi. Monoklonal antikorların kullanıma girişi ile AFP nin bütün etkin antijenik determinantlarını oluşturan epitopik alanlar ve alt alanların belirlenmesi ve analiz edilmesi mümkün olmuştur. Sonunda, AFP nin molten globül formlarının keşfi ve karakterizasyonu, bu fetal proteinin çeşitli katlanan değişim formlarıyla ilgili yeni bir anlayış sağlamıştır (9,25). İnsan AFP sinin moleküler varyantları, anormal moleküler formları saptayan klinik denemelerinin bir sonucu olarak bildirilmiştir. Monoklonal antikorların gelişiminin öncesi olan 1970'ler ve 1980'lerde, poliklonal antikorlar bugünün immünoserolojik yöntemleri kadar hassas ve kesin değildi (9,26). Ayrıca önceden tanımlanmış hafp katyonik formunun, immünoglobülin M molekülleri ile kompleks oluşturmuş hafp olduğu doğrulandı. Bu katyonik form, bir çok bağımsız laboratuvarda tanımlandı. hafp anormal formları, insan hastaların (göğüs kanseri, üreme bozuklukları vb) serumlarında olduğu kadar başka hastaların üreme ve idrar yollarında da saptanmıştır. N-terminal sinyal dizi segmenti eksikliği olan nonsekrete bir hafp formu, yolk kesesi tümörlerini barındıran rekombinant AFP çalışmalarında bildirilmiştir (27,28). 7

12 Hepatomaları, testiküler embriyonel kanserleri ve göğüs kanserlerini kapsayan hücre kültürlerinde, uçları kesilmiş daha kısa hafp formları saptanmıştır. AFP mrna nın transle edilmemiş bölgelerinden varyant hafp transkript formları, mezodermal germ hücrelerinden türeyen CD 34 hematopoietik kök hücrelerinde bildirilmiştir (29,30). ALFA-FETOPROTEĠNĠN BĠYOLOJĠK ROLLERĠ Memelilerde AFP nin biyolojik rollerinin saptanması yıllar boyunca bir araştırma amacı olmuştur. Tümör ilişkili fetal bir protein olan AFP, distres/hastalık progresyonunu izlemek için uzun süre bir serum fetal defekt ve tümör belirteci olarak kullanılmıştır. Albümine benzer şekilde, serum AFP'nin bilirübin, yağ asitleri, retinoidler, steroidler, ağır metaller, boyalar, flavonoidler, fitoöstrojenler, dioksin ve çeşitli ilaçlar gibi birçok ligandı bağladığı ve taşıdığı bilinmektedir (8,9). AFP yi bağlayan ligandlar ise metabolik boyalar, L- triptofan, warfarin, triazin boyalar, fenilbütazon, streptomisin, fenitoin, anilinonaftalin sülfat, ağır metaller, düşük karbon zincirli alkoller ve çoklu doymamış yağ asitleridir (9,31). İnsan alfa fetoproteini yapısal ve fizikokimyasal özellikleri geniş olarak tanımlanmış olmasına rağmen, bugüne kadar doğrulanmış olanlar çoğunlukla in vitro fonksiyonel rolleridir. Bu nedenle, hafp nin fizyolojik özellikleri, başlıca ligand ve transport işlevlerini kapsar. Diğer memelilerde olduğu gibi hafp'lerin yakın zamanda ortaya çıkan önemli fonksiyonları büyümeyi düzenlemesidir (27,32). Otopsiyle elde edilen ve immünohistokimyasal yöntemlerle boyanan insan fetal beyin dokularında, serebral duvar, beyin sapı çekirdekleri ve koroid pleksusun epitelyal tabakalarındaki sinir hücreleri pozitif AFP boyanması göstermişlerdir. Koroid pleksus hücreleri içinde AFP varlığı, fetal proteinin kandan serebrospinal sıvıya koroid pleksus epitelyal tabakalarındaki hücresel yolla transüde olduğunu düşündürmektedir (8). İnsan beyin dokularında, pik beyin AFP düzeyleri gestasyonun 20. haftasına kadar olan fetüste saptanmıştır. Ancak insan hamileliğinin üçüncü trimesterinden elde edilen fetal beyinlerde AFP saptanamamıştır. İnsan embriyosunda yapılan çalışmalar, AFP'nin ön, orta ve arka beyindeki lateral ventrikül alanlarında bulunan lokalizasyonunu immünohistokimyasal olarak göstermiştir (33). Bu gözlemler beyindeki AFP varlığının, nöronal farklılaşma ve/veya gelişimde rol oynadığı önerisine yol açmaktadır (8,34). Son on yılda, çok sayıda çalışma, AFP yi ontojenik ve onkojenik büyüme düzenleyicisi olarak bildirmektedir. Bu da AFP yi albüminoid gen ailesinin kandaki ana taşıyıcı proteini olan albüminden ayıran özelliğidir. Çalışmalar günümüzde, doğal, tam boy 8

13 AFP nin, genel aktivitesini siklik AMP-protein kinaz A aktivasyonu ile gösteren, büyümeyi arttırıcı bir protein olduğu fikrini destekler (32). Term gebelik için fetüsün sürekli büyümesinin gerekli olmasına rağmen, fetüs; farklılaşma, başkalaşma ve organ/doku aşırı büyümesinin engellenmesi gibi geçici veya sürekli büyüme durması periyodları gerektiren durumlarla karşılaşır. Dahası fetüs, hem hücreiçi hem de hücredışı fetal mikroçevresinde stres/şok, travma sinyalleri ile karşılaşabilir. Bu nedenle, dokudaki veya ekstraselüler matriksteki fetal büyüme; fetal homeostaz sağlanana ve/veya dengelenmiş sinyal transdüksiyon yollarının, adaptör/iskele protein-protein etkileşmesi yolu ile yeniden kurulmasına kadar geçici bir duraksama gerektirebilir. AFP nin bu stres/şok karşılaşmaları, çevresel aşırı ozmolalite, ph, oksijen gerilimi, iskemi, glukoz şoku, ozmotik basınç, anemi, anoksi ve aşırı yüksek ligand (steroidler, yağ asitleri vs) yoğunlukları gibi nedenlerle olur (9,27). Alfa-fetoproteinin büyümeyi düzenleyici özellikleri, hem hücre kültürleri hem de hayvan modellerinde ontojenik ve onkojenik büyüme çalışmalarına duyulan ilgiyi artırmıştır. Çok sayıda çalışma, hafp nin reprodüktif, hematopoietik, plasental, hepatik, inflamatuvar ve lenf hücrelerindeki büyümeyi düzenleyici kapasitede olduğunu belgelemiştir. Yapılan çalışmalarda 1990 ların sonundan itibaren, AFP, hem ontojenik hem de onkojenik büyüme işleminde transformasyon, rejenerasyon, diferansiyasyon ve hücre proliferasyonunun modülasyonuyla ilgili bir protein olarak görülmüştür (9,35-38). İnsan alfa-fetoproteininin, hem fetal hem de tümör dokularında büyüme ve neovaskülarizasyon sağlayan proanjiogenik özellikler taşıdığı gösterilmiştir (39,40). Son bulgular, hafp nin, belirli onkogenlerin (c-fos, c-jun ve n-ras) ekspresyonlarını uyarabildiği ve bunun sonucunda insanda kanser hücrelerinin proliferasyonunu geliştirdiğini göstermiştir (41). Sonuç olarak, hafp nin, antijen işleyen hücrelerde apoptozu ve immün disfonksiyonu uyardığı ve dendritik hücreleri fonksiyonel olarak bozduğu gösterilmiştir (42). Alfa-fetoproteinin immünoregülatör işlevleri üzerinde de uzun zamandır çalışılmaktadır. hafp nin, hem B- hem de T-hücre lektin blast hücre stimülasyonunda immünsüpresif olduğu bulunmuştur (43). Ancak son çalışmalar, AFP-spesifik T-hücre klonlarının ontojeni sırasında silinmediğini, potansiyel AFP antijenik bölgesini sürdürdüğünü ve hem murin hem de insan T-hücreleri tarafından tanındığını bildirmiştir. Geçen birkaç yıl boyunca, birçok araştırma grubu, hafp üzerindeki T-hücresi immünodominant epitop bölgelerinin haritalandırılmasında başarıya ulaşmıştır (44,45). 9

14 GEBELĠKTE ALFA-FETOPROTEĠN Gebelik süresince AFP nin ana biyolojik rolü oldukça karmaşık bir konudur ve bugüne kadar tartışmalı kalmıştır. Normal insan gebeliğinin aslında kontrollü bir inflamasyon durumu olduğu düşüncesi yakın zamanda tıp literatüründe kabul edilmiştir. İnsan konseptüsü, klasik biçimde anne vücudunda yabancı bir cisim olarak görülmüş olup, ana rahminde ikamet eden doku allogrefi olarak düşünülmüştür. Konseptüsün, annenin bağışıklık sisteminin doğal öldürücü hücrelerini içeren, uterin dokuyla direkt temasta olan plasental hücrelere (bariyerlere) yakın olarak yerleşmiş, immünolojik olarak ayrıcalıklı bir bölgede bulunduğu gösterilmiş ve AFP nin fetüse karşı annenin bağışıklık yanıtının baskılanmasında görev aldığı ileri sürülmüştür (5,46). Alfa-fetoprotein düzeyleri fetüs/yenidoğanın çeşitli biyolojik bölümlerinde sürekli bir akış halinde ve değişkendir. AFP erken embriyogenez sırasında üretilip salgılandığından, bunun bir rezerv olarak ya da embriyonik/fetal ortamda büyüme, sinyal iletim yolları oluşup yerleşene kadar, yedekleme-büyüme düzenleyici proteini olarak hizmet ettiği düşünülmektedir (5). Bu molekülün gebelik sırasındaki biyolojik rolleri hakkında henüz yeterli bilgi olmasa da, eritropoez, ileri dönemlerde anjiogenez, organogenez, ligand bağlama ve hücresel büyüme gibi fizyolojik olaylarda rol aldığı bilinmektedir (33,34). Alfa-fetoprotein sentez ve salınımının anormal düzeyleri fetal serum, amniotik sıvı ve maternal serum olmak üzere üç bölümle ilişkilidir. Daha az sıklıkla idrar, beyin omurilik sıvısı, plasental artıklar ve anatomik kistler gibi biyolojik sıvılarda da AFP sentez ve salınımı gözlenmiştir (5). Günümüzde hamilelik sırasında insan maternal serum ve amniyotik sıvıda biyobelirteç olarak hafp kullanımı hakkında geniş bir biyomedikal literatür toplanmıştır. Anormal AFP seviyeleriyle ilişkili bulunan ilk gelişimsel anomaliler; nöral tüp defektleri ve beyin/spinal kord malformasyonlarıydı. Daha sonra anormal ya da uyumsuz AFP düzeylerini yansıtan, kromozomal anomaliler (trizomiler) ve çeşitli anatomik konjenital düzensizlikleri içeren bozuklukların diğer türleri bulundu. hafp ile birlikte denenen ilave belirteçlerin, doğum öncesi tarama oranlarını yükselttiği belirlendi (5,33). Fetal nöral tüp defektleriyle ilişkili maternal serum-afp düzeyleri yükselirken, kromozomal bozukluklarda düşük serum AFP konsantrasyonları gözlenir. Nöral tüp defektleri ile yüksek AFP düzeylerinin ilişkisinin ardından, ilave yapısal anomaliler, yükselmiş AFP kategorisi içinde sınıflandırılmaktadır. Gebelik sırasındaki serum AFP düzeyleri, gebelikle 10

15 bağlantılı hematolojik bozukluklar (anemi vb), plasental anormallikler, fetus ölümü, intrauterin büyüme gelişme geriliği ve erken doğum eylemi gibi birçok olayın tanısında yardımcı bir belirteç olarak ayrıca kullanılmaktadır (Tablo 1 ve 2) (5). Tablo 1. Gebelikte alfa-fetoproteinin yükselebileceği biyolojik bölümler ve durumlar (5) Fetal bölüm: hf. arası serum AFP piki >3-5 ng/ml İkiz/çoğul gebelik Fetal tümörler Kistik adenomatoid büyüme Tahmini gebelik yaşından küçük olma Renal agenezi Üretra darlığı Oligohidramniyoz Ani fetal ölüm Maternal serum 32. hf piki >150 ng/ml Düşük doğum ağırlığı Hipertansiyon Karaciğer kanseri Gastrointetinal kanser Preterm eylem Germ hücreli tümör Hepatit/siroz Ataksi telanjiektazi Tirozinemi Mozaik trizomi-8 AFP: Alfa fetoprotein; hf: Hafta. Amniyotik sıvı: hf. arası pik >20 µg/ml Nöral tüp defekti Gastroşizis Omfalosel Konjenital cilt defekti Kitik higroma/turner sendromu Amniotik band sendromu Teratom Duodenal/Özofageal atrezi Diafragma hernisi Kistik adenomatoidler (akciğer) Kongenital nefroz Plasental bölüm: Anormal yerleģim, plasentasyon, boyut ve anatomi. Termde >50 µg/ml Ektopik gebelik Abdominal gebelik Feto-maternal kanama Preeklampsi Plasenta akreta Artmış plasental/fetal oran Kistik vasküler değişiklikler Hemanjiom Rh uygunsuzluğu/hidrops fetalis Triploidi Abrupsiyo plasenta Tablo 2. Gebelikte maternal, plasental ve fetal bölümlerde düģük alfa-fetoprotein düzeyleri saptanan durumlar (5) İnsülin bağımlı diyabet Spontan abortus Ölü doğum Trizomi-13,18,21 Turner sendromu Molar gebelik Fetal gelişimde duraklama İntrauterin büyüme geriliği Fetal ölüm Preeklampsi Gebelik zehirlenmesi Tiroid hastalığı Sigara içen anne bebeği 11

16 Ancak geçen on yılda, bu gebelik anomalilerini, AFP ye atfedilmiş multipl biyolojik aktiviteler ile bağdaştırmaya çalışan çalışmalarda yetersizlikler ortaya çıkmıştır (33,34). FETÜS, YENĠDOĞAN VE SÜT ÇOCUĞUNDA ALFA-FETOPROTEĠN Alfa-fetoprotein normalde fetüse özgü bir proteindir ama genellikle yenidoğanlarda, süt çocuklarında, gebelerde, karaciğer hastalığı ve bazı malin tümörleri olan yetişkinlerde yüksek düzeylerde saptanır. Gelişen fetüste ilk dönemde yolk sak ve daha sonra fetal karaciğer hücreleri tarafından üretilir. Konseptüs yaklaşık 12 haftalık olduğunda yolk sak dejenere olur ve karaciğer asıl sentez yeri haline gelir. Gebeliğin yaklaşık 14. haftasında fetal plazma alfa-fetoprotein düzeyi en yüksek değeri olan IU/ml (~ ng/ml) ye ulaşır ve doğuma kadar azalarak devam eder (4). Alfa-fetoprotein sentezi çoğunlukla doğumdan sonra kesilir ve giderek yenidoğanlarda ortalama serum düzeyi olan IU/ml (~60000 ng/ml) den 6 veya 8 aylık döneme gelindiğinde tipik erişkin düzeyi olan 10 IU/ml (~12 ng/ml) ye düşmeye başlar (47). Alfa-fetoprotein sentezinin bazen doğumdan sonra tam olarak kesilmediği ve erken yenidoğan döneminde de bir miktar devam ettiği gözlenmiştir. Bunun nedeni, her ne kadar sayıları azalsa da erken yenidoğan döneminde geçici olarak AFP üretmeye devam eden fetal hepatositlerin varlığı olarak açıklanmaktadır. Fizyolojik AFP biyosentezinin azalmasını engelleyen klinik bir durum oluştuğunda, serum AFP düzeylerinde görülen olağan düşüş bu olaydan etkilenmektedir. Örneğin yenidoğan viral hepatitlerinde kompansatuvar olarak karaciğer rejenerasyonu ve tamiri yapan hepatositlerin çoğalması AFP sentezinin devam etmesine neden olmaktadır (4). Yenidoğan ve süt çocukluğu döneminde AFP düzeylerinin yüksek olmasına neden olan diğer bir etken de aya kadar AFP nin normal yarılanma ömrü olan 5 günden uzun olmasıdır (48). Wu ve ark. (47) sağlıklı yenidoğanlarda AFP yarılanma ömrünü, doğum-2 hafta arasında 5,5 gün, 2 hafta-2 ay arasında 11 gün ve 2-4 ay arasında 33 gün olarak saptamışlardır. Serum alfa-fetoprotein düzeylerinin erişkin dönemde düşük olmasının nedeni AFP gen ekspresyonunun yetişkinlerde baskılanmış olması ve yarılanma ömrünün 5 gün kadar kısa olmasıdır. Bir çok perinatal hastalığın tanısında belirteç olarak kullanılan AFP, onkofetal protein olarak da bilinmektedir. Özellikle yolk kesesi bileşenli germ hücreli tümör, hepatoblastom ve benin karaciğer hastalıkları gibi süt çocukluğu döneminde görülen hastalıkların ortaya çıkarılmasında ve/veya ayırıcı tanısının yapılmasında serum AFP belirteç olarak kullanılmaktadır (49). 12

17 ALFA-FETOPROTEĠNĠN KLĠNĠK BOZUKLUKLAR VE DĠĞER BĠYOKĠMYASAL BELĠRTEÇLERLE ĠLĠġKĠSĠ Tümör belirteçleri, kanda, serebrospinal sıvıda ve seröz efüzyonlarda ölçülebilir. Yükselmiş seviyelerin, malin tümörlerle ilişkili olduğu düşünülür. Bu nedenle, tümör belirteçlerinin değerlendirilmesi, tarama, tanı ve malin tümörlerin sınıflandırılmasına ek olarak tedavi sırasında ve sonrasında takip için uygulanır. Ancak, çoğu durumda tümör belirteçleri, tümöre özgü olmaktan çok, tümörle ilişkili olarak düşünülmelidir. Yüksek AFP düzeyleri ve çeşitli tümörlerin ilişkisine dair önemli sayıda vaka raporu, yenidoğan ve süt çocuklarındaki yükselmiş AFP düzeylerinin yorumlanmasındaki tanısal ikilemleri göstermektedir (49,50). Sağlıklı yenidoğanlarda ve süt çocuklarında AFP düzeylerinin geniş bir aralıkta olması nedeniyle özellikle erken yenidoğan döneminde karaciğer hastalıkları ya da konjenital tümörlerin varlığında yüksek AFP düzeylerini yorumlamak güçtür. Bu koşullarda AFP düzeylerinin azalma kinetiği mutlak değerlerden daha önemlidir (51). Tümör dışı durumlarla ilişkili yükselmiş serum AFP düzeyleri, genellikle akut karaciğer hastalıklarında ve AFP düzeyleri 500 µg/l nin altında kalan hastalarda görülür. Hepatitteki yüksek AFP düzeylerinin prognostik değerinin verileri hâlâ çelişkilidir. Akut hepatitte yüksek AFP düzeylerinin, ciddi klinik seyir ve karaciğer fonksiyon bozukluğu ile ilişkili olduğu, iyileşmenin serum AFP'sinin azalmasıyla öngörüldüğü bildirilmiştir. Kronik hepatitlerde, AFP yükselmesi, transaminazlarda yükselme ve hepatit B yüzey antijeninin pozitifliğiyle ilişkilendirilir. Öte yandan, yüksek AFP seviyesi, fulminan hepatitli hastaların sağkalımıyla ilişkilidir ve AFP nin hepatoselüler rejenerasyonu yansıttığı düşünülür (49,52). Yüksek serum AFP düzeylerinin bir çok konjenital malformasyon, konjenital anomali, karaciğer hastalıkları, hepatoselüler karsinom- hepatocellular carcinoma (HCC) ve hepatoblastom (HB) gibi bazı tümörlerle ilişkili olduğu bilinmektedir. Ayrıca konjenital hipotiroidide, malnütrisyonda, immün yetmezliklerde, Beckwith Wiedemann sendromunda, Fankoni anemisinde, sigara içen anne bebeklerinde ve anne sütüyle beslenen sarılıklı yenidoğanlarda da yüksek AFP düzeyleri bildirilmiştir (53,54) Manganaro ve ark. (53) uzamış anne sütü sarılığı olan, büyümesi normal, başka herhangi bir hastalığı olmayan 98 bebekte serum AFP düzeylerini anne sütüyle beslenen, sarılığı olmayan kontrol grubuna göre anlamlı olarak (3548 ng/ml ye karşı 1095 ng/ml) yüksek saptamışlardır. Ayrıca serum AFP düzeylerinin indirekt bilirubin ve gama glutamil transpeptidaz ile doğrudan ilişkili olduğunu göstermişlerdir. Anne sütüyle beslenen sarılıklı bebeklerde serum AFP düzeylerinin sarılığı olmayanlara göre daha yavaş düştüğü ve daha 13

18 önce yayınlanan normal değerlerin bunlarda geçerli olmadığı gösterilmiştir. Bu artışın nedeninin; karaciğerde AFP sentezinin artması, sentezin baskılanmasında gecikme ve azalmış atılıma bağlı olarak AFP nin yarı ömründe uzama olabileceği bildirilmiştir. Serum AFP nin bilirubin ve çoklu doymamış yağ asidi gibi bir çok ligandı bağladığı ve taşıdığı bilinmektedir. Özellikle hafp fetal ve yenidoğan dönemi başta olmak üzere yüksek bir afinite ile çoklu doymamış yağ asitlerini bağlar ve büyüme-farklılaşma geçiren hücrelere bunların girişini düzenler ve kolaylaştırır (8). Anne sütü formül mamalara göre daha uzun zincirli çoklu doymamış yağ asidi ve büyük miktarda hepatosit büyüme faktörü içerir. Anne sütünün hepatositlerde DNA sentezini uyardığı ve bu uyarının uzamış anne sütü sarılığı olan bebeklerde daha aktif olduğu gösterilmiştir. Ayrıca anne sütüyle beslenen bebeklerde serum bilirubin, albümin ve aspartat aminotransferaz düzeylerinin mama ile beslenen bebeklerden daha yüksek olduğu, bir/birden fazla faktörün karaciğer metabolizmasını uyarabileceği öne sürülmüştür. Uzamış anne sütü sarılığı olan bebeklerde saptanan yüksek serum AFP, gama glutamil transpeptidaz ve indirekt bilirubin düzeylerinin bu faktörlere bağlı olabileceği düşünülmektedir (53). İntermittan veya persistan AFP yüksekliği ile ilgili kalıtsal hastalıklar da vardır. Hodgkin hastalığı gibi malin tümörler açısından artmış risk ile ilişkili ataksi telanjiyektazide de yükselmiş AFP düzeyleri tanısal bir kriter olarak değerlendirilmektedir (55). Mediastinal tümörü ve kısmen yüksek AFP seviyeleri olan ataksi telanjiyektazi hastalarının, Hodgkin lenfoma olmaları malin germ hücreli tümör- germ cell tumor (GCT) den daha muhtemeldir ve biyopsi gerektirir. Herediter tirozinemi gibi diğer hastalıklarda metabolik krizler, AFP de önemli artışlarla ilişkilidir (49,56). Alfa-fetoproteinin kalıtsal persistansı ile ilgili nadir vaka raporları bildirilmiştir. Bir ailede bu, AFP geni içindeki bir nokta mutasyona dayandırılmıştır. Ancak, bugüne kadar GCT ve AFP kalıtsal persistansı olan sadece bir hasta bildirilmiştir (57). Yüksek AFP düzeyleri bildirilen diğer tümör dışı durumlar Tablo 3 te, yüksek AFP düzeyleri bildirilen tümörler de Tablo 4 te özetlenmiştir (49). 14

19 Tablo 3. Yüksek alfa-fetoprotein düzeyleri bildirilen tümör dıģı durumlar (49) Hastalık AFP Düzeyi Sıklık (%) Karaciğer hastalıkları Ekstrahepatik biliyer atrezi Neonatal hepatit Akut ve kronik viral hepatit (B ve C) Fulminan akut hepatit Karaciğer sirozu Karaciğer absesi (piyojenik, amip) Kalıtsal hastalıklar Kalıtsal AFP persistansı Ataksi telanjiektazi Herediter tirozinemi tip 1 Diğerleri Sistemik lupus eritematozis Hamilelik Yenidoğan ve süt çocukluğu AFP: Alfa-fetoprotein; +: 100µg/L; +++: >1000 µg/l +/+++ +/++ +/++ +/++ +/++ +/++ +/+++ +/++ +/++ +/++ +/++ +/ Vaka raporu >90 > Tablo 4. Yüksek alfa-fetoprotein düzeyleri bildirilen tümörler (49) Hastalık AFP Düzeyi Sıklık (%) Hepatik epitelyal tümörler Hepatoblastom Hepatoselüler karsinom Germ hücreli tümörler Yolk sak tümörü İmmatür teratom Diğer pediyatrik tümörler Pankreatoblastom Retinoblastom Teratomatöz nefroblastom AFP: Alfa-fetoprotein; +: 100µg/L; +++: >1000 µg/l +/+++ +/+++ +/+++ +/++ +/ >70 >90 >90 <20 vaka raporu 18 vaka raporu Karaciğer Tümörleri Alfa-fetoprotein, yetişkinlerde HCC, çocuklarda ise HB nin karakteristik tümör belirtecidir. Serum AFP düzeylerinin düzenli izlemi, kronik hepatit veya siroz gibi HCC gelişimini erkenden saptayacağı için yüksek riskli hastalarda önerilir (49). Süt çocuklarında AFP ölçümleri, HB ve hepatik infantil hemanjiyoblastom veya nöroblastom gibi diğer tümörlerin karaciğer metastazı arasında ayrım yapmaya yardım eder. Hepatoblastomlu çocuklarda, AFP prognostik olarak önemli görünebilir. Düşük AFP düzeylerine sahip çocukların (<100 µg/l, genellikle histolojik dediferansiyasyon ile ilgilidir) 15

20 veya çok yüksek AFP düzeyleri olan çocukların (> µg/l, genellikle büyük tümör hacmini gösterir) önemli ölçüde daha kötü sonuçları olduğu kanıtlanmıştır. Tip 1 herediter tirozinemili çocuklar, yüksek HCC gelişimi riski altındadır. Bu hastalarda, seri AFP değerlendirmesi, eşzamanlı AFP seviyesi yüksekliği olan intermittan metabolik krize bağlı olarak daha komplikedir. Bu nedenle HCC için serolojik taramanın değeri üzerinde uzlaşılmış ve ultrason gibi diğer araştırmalar daha kullanışlı hale gelmiştir (49,58). Gonadal ve Nongonadal Yolk Sak Tümörleri Başlıca testiküler tümörler yolk sak tümörleri (YST) ve teratomlardır. AFP sekresyonu, YST diferansiyasyonu gösteren malin GCT için karakteristiktir. AFP, YST lerin %90 dan fazlasında yükselir. Bu nedenle, serum, serebrospinal sıvı ve seröz efüzyonlardaki AFP değerlendirmesi tanıda yardımcı olur. Herhangi bir testiküler kitlenin ilk değerlendirmesinde mutlaka AFP düzeyi ölçülmelidir. Yaşamın ilk altı ayında yenidoğanlarda AFP yüksek seyrettiğinden, yaşamın bu erken evresinde YST yi diğer skrotal patalojilerden ayırmada kullanılmaz. Bazı tümörlerde, özellikle immatür teratomlarda, histolojik değerlendirmede, yükselmiş AFP serum düzeylerine rağmen hiç bir YST kanıtı görülmeyebilir. Çoğu vakada, immatür teratom, sadece immünohistokimya tarafından tanımlanabilen mikroskobik YST odağı içerir. Cerrahiden önce serum AFP düzeylerinin değerlendirilmesi histolojik değerlendirmeyi tamamladığından, malin GCT veya teratomdan şüphelenilen çocuklarda zorunludur (59,60). Çocukluk çağında yükselmiş AFP serum düzeyleriyle ilişkili başka nadir tümörler de mevcuttur. Bunların arasında pankreatoblastom en yaygın olanıdır. Pankreatoblastom, primer retroperitoneal GCT ve AFP-pozitif tümörlerin (HB, HCC ve GCT) retroperitoneal metastazlarını ayırt etmek olanaksız olabileceğinden, bu spesifik tümör alanında, tümörün biyopsisi endikedir. Kısmen kistik veya teratomatöz diferansiyasyon gösteren nadir nefroblastom vaka raporlarından başka, mezodermal kökenli AFP-pozitif tümörlere dair başka vaka raporları yoktur (49,58,61). Alfa-Fetoproteinin Diğer Biyokimyasal Belirteçlerle ĠliĢkisi Alfa-fetoproteinin tümör ve tümör dışı nedenlerle yükseldiği durumlar sıklıkla karaciğer ile ilişkili olduğundan karaciğer hastalıklarının değerlendirilmesinde başka testlere de gerek duyulmaktadır. Karaciğer hastalıklarının tanısında kullanılan laboratuvar bulguları genel anlamda karaciğer hastalığının varlığını araştıran testler ile karaciğer hastalığının 16

21 nedenini araştıran testler olarak iki grupta incelenebilir. Birinci grupta yer alan testler yanlış, ancak yerleşmiş bir tanımlamayla karaciğer fonksiyon testleri olarak ifade edilirler. Gerçekte bu laboratuvar bulgularının bir kısmı karaciğerdeki yapısal değişiklikleri, bir kısmı biliyer sisteme ilişkin patolojileri, bazıları ise karaciğerin sentez kapasitesini göstermekte olup bu yönüyle bir karaciğer hastalığının varlığını, niteliğini ve bir ölçüde de ağırlığını yansıtan testlerdir. Karaciğer fonksiyon testleri denildiğinde genel kapsamıyla aşağıdaki testler ifade edilmektedir (62) (Tablo 5). Tablo 5. Karaciğer fonksiyonlarını değerlendirmekte kullanılan testler (62) ALT AST GGT Alkalen fosfataz Bilirubin Albümin (Protein elektroforezi) Protrombin zamanı ALT: Alanin aminotransferaz; AST: Aspartat aminotransferaz; GGT: Gama glutamil transpeptidaz. 17

22 GEREÇ VE YÖNTEMLER Bu çalışma Kasım 2009-Kasım 2010 tarihleri arasında Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı nda gerçekleştirildi. Çalışma grubu Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları polikliniklerine genel muayene veya kontrol amaçlı başvuran sağlıklı, kronik bir hastalığı olmayan, gönüllü aile onayı alınan, 0-1 yaştaki çocuklar arasından seçildi. Çalışma prospektif olarak gerçekleştirildi. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Yerel Etik Kurulu ndan tarihinde onay alınan bu çalışma, Helsinki Deklarasyonu kararlarına, Hasta Hakları Yönetmeliği ne ve etik kurallara uygun olarak yapıldı (Ek-1). Ayrıca başvuru anında çalışmaya alınacak çocukların ailelerine gerekli bilgiler verildi (Ek-2). Çalışma Trakya Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi (TÜBAP-2010/45) olarak kabul edilip desteklendi (Ek-3). Olguların Seçimi Kan örneklerinin alınacağı yaş dönemleri, yenidoğan ve süt çocukluğu olarak belirlendi. Süt çocukluğu dönemi: 1-2 ay, 3-6 ay, 7-9 ay ve ay arasında olan olgular olarak gruplandırıldı. İstatistiksel olarak her dönemden 30 olgunun rastgele olarak çalışmaya alınması planlandı ve cinsiyet dağılımının eşit olmasına dikkat edildi. Prematürite (<37 gestasyonel hafta) öyküsünün olması, gestasyonel yaşa göre doğum tartısının küçük veya büyük olması, intrauterin enfeksiyon geçirmiş olma öyküsü, konjenital malformasyonların bulunması, gebelik takibi sırasında yüksek maternal serum AFP düzeylerine sahip olma öyküsü, hiperbilirübinemi veya anormal karaciğer testlerine sahip olma, hepatit B veya C virüs serolojisinin pozitif olması, son bir ay içinde ciddi enfeksiyon geçirmiş olma öyküsü, hepatobilier veya herhangi bir sisteme ait kronik hastalığı bulunma, 18

23 takvim yaşının 12 ay üzerinde olması, aile onamı verilmemiş olması durumunda olgular çalışmaya alınmadı. Uygun yaş grubunda olup seçilen olguların hiperbilirubinemi, anormal karaciğer testlerine sahip olma, hepatit A, hepatit B veya C virüs serolojisinin pozitif olma durumlarını dışlamak amacıyla total bilirubin, direkt bilirubin, ALT, AST, ALP, GGT, HBsAg, Anti HAV IgM ve Anti HCV düzeyleri çalışıldı. Tüm bu veriler değerlendirildikten sonra AFP düzeyini etkileyebilecek problemi olmayan olgular çalışmaya alındı. Örneklerin Alınması ve ÇalıĢma Yöntemi Poliklinik kontrolüne gelen ve çalışma koşullarına uygun olgulardan herhangi bir nedenle kan alınırken 2 ml ekstra kan alındı. Kan örnekleri alınırken 1 ml AFP için, 1 ml diğer serolojik tetkikler için kullanıldı. Alfa fetoprotein serum düzeyleri incelemesi için alınan kan örnekleri 4000 devirde 5 dakika santrifüj edilerek, elde edilen serumlar biyokimyasal analiz yapılıncaya kadar -80 C derin dondurucuda saklandı. Hemolizli ve lipemik örnekler çalışmaya alınmadı. Alfa fetoprotein serum düzeyleri Trakya Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Nükleer Tıp Laboratuvarı nda SIEMENS IMMULITE 2000 (Diagnostic Products Corporation, ABD) katı fazlı, iki yönlü kemilüminesan immünometrik tanısal yöntemi kullanılarak çalışıldı. Within-run katsayı değerliliği ortalama 0,80 IU/ml AFP konsantrasyonu için %6,3 ve ortalama 182 IU/ml AFP konsantrasyonu için %2,4 idi. Ölçüm için 10 µl seruma ihtiyaç duyuldu. Yüksek değerlerde uygun dilüsyon yapılıp tekrar çalışıldı. Sonuçlar ng/ml olarak rapor edildi. Dünya Sağlık Örgütüne ait (72/225) standart preparatlarda bir internasyonel ünite (1 IU) bizim metodumuzda 1,21 ng a denk gelmekte idi (IU/ml x 1,21= ng/ml). Ġstatistiksel Değerlendirme Veriler Statistica 7.0 programı yardımıyla değerlendirildi. Çalışma verileri değerlendirilirken tanımlayıcı istatistiksel metodlar kullanılarak ortalama standart sapma (SD) ve minimum-maksimum değerler elde edildi. Niceliksel verilerin karşılaştırılmasında verilerin normal dağılımı değerlendirilerek ikili karşılaştırmalarda normal dağılım gösterenler için tek yönlü analizlerden bağımsız örneklerde t testi, normal dağılım göstermeyenler için Mann Whitney U testi kullanıldı. İkiden fazla grubun niceliksel değerlerinin karşılaştırılmasında ise Oneway ANOVA testlerinden Tukey testi kullanıldı. Niteliksel verilerin karşılaştırılmasında ise Ki-kare testinden yararlanıldı. Serum AFP düzeyleri ile 19

24 postnatal yaş arasındaki ilişkiyi değerlendirmek için Spearman s korelasyon, lineer regresyon ve eksponansiyal regresyon analizleri yapıldı. p<0,05 değeri istatistiksel anlamlı kabul edildi. 20

25 BULGULAR Çalışmaya alınan 160 olgudan hiperbilirubinemi saptanan 5 olgu, HBsAg pozitifliği saptanan 3 olgu, karaciğer enzim yüksekliği saptanan 2 olgu çalışma dışı bırakıldı ve 150 olgu (75 erkek, 75 kız) değerlendirmeye alındı. Çalışma gruplarından 0-1 ay arasındaki yenidoğanların ortalama total bilirubin düzeyi 3,62±2,54 (0,2-8,4) mg/dl, direkt bilirubin düzeyi 0,41±0,22 (0,1-0,5) mg/dl, ALT düzeyi 12,77±8,63 (3-37) IU/L, AST düzeyi 39,37±12,22 (23-69) IU/L, ALP düzeyi 142,80±45,34 (10-258) IU/L, GGT düzeyi 55,93±17,64 (11-84) IU/L, HBsAg düzeyi 0,57±0,02 (0,19-0,32) Cut-Off Index (COI), Anti HAV IgM düzeyi 0,25±0,02 (0,10-0,32) COI, Anti HCV düzeyi 0,141±0,07 (0,10-0,52) COI olarak saptandı. Saptanan tüm değerler yaş grubuna göre normal sınırlar içinde idi. Yaşa göre biyokimya ve seroloji değerleri Tablo 6 da gösterilmiştir. Tablo 6. ÇalıĢmaya alınan 0-1 ay arası yenidoğanların biyokimya ve seroloji değerleri Sonuçlar* Normal Değerler T.bil (mg/dl) 3,62±2,54 (0,2-8,4) 2-5 gün <12 5< gün <10 D.bil (mg/dl) 0,41±0,22 (0,1-0,5) 0,1-0,9 ALT (IU/L) 12,77±8,63 (3-37) 6-50 AST (IU/L) 39,37±12,22 (23-69) ALP (IU/L) 142,80±45,34 (10-258) GGT (IU/L) 55,93±17,64 (11-84) HBsAg (COI) 0,57±0,02 (0,19-0,32) 0-0,89 AntiHAV IgM (COI) 0,25±0,02 (0,10-0,32) 0-0,79 AntiHCV (COI) 0,14±0,07 (0,10-0,52) 0-0,89 T.bil: Total bilirubin; D.bil: Direkt bilirubin; ALT: Alanin aminotransferaz; AST: Aspartat aminotransferaz; ALP: Alkalen fosfataz; GGT: Gama glutamil transpeptidaz; HBsAg: Hepatit B yüzey antijeni; Anti HAV IgM: Anti hepatit A virüs immünglobulin M; Anti HCV: Anti hepatit C virüs; E: Erkek; K: Kız. *: ortalama±standart sapma (minimum-maksimum). 21

26 Çalışma gruplarından 2-3 ay arasındaki süt çocuklarının ortalama total bilirubin düzeyi 0,63±0,34 (0,2-1,2) mg/dl, direkt bilirubin düzeyi 0,18±0,10 (0,1-0,5) mg/dl, ALT düzeyi 18,9±11,44 (4-45) IU/L, AST düzeyi 38,13±15,70 (13-78) IU/L, ALP düzeyi 147,6±30,34 ( ) IU/L, GGT düzeyi 40,97±20,82 (13-92) IU/L, HBsAg düzeyi 0,49±0,07 (0,36-0,65) COI, Anti HAV IgM düzeyi 0,25±0,02 (0,17-0,30) COI, Anti HCV düzeyi 0,121±0,02 (0,1-0,21) COI olarak saptandı. Saptanan tüm değerler yaş grubuna göre normal sınırlar içinde idi. Çalışmaya alınan 2-3 ay arasındaki süt çocuklarının biyokimya ve seroloji değerleri Tablo 7 de gösterilmiştir. Tablo 7. ÇalıĢmaya alınan 2-3 ay arası süt çocuklarının biyokimya ve seroloji değerleri Sonuçlar* Normal Değerler T.bil (mg/dl) 0,63±0,34 (0,2-1,2) 0,3-1,2 D.bil (mg/dl) 0,18±0,10 (0,1-0,5) 0-0,2 ALT (IU/L) 18,9±11,44 (4-45) 6-50 AST (IU/L) 38,13±15,70 (13-78) ALP (IU/L) 147,6±30,34 ( ) GGT (IU/L) 40,97±20,82 (13-92) 8-90 HBsAg (COI) 0,496±0,07 (0,36-0,65) 0-0,89 AntiHAV IgM (COI) 0,253±0,02 (0,17-0,30) 0-0,79 AntiHCV (COI) 0,121±0,02 (0,1-0,21) 0-0,89 T.bil: Total bilirubin; D.bil: Direkt bilirubin; ALT: Alanin aminotransferaz; AST: Aspartat aminotransferaz; ALP: Alkalen fosfataz; GGT: Gama glutamil transpeptidaz; HBsAg: Hepatit B yüzey antijeni; Anti HAV IgM: Anti hepatit A virüs immünglobulin M; Anti HCV: Anti hepatit C virüs; E: Erkek; K: Kız. *: ortalama±standart sapma (minimum-maksimum). Çalışma gruplarından 4-6 ay arasındaki süt çocuklarının ortalama total bilirubin düzeyi 0,44±0,28 (0,1-0,2) mg/dl, direkt bilirubin düzeyi 0,12±0,04 (0,1-0,2) mg/dl, ALT düzeyi 19,67±10,07 (4-48) IU/L, AST düzeyi 36,2±11,74 (16-63) IU/L, ALP düzeyi 129,97±26,40 (84-193) IU/L, GGT düzeyi 28,33±19,17 (11-75) IU/L, HBsAg düzeyi 0,56±0,08 (0,42-0,70) COI, Anti HAV IgM düzeyi 0,25±0,01 (0,23-0,28) COI, Anti HCV düzeyi 0,12±0,04 (0,1-0,27) COI olarak saptandı. Saptanan tüm değerler yaş grubuna göre normal sınırlar içinde idi. Yaşa göre 4-6 ay arasındaki süt çocuklarının biyokimya ve seroloji değerleri Tablo 8 de gösterilmiştir. 22

27 Tablo 8. ÇalıĢmaya alınan 4-6 ay arası süt çocuklarının biyokimya ve seroloji değerleri Sonuçlar* Normal Değerler T.bil (mg/dl) 0,44±0,28 (0,1-0,2) 0,3-1,2 D.bil (mg/dl) 0,12±0,04 (0,1-0,2) 0-0,2 ALT (IU/L) 19,67±10,07 (4-48) 6-50 AST (IU/L) 36,2±11,74 (16-63) ALP (IU/L) 129,97±26,40 (84-193) GGT (IU/L) 28,33±19,17 (11-75) 5-32 HBsAg (COI) 0,56±0,08 (0,42-0,70) 0-0,89 AntiHAV IgM (COI) 0,25±0,01 (0,23-0,28) 0-0,79 AntiHCV (COI) 0,12±0,04 (0,1-0,27) 0-0,89 T.bil: Total bilirubin; D.bil: Direkt bilirubin; ALT: Alanin aminotransferaz; AST: Aspartat aminotransferaz; ALP: Alkalen fosfataz; GGT: Gama glutamil transpeptidaz; HBsAg: Hepatit B yüzey antijeni; Anti HAV IgM: Anti hepatit A virüs immünglobulin M; Anti HCV: Anti hepatit C virüs; E: Erkek; K: Kız. *: ortalama±standart sapma (minimum-maksimum). Çalışma gruplarından 7-9 ay arasındaki süt çocuklarının ortalama total bilirubin düzeyi 313±0,17 (0,1-1) mg/dl, direkt bilirubin düzeyi 0,116±0,04 (0,1-0,2) mg/dl, ALT düzeyi 16,1±9,68 (2-47) IU/L, AST düzeyi 37,97±11,55 (15-67) IU/L, ALP düzeyi 128,87±28,96 (20-175) IU/L, GGT düzeyi 21,8±20,331 (7-87) IU/L, HBsAg düzeyi 0,609±0,071 (0,52-0,85) COI, Anti HAV IgM düzeyi 0,60±0,07 (0,52-0,85) COI, Anti HCV düzeyi 0,14±0,03 (0,01-0,20) COI olarak saptandı. Saptanan tüm değerler yaş grubuna göre normal sınırlar içinde idi. Yaşa göre 7-9 ay arasındaki süt çocuklarının biyokimya ve seroloji değerleri Tablo 9 da gösterilmiştir. Tablo 9. ÇalıĢmaya alınan 7-9 ay arası süt çocuklarının biyokimya ve seroloji değerleri Sonuçlar* Normal Değerler T.bil (mg/dl) 0,31±0,17 (0,1-1) 0,3-1,2 D.bil (mg/dl) 0,11±0,04 (0,1-0,2) 0-0,2 ALT (IU/L) 16,1±9,68 (2-47) 6-50 AST (IU/L) 37,97±11,55 (15-67) ALP (IU/L) 128,87±28,96 (20-175) GGT(IU/L) 21,8±20,33 (7-87) 5-32 HBsAg (COI) 0,60±0,07 (0,52-0,85) 0-0,89 AntiHAV IgM (COI) 0,24±0,07 (0,23-0,26) 0-0,79 AntiHCV (COI) 0,14±0,03 (0,01-0,20) 0-0,89 T.bil: Total bilirubin; D.bil: Direkt bilirubin; ALT: Alanin aminotransferaz; AST: Aspartat aminotransferaz; ALP: Alkalen fosfataz; GGT: Gama glutamil transpeptidaz; HBsAg: Hepatit B yüzey antijeni; Anti HAV IgM: Anti hepatit A virüs immünglobulin M; Anti HCV: Anti hepatit C virüs; E: Erkek; K: Kız. *: ortalama±standart sapma (minimum-maksimum). 23

28 Çalışma gruplarından ay arasındaki tüm süt çocuklarının ortalama total bilirubin düzeyi 0,28±0,10 (0,2-0,5) mg/dl, direkt bilirubin düzeyi 0,11±0,03 (0,1-0,2) mg/dl, ALT düzeyi 16,6±6,04 (5-35) IU/L, AST düzeyi 36,10±7,86 (23-63) IU/L, ALP düzeyi 130±9,17 ( ) IU/L, GGT düzeyi 15,87±9,17 (8-46) IU/L, HBsAg düzeyi 0,60±0,08(0,46-0,88) COI, Anti HAV IgM düzeyi 0,25±0,01 (0,24-0,30) (COI), Anti HCV düzeyi 0,14±0,06 (0,10-0,44) COI olarak saptandı. Saptanan tüm değerler yaş grubuna göre normal sınırlar içinde idi. Yaşa göre 7-9 ay arasındaki süt çocuklarının biyokimya ve seroloji değerleri Tablo 10 da gösterilmiştir. Tablo 10. ÇalıĢmaya alınan ay arası süt çocuklarının biyokimya ve seroloji değerleri Sonuçlar* Normal Değerler T.bil (mg/dl) 0,28±0,10 (0,2-0,5) 0,3-1,2 D.bil (mg/dl) 0,11±0,030 (0,1-0,2) 0-0,2 ALT (IU/L) 16,6±6,04 (5-35) 6-50 AST (IU/L) 36,10±7,86 (23-63) ALP (IU/L) 130±9,17 ( ) GGT (IU/L) 15,87±9,17 (8-46) 5-32 HBsAg (COI) 0,60±0,08 (0,46-0,88) 0-0,89 AntiHAV IgM (COI) 0,25±0,01 (0,24-0,30) 0-0,79 AntiHCV (COI) 0,14±0,06 (0,10-0,44) 0-0,89 T.bil: Total bilirubin; D.bil: Direkt bilirubin; ALT: Alanin aminotransferaz; AST: Aspartat aminotransferaz; ALP: Alkalen fosfataz; GGT: Gama glutamil transpeptidaz; HBsAg: Hepatit B yüzey antijeni; Anti HAV IgM: Anti hepatit A virüs immünglobulin M; Anti HCV: Anti hepatit C virüs; E: Erkek; K: Kız. *: ortalama±standart sapma (minimum-maksimum). ÇalıĢma Gruplarının Demografik Özellikleri Çalışma gruplarından 0-1 ay arasındaki yenidoğanların çalışmaya alınma günleri ortalama 11,4±8 (2-28) gün, ortalama doğum tartıları 3274±273 ( ) g idi. Bunlardan 0-7 gün arasında bulunan 12 bebeğin çalışmaya alınma günleri ortalama 3,9±1,8 (2-7) gün, doğum tartıları ortalama 3038±155 ( ) g, 8-28 gün arasında bulunan 18 bebeğin çalışmaya alınma günleri ortalama 16,4±6,2 (8-28) gün ve doğum tartıları 3432±216 ( ) g idi. Bu iki grubun doğum tartıları ve cinsiyetleri arasında anlamlı fark saptanmadı (p>0,05). Yenidoğanların ortalama serum AFP düzeyi 17549±22253 ( ) ng/ml, erkek yenidoğanların ortalama serum AFP düzeyi 20313±23711 ( ) ng/ml, kız yenidoğanların ortalama serum AFP düzeyi 14785±21151 ( ) ng/ml idi. Cinsiyetler arasında istatistiksel yönden anlamlı bir fark saptanmadı (p>0,05). 24

ALFA FETOPROTEİN (TÜMÖR BELİRLEYİCİSİ)

ALFA FETOPROTEİN (TÜMÖR BELİRLEYİCİSİ) ALFA FETOPROTEİN (TÜMÖR BELİRLEYİCİSİ) Diğer adı ve kısaltma: α fetoprotein, AFP. Kullanım amacı: Primer karaciğer, testis ve over kanserlerinin araştırılması ve tedaviye alınan cevabın izlenmesi amacıyla

Detaylı

Karaciğer laboratuvar. bulguları. Prof.Dr.Abdullah.Abdullah SONSUZ Gastroenteroloji Bilim Dalı. 5.Yarıyıl

Karaciğer laboratuvar. bulguları. Prof.Dr.Abdullah.Abdullah SONSUZ Gastroenteroloji Bilim Dalı. 5.Yarıyıl Karaciğer ve safra yolu hastalıklar klarında laboratuvar bulguları Prof.Dr.Abdullah.Abdullah SONSUZ Gastroenteroloji Bilim Dalı 5.Yarıyıl 2006-2007 2007 eğitim e yılıy Karaciğer ve safra yolu hastalıklarında

Detaylı

BİRLEŞİK PRENATAL TARAMA TESTLERİ. Dr. Alev Öktem Düzen Laboratuvarlar Grubu

BİRLEŞİK PRENATAL TARAMA TESTLERİ. Dr. Alev Öktem Düzen Laboratuvarlar Grubu BİRLEŞİK PRENATAL TARAMA TESTLERİ Dr. Alev Öktem Düzen Laboratuvarlar Grubu Prenatal tarama testleri kavramları Tarama testi: Normal vakalarda anormal sonuçlar, hasta vakalarda normal sonuçlar elde edilebilir.

Detaylı

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU Alanin Transaminaz ( ALT = SGPT) : Artmış alanin transaminaz karaciğer hastalıkları ( hepatosit hasarı), hepatit, safra yolu hastalıklarında ve ilaçlara bağlı olarak

Detaylı

TÜMÖR BELİRTEÇLERİNİN KLİNİK TANIDA ÖNEMİ. Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2006

TÜMÖR BELİRTEÇLERİNİN KLİNİK TANIDA ÖNEMİ. Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2006 TÜMÖR BELİRTEÇLERİNİN KLİNİK TANIDA ÖNEMİ Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2006 1 Tümör (kanser), Vücudumuzun herhangi bir hücre veya hücre topluluğunun kontrolsüz bir şekilde çoğalması, büyümesi,

Detaylı

Karaciğer Fonksiyon Bozukluklarına Yaklaşım

Karaciğer Fonksiyon Bozukluklarına Yaklaşım Karaciğer Fonksiyon Bozukluklarına Yaklaşım Dr. Sıtkı Sarper SAĞLAM DR.SITKI SARPER SAĞLAM - KEAH ACİL TIP KLİNİK SUNUMU 04.10.2011 1 Netter in Yeri: DR.SITKI SARPER SAĞLAM - KEAH ACİL TIP KLİNİK SUNUMU

Detaylı

Metilen Tetrahidrofolat Redüktaz Enzim Polimorfizmlerinde Perinatal Sonuçlar DR. MERT TURGAL

Metilen Tetrahidrofolat Redüktaz Enzim Polimorfizmlerinde Perinatal Sonuçlar DR. MERT TURGAL Metilen Tetrahidrofolat Redüktaz Enzim Polimorfizmlerinde Perinatal Sonuçlar DR. MERT TURGAL Giriş Homosistein iki farklı yolla metabolize olur Transsülfürasyon= homosistein sistatiyon (CBS) Remetilasyon=

Detaylı

Olgu Sunumu Dr. Işıl Deniz Alıravcı Ordu Üniversitesi Eğitim Ve Araştırma Hastanesi

Olgu Sunumu Dr. Işıl Deniz Alıravcı Ordu Üniversitesi Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Olgu Sunumu Dr. Işıl Deniz Alıravcı Ordu Üniversitesi Eğitim Ve Araştırma Hastanesi 03.05.2016 OLGU 38 yaşında evli kadın hasta İki haftadır olan bulantı, kusma, kaşıntı, halsizlik, ciltte ve gözlerde

Detaylı

Gebelik ve Trombositopeni

Gebelik ve Trombositopeni Gebelik ve Trombositopeni Prof.Dr. Sermet Sağol EÜTF Kadın Hast. ve Doğum AD Gebelik ve Trombositopeni Kemik iliğinde megakaryosit hücrelerinde üretilir. Günde 35.000-50.000 /ml üretilir. Yaşam süresi

Detaylı

GEBELİK SIRASINDA MATERNAL VE FETAL SAĞLIĞIN YÜKSELTİLMESİ

GEBELİK SIRASINDA MATERNAL VE FETAL SAĞLIĞIN YÜKSELTİLMESİ GEBELİK SIRASINDA MATERNAL VE FETAL SAĞLIĞIN YÜKSELTİLMESİ GEBELİK SIRASINDA MATERNAL VE FETAL SAĞLIĞIN YÜKSELTİLMESİ Doğuma Hazırlık Doğum Öncesi Eğitim Fetal Aktivitenin İzlenmesi Göğüs Bakımı Emzirmeye

Detaylı

BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ...

BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ... BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ... 1 Bilinmesi Gereken Kavramlar... 1 Giriş... 2 Hücrelerin Fonksiyonel Özellikleri... 2 Hücrenin Kimyasal Yapısı... 2 Hücrenin Fiziksel Yapısı... 4 Hücrenin Bileşenleri... 4

Detaylı

DR. SAMİ ULUS ÇOCUK HASTANESİ ONKOLOJİ POLİKLİNİĞİNE BAŞVURAN HEMANJİOMLU OLGULARIN EPİDEMİYOLOJİK DEĞERLENDİRMESİ

DR. SAMİ ULUS ÇOCUK HASTANESİ ONKOLOJİ POLİKLİNİĞİNE BAŞVURAN HEMANJİOMLU OLGULARIN EPİDEMİYOLOJİK DEĞERLENDİRMESİ DR. SAMİ ULUS ÇOCUK HASTANESİ ONKOLOJİ POLİKLİNİĞİNE BAŞVURAN HEMANJİOMLU OLGULARIN EPİDEMİYOLOJİK DEĞERLENDİRMESİ DUYGU DÜZCAN KİLİMCİ,GÜRSES ŞAHİN,ŞULE TOPAL,BURÇAK BİLGİN,ŞULE YEŞİL,GÜLŞAH TANYILDIZ,ALİ

Detaylı

Prediktör Testler ve Sıradışı Serolojik Profiller. Dr. Dilara İnan Isparta

Prediktör Testler ve Sıradışı Serolojik Profiller. Dr. Dilara İnan Isparta Prediktör Testler ve Sıradışı Serolojik Profiller Dr. Dilara İnan 04.06.2016 Isparta Hepatit B yüzey antijeni (HBsAg) HBV yüzeyinde bulunan bir proteindir; RIA veya EIA ile saptanır Akut ve kronik HBV

Detaylı

DETAYLI KADIN CHECK- UP

DETAYLI KADIN CHECK- UP DETAYLI KADIN CHECK- UP Detaylı kadın check-up programında : tam kan sayımı anemi ( kansızlık ), enfeksiyon hastalıklarının taraması, tam idrar tahlili, açlık kan şekeri, 3 aylık kan şekeri bilançosu,

Detaylı

FİBRİNOJEN DEPO HASTALIĞI. Yrd.Doç.Dr. Güldal YILMAZ Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji Anabilim Dalı Ankara

FİBRİNOJEN DEPO HASTALIĞI. Yrd.Doç.Dr. Güldal YILMAZ Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji Anabilim Dalı Ankara FİBRİNOJEN DEPO HASTALIĞI Yrd.Doç.Dr. Güldal YILMAZ Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji Anabilim Dalı Ankara H. K., 5 yaşında, Kız çocuğu Şikayet: Karında şişlik Özgeçmiş: 8 aylıkken karında

Detaylı

Viral Hepatitler. Hepatit A Virus. Viral Hepatitler- Tarihsel Bakış. Hepatit Tipleri. Hepatit A Klinik Özellikler

Viral Hepatitler. Hepatit A Virus. Viral Hepatitler- Tarihsel Bakış. Hepatit Tipleri. Hepatit A Klinik Özellikler Viral Hepatitler- Tarihsel Bakış Viral Hepatitler İnfeksiyöz Viral hepatitler A NANB E Enterik yolla geçen Dr. Ömer Şentürk Serum B D C F, G, TTV,? diğerleri Parenteral yolla geçen Hepatit Tipleri A B

Detaylı

Girişimsel olmayan prenatal tanı testi. Prof.Dr.Mehmet Ali Ergün Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Genetik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Girişimsel olmayan prenatal tanı testi. Prof.Dr.Mehmet Ali Ergün Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Genetik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Girişimsel olmayan prenatal tanı testi Prof.Dr.Mehmet Ali Ergün Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Genetik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prenatal tanı gebelik döneminde fetüste var olan veya ortaya çıkabilecek

Detaylı

Dünyada 350 milyonun üzerindeki hepatit B taşıyıcısının %50 sinden fazlasında infeksiyon perinatal yolla kazanılmıştır.

Dünyada 350 milyonun üzerindeki hepatit B taşıyıcısının %50 sinden fazlasında infeksiyon perinatal yolla kazanılmıştır. GİRİŞ Dünyada 350 milyonun üzerindeki hepatit B taşıyıcısının %50 sinden fazlasında infeksiyon perinatal yolla kazanılmıştır. HBeAg pozitif annelerden bebeğe bulaş oranı % 90 dır. Perinatal olarak kazanılan

Detaylı

PRENATAL TARAMA TESTLERİ. Dr.Murat Öktem Düzen Laboratuvarlar Grubu

PRENATAL TARAMA TESTLERİ. Dr.Murat Öktem Düzen Laboratuvarlar Grubu PRENATAL TARAMA TESTLERİ Dr.Murat Öktem Düzen Laboratuvarlar Grubu Riskler Down sendromu 1/800 Spina bifida 1/1800 Anensefali 1/1800 Trizomi 18 1/3800 Omfalosel 1/6000 Gastroşizis 1/10000 Türkiye de her

Detaylı

DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ

DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ Kan, kalp, dolaşım ve solunum sistemine ait normal yapı ve fonksiyonların öğrenilmesi 1. Kanın bileşenlerini, fiziksel ve fonksiyonel özelliklerini sayar, plazmanın

Detaylı

Karaciğerde ve anne karnındaki bebeğin plasentasına yapılan bir proteindir. Doğumdan sonra miktarı düşer. Bkz: 4 lü test. Kandaki miktarı ölçülür.

Karaciğerde ve anne karnındaki bebeğin plasentasına yapılan bir proteindir. Doğumdan sonra miktarı düşer. Bkz: 4 lü test. Kandaki miktarı ölçülür. ALFA FETO PROTEİN AFP; Alfa feto protein; Karaciğerde ve anne karnındaki bebeğin plasentasına yapılan bir proteindir. Doğumdan sonra miktarı düşer. Bkz: 4 lü test. Kandaki miktarı ölçülür. AFP testi ne

Detaylı

OLGU SUNUMU. DOÇ. DR. VUSLAT KEÇİK BOŞNAK Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD.

OLGU SUNUMU. DOÇ. DR. VUSLAT KEÇİK BOŞNAK Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD. OLGU SUNUMU DOÇ. DR. VUSLAT KEÇİK BOŞNAK Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD. GAZİANTEP MO; 44 yaşında sağlık çalışanı erkek hasta Şikayeti: Gün içerisinde

Detaylı

EMBRİYOLOJİ VE GENETİK DERSİNE GİRİŞ ARŞ. GÖR. KEVSER İLÇİOĞLU

EMBRİYOLOJİ VE GENETİK DERSİNE GİRİŞ ARŞ. GÖR. KEVSER İLÇİOĞLU EMBRİYOLOJİ VE GENETİK 1 DERSİNE GİRİŞ ARŞ. GÖR. KEVSER İLÇİOĞLU 2/16 EMBRİYOLOJİ NEDİR? Embriyoloji; zigottan, hücreler, dokular, organlar ile tüm vücudun oluşmasına kadar geçen ve doğuma kadar devam

Detaylı

Tıkanma Sarılığı. Yrd. Doç. Dr. Zülfü Arıkanoğlu

Tıkanma Sarılığı. Yrd. Doç. Dr. Zülfü Arıkanoğlu Tıkanma Sarılığı Yrd. Doç. Dr. Zülfü Arıkanoğlu Normal serum bilirubin düzeyi 0.5-1.3 mg/dl olup, 2.5 mg/dl'yi geçerse bilirubinin dokuları boyamasıyla klinik olarak sarılık ortaya çıkar. Sarılığa yol

Detaylı

Meme ve Over Kanserlerinde Laboratuvar: Klinisyenin Laboratuvardan Beklentisi

Meme ve Over Kanserlerinde Laboratuvar: Klinisyenin Laboratuvardan Beklentisi Meme ve Over Kanserlerinde Laboratuvar: Klinisyenin Laboratuvardan Beklentisi Dr. Handan Onur XXI. Düzen Klinik Laboratuvar Günleri, Ankara, 23 Ekim 2011 MEME KANSERİ Meme Kanseri Sıklıkla meme başına

Detaylı

TLERDE SEROLOJİK/MOLEK HANGİ İNCELEME?) SAPTANMASI

TLERDE SEROLOJİK/MOLEK HANGİ İNCELEME?) SAPTANMASI * VİRAL V HEPATİTLERDE TLERDE SEROLOJİK/MOLEK K/MOLEKÜLER LER TESTLER (NE ZAMANHANG HANGİ İNCELEME?) *VİRAL HEPATİTLERDE TLERDE İLAÇ DİRENCİNİN SAPTANMASI *DİAL ALİZ Z HASTALARININ HEPATİT T AÇISINDAN

Detaylı

DOWN SENDROMU TARAMA TESTİ (1. TRİMESTER)

DOWN SENDROMU TARAMA TESTİ (1. TRİMESTER) DOWN SENDROMU TARAMA TESTİ (1. TRİMESTER) Diğer adları: İkili tarama testi, İkili test. Kullanım amacı: Fetüste Down sendromu ve trizomi 18 bulunma olasılığının ve bu hastalıklar için ileri inceleme yaptırma

Detaylı

Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları BD Olgu Sunumu 16 Şubat 2018 Cuma

Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları BD Olgu Sunumu 16 Şubat 2018 Cuma Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları BD Olgu Sunumu 16 Şubat 2018 Cuma Dr. Ayşenur Bostan Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk

Detaylı

Bebekte doğum öncesinde kromozomsal ve genetik anormalliklerin tespiti amacıyla yapılır.

Bebekte doğum öncesinde kromozomsal ve genetik anormalliklerin tespiti amacıyla yapılır. AMNİYOSENTEZ Gebelik sırasına bebeğin genetik hastalıkları ve doğumsal anormalliklerini tespit amacıyla doğum kesesinden alınan sıvının incelenmesidir. Doğum kesesinden alınan küçük miktarda sıvıdan çalışılan

Detaylı

Akut Hepatit B ve Kronik Hepatit B Reaktivasyonu Ayrımı. Dr. Şafak Kaya SBÜ Gazi Yaşargil SUAM Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji

Akut Hepatit B ve Kronik Hepatit B Reaktivasyonu Ayrımı. Dr. Şafak Kaya SBÜ Gazi Yaşargil SUAM Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Akut Hepatit B ve Kronik Hepatit B Reaktivasyonu Ayrımı Dr. Şafak Kaya SBÜ Gazi Yaşargil SUAM Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji HBV Neden Önemli? Dünyada yaklaşık 400 milyon kişi HBV ile

Detaylı

MİDE KANSERİNDE APOPİTOZİSİN BİYOLOJİK BELİRTEÇLERİNİN PROGNOSTİK ÖNEMİ

MİDE KANSERİNDE APOPİTOZİSİN BİYOLOJİK BELİRTEÇLERİNİN PROGNOSTİK ÖNEMİ MİDE KANSERİNDE APOPİTOZİSİN BİYOLOJİK BELİRTEÇLERİNİN PROGNOSTİK ÖNEMİ Cem Sezer 1, Mustafa Yıldırım 2, Mustafa Yıldız 2, Arsenal Sezgin Alikanoğlu 1,Utku Dönem Dilli 1, Sevil Göktaş 1, Nurullah Bülbüller

Detaylı

BÜYÜMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ. Prof Dr Zehra AYCAN.

BÜYÜMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ. Prof Dr Zehra AYCAN. BÜYÜMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ Prof Dr Zehra AYCAN zehraaycan67@hotmail.com Büyüme Çocukluk çağı, döllenme anında başlar ve ergenliğin tamamlanmasına kadar devam eder Bu süreçte çocuk hem büyür hem de gelişir

Detaylı

4. SINIF KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM STAJ PROGRAMI (Grup 3)

4. SINIF KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM STAJ PROGRAMI (Grup 3) 4. SINIF KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM STAJ PROGRAMI (Grup 3) Amaç: Kadın yaşamının evreleri ve bu evrelerde karşılaşılabilecek sağlık sorunları hakkında öğrenciyi bilgilendirmek, bu sorunlara pratisyen

Detaylı

Maternal serum 25 OH vitamin D düzeylerinin preterm eylem ve preterm doğumda rolü var mıdır?

Maternal serum 25 OH vitamin D düzeylerinin preterm eylem ve preterm doğumda rolü var mıdır? Maternal serum 25 OH vitamin D düzeylerinin preterm eylem ve preterm doğumda rolü var mıdır? Medipol Mega Üniversite Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum ABD Lebriz Hale Aktün, Yeliz Aykanat, Fulya Gökdağlı

Detaylı

TOKSOPLAZMA İNFEKSİYONUNUN LABORATUVAR TANISI UZM.DR.CENGİZ UZUN ALMAN HASTANESİ

TOKSOPLAZMA İNFEKSİYONUNUN LABORATUVAR TANISI UZM.DR.CENGİZ UZUN ALMAN HASTANESİ TOKSOPLAZMA İNFEKSİYONUNUN LABORATUVAR TANISI UZM.DR.CENGİZ UZUN ALMAN HASTANESİ KLİNİK Bağışıklık sistemi sağlam kişilerde akut infeksiyon Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde akut infeksiyon veya

Detaylı

BİRİNCİ BASAMAKTA PRİMER İMMÜN YETMEZLİK

BİRİNCİ BASAMAKTA PRİMER İMMÜN YETMEZLİK 1 LERDE LABORATUVAR İPUÇLARI GENEL TARAMA TESTLERİ Tam kan sayımı Periferik yayma İmmünglobulin düzeyleri (IgG, A, M, E) İzohemaglutinin titresi (Anti A, Anti B titresi) Aşıya karşı antikor yanıtı (Hepatit

Detaylı

Pediatriye Özgü Farmakoterapi Sorunları

Pediatriye Özgü Farmakoterapi Sorunları [Çocuklarda Akılcı İlaç Kullanımı] Pediatriye Özgü Farmakoterapi Sorunları Ayşın Bakkaloğlu Hacettepe Üniversitesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Pediatrik Nefroloji Ünitesi İlaç Metabolizması Esas organ

Detaylı

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU Alanin Transaminaz ( ALT = SGPT) : Artmış alanin transaminaz karaciğer hastalıkları ( hepatosit hasarı), hepatit, safra yolu hastalıklarında ve ilaçlara bağlı olarak

Detaylı

DOĞUMSAL BÖBREK VE ÜRİNER SİSTEM ANOMALİLERİNDE PRENATAL RİSK FAKTÖRLERİ

DOĞUMSAL BÖBREK VE ÜRİNER SİSTEM ANOMALİLERİNDE PRENATAL RİSK FAKTÖRLERİ DOĞUMSAL BÖBREK VE ÜRİNER SİSTEM ANOMALİLERİNDE PRENATAL RİSK FAKTÖRLERİ Alper Soylu, Hatice Eroğlu, Seçil Arslansoyu Çamlar, Mehmet Türkmen, Salih Kavukçu Dokuz Eylül Üniversitesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Detaylı

Hepatit B Hasta Takibi Nasıl Yapılmalı?

Hepatit B Hasta Takibi Nasıl Yapılmalı? Hepatit B Hasta Takibi Nasıl Yapılmalı? Yrd. Doç. Dr. Kaya Süer Yakın Doğu Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Sunum Planı Giriş HBsAg Pozitifliği Kronik Hepatit

Detaylı

HALK SAĞLIĞI ANABĠLĠM DALI. Ders adı : Endokrin çevre bozucular ve tarama programı

HALK SAĞLIĞI ANABĠLĠM DALI. Ders adı : Endokrin çevre bozucular ve tarama programı HALK SAĞLIĞI ANABĠLĠM DALI Ders adı : Endokrin çevre bozucular ve tarama programı Öğretim Üyesi : Prof. Dr. A. Emel ÖNAL Endokrin sistemin çalışmasını değiştiren, sağlıklı insanda veya çocuklarında sağlık

Detaylı

KRONİK HEPATİT B OLGUSU

KRONİK HEPATİT B OLGUSU KRONİK HEPATİT B OLGUSU DR DURU MISTANOĞLU ÖZATAĞ KÜTAHYA SAĞLIK BİLİMLERİ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ENFEKSİYON HASTALIKLARI VE KLİNİK MİKROBİYOLOJİ ABD OLGU 44 yaşında, kadın 2014 yılında eşi akut hepatit

Detaylı

ÖZEL BİR HASTANEDE YENİDOĞAN ÜNİTESİNE YATIRILAN İNDİREKT HİPERBİLİRUBİNEMİLİ OLGULARIN RETROSPEKTİF DEĞERLENDİRİLMESİ

ÖZEL BİR HASTANEDE YENİDOĞAN ÜNİTESİNE YATIRILAN İNDİREKT HİPERBİLİRUBİNEMİLİ OLGULARIN RETROSPEKTİF DEĞERLENDİRİLMESİ ÖZEL BİR HASTANEDE YENİDOĞAN ÜNİTESİNE YATIRILAN İNDİREKT HİPERBİLİRUBİNEMİLİ OLGULARIN RETROSPEKTİF DEĞERLENDİRİLMESİ *Aysun Çakır, *Hanife Köse,*Songül Ovalı Güral, *Acıbadem Kadıköy Hastanesi GİRİŞ

Detaylı

Akut Hepatit C: Bir Olgu Sunumu. Uz.Dr.Sevil Sapmaz Karabağ İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Manisa

Akut Hepatit C: Bir Olgu Sunumu. Uz.Dr.Sevil Sapmaz Karabağ İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Manisa Akut Hepatit C: Bir Olgu Sunumu Uz.Dr.Sevil Sapmaz Karabağ İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Manisa Olgu 24 yaşında erkek hasta 6. sınıf tıp öğrencisi Ortopedi polikliniğine başvurmuş Rutin

Detaylı

Kronik Hepatit B Tedavisi Zor Olgular

Kronik Hepatit B Tedavisi Zor Olgular Kronik Hepatit B Tedavisi Zor Olgular Dr. Faruk KARAKEÇİLİ Erzincan Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı 22.01.2016 HATAY Tedavisi Zor Olgular! Zor hasta

Detaylı

T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI MÜFREDATI

T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI MÜFREDATI I. YARIYILI T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI 2016-2017 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI MÜFREDATI B 601 Temel Biyokimya I Zorunlu 3 0 3 4 B

Detaylı

Ektopik Gebelik. Doç. Dr. Şule Akköse Aydın U.Ü.T.F Acil Tıp AD ATOK - 2012

Ektopik Gebelik. Doç. Dr. Şule Akköse Aydın U.Ü.T.F Acil Tıp AD ATOK - 2012 Ektopik Gebelik Doç. Dr. Şule Akköse Aydın U.Ü.T.F Acil Tıp AD ATOK - 2012 Sunum Planı Tanım Epidemiyoloji Patofizyoloji Klinik Tanı Ayırıcı tanı Tedavi Tanım Fertilize ovumun endometriyal kavite dışında

Detaylı

Pediatrik karaciğer kitlelerinde ayırıcı tanı

Pediatrik karaciğer kitlelerinde ayırıcı tanı Pediatrik karaciğer kitlelerinde ayırıcı tanı Dr. Zeynep Yazıcı Uludağ Üniversitesi, Tıp Fak., Çocuk Radyolojisi Bilim Dalı, Bursa Primer karaciğer kitleleri Tüm pediatrik solid tm lerin %1-4 ü ~%65 i

Detaylı

Dr. Aslıhan Yazıcıoğlu, Prof. Dr. Aydan Biri Yüksek İhtisas Üniversitesi Koru Ankara Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum AD

Dr. Aslıhan Yazıcıoğlu, Prof. Dr. Aydan Biri Yüksek İhtisas Üniversitesi Koru Ankara Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum AD Dr. Aslıhan Yazıcıoğlu, Prof. Dr. Aydan Biri Yüksek İhtisas Üniversitesi Koru Ankara Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum AD Son dört dekat boyunca prenatal izlem sırasında fetüs taramaları için ultrasonografi

Detaylı

VİRAL HEPATİTLER 5. Sınıf Entegre Ders. Prof. Dr. Fadıl VARDAR Prof. Dr. Sema AYDOĞDU

VİRAL HEPATİTLER 5. Sınıf Entegre Ders. Prof. Dr. Fadıl VARDAR Prof. Dr. Sema AYDOĞDU VİRAL HEPATİTLER 5. Sınıf Entegre Ders Prof. Dr. Fadıl VARDAR Prof. Dr. Sema AYDOĞDU Kronik Viral Hepatitler Sporadik Enfeksiyon ENDER HBV HCV HDV Ulusal Aşılama Programı Erişkinlerin Sorunu HFV, HGV,

Detaylı

GEBELİK KOLESTAZI. Prof. Dr. Filiz Yanık Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Perinatoloji Bilim Dalı

GEBELİK KOLESTAZI. Prof. Dr. Filiz Yanık Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Perinatoloji Bilim Dalı Prof. Dr. Filiz Yanık Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Perinatoloji Bilim Dalı Gebeliğin ileri haftalarında Cilt döküntüsü olmaksızın kaşıntı** Sarılık (%14-25)

Detaylı

4. SINIF KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM STAJ PROGRAMI

4. SINIF KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM STAJ PROGRAMI 4. SINIF KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM STAJ PROGRAMI Amaç: Kadın yaşamının evreleri ve bu evrelerde karşılaşılabilecek sağlık sorunları hakkında öğrenciyi bilgilendirmek, bu sorunlara pratisyen hekim düzeyinde

Detaylı

Çeşitli nedenlerle oluşabilen karaciğer fibrozisi hemen daima geri dönüşümsüzdür.

Çeşitli nedenlerle oluşabilen karaciğer fibrozisi hemen daima geri dönüşümsüzdür. SİROZ Çeşitli nedenlerle oluşabilen karaciğer fibrozisi hemen daima geri dönüşümsüzdür. İlerleyici ilerleyici karaciğer hastalıkları sonuçta siroz ile sonuçlanan progresif fibrozise neden olur. Safra kanalikülü

Detaylı

Naciye Sinem Gezer 1, Atalay Ekin 2

Naciye Sinem Gezer 1, Atalay Ekin 2 Naciye Sinem Gezer 1, Atalay Ekin 2 1 Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi, Radyoloji Ana Bilim Dalı, İzmir 2 Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği, İzmir

Detaylı

GEBELİK ve BÖBREK HASTALIKLARI

GEBELİK ve BÖBREK HASTALIKLARI GEBELİK ve BÖBREK HASTALIKLARI Gebelikte ortaya çıkan fizyolojik değişiklikler Sodyum ve su retansiyonu Sistemik kan basıncında azalma Böbrek boyutunda artma ve toplayıcı sistemde dilatasyon Böbrek kan

Detaylı

HÜCRE SĠNYAL OLAYLARI PROF. DR. FATMA SAVRAN OĞUZ

HÜCRE SĠNYAL OLAYLARI PROF. DR. FATMA SAVRAN OĞUZ HÜCRE SĠNYAL OLAYLARI PROF. DR. FATMA SAVRAN OĞUZ Çok hücreli organizmaların kompleks omurgalılara evrimi, hücreler birbirleriyle iletişim kuramasalardı mümkün olmazdı. Hücre-hücre Hücre-matriks etkileşimini

Detaylı

KRİYOGLOBÜLİN. Cryoglobulins; Soğuk aglutinin;

KRİYOGLOBÜLİN. Cryoglobulins; Soğuk aglutinin; KRİYOGLOBÜLİN Cryoglobulins; Soğuk aglutinin; Kriyoglobülin kanda bulunan anormal proteinlerdir ve 37 derecede kristalleşirler. Birçok hastalık sırasında ortaya çıkabilirler ancak vakaların %90ı Hepatit

Detaylı

TÜMÖR MARKIRLARI. Dr. Ömer DİZDAR. Hacettepe Üniversitesi Kanser Enstitüsü, Prevantif Onkoloji Anabilim Dalı

TÜMÖR MARKIRLARI. Dr. Ömer DİZDAR. Hacettepe Üniversitesi Kanser Enstitüsü, Prevantif Onkoloji Anabilim Dalı TÜMÖR MARKIRLARI Dr. Ömer DİZDAR Hacettepe Üniversitesi Kanser Enstitüsü, Prevantif Onkoloji Anabilim Dalı TÜMÖR MARKIRLARI Tümör markırları kanserli hastaların dokularında, serumda, idrarda ya da diğer

Detaylı

CMV lab.tanı Hangi test, ne zaman, laboratuvar sonucunun klinik anlamı?

CMV lab.tanı Hangi test, ne zaman, laboratuvar sonucunun klinik anlamı? CMV lab.tanı Hangi test, ne zaman, laboratuvar sonucunun klinik anlamı? Maternal inf.tanısı Fetal inf.tanısı Yenidoğan inf.tanısı Bir test sonucunun doğru yorumlanabilmesi, testin tanı doğruluğunun bilinmesi

Detaylı

Romatizmal Mitral Darlığında Fetuin-A Düzeyleri Ve Ekokardiyografi Bulguları İle İlişkisi

Romatizmal Mitral Darlığında Fetuin-A Düzeyleri Ve Ekokardiyografi Bulguları İle İlişkisi Kahramanmaraş 1. Biyokimya Günleri Bildiri Konusu: Romatizmal Mitral Darlığında Fetuin-A Düzeyleri Ve Ekokardiyografi Bulguları İle İlişkisi Mehmet Aydın DAĞDEVİREN GİRİŞ Fetuin-A, esas olarak karaciğerde

Detaylı

The Fetal Medicine Foundation

The Fetal Medicine Foundation Erken Term Dönemde İntrauterin Büyüme Geriliği Olan Fetuslarda Neonatal Asidozu Öngörmede Orta Serebral Arter Tepe Akım Hızı ve Serebroplasental Oranın Kullanımı Rauf Melekoğlu Ayşe Gülçin Baştemur Sevil

Detaylı

NAZOFARENKS KARSİNOMUNDA CLAUDIN 1, 4 VE 7 EKSPRESYON PATERNİ VE PROGNOSTİK ÖNEMİ

NAZOFARENKS KARSİNOMUNDA CLAUDIN 1, 4 VE 7 EKSPRESYON PATERNİ VE PROGNOSTİK ÖNEMİ NAZOFARENKS KARSİNOMUNDA CLAUDIN 1, 4 VE 7 EKSPRESYON PATERNİ VE PROGNOSTİK ÖNEMİ Dinç Süren 1, Mustafa Yıldırım 2, Vildan Kaya 3, Ruksan Elal 1, Ömer Tarık Selçuk 4, Üstün Osma 4, Mustafa Yıldız 5, Cem

Detaylı

¹GÜTF İç Hastalıkları ABD, ²GÜTF Endokrinoloji Bilim Dalı, ³HÜTF Geriatri Bilim Dalı ⁴GÜTF Biyokimya Bilim Dalı

¹GÜTF İç Hastalıkları ABD, ²GÜTF Endokrinoloji Bilim Dalı, ³HÜTF Geriatri Bilim Dalı ⁴GÜTF Biyokimya Bilim Dalı Dr. Derda GÖKÇE¹, Prof. Dr. İlhan YETKİN², Prof. Dr. Mustafa CANKURTARAN³, Doç. Dr. Özlem GÜLBAHAR⁴, Uzm. Dr. Rana Tuna DOĞRUL³, Uzm. Dr. Cemal KIZILARSLANOĞLU³, Uzm. Dr. Muhittin YALÇIN² ¹GÜTF İç Hastalıkları

Detaylı

T. C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM ANABİLİM DALI BAŞKANLIĞI

T. C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM ANABİLİM DALI BAŞKANLIĞI T. C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM ANABİLİM DALI BAŞKANLIĞI SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM 2018-2019 EĞİTİM VE ÖĞRETİM

Detaylı

Maskeli Hipertansiyonda Anormal Tiyol Disülfid Dengesi

Maskeli Hipertansiyonda Anormal Tiyol Disülfid Dengesi Maskeli Hipertansiyonda Anormal Tiyol Disülfid Dengesi İhsan Ateş 1, Mustafa Altay 1, Nihal Özkayar 2, F. Meriç Yılmaz 3, Canan Topçuoğlu 3, Murat Alışık 4, Özcan Erel 4, Fatih Dede 2 1 Ankara Numune Eğitim

Detaylı

HANDAN TUNCEL. İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı

HANDAN TUNCEL. İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı HÜCRENİN ÇOĞALMASI VE FARKLILAŞIMININ BİYOFİZİĞİ HANDAN TUNCEL İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı hntuncel@istanbul.edu.tr G1; presentetik, S; DNA sentez fazı G2;

Detaylı

HEREDİTER SFEROSİTOZ. Mayıs 14

HEREDİTER SFEROSİTOZ. Mayıs 14 HEREDİTER SFEROSİTOZ İNT.DR.DİDAR ŞENOCAK Giriş Herediter sferositoz (HS), hücre zarı proteinlerinin kalıtsal hasarı nedeniyle, eritrositlerin morfolojik olarak bikonkav ve santral solukluğu olan disk

Detaylı

DÖNEM 4 PEDİATRİ STAJI DERS PROGRAMI B GRUBU (12/11/ /01/2019) 14/11/2018 Çarşamba

DÖNEM 4 PEDİATRİ STAJI DERS PROGRAMI B GRUBU (12/11/ /01/2019) 14/11/2018 Çarşamba DÖNEM 4 PEDİATRİ STAJI DERS PROGRAMI B GRUBU (12/11/2018-18/01/2019) Saat 12/11/2018 08: 30 10: 20 Pediatri Stajının İşleyişi 13/11/2018 14/11/2018 15/11/2018 16/11/2018 Poliklinik ve servis Poliklinik

Detaylı

Antepartum İntrauterin Hipoksinin Öngörüsü

Antepartum İntrauterin Hipoksinin Öngörüsü Antepartum İntrauterin Hipoksinin Öngörüsü Prof. Dr. H.Mete TANIR Perinatoloji Uzmanı Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Antepartum Fetal ölümler Değişik

Detaylı

I. YARIYIL TEMEL BİYOKİMYA I (B 601 TEORİK 3, 3 KREDİ)

I. YARIYIL TEMEL BİYOKİMYA I (B 601 TEORİK 3, 3 KREDİ) T.C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI 2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL TEMEL BİYOKİMYA I (B 601 TEORİK 3, 3

Detaylı

Yeni Tanı Hipertansiyon Hastalarında Tiyol Disülfid Dengesi

Yeni Tanı Hipertansiyon Hastalarında Tiyol Disülfid Dengesi Yeni Tanı Hipertansiyon Hastalarında Tiyol Disülfid Dengesi İhsan Ateş 1, Nihal Özkayar 2,Bayram İnan 1, F. Meriç Yılmaz 3, Canan Topçuoğlu 3, Özcan Erel 4, Fatih Dede 2, Nisbet Yılmaz 1 1 Ankara Numune

Detaylı

BÖBREK NAKİLLİ ÇOCUKLARDA GEÇ DÖNEM AKUT REJEKSİYONUN GREFT SAĞKALIMI ÜZERİNE ETKİLERİ. Başkent Üniversitesi Çocuk Nefroloji Dr.

BÖBREK NAKİLLİ ÇOCUKLARDA GEÇ DÖNEM AKUT REJEKSİYONUN GREFT SAĞKALIMI ÜZERİNE ETKİLERİ. Başkent Üniversitesi Çocuk Nefroloji Dr. BÖBREK NAKİLLİ ÇOCUKLARDA GEÇ DÖNEM AKUT REJEKSİYONUN GREFT SAĞKALIMI ÜZERİNE ETKİLERİ Başkent Üniversitesi Çocuk Nefroloji Dr. Aslı KANTAR Akut rejeksiyon (AR), greft disfonksiyonu gelişmesinde major

Detaylı

T. C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM ANABİLİM DALI BAŞKANLIĞI

T. C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM ANABİLİM DALI BAŞKANLIĞI T. C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM ANABİLİM DALI BAŞKANLIĞI SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM 2018-2019 EĞİTİM VE ÖĞRETİM

Detaylı

GAZİANTEP İL HALK SAĞLIĞI LABORATUVARI TEST REHBERİ

GAZİANTEP İL HALK SAĞLIĞI LABORATUVARI TEST REHBERİ GAZİANTEP İL HALK SAĞLIĞI LABORATUVARI TEST REHBERİ 0 1 Test Adı Endikasyon Çalışma Yöntemi Numunenin alınacağı tüp Glukoz Diabetes mellitus (tarama, tedavi) Üre Böbrek yetmezliği Kreatinin Böbrek yetmezliği

Detaylı

T. C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM ANABİLİM DALI BAŞKANLIĞI

T. C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM ANABİLİM DALI BAŞKANLIĞI T. C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM ANABİLİM DALI BAŞKANLIĞI SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM 2018-2019 EĞİTİM VE ÖĞRETİM

Detaylı

KRONİK HEPATİT B (Olgu Sunumu) Dr. İlkay Karaoğlan Gaziantep Ün. Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hst. Ve Kl. Mik. AD.

KRONİK HEPATİT B (Olgu Sunumu) Dr. İlkay Karaoğlan Gaziantep Ün. Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hst. Ve Kl. Mik. AD. KRONİK HEPATİT B (Olgu Sunumu) Dr. İlkay Karaoğlan Gaziantep Ün. Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hst. Ve Kl. Mik. AD. Kasım-1999 HK 41 yaş, erkek Öğretmen Gaziantep Yakınması: Yok Bir yıl önce tesadüfen HBsAg

Detaylı

Lafora hastalığı, Unverricht Lundborg hastalığı, Nöronal Seroid Lipofuksinoz ve Sialidozlar en sık izlenen PME'lerdir. Progresif miyoklonik

Lafora hastalığı, Unverricht Lundborg hastalığı, Nöronal Seroid Lipofuksinoz ve Sialidozlar en sık izlenen PME'lerdir. Progresif miyoklonik LAFORA HASTALIĞI Progressif Myoklonik Epilepsiler (PME) nadir olarak görülen, sıklıkla otozomal resessif olarak geçiş gösteren heterojen bir hastalık grubudur. Klinik olarak değişik tipte nöbetler ve progressif

Detaylı

Chapter 10. Summary (Turkish)-Özet

Chapter 10. Summary (Turkish)-Özet Chapter 10 Summary (Turkish)-Özet Özet Vücuda alınan enerjinin harcanandan fazla olması durumunda ortaya çıkan obezite, günümüzde tüm dünyada araştırılan sağlık sorunlarından birisidir. Obezitenin görülme

Detaylı

(ZORUNLU) MOLEKÜLER İMMÜNOLOJİ I (TBG 607 TEORİK 3, 3 KREDİ)

(ZORUNLU) MOLEKÜLER İMMÜNOLOJİ I (TBG 607 TEORİK 3, 3 KREDİ) T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TIBBİ BİYOLOJİ VE GENETİK ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI 2015-2016 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL (ZORUNLU) MOLEKÜLER

Detaylı

Abdominal Myomektomi Fertiliteyi Arttırıyor

Abdominal Myomektomi Fertiliteyi Arttırıyor Abdominal Myomektomi Fertiliteyi Arttırıyor Amaç: Bu çalışmanın amacı, abdominal myomektomi sonrası fertiliteyi değerlendirmek ve uterin fibroid lerin sayı, büyüklük ve lokalizasyonunun cerrahi sonrası

Detaylı

Aralıklarla Beta HCH ölçümü ne için yapılır?

Aralıklarla Beta HCH ölçümü ne için yapılır? BETA HCG Kanda Gebelik Testi; HCG blood test quantitative; Serial beta HCG; Repeat quantitative beta HCG; Human chorionic gonadotrophin blood test quantitative; Beta-HCG blood test quantitative; Pregnancy

Detaylı

REHBERLER: TEDAVİYE NE ZAMAN BAŞLAMALI? Dr. Behice Kurtaran Ç.Ü.T.F. Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD

REHBERLER: TEDAVİYE NE ZAMAN BAŞLAMALI? Dr. Behice Kurtaran Ç.Ü.T.F. Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD REHBERLER: TEDAVİYE NE ZAMAN BAŞLAMALI? Dr. Behice Kurtaran Ç.Ü.T.F. Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD 1 2 3 4 ANTİRETROVİRAL TEDAVİ HIV eradiksayonu yeni tedavilerle HENÜZ mümkün değil

Detaylı

T. C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 2014-2015 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DÖNEM III SİNDİRİM VE HEMOPOETİK SİSTEMLERİ III

T. C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 2014-2015 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DÖNEM III SİNDİRİM VE HEMOPOETİK SİSTEMLERİ III T. C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 2014-2015 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DÖNEM III SİNDİRİM VE HEMOPOETİK SİSTEMLERİ III. DERS KURULU ( 15 ARALIK 2014 16 OCAK 2015 ) DEKAN BAŞKOORDİNATÖR DÖNEM

Detaylı

ERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİM

ERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİM 9.11.2015 ERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİM Konular Doğum öncesi gelişim aşamaları Zigot Doğum öncesi çevresel etkiler Teratojenler Doğum Öncesi G elişim Anneyle ilgili diğer faktörler Öğr. Gör. C an ÜNVERDİ Zigot

Detaylı

DOÇ. DR. GÜNAY ERTEM S. B. Ankara Eğitim Araştırma Hastanesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği

DOÇ. DR. GÜNAY ERTEM S. B. Ankara Eğitim Araştırma Hastanesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği DOÇ. DR. GÜNAY ERTEM S. B. Ankara Eğitim Araştırma Hastanesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği *FG, *38 yaşında, bayan *İlk başvuru tarihi: Kasım 2010 *7 ay önce saptanan HBsAg pozitifliği

Detaylı

İmmünyetmezlikli Konakta Viral Enfeksiyonlar

İmmünyetmezlikli Konakta Viral Enfeksiyonlar İmmünyetmezlikli Konakta Viral Enfeksiyonlar Dr. Dilek Çolak 10 y, erkek hasta Olgu 1 Sistinozis Böbrek transplantasyonu Canlı akraba verici HLA 2 antijen uyumsuz 2 Olgu 1 Transplantasyon öncesi viral

Detaylı

N-asetilglukozaminiltransferaz IVa enziminin CD147 nin glikozilasyonu ile fare hepatokarsinoma hücrelerinin metastatik potansiyelini düzenlemesi

N-asetilglukozaminiltransferaz IVa enziminin CD147 nin glikozilasyonu ile fare hepatokarsinoma hücrelerinin metastatik potansiyelini düzenlemesi N-asetilglukozaminiltransferaz IVa enziminin CD147 nin glikozilasyonu ile fare hepatokarsinoma hücrelerinin metastatik potansiyelini düzenlemesi Kerem YANAR-122204040 N-asetilglukozaminiltransferaz nedir?

Detaylı

15- RADYASYONUN NÜKLEİK ASİTLER VE PROTEİNLERE ETKİLERİ

15- RADYASYONUN NÜKLEİK ASİTLER VE PROTEİNLERE ETKİLERİ 15- RADYASYONUN NÜKLEİK ASİTLER VE PROTEİNLERE ETKİLERİ İyonlaştırıcı radyasyonların biyomoleküllere örneğin nükleik asitler ve proteinlere olan etkisi hakkında yeterli bilgi yoktur. Ancak, nükleik asitlerden

Detaylı

Probiyotik suşları. Prof Dr Tarkan Karakan Gazi Üniversitesi Gastroenteroloji Bilim Dalı

Probiyotik suşları. Prof Dr Tarkan Karakan Gazi Üniversitesi Gastroenteroloji Bilim Dalı Probiyotik suşları Prof Dr Tarkan Karakan Gazi Üniversitesi Gastroenteroloji Bilim Dalı İnsan ve bakteri ilişkisi İnsan vücudundaki bakterilerin yüzey alanı = 400 m 2 (Tenis kortu kadar) İnsandaki gen

Detaylı

Mozaisizm- Kimerizm. Dr. Serdar Ceylaner Tıbbi Genetik Uzmanı

Mozaisizm- Kimerizm. Dr. Serdar Ceylaner Tıbbi Genetik Uzmanı Mozaisizm- Kimerizm Dr. Serdar Ceylaner Tıbbi Genetik Uzmanı Chimera Chimera Sphenks Kimerizm İki ayrı canlının dokularını içeren canlı Yapay ve doğal olmak üzere iki türü tanımlanabilir. Organ nakli

Detaylı

Travmalı hastaya müdahale eden sağlık çalışanları, hasta kanı ve diğer vücut salgıları ile çalışma ortamında karşılaşma riski bulunan diğer sağlık

Travmalı hastaya müdahale eden sağlık çalışanları, hasta kanı ve diğer vücut salgıları ile çalışma ortamında karşılaşma riski bulunan diğer sağlık Doç. Dr. Onur POLAT Travmalı hastaya müdahale eden sağlık çalışanları, hasta kanı ve diğer vücut salgıları ile çalışma ortamında karşılaşma riski bulunan diğer sağlık personeli gibi hastalardan bulaşabilecek

Detaylı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/5) Akreditasyon Kapsamı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/5) Akreditasyon Kapsamı Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/5) Tıbbi Laboratuar Adresi :Tunus Cad. No:95 Kavaklıdere 06680 ANKARA / TÜRKİYE Tel : 0 312 468 70 10 Faks : 0 312 427 78 74 E-Posta : kalite@duzen.com.tr Website

Detaylı

SÜT ÇOCUKLARINDA UZUN SÜRELİ PERİTON DİYALİZİNİN SONUÇLARI

SÜT ÇOCUKLARINDA UZUN SÜRELİ PERİTON DİYALİZİNİN SONUÇLARI SÜT ÇOCUKLARINDA UZUN SÜRELİ PERİTON DİYALİZİNİN SONUÇLARI Gülseren PEHLİVAN, Nur CANPOLAT, Şennur ERKUT, Ayşe KESER, Salim ÇALIŞKAN, Lale SEVER İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı

Detaylı

Prof.Dr.Kemal NAS Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, Romatoloji BD

Prof.Dr.Kemal NAS Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, Romatoloji BD Prof.Dr.Kemal NAS Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, Romatoloji BD Kronik enflamatuar hastalıklar, konak doku ve immun hücreleri arasındaki karmaşık etkileşimlerinden

Detaylı

Toksisiteye Etki Eden Faktörler

Toksisiteye Etki Eden Faktörler Toksisiteye Etki Eden Faktörler Toksik etki (toksisite) Tüm ksenobiyotiklerin biyolojik sistemlerde oluşturdukları zararlı etki. 2 Kimyasal Madde ile İlgili Faktörler Bir kimyasal maddenin metabolizmasında

Detaylı

VAY BAŞIMA GELEN!!!!!

VAY BAŞIMA GELEN!!!!! VAY BAŞIMA GELEN!!!!! DİYABET YÖNETİMİNDE İNSÜLİN POMPA TEDAVİSİNİN KAN ŞEKERİ REGÜLASYONUNA OLUMLU ETKİSİ HAZIRLAYAN: HEM. ESRA GÜNGÖR KARABULUT Diyabet ve Gebelik Diyabetli kadında gebeliğin diyabete

Detaylı

Tiroid dışı hastalıklarda düşük T3, yüksek rt3, normal T4 ve normal TSH izlenir.

Tiroid dışı hastalıklarda düşük T3, yüksek rt3, normal T4 ve normal TSH izlenir. TİROİD HORMON SENTEZİ Dishormonogenezis Hasta ötroid? Şiddetli açlıkta, kronik hastalıkta, akut hastalıkta, cerrahi esnasında ve sonrasında T4--- T3 azalır Propiltiourasil, kortikosteroid, amiodaron propnalol

Detaylı

Nonimmun Hidrops Fetalis Tanı ve Yaklaşım. Prof. Dr. Acar Koç Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı

Nonimmun Hidrops Fetalis Tanı ve Yaklaşım. Prof. Dr. Acar Koç Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Nonimmun Hidrops Fetalis Tanı ve Yaklaşım Prof. Dr. Acar Koç Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Sıklık: 1 / 2500 4000 NIHF Tanı Kriterleri: Ascit Plevral efüzyon

Detaylı

OKUL ÖNCESİ CHECK-UP PROGRAMI

OKUL ÖNCESİ CHECK-UP PROGRAMI OKUL ÖNCESİ CHECK-UP PROGRAMI Okul öncesi check-up programı okul çağı çocuklarının başarılarını ve öğrenme kabiliyetlerini etkileyebilecek en sık rastlanan problemlerinin arandığı sağlık taramasıdır. Bu

Detaylı

MEME KANSERİ KÖK HÜCRELERİNİN GEN EKSPRESYON PROFİLİ

MEME KANSERİ KÖK HÜCRELERİNİN GEN EKSPRESYON PROFİLİ MEME KANSERİ KÖK HÜCRELERİNİN GEN EKSPRESYON PROFİLİ Sait Murat Doğan, A. Pınar Erçetin, Zekiye Altun, Duygu Dursun, Safiye Aktaş Dokuz Eylül Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü, İzmir Slayt 1 / 14 Meme Kanseri

Detaylı