TÜRKİYE DE KAYIT DIŞI EKONOMİYİ ÖNLEMEYE YÖNELİK VERGİ POLİTİKALARI ve DEĞERLENDİRİLMESİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TÜRKİYE DE KAYIT DIŞI EKONOMİYİ ÖNLEMEYE YÖNELİK VERGİ POLİTİKALARI ve DEĞERLENDİRİLMESİ"

Transkript

1 T.C SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MALİYE ANABİLİM DALI TÜRKİYE DE KAYIT DIŞI EKONOMİYİ ÖNLEMEYE YÖNELİK VERGİ POLİTİKALARI ve DEĞERLENDİRİLMESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Yalın BİÇER Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Ramazan ARMAĞAN ISPARTA 2006

2 ÖZET TÜRKİYE DE KAYIT DIŞI EKONOMİYİ ÖNLEMEYE YÖNELİK VERGİ POLİTİKALARI ve DEĞERLENDİRİLMESİ Yalın BİÇER Süleyman Demirel Üniversitesi, Maliye Bölümü Yüksek Lisans Tezi, 153 sayfa, Temmuz 2006 Danışman: Yrd. Doç. Dr. Ramazan ARMAĞAN Bu tezin amacı, özellikle gelişmekte olan ülkelerde etkisini çok daha fazla hissettiren kayıtdışı ekonomiyi irdeleyerek; ekonomideki bu önemli olguyu önlemeye yönelik politikaları ve vergi politikalarını belirlemektir. Bu çalışma esnasında 3 temel varsayım geliştirilmiştir. İlk olarak, kayıtdışı ekonominin vergi oranları ile ilgili olarak doğrudan ilişkili olduğudur. Bu nedenle bu çalışmada kayıtdışı ekonominin vergisel boyutu ağırlık kazanmaktadır. İkinci olarak, Kayıtdışı ekonominin varlığı, kayıtdışılığın var olduğu sektörlere rekabet avantajı sağladığıdır. Bu avantaj, o ülke ya da sektöre haksız rekabet avantajı sağlamaktadır. Üçüncü olarak ise kayıtdışı olan alanların ülke ekonomisi üzerindeki yükü, kayıtlı ekonomi üzerinde bir yük oluşturmaktadır. Kayıtdışı ekonomik faaliyetler, kamu finansmanını sağlamayı güçleştirdiği ve makro ekonomik göstergelerin sağlıklı olmasını engelledikleri için ekonomi politikalarının belirlenmesini ve uygulanan politikaların başarısını olumsuz etkilemektedirler. Bu ve benzeri nedenlerle gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi gelişmiş ülkelerde de kayıt dışı ekonomik faaliyetleri önlemek önem kazanmaktadır. Sonuç olarak kayıtdışı ekonomi, ekonomik canlılığı beraberinde getirmektedir. Kayıtdışılığın ekonomi ve toplum üzerinde olumlu ve olumsuz olmak üzere birçok etkisi bulunmaktadır. Kayıtdışı ekonomiyi kayıt altına almada en önemli araçlar arasında vergi politikaları ilk sıralarda yer almaktadır. Anahtar Kelimeler: Kayıtdışı Ekonomi, Ölçme Yöntemleri, Türkiye deki Boyutları, Karapara, Vergi Politikaları, İstihdam. i

3 ABSTRACT IN TURKEY ORIENTED TO PREVENT THE BLACK ECONOMY TAX POLICIES AND EVALUATİON Yalın BİÇER Süleyman Demirel University, Master Thesis for the Department of Public Finance, 153 Pages, July 2006 Supervising Professor: Asst. Prof. Dr. Ramazan ARMAĞAN This thesis s goal is that especially ın the developing countries which feel the black economy s more effect is explicated; ın the economy, this important action to prevent policies ve tax policies are determined. is elaborated. During this study, the truth is confirmed and ın this context three assumption Firstly, the black economy is directly related to tax rates. This is why, ın this study, the black economy s tax dimension is very important. Secondly, the black economy s being, ıf the sectors have the black economy, this provides competitive advantages. This advantage, this country or the sector provides unfair competitive advantages. Thirdly, the country economy s overcarry of the unrecorded areas is encumbered on the recorded economy. The black economy activities are made difficult the public finance and the economy policies s determine and practicing policies success is effected negative to prevent the macro economy indicators s having better. In this and same reasons, both the developing countries and the developed countries become important black economy activities. Consequently, the black economy is to bring in its train ecomic vitality. The black economy has positive, negative and many effects on the economy and society. Tax policies are located the first sequences among the most important means to fetter the black economy. Keywords: Black Economy, Measuring Methods, Dimensions of The Unrecorded Economy In Turkey, Black Money, Tax Policies, Employment. ii

4 İÇİNDEKİLER Sayfa No İÇİNDEKİLER... iii KISALTMALAR DİZİNİ... vi ÇİZELGELER DİZİNİ... vii BİRİNCİ BÖLÜM KAYITDIŞI EKONOMİ ve VERGİ POLİTİKALARINA İLİŞKİN TEMEL YAKLAŞIMLAR GİRİŞ...1 I. Kayıtdışı Ekonominin Tanımı, Kapsamı ve Nitelikleri...4 A. Kayıtdışı Ekonominin Tanımı...4 B. Kayıt Dışı Ekonominin Nitelikleri Yasalara Aykırılık Ahlaki Normlara Aykırılık İstatistiksel Olarak Ölçülmezlik Gelir ya da Fayda Elde Etme Ekonomik Sisteme Uygunluk...7 II. Kayıtdışı Ekonominin Unsurları...7 A. Yeraltı Ekonomisi...7 B. Yarı Kayıtlı Ekonomi Yasal Olarak Gelirleri Kayıt Dışında Kalan Mükellefler Gelirlerini Yasalara Aykırı Olarak Kayıt Dışına Çıkaran Mükellefler...9 C. Hiç Kayda Girmeyen Ekonomi...10 III. Kayıtdışı Ekonominin Ortaya Çıkma Nedenleri...12 A. Ekonomik Nedenler...13 B. Kamu Maliyesinden Kaynaklanan Nedenler...14 C. Çalışma Hayatından Kaynaklanan Nedenler...15 D. Sosyal Nedenler...16 E. Teknolojik Gelişmelerden Kaynaklanan Nedenler...17 F. Psikolojik Nedenler...18 IV. Kayıtdışı Ekonomiyi Ölçme Yöntemleri ve Boyutları...18 A. Doğrudan Ölçme Yöntemi...19 B. Kayıtdışı Ekonomiyi Dolaylı Yoldan Ölçme Yöntemleri GSMH Yaklaşımı İstihdam Yaklaşımı Vergi İncelemeleri Yoluyla Ölçme Yaklaşımı Parasalcı Yaklaşım...21 C. Bazı Ülkelerde Kayıtdışı Ekonominin Boyutları Gelişmekte Olan Ülkeler Geçiş Ülkeleri OECD Ülkeleri...27 V. Vergi ve Vergi Politikaları...28 A. Vergi Kavramının Tanımı...28 B. Verginin Amaçları...30 iii

5 1. Mali Amaçlar Mali Olmayan Amaçlar...32 C. Vergilerin Tasnifi ve Vergi Türleri Nakti, Ayni ve Bedeni Vergiler Şahıs ve Mal Vergileri Ayni (Reel) ve Şahsi Vergiler Dolaysız ve Dolaylı Vergiler...38 D. Vergi Politikaları Vergi Politikaları ve Gelir Dağılımı Vergi Politikaları ve Kalkınma Vergi Politikaları ve Ekonomik Krizler...45 İKİNCİ BÖLÜM KAYITDIŞI EKONOMİNİN TÜRKİYE BOYUTU I. Türkiye de Kayıtdışı Ekonominin Oluşmasına Neden Olan Faktörler...54 A. Makro Ekonomik Nedenler...55 B. Ekonomik Tercihler ve Uygulanan Politikalar...58 C. Enflasyon Kaynaklı Kayıtdışılık...60 D. Vergiye Karşı Direnç ve Mükelleflerin Kamu Harcamalarına Bakış Açısından Kaynaklanan Nedenler...61 E. Vergi Affı Uygulamalarından Kaynaklanan Nedenler...62 F. Mükelleflerin Suça Bakış Açısı ve Vergi Cezalarına Yaklaşımından Kaynaklanan Nedenler...63 G. Sosyal Hayat ve İstihdamdan Kaynaklanan Sorunlar...64 H. Vergi İdaresinin Yapısı ve Vergi Denetiminin Etkinsizliğinden Kaynaklanan Nedenler...66 II. Türkiye de Kayıtdışı Ekonominin Tarihsel Gelişimi...69 A. Doğrudan Ölçme Yöntemi ile Türkiye de Kayıtdışı Ekonomi...74 B. Dolaylı Ölçme Yöntemine Göre Türkiye de Kayıtdışı Ekonomi Milli Gelir Yaklaşımına Göre Kayıtdışı Ekonomi Tahmini İstihdam Yaklaşımı Vergi İncelemeleri Yaklaşımı Parasalcı Yaklaşım...97 III. Türkiye de Kayıtdışı Ekonominin Etkileri A. Büyüme Üzerindeki Etkileri B. İstihdam Üzerindeki Etkisi ve Vergi Yükü C. Vergi Gelirleri Üzerindeki Etkisi D. Sosyal Güvenlik ve Kamu Maliyesi Üzerindeki Etkisi E. Rekabetçi Piyasa Yapısı Üzerindeki Etkileri F. Kayıtdışı Ekonominin Kayıtlı Ekonomi Üzerindeki Etkisi G. Kayıtdışı Ekonominin Sosyal Adalet ve Hukuk sistemi Üzerindeki Etkisi H. Kayıtdışı Ekonominin Devlet Yönetimi Üzerindeki Etkisi iv

6 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRKİYE DE KAYITDIŞI EKONOMİNİN AZALTILMASINA YÖNELİK ÖNLEMLER I. Kayıtdışı Ekonominin Kayıt Altına Alınabilmesine Yönelik Uygulamalar A. Makro Ekonomik Düzeyde Alınması Gereken Önlemler Ekonomik İstikrarın Sağlanmasına Yönelik Alınması Gereken Önlemler Kamu Harcamalarının Azaltılması Yönünde Alınması Gereken Önlemler 113 B. Türk Vergi Mevzuatına Yönelik alınması Gereken Önlemler Vergi Tabanının Genişletilmesi ve Vergi Oranının Düşürülmesi Teşvik Sisteminin Vergi Kanunlarının Dışında Tutulması Enflasyon Muhasebesi Uygulamasına Geçilmesi Tarım Sektörünün Reel Anlamda Vergilendirilmesinin Sağlanması Vergi Affı Uygulamalarının Olağanlıktan Çıkartılmasının Sağlanması Vergi Cezalarının Yaptırım Gücünün Artırılmasının Sağlanması Vergi Sisteminde Otokontrol Mekanizmalarının İşletilmesinin Sağlanması Vergi Kimlik Numarası Uygulamasında Etkinliğin Sağlanması Vergi Barışı Kanunu Vergi Affı Uygulamaları C. Kayıtdışı Ekonomiyi Önlemeye Yönelik İdari Düzenlemeler Vergi İdaresinin Etkinleştirilmesine İlişkin Alınması Gereken Önlemler VEDOP : Vergi Dairesi Otomasyon Projesi Vergi Denetimi Yönünden Alınması Gereken Önlemler Vergi Yasalarının Uygulanması Adına Muhasebeci, Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirler Açısından Alınması Gereken Önlemler D. Kayıtdışı Ekonominin Önlenmesi Açısından Vatandaşların Vergi Bilincinin Geliştirilmesine Yönelik Önlemler E. Karaparanın Aklanmasının Engellenmesi Yönünde Alınması Gereken Önlemler F. Kayıtdışı Ekonominin Önlenmesi İçin Alınması Gereken Diğer Önlemler Vergi İdaresinin Etkinliğinin ve Verimliliğinin Artırılması İle İlgili Olanlar Bilgi Teknolojisine Dayalı Modern Bir Sistem Oluşturmak İle İlgili Olanlar Vergi Sisteminin Rasyonelleştirilmesi ve Basitleştirilmesine Yönelik Olanlar SONUÇ ve ÖNERİLER KAYNAKÇA ÖZGEÇMİŞ v

7 KISALTMALAR AB ABD AET Bkz. DİE DPT GSMH IBRD IMF KDE KOB KOBİ MB OECD sk. TBMM WTO Avrupa Birliği Amerika Birleşik Devletleri Avrupa Ekonomik Topluluğu Bakınız Devlet İstatistik Enstitüsü Devlet Planlama Teşkilatı Gayri Safi Milli Hâsıla Dünya Bankası Uluslararası Para Fonu Kayıtdışı Ekonomi Katılım Ortaklığı Belgesi Küçük ve Orta Ölçekli İşletme Merkez Bankası Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü Sayılı Kanun Türkiye Büyük Millet Meclisi Dünya Ticaret Örgütü vi

8 ÇİZELGELER DİZİNİ Sayfa No: Tablo 1. Kayıtdışı Ekonomi Kavramları ve Olası Anlamları Matrisi...11 Tablo 2.Dolaylı ve Dolaysız Vergilerin Yıllara Göre Dağılımı...40 Tablo 3. Resmi GSYİH'nın Yüzdesi Olarak Kayıtdışı Ekonomi...71 Tablo 4. Kentsel İstihdamın Yüzdesi Olarak Kentlerde Kayıtdışı Sektör...72 Tablo 5. Türkiye de Kayıtdışı Ekonominin Boyutlarını Ölçmeye Yönelik Yapılan Tahminler...73 Tablo 6. Sektörlere Göre Vergi Kaçağı...75 Tablo 7. İstihdam Yaklaşımı ile Kayıtdışı Ekonominin Büyüklüğünün Ölçülmesi Tablo 8. Vergi İncelemeleri Yolu ile Kayıtdışı Ekonominin Büyüklüğünün Ölçülmesi. 81 Tablo 9. Sivil İşgücü, İstihdam ve Nüfus Endeksi Tablo 10. Gerçek Usulde Vergilendirilen Gelir Vergisi Mükellef Sayısı Tablo 11. Gelir Vergisinin Genel Bütçe Vergi Gelirleri İçindeki Payı Tablo 12. Yıllara Göre Mükellef Sayıları Tablo 13. Kurumlar Vergisi Mükellef Sayıları Tablo 14. Kurumlar Vergisinin Vergi Gelirleri İçindeki Payı Tablo 15. Yatırım İndirimi ve Alınmasından Vazgeçilen Vergi Tablo 16. Yatırım İndirim Esneklikleri Tablo 17. Bazı Ülkelerde Kurumlar Vergisinin (Sosyal Güvenlik Primleri Dahil) Oranı Toplam Vergi Gelirlerine Tablo 18. KDV'nin Vergi Gelirleri İçindeki Payı ve Mükellef Sayısı Tablo 19. İşlem Hacmi Yaklaşımına Göre Türkiye'de Kayıtdışı Ekonominin Tahmini Tablo 20: 4811 Sayılı "Vergi Barışı" Kanunu Uyarınca ve Tarihleri İtibariyle Yapılan Tahsilat Tutarları Tablo 21.Türkiye Genelinde Yaygın ve Yoğun Denetim Sonuçları vii

9 GRAFİKLER DİZİNİ Grafik 1. Kayıtdışı Ekonominin GSMH ya oranı-afrika Grafik 2. Kayıtdışı Ekonominin GSMH ya oranı-asya Grafik 3. Kayıtdışı Ekonominin GSMH ya oranı-güney Amerika. 26 Grafik 4. Kayıtdışı Ekonominin GSMH ya oranı-geçiş Ülkeleri 27 Grafik 5. Kayıtdışı Ekonominin GSMH ya oranı-oecd 27 Grafik 6. GSMH Yaklaşımı ile Kayıtdışı Ekonominin Büyüklüğünün Ölçülmesi..77 Grafik 7. Sabit Oran Yaklaşımı ile Kayıtdışı Ekonominin Büyüklüğünün Ölçülmesi 98 viii

10 I. GİRİŞ Yükselen piyasa ekonomilerinde ve hatta gelişmiş ülkelerde, ekonominin ve istihdamın, özellikle 1970'lerden itibaren giderek daha yoğun biçimde kayıtdışılığa kaydığı dikkati çeken bir unsurdur. Ancak, kayıtdışı ekonomi, gerek Türkiye ekonomisi ve gerekse diğer ülke deneyimleri incelendiğinde, sebepleri, sonuçları ve işleyişi ile oldukça karmaşık bir görünüm içeren, çok boyutlu bir yapıya sahiptir. Sürekli bir değişim içinde olan dünya ekonomisinde, son yüzyıllık süreçte en büyük değişim kuşkusuz 1980 li yılların sonundan itibaren iki kutuplu dünyanın tek kutuplu hale gelmesi olmuştur. Gelişen teknoloji neticesinde gelen küreselleşme ve AET, WTO, IMF ve IBRD gibi uluslar üstü ve uluslar arası oluşumlar dünyayı tek bir pazar haline getirmiş, bu süreç ülke ekonomilerinin birbirine uyumlaştırılması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Sınır ötesi sermaye hareketlerinin artması, uluslararası şirketler tarafından transfer fiyatlaması uygulamasının kullanılması ve vergi cenneti, haksız vergi rekabeti ve mobil haldeki sermaye ile işgücünün ülkeler arasındaki vergi yükü farklılıklarına karşı daha duyarlı hale gelmesi iktisadi faaliyetlerin daha büyük bir kısmının kayıt dışına kaymasına ve böylece ülkelerin vergi toplama kapasitelerinin azalmasına neden olmaktadır. Öte yandan küreselleşme, modern dünyamızın karakteristiklerinden biri olarak suç alanlarını da etkilemiş, organize suçluluk artan ölçüde küresel bir boyut kazanmaya başlamıştır. Bunun sonucunda da tek tek ülke bazında olmasa bile uluslararası arenada mali suçların yaygınlaştığı ve yeni boyutlara ulaştığı görülmektedir. Son yıllarda kayıtdışı ekonomi ve kara para aklanması gibi kavramlar, küreselleşme sürecinin oluşturduğu yan etkinin belki de mali suçların küreselleşmesi olduğu fikrini uyandırmaktadır 1. Bu çalışmada Dünya ekonomisine entegre olma gayreti içinde olan Türkiye nin önemli ve inkar edilemez kayıtdışı ekonomi sorunu ele alınmaktadır. 1 YILDIZ, Habib, Küreselleşmenin Vergileme Üzerine Etkileri, ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme, Seçkin yayınları, Ankara, 2005, s

11 Devletin en önemli gelir kaynağı olan vergi, özel ya da tüzel kişilerin her türlü iktisadi faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlardan, kamu harcamalarının finansmanı için devletin egemenlik gücünü kullanarak aldığı bir paydır. Ancak, bazı mükellefler çeşitli nedenlerle bu gelirlerinden devlete hiç pay vermemek ya da daha az vermek için kazançlarının bir kısmını veya tamamını kayıt dışına çıkarma eğilimindedirler. Çağdaş vergi sistemleri beyan esasına dayanmaktadır. Çünkü beyan esası, verginin ödeme gücüne göre alınmasını sağlayan ve dolayısıyla vergilemede adalet ilkesinin gerçekleştirilmesinde daha etkin bir yöntemdir. Ancak bu yöntem, yeterli ve etkin bir denetim mekanizmasıyla desteklenmediği takdirde kayıt dışı ekonomi ortaya çıkabilmektedir. Kayıtdışı ekonomi mali, ekonomik ve sosyal nitelikli sonuçları itibariyle hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkeler açısından önemli bir sorun olarak güncelliğini korumaktadır. Bu nedenle kayıtdışı ekonominin kayıt altına alınması ve beraberinde getirdiği olumsuzlukların giderilmesi yönündeki çalışmalara tüm ülkelerde ağırlık verilmektedir. Türkiye de kayıtdışı ekonomi özellikle son yirmi yıl içinde önemli ölçüde dikkati çeken bir konu olmuştur. İktisadi bir anlam ve değeri olan kayıtdışı ekonomi; etki, oluşum ve sonuçları itibariyle kayıtlarda yer almayan iktisadi faaliyetleri ifade etmekte ve ekonominin denetim, izlenme ve yönlendirilmesinde bir belirsizlikler seti oluşturmaktadır. Türkiye ekonomisinin hemen hemen tüm sektörleri, henüz kontrol altına alınamamış kayıtdışı ekonomiden, yarattığı haksız rekabetten ve çalışma hayatının oluşturduğu olumsuz etkilerden dolayı büyük bir rahatsızlık duymaktadır. Kayıtdışı ekonominin oluşumunda uzun dönemli kalkınma anlayışının yanlışlıkları sonucu oluşan bölgesel dengesizliklerin ve gelir dağılımı bozukluklarının yoğun bir iç göçe yol açması, iç göçün beraberinde çarpık kentleşmeyi getirmesi belirleyici rol oynamıştır. Kayıtdışı ekonominin yerleşip gelişmesinde vergi sistemimizin, idari-bürokratik yapımızın ve de bireyciliği çıkarcılık (veya küçük kasaba kurnazlığı ) olarak algılamaya başlayan toplumsal, politik, mali ve iktisadi etik anlayışlarımızın da önemli olduğu inkar edilemez.. 2

12 Bu çalışmanın temel amacı; Türkiye'de kayıtdışı ekonominin durumuna ilişkin tanımı, unsurları, ölçme yöntemleri, nedenleri, olumlu ve olumsuz etkileriyle Türkiye'deki boyutları vb ele alınarak incelenecek, kayıtdışı ekonominin boyutunun küçültülmesi için yapılması gereken yasal ve idari düzenlemeleri içeren vergi politikaları üzerinde durularak kayıtdışı ekonominin önlenmesine yönelik önerilere yer verilecektir. Çalışmanın birinci bölümünde kayıtdışı ekonomi ve vergi politikalarına ilişkin temel yaklaşımlar ele alınmaktadır. İkinci bölümde ise kayıtdışı ekonominin Türkiye boyutu üzerinde durulmaktadır. Üçüncü bölümde de Türkiye de kayıtdışılığı meydana getiren unsurlar tespit edilmeye çalışılarak kayıtdışı ekonominin nasıl kayıt alınacağına ilişkin önerilere yer verilmektedir. 3

13 BİRİNCİ BÖLÜM KAYITDIŞI EKONOMİ ve VERGİ POLİTİKALARINA İLİŞKİN TEMEL YAKLAŞIMLAR I. Kayıtdışı Ekonominin Tanımı, Kapsamı ve Nitelikleri A. Kayıtdışı Ekonominin Tanımı Kayıtdışı ekonominin (KDE) tanımı ile ilgili olarak hem fikir olunan temel varsayım ortak bir kavrama ulaşmanın mümkün olmadığıdır. Bu nedenle birçok kaynakta "kayıtdışı ekonomi" kavramı farklı şeklilerde ifade edilmeye çalışılmaktadır. 2 Kayıtdışı ekonomi; ekonomik faaliyetin fiilen gerçekleşmiş olmasına rağmen bu faaliyetle ilgili kayıtların tutulmaması 3 olarak tanımlanmakta, hiçbir belgeye bağlanmayarak ya da içeriği gerçeği yansıtmayan belgelerle gerçekleştirilen ekonomik olayın devletten ve işletme ile ilgili diğer kişilerden tamamen ya da kısmen gizlenerek, kayıtlı ekonominin dışına taşınması 4 olarak tanımlanmaktadır. Genel bir tanım olarak, kayıt dışı ekonomi, gayri safi milli gelir hesaplarını elde etmede kullanılmakta olunan istatistik yöntemlerine göre tahmin edilemeyen, ancak gelir yaratıcı ekonomik faaliyetlerin tümü olarak nitelendirilebilmektedir. 5 Kayıt dışılık denildiğinde, sadece çalınmış mal ya da uyuşturucu ticareti, kumar, kara para, sahtecilik ya da vergi kaçırmak amacıyla muhasebe kayıtlarında yer almayan ve Maliye den gizlenen işlemler şeklindeki yasal olmayan faaliyetler değil, aynı zamanda piyasaya çıkmayan ve örneğin evlerde aile fertleri ya da yakınlarınca gerçekleştirilen gelir getirici faaliyetler, ikinci iş yapma, mal ve hizmet takasları, çeşitli adlar altında çalışanlara yapılan ancak vergiye tabi tutulmayan ödemeler gibi yasal faaliyetler de anlaşılmalıdır. 6 2 YETİM, Sedat, Türkiye de Vergi Kaçakçılığı ve Kayıt Dışı Ekonomi, Türkiye Bankalar Birliği, İstanbul, 1999, s ÖZDEMİR, Emin Kayıtdışı Ekonomi ve Alınması Gereken Önlemler. Vergi Sorunları Dergisi, Maliye Gelirler Kontrolörleri Derneği Yayını, 1993, Sayı:73 Temmuz-Ağustos 4 ALTUĞ, Osman, Kayıtdışı Ekonomi: Vergiye Karşı Başkaldırı., TÜSİAD Yayın Organı, İstanbul, Mart, 1994, Sayı;14. 5 DERDİYOK, Türkmen, Türkiye'nin Kayıt Dışı Ekonomisinin Tahmini, Türkiye İktisat Dergisi, Mayıs, 1993, s KIZILOT, Şükrü, ÇOMAKLI, E.Ş,, Vergi Kayıp Ve Kaçakları Ve Kayıtdışı Ekonomi İlişkisi Ve Boyutlarının Mevzuat Açısından Değerlendirilmesi, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu, Mayıs, Antalya, 2004, s:1 4

14 Bu güne kadar kayıt dışı ekonomi olgusu, değişik araştırmacılar tarafından, "yer altı ekonomisi", "kara ekonomi", "enformel ekonomi", "ikinci ekonomi", "paralel ekonomi", "gizli ekonomi", "gölge ekonomi", "gözlenmeyen ekonomi" olarak ifade edilmektedir. Tanımlardaki farklılığın nedeni olarak, söz konusu olgunun iktisadi, mali, siyasi, hukuki, ahlaki, sosyolojik, tarihsel, kültürel boyutlarının olması ve bu alanlarla olan karşılıklı etkileşimi sebebiyle değişik alanlardaki araştırmacıların ilgi alanına girmesi olarak gösterilebilir. 7 B. Kayıt Dışı Ekonominin Nitelikleri Kayıtdışı ekonominin (KDE) tanımında da anlaşılacağı üzere bu konuda beş unsur göze çarpmaktadır. 1. Yasalara Aykırılık Yasa dışı faaliyetler toplumun zararlı ve ahlak dışı olarak gördüğü, kötü olarak nitelendirdiği kanunen yasaklanmış faaliyetler olarak nitelendirilmektedir. 8 Burada faaliyetler açısından ortaya çıkan en önemli özellik yasalara aykırılık oluşturmasıdır. Faaliyetlerin yasadışı olması, yasaların izin verdiği bazı faaliyetlerin yasalara aykırı bir şekilde gerçekleşmesi durumunda da ortaya çıkabilmektedir. 9 Ekonomik faaliyetlerin yasal olup olmadığı ise ülkede yürürlükte olan düzenlemelere göre belirlenmektedir. Buna göre kayda alınmayan, hukuk bazında yasal olmayan her türlü faaliyet kayıt dışı ekonominin içerisinde yer alacağı kesindir. Ancak yasalara uygun olarak yapılan bazı faaliyetler için hukuki yön değil sadece ölçülememe veya beyan dışı bırakılmak önemlidir. Öte yandan bazı faaliyetlerin de yasa dışılığı, içki ve kumarhane faaliyetlerinde olduğu gibi zamana ve ülkeye göre değişebilmektedir Ahlaki Normlara Aykırılık Bazı ekonomik faaliyetler yasal olmalarına rağmen ahlaki normlara uygun olmamaktadırlar. Bu faaliyetlerden bireyin kendini satması (fuhuş) veya organlarını 7 YILMAZ Gülay, Akgül, Kayıtdışı Ekonomi; Ulusal ve Küresel Boyutları ve Dinamiklerinin Analizi, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu, Mayıs, 2004 Antalya, s SARILI, Mustafa, Ali, Türkiye de Kayıt Dışı Ekonominin Boyutları, Nedenleri, Etkileri ve Alınması Gereken Tedbirler, Bankacılar Dergisi, Sayı: 41, 2002, s DPT, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Kayıtdışı Ekonomi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Yayın No: ÖİK: 614, Ankara, 2001, s YETİM, s. 9, a.g.e. 5

15 pazarlaması veyahut yalan beyanlarla satıcının müşteriyi kandırması bu kritere göre kayıt dışı özelliği taşımaktadır. 11 Toplumun zararlı ve ahlak dışı olarak gördüğü, kötü olarak nitelendirdiği fuhuş ve kumar ile çeşitli kaçakçılık ve uyuşturucu satışı ve kullanımı gibi yasadışı ve kayıtdışı faaliyetlerin artması toplumda ahlak çöküntüsüne neden olmaktadır. 3. İstatistiksel Olarak Ölçülmezlik İstatistiksel olarak ölçülmezlik, kayıt dışı ekonominin tanımı ve tespiti için hayati öneme sahiptir. Eğer bir faaliyet milli gelir hesaplamalarına yansıtılmak üzere tam olarak ölçülemiyor ise, bu kritere göre yasal olup olmadığına bakılmaksızın söz konusu faaliyet kayıt dışı ekonomi içerisine dahil edilecektir. Geçimlik tarımsal üretim, ev işleri, çocuk bakıcılığı ve komşuya yardım gibi faaliyetler istatistiksel olarak ölçülemeyen kayıt dışı ekonomik faaliyetlere örnektir. Zira bu faaliyetler ölçülemediğinden kayıtlı ekonomi içerisinde gösterilememektedir. Kayıt dışı ekonomik faaliyetlerin hiç veya yeterince ölçülememesinin nedenleri ise; faaliyetlerin parasal değerinin olmaması, faaliyetlerin gizli tutularak beyan edilmemesi, hesaplamalarının fiilen imkansız veya çok zor olması ve bu faaliyetlerin esasında milli gelir hesaplamalarına dahil edilmesinin rasyonel, etik ve normatif kabul edilmemesi olarak sayılabilir Gelir ya da Fayda Elde Etme Normal şartlarda kayıt dışı ekonomik faaliyet karşılığında bir gelir ya da fayda elde edilmesi gerekmektedir. Ancak komşuya yardım, evde çocuk bakımı, temizlik ve bahçe işleri yapılması gibi faaliyetler karşılığında gelir elde edilmemesine karşın fayda sağlanmaktadır. Ancak ev hanımının çalışmaya başlamasıyla evde bakıcı istihdam edildiğinde veya çocuk kreşe verildiğinde ailenin ev giderleri artmaktadır. Böylece faaliyet piyasa kavramı çerçevesinde parasal bir boyut kazanmaktadır YETİM, s. 9, a.g.e. 12 ÖZSOYLU, Ahmet, Türkiye de Kayıtdışı Ekonomi, Bağlam Yayıncılık, İstanbul, 1996, s YETİM, s. 10, a.g.e. 6

16 5. Ekonomik Sisteme Uygunluk Ekonomik sisteme uygunluk, 1990 öncesi serbest piyasa ekonomisinin geçerli olmadığı Doğu Bloğu ülkelerindeki durumu açıklamada kullanılmıştır. Bu ülkelerde üretim araçlarının mülkiyeti devlete ait olduğu ve dolayısıyla özel sektöre izin verilmediği için, ekonomik faaliyetlerin tamamı kayıt dışı ekonomi olarak kabul edilmiştir. Bu kritere göre Türkiye'de 24 Ocak 1980 kararları öncesi yapılan bir çok faaliyet örneğin ithal sigara alım ve satımı, döviz edinmek ya da dövizle alış-veriş gizli ekonomiye dahil edilirken, günümüzde bu faaliyetler sisteme uygun olduklarından gizli ekonomik faaliyet değildir. Başka bir örnek, daha önce ülkemizde kumarhanelerin yasal işletmeler olması, şu anda ise bu faaliyetin kayıt dışı ekonomi içerisinde yer almasıdır. 14 II. Kayıtdışı Ekonominin Unsurları Kayıtdışı ekonomi (KDE) kavramının daha iyi anlaşılabilmesi ve daha sonraki konularda bize ışık tutabilmesi için kayıtdışı ekonomi içinde yer alan bazı unsurların açıklığa kavuşturulması gerekmektedir. Bu nedenle bu bölümde bu unsurlara değinilecektir. A. Yeraltı Ekonomisi Yeraltı ekonomisinin unsurlarını, yasaların yasaklamış olduğu faaliyetlerle uğraşanlar olarak tanımlamak mümkündür. Burada önemli olan, faaliyetin yasaların öngördüğü bir şekilde yapılmaması değil, faaliyetin kendisinin yasaklanmış olmasıdır. Daha çok kamu düzenini ilgilendiren ve devletin güvenlik güçlerinin uğraşı alanı içinde olan bu faaliyetleri, silah, uyuşturucu, kıymetli maden ve tarihi eser kaçakçılığı, kalpazanlık, sahte pasaport, vize ticareti, gayri yasal iş takibi, çek senet tahsilatı, tefecilik, rüşvet ve kadın ticareti gibi faaliyetler olarak saymak mümkündür. 15 Ekonomik faaliyetlerin bir kısmının çeşitli sebeplerle yeraltına kayması, vergilendirilebilir kaynakların da yeraltına kayması anlamına gelmekte ve sonuçta 14 YETİM, s. 10, a.g.e. 15 AYDEMİR, Şinasi, Türkiye de Kayıtdışı Ekonomi, Maliye Hesap Uzmanları Derneği, İstanbul, 1995, s. 11 7

17 vergi kaybı doğmaktadır. 16 Bu nedenle bu konu ülke ekonomisi açısından büyük bir öneme sahiptir. Konusu suç ve yasak olan yeraltı ekonomisinin dolaylı veya dolaysız çeşitli nedenleri vardır. İnsanların toplum halinde yaşadığı ilk dönemden beri gözlenen suç ve caydırıcı yöntem olarak ceza; hukukçuların halen üzerinde yoğun çalışma yaptıkları bir konudur. Suç işleyerek maddi çıkarlar elde etmekte yine yasakların olduğu ilk medeniyetten beri vardır. Bu bakımdan, yeraltı ekonomisinin en önemli nedeni yasaklar sonucu oluşan yüksek kâr marjlarının cazibesi ile yakalanma olasılığı ve cezaların caydırıcılığı gibi kamu otoritesi ile ilgili unsurlardır. Ancak bu unsurların gerisinde yatan faktörler incelendiğinde, yeraltı ekonomisinin nedenleri üç başlık altında toplanabilmektedir: Sosyo-politik nedenler, 2. Ekonomik nedenler, 3.Kamu otoritesinin yetersizliğinden kaynaklanan nedenler. Bilindiği üzere, yasadışı faaliyetlerden elde edilen gelire, "karapara" denilmektedir. Bazı tahminlere göre, dünyada, suç sayılan faaliyetlerden elde edilen gelirin yıllık tutarı 300 ile 500 milyar $ civarında değişmektedir. Birçok ülkede, nasıl bazı faaliyetlerin kendisi yasak ise, bu faaliyetlerden elde edilen gelirin, karaparanın, aklanması da aynı şekilde yasaklanmıştır. Karaparanın aklanmasını önlemek amacıyla büyük mali piyasalarda alınan önlemler, karaparanın yine bu piyasalara bağlı, ancak denetimi daha az olan daha küçük piyasalara yönelmesi sonucunu doğurmuştur. Bu durum, Türkiye gibi yeni gelişen piyasalardaki gelişme çabalarını olumsuz yönde etkilemekte ve denetimsizlikten dolayı, mali sistemi suçlu duruma sokmaktadır. 18 B. Yarı Kayıtlı Ekonomi Faaliyetleri yasal olup ancak bu faaliyetlerden elde edilen gelirlerin büyük bir kısmı kayıt dışında kalan kişilerin faaliyetleri yarı kayıtlı ekonomi kapsamı içerisinde 16 YILMAZ, Gülay, Yeraltı Ekonomisinin Doğurduğu Vergi Kaybının Hesabı ile İlgili Yaklaşımlar ve Türkiye de Yeraltı Ekonomisinin Doğurduğu Vergi Kaybı, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Özel Sayı, Cilt: XIV, Sayı: 1, 1998 s ÖZSOYLU, Ahmet, F., Yer altı Ekonomisi, Akçağ Yayınları, Ankara, 1999, s AYDEMİR, s , a.g.e. 8

18 yer almaktadır. Bu tür faaliyetleri yürüten mükellefleri kendi aralarında ikiye ayırmak mümkündür. 1. Yasal Olarak Gelirleri Kayıt Dışında Kalan Mükellefler Ülkemizde bazı vergi mükelleflerinin elde ettikleri gelirlerin tespit edilmesinde güçlük çekilmesi nedeniyle bu gelirler, vergi kanunlarıyla muafiyet kapsamına alınarak vergi dışında bırakılabilmekte veya ödenecek vergi devlet tarafından götürü usul ile belirlenebilmekteydi. Diğer bir ifadeyle, bu mükelleflerin faaliyetleri sonucu elde ettikleri kazançların yasal olarak kayıt dışında kalmasına izin verilmekteydi tarihine kadar, götürü usule tabi mükelleflerin gerçek gelirleri yasal olarak kayıt dışında kalmaktaydı. Çünkü bu usule tabi olan mükelleflerin gelir ve giderlerinin belgelendirilmesi söz konusu değildi. Götürü usule tabi mükellefler, kendileri yeterince vergi ödemedikleri gibi asıl vergiyi ödemesi gereken kesimin de kazançlarını tam olarak beyan etmesine engel olmakta dolayısıyla onların da daha az vergi ödemesine neden olmaktaydı. Götürü usulde vergilendirilen mükellefler, bir yandan kendi faaliyetlerinden elde ettikleri gelirleri kayıt dışında kalmakta diğer taraftan da iktisadi ilişkide bulundukları diğer mükelleflerin belge düzenini bozarak onların faaliyetlerinin de kayıt dışında kalmasına sebep olmakta dolayısıyla kayıt dışı ekonominin daha çok büyümesine neden olabilmekteydi tarihli Mükerrer Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 4369 sayılı kanunla, götürü usul yerini basit usule bırakmıştır. Basit usule tabi olanlar, faaliyetlerine ilişkin mal alış ve giderleri ile hasılatlarını gösteren belgeleri vermek, istemek ve almak zorunda oldukları için belge düzeninin yerleşmesine yardımcı olmaktadırlar Gelirlerini Yasalara Aykırı Olarak Kayıt Dışına Çıkaran Mükellefler Yarı kayıtlı ekonomi içinde, yasal düzenlemelerle istisna tutulan, muafiyet tanınan ya da götürü kabul edilen kesimle gelirlerini yasa dışı olarak kayıt dışında tutan kesim yer almaktadır. Vergi düzenlemelerinin dışında utulan vergi konularının ve kişilerinin elde ettikleri gelirler hiçbir şekilde vergilenmemektedir. Götürü mükelleflerin kayıt dışı ekonomiye katkıları ise iki şekilde olabilmektedir. Bu kesim 19 SARILI, s. 33, a.g.m. 9

19 ya kendi gelirlerini kayda sokmamakta ya da ilişkide bulundukları kişileri kayıt dışılığa zorlamaktadır. Kereste ve mobilya ticareti yapanlar, oto galerileri, emlakçılar, kaçak olarak yurda getirilen içki, sigara, akaryakıt, demir, kömür işleriyle uğraşanlar, kuyumcular, bir kısım yetkili müessese, yüksek maaş alan ücretliler, yap sat şeklinde faaliyet gösteren müteahhitler, proje büroları, matbaacılar, tekstil sektörü, ev sahipleri, sanayi bölgelerinde küçük çaplı faaliyet gösteren oto tamir ve bakımı yapanlar, oto yedek parçacıları, oto çekicileri, den üretim ve ticaretiyle uğraşanlar, otel, lokanta ve eğlence yeri işletenler, yüksek gelire sahip olan rantiyeler ve sahte fatura ve belge düzenleyenler bu kesimde yer almaktadır. 20 C. Hiç Kayda Girmeyen Ekonomi Ekonomik faaliyetlerini aktif olarak yürütenler vergi idaresinin bilgisi dışında faaliyet gösterebilmektedirler. Bu kişilerin vergi idaresinde herhangi bir mükellefiyet kayıtları da yoktur. Her yerde rastlanmakla birlikte özellikle büyük kentlerde daha sıkça görülen bu mükelleflere aşağıdaki örnekler verilebilir. - İşportacılar, - Hamallar, - İş takipçileri, - Boş buldukları yerleri otopark olarak işletenler, - Belediye hallerine girmeyen sebze-meyve satıcıları, - Şehir içi nakliyat yapan bir kısım kişiler, - Belli bir işyeri olmaksızın küçük çapta imalat ve ticaret yapanlar, - Canlı hayvan ticareti yapanlar, - Küçük çaplı tamir-bakım işleriyle uğraşanlar, - İnşaat işçileri, - Jeton ve bilet satanlar. 20 YETİM, s. 5, a.g.e. 10

20 Yukarıda sayılan kişilerin faaliyetlerinin tespit edilmesinin güçlüğü ve küçük çaplı olması marjinal sektör olarak nitelendirilmesine neden olmakta ve bu kişilerin yapmış oldukları faaliyetlerin toplamı gerçekte kayıt dışı ekonominin önemli bir boyutunu oluşturmaktadır. 21 Kayıtdışı ekonomi ile ilgili olarak hangi sıfatların veya yakıştırmaların hangi anlamlarda kullanıldığına veya kullanılabileceğine ilişkin olmak üzere aşağıdaki tablo ortaya çıkmaktadır. Sağda anlamlar altta sıfatlar Tablo 1. Kayıtdışı Ekonomi Kavramları ve Olası Anlamları Matrisi Resmiyet - dışılık Gizlilik, saklılık Yasa dışılık Alternatif olma Düzen- sizlik Kayıtdışı ***** *** * ** ** Belir- sizlik Önem- sizlik Enformel ***** ** ** *** * * Resmi olmayan Sıra- dışılık ***** ** ** *** * ** İkincil ** * ***** ** * **** *** İkili ** * **** *** * Paralel ** ** * **** *** * Gölge *** *** ** *** ** ***** * ** Gri ** **** *** * **** * Saklı *** **** **** * *** * Yeraltı **** ***** **** * ** * Alacakaranlık *** **** **** ** **** * Yasadışı **** *** ***** ** ** ** Kara *** **** ***** ** ** Marjinal ** ** ***** **** Düzensiz **** ** **** ** Kaynak: GÜMÜŞ, Turgut, Dışsallık ve Kayıtdışı Ekonomi Kavramına İlişkin Bir Değerlendirme, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 3, Sayfa 4 Yukarıdaki tablonun soldaki sütununda KDE için önerilen çeşitli kavramları birer sıfat olarak görüyoruz. Ayrıca her bir sütun başlığında da KDE nin çeşitli özelliklerine yer verilmiştir. Her türlü KDE faaliyetinin ilk özelliğinin resmi kayıtlarda yer almama olması nedeniyle tablomuzun birinci sütununun bütün 21 SARILI, s. 35, a.g.m. 11

21 kutucuklarında en az bir adet yıldız (asteriks) bulunmaktadır. Bir başka deyişle resmiyet-dışılık sütununun her hücresinde en az bir yıldız bulunmasının nedeni bütün KDE faaliyetlerde, kullanılan sıfat ne olursa olsun devleti bilgilendirmemenin olmasıdır. 22 Anlaşılacağı üzere tablonun kutucuklarında yer alan yıldız sayısı, ilgili KDE kavramıyla kastedilen anlam arasındaki yakınlık derecesini temsil etmektedir. Böyle olunca örneğin kayıtdışı ekonomi nitelemesinin en belirgin ağırlığı resmiyet-dışı olma iken, yasadışı ya da kara ekonomi nitelemelerinde yasa dışılık; yeraltı ekonomisi kavramında ise gizlilik, saklılık ön planda gibi düşünülebilir. III. Kayıtdışı Ekonominin Ortaya Çıkma Nedenleri Kayıtdışı ekonominin ortaya çıkmasında ve boyutlarının genişlemesinde rol oynayan faktörler, toplumun ekonomik, mali ve sosyal sisteminin özelliklerinin bütünü tarafından belirlenmektedir. Kayıtdışı ekonominin, mali, ekonomik, politik, sosyal, psikolojik ve hukuki birçok nedeni bulunmaktadır. 23 Kayıtdışı ekonomiye yol açan nedenlerin bilinmesi, bir problem olan kayıtdışılığın önlenmesine yönelik etkin tedbirlerin alınabilmesi açısından önemlidir. Kayıtdışı ekonomiye yol açan nedenleri şöyle sıralayabiliriz: Ekonomik Nedenler 2- Kamu Maliyesinden Kaynaklanan Nedenler 3- Çalışma Hayatından Kaynaklanan Nedenler 4- Sosyal Nedenler 5- Teknolojik Gelişmelerden Kaynaklanan Nedenler 6- Psikolojik Nedenler 22 GÜMÜŞ, Turgut, Dışsallık ve Kayıtdışı Ekonomi Kavramına İlişkin Bir Değerlendirme, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 3, Sayfa US, Vuslat, Kayıtdışı Ekonomi Tahmini Yöntem Önerisi: Türkiye Örneği, TCMB Araştırma Genel Müdürlüğü, s ÖZER, Hande, Kayıt Dışı Ekonominin Boyutları ve Türkiye deki Boyutları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü s

22 A. Ekonomik Nedenler Günümüzde her şeyden önce bir ülkenin sahip olduğu ekonomik sistemin kendisi ve yapısal özellikleri kayıtdışılığa uygun bir zemin oluşturabilir. Bir ekonominin gelişmişlik düzeyi, gerekli yatırımların yapılarak yeterli kalkınma hızının gerçekleştirilememesi ve kayıtlı istihdam imkanlarının yaratılamaması, kamu kesiminin ekonomik faaliyetler içindeki ağırlığı, düzenlemelerin ve sınırlamaların yoğunluğu kayıtdışılıkta rol oynayan faktörlerdir. Yapılan araştırmaların gösterdiği gibi, merkezi planlı sosyalist blok ülkelerinden piyasa mekanizmasının hakim olduğu gelişmiş ülkelere kadar hemen her ekonomide, değişik boyut ve karakterde de olsa, kayıtdışı ekonominin varlığı söz konusudur. Ancak, Türkiye gibi ekonomik düzenlemelerin, sınırlamaların ve bürokrasinin daha yoğun olduğu az gelişmiş ülkelerde kayıtdışılığın daha büyük oranda olduğu görülmektedir. Bu ülkelerde ekonomik düzenlemelere karşı olan tepki, daha çok üreticiler ve müteşebbisler tarafından gösterilmektedir. 25 Bir ekonominin gelişmişlik düzeyi, gerekli yatırımların yapılarak yeterli kalkınma hızının gerçekleştirilmemesi ve kayıtlı istihdam imkanlarının yaratılamaması, kamu kesiminin ekonomik faaliyetler içerisindeki ağırlığı, düzenlemelerin ve sınırlamaların yoğunluğu kayıtdışılıkta rol oynayan faktörlerdir. Ekonomide sektörlerin ağırlığı da kayıtdışılığın boyutlarını etkilemektedir. Tarım ve hizmetler sektörü, izleme ve denetlemenin zor olması sebebiyle kayıtdışının yoğunlaştığı sektörlerdir. Hizmetler sektörünün özelliği daha çok küçük işletmeler tarafından yürütülen ekonomik faaliyetlerin bu sektörde yoğunlaşmasıdır. İşletmeler küçüldükçe kayıtdışı işçi çalıştırma artmaktadır. Gelir dağılımı açısından bakıldığında; gelir dağılımındaki adaletsizlik, düşük gelir grubunun genişliği ve orta gelir grubu üyelerinin nispi olarak azlığı kayıtdışılık sebepleri arasındadır. Gelirin düşüklüğü ve fakirlik, bireyleri kayıtdışı faaliyetlerde bulunmaya zorlayan bir faktördür. Üst gelir gruplarındaki vergi ve diğer mali yükümlülüklerin ağırlığı da bu grupta yer alan bireyleri, faaliyetlerini ve gelirlerini gizlemeye yöneltmektedir. 25 DPT, Kayıtdışı Ekonomi ve Türkiye deki Boyutları, DPT-Uzmanlık Tezleri, Nisan, 1999, s

23 Kayıt dışı ekonominin yoğun bir şekilde yaşandığı ülkelerde en önemli ekonomik sorunlardan birisi de enflasyondur. Çünkü enflasyon mükelleflerin fiktif karlarının da vergilendirilmesine sebep olur. Özellikle artan oranlı gelir vergisi yapısına sahip olan ülkelerde gelir dilimi kaymasıyla mükellefler reel gelirleri artmasa da daha üst bir gelir dilimine kayarak vergi yükleri hızlı bir artış trendine girer. Bu durum da mükelleflerin bazı kazançlarının vergi idaresinden gizlenmesi sonucunu doğurur. Bunun sonucu olarak da devlet yetersiz kalan vergiler sebebiyle sınırsız bir şekilde borçlanma ve para basımına gider ve faiz oranlarının yükselmesiyle enflasyon oranı artar ve beraberinde gelir dağılımındaki denge bozulmaktadır. 26 İktisadi kriz ve durgunluk dönemleri de kayıtdışılığa uygun bir zemin oluşturmaktadır. Böyle dönemlerde işsiz kitleler, kayıtlı ekonomide bulamadıkları istihdam imkanlarını kayıtdışı faaliyetlerde arayacaklardır. B. Kamu Maliyesinden Kaynaklanan Nedenler Kayıtdışılık denildiğinde akla hemen "vergi vermeme" olgusunun gelmesi, mali sebeplerin önemini ortaya koymaktadır. Hatta bazen, kayıtdışı ekonominin tanımı bile "vergi vermemek gayesiyle gizlenen faaliyetler" olarak veya bu anlama gelecek şekilde yapılabilmektedir. Ekonomik sebepler ile iç içe düşünülmesi gereken mali sebepler, öncelikle mali sistemin kendisinde aranmalıdır. Vergi ve vergi benzeri yükümlülükler, ekonomik sebepler kısmında açıklandığı gibi başlı başına bir kayıtdışılık sebebidir. Araştırmalar, bireyin katlandığı yükü ekonomik gücüne göre daima yüksek algılama eğilimi içinde olduğunu ortaya koymaktadır. Vergilerin mükellefler tarafından karşılıksız alınan bir fiyat gibi ve üstelik ekonomik gücüne göre yüksek olarak algılanması, vergi vermeyen bireylerin ise vergilerle üretimi finanse edilen kamusal mal ve hizmetlerden mahrum bırakılmaması, bireyleri vergi yükünden kurtulma çabalarına yöneltmektedir. Bu ise faaliyetlerin otoritelerden gizlenerek kayıtdışında kalınması yoluyla olmaktadır. Bir vergi sisteminden beklenen adalet, etkinlik ve basitlik gibi unsurların ne derece hayata geçirilebildiği de kayıtdışı ekonominin boyutlarını önemli ölçüde etkilemektedir. 26 KILDİŞ, Yusuf, Kayıt Dışı Ekonomi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 2, Sayı:2, 2000, s

24 Vergi sisteminin adil olmadığına inanan mükellefler, bu adaletsizliği vergilerden kaçınarak veya vergi kaçırarak gidermeye çalışacaklardır. Bu husus, alınan kararların ve yapılan düzenlemelerin, bu karar ve düzenlemelerden etkilenecek olan kesimlerin görüş ve katılımıyla oluşturulup oluşturulmamasıyla da ilişkilidir. Bu yüzden, ülke yönetimiyle ilgili kararlarda olduğu kadar, vergi vb. mali konulardaki uygulamalarda da halkın eğiliminin tespit edilerek katılımının sağlanması uygulamanın başarısı ve kayıtdışılığın asgari düzeyde tutulması açısından önemlidir. Vergi idaresinin etkin olamaması ve vergi tabanının genişletilememesi, mevcut mükelleflerin vergi yüklerini arttırarak vergi gelirlerini arttırma çabalan ve özellikle marjinal vergi oranlarının yüksekliği ile vergi-kazanç ilişkisinin doğru kurulamaması, hem kayıtdışı faaliyetlerde bulunanların kayıtlı ekonomiye geçişini engelleyecek, hem de kayıtlı ekonomide faaliyette bulunanların kayıtdışı ekonomiye kaçmasına yol açacaktır. 27 C. Çalışma Hayatından Kaynaklanan Nedenler İşverenleri, çalışanları ve kendi hesabına çalışanları kayıtdışı ekonomide yer almaya iten temel neden ekonomiktir. Kayıtdışı ekonomide çalışmak, kazancı artırma, gelir vergisi ve sosyal katkılardan kaçınma olanağı sağlamaktadır. Burada işverenler açısından amaç, maliyetleri azaltmaktır. 28 Tarihsel perspektiften bakılırsa, kayıtdışı çalışmanın ortaya çıkmasına, değişik ölçülerde de olsa bir arada katkı sağlayan üç etken söz konusudur: Ailelere ve bireylere yönelik (bakım, temizlik gibi) "kişiselleşmiş hizmetler" için son derece farklı bir talebin doğması; bu hizmetlerin işgücü yoğun ve verimlilik artışının düşük olması; Çalışma mevzuatının katılığı neticesinde üretim süreçlerinde bazı bölünmelerin yaşanması; Yeni istihdam imkanları sağlayan ve hizmet faaliyetlerine yeni alanlar açan bilgisayar kullanımı gibi hafif teknolojinin yayılma etkisi. 27 DPT, Kayıtdışı Ekonomi ve Türkiye deki Boyutları, s. 28, a.g.e. 28 < ( ) 15

25 Ayrıca sosyal güvenlik sisteminin etkin çalışmayışı, bireylerin sisteme kayıtlı olmakla elde edecekleri faydalar ile kayıtdışı kalma durumunda elde edecekleri faydaları karşılaştırarak tercih yapmalarına sebep olmaktadır. Eğer etkin ve verimli bir sosyal güvenlik sistemi yoksa, cezai yaptırımlar caydırıcı değilse, sosyal güvenlik primleri gibi istihdamla ilgili kesintiler yüksek ise, kısaca kayıtdışı sektörde faaliyette bulunmanın kayıtlı sektörde faaliyette bulunmaya göre alternatif maliyeti düşük ise bireyler kayıtdışında kalmayı tercih ederler. Sosyal güvenlik kapsamındaki fakirlik ve işsizlik gibi yardımlar da bireylerin, daha çok bu uygulamaların önemli olduğu gelişmiş ülkelerde, bu imkanlardan yararlanabilmek amacıyla faaliyetlerinin tamamını veya bir kısmını gizleyerek kendilerini işsiz veya gelirlerini düşük göstermelerine yol açmaktadır. Çalışma hayatı ile ilgili yasal düzenlemelerin part-time, kısa süreli çalışma ve evde çalışma gibi zamanla ortaya çıkan gelişmeleri kapsayamaması, işyeri koşulları için getirilen standartlar, üretimlerin lisanslı olma gereği, çalışanlar için aranan asgari yaş, eğitim, diploma, asgari ücret ve fazla mesai gibi düzenlemeler ile kadın çalışanlara daha düşük ücret verilmesi ve bu yüzden kadınların ev işlerini tercih etmesi gibi hususların hepsi, kayıtdışı üretim ve istihdamda rol oynamaktadır. 29 Kayıtdışı faaliyetlerin çalışma hayatından kaynaklanan temel sebeplerinden birisi de, başta firmalar olmak üzere, sendikalara karşı duyulan tepkidir. Firmalar, istihdam ve ücretler konusunda esnek olmayı tercih ederler. Sendikalar ise firmaların bu esnek olma arzularını engelleyen kurumlardır. Firmalar da tepkilerini, şartlar elverdiği ölçüde sendikasız ve kayıtsız eleman çalıştırma yolunu seçerek veya işlerini alt sözleşmeler ile başka küçük işletmelere yaptırarak üretimi merkezlikten kurtarıp, Kayıtdışı faaliyetlerde bulunmak suretiyle göstermektedirler. Ayrıca, işçi sayısına bağlı olarak isletmelere getirilen yükümlülükler de işletmelerin faaliyetlerini küçültmelerine veya olduğundan düşük göstermelerine yol açmaktadır. 30 D. Sosyal Nedenler Diğer sebepler ile iç içe olarak, toplumun kültür yapısı ve moral ve ahlaki değerleri ile eğitim düzeyi ve özellikle kırdan kente göç olgusu gibi sosyal faktörler, 29 DPT, Kayıtdışı Ekonomi ve Türkiye deki Boyutları, s. 30, a.g.e. 30 ALTUĞ, Osman, Kayıtdışı Ekonomi, Cem Yayınları, İstanbul, 1994, s

26 kayıtdışılığın gelişmesini ve boyutlarını etkileyen unsurlardır. Ayrıca vergi bilincinin eksik olması da kayıtdışının artmasında etkin olmaktadır. 31 Moral ve ahlaki değerlerin ve eğitimin kayıtdışılıkla ilgisi, bireylerin kayıtdışı faaliyette bulunmaya ve özellikle yasadışı-kayıtdışılığa karşı olan tavırlarıyla ilgilidir. Yapılan düzenlemeler ile bireylere yüklenen mali ve ekonomik külfetlerin ve yasak ve sınırlamaların akılcı, adil ve etkin olduğunu veri kabul edersek, moral ve ahlaki değerler ile eğitim düzeyinin yüksek olduğu toplumlarda devlete olan itaat ve devlet faaliyetlerini takdir etme, destekleme ve katılma eğilimi daha yüksek olabilecektir. Kamu harcamaları ile vergiler arasındaki ilişkiyi eğitim düzeyi yüksek toplumlar daha iyi kurabilmektedirler. 32 Ayrıca, eğitimli bireyler sendikalı ve sigortalı, kısaca kayıtlı olmanın avantajlarını, bilinçli tüketiciler de kayıtlı sektör mal ve hizmetlerine karşı getirilen tüketici haklarını daha iyi değerlendireceklerdir. Dolayısıyla, isteyerek kayıtdışı ekonomiye katılım minimum düzeyde olacaktır. Moral ve ahlaki değerlerin aşındığı toplumlarda, özellikle uyuşturucu ve yasadışı kumar, fuhuş, kaçakçılık ve tefecilik gibi yasal olmayan kayıtdışı faaliyetler artacaktır. 33 E. Teknolojik Gelişmelerden Kaynaklanan Nedenler Teknolojik gelişmelerin kayıtdışı faaliyetler üzerindeki başlıca etkisi, gelişen teknolojilerin emek gücünü açığa çıkarması ve insanların da geçim kaygısıyla kayıtdışı faaliyetlere yönelmeleri şeklinde olmaktadır. Ayrıca, gelişen teknolojiler sermaye mallarının fiyatını da ucuzlatmakta ve ucuzlayan bu sermaye mallarının kullanımı yoluyla piyasaya yönelik kayıtdışı üretim ve evde üretim kolay hale gelmektedir. Böylece, kayıtdışı üretimin ucuzlayarak kalitesinin iyileşmekte olması da bu ürünlere yönelik talebin canlı kalmasında ve sonuç olarak kayıtdışı ekonominin gelişmesinde etkili olmaktadır MAVRAL, Ülker, Kayıtdışı Ekonomi İlişkisi, ve Türkiye ye Yansımaları, Maliye ve Hukuk Yayınları, 2. Baskı, Ankara, 2003, s ÖNDER, İzzettin, Vergiye Psikolojik Direniş, Görüş, Mayıs, 1992, s DPT, Kayıtdışı Ekonomi ve Türkiye deki Boyutları, s , a.g.e. 34 DPT, Kayıtdışı Ekonomi ve Türkiye deki Boyutları, s , a.g.e. 17

27 F. Psikolojik Nedenler Kayıtdışılıkta rol oynayan psikolojik faktörler denildiğinde, bireylerin kayıtdışı faaliyetlerden aldıkları duygusal tatmin anlaşılmaktadır. Bazen bireyler, ekonomik sebepler yanında, duydukları heyecan sebebiyle de yasadışı faaliyetlere katılırlar. Pek çok kişi de zevk duyduğu ve boş zamanlarını değerlendirme faaliyeti olarak gördüğü için kayıtdışı ekonomi kapsamında yer alan üretim faaliyetlerinde bulunabilir. Özellikle evde üretim açısından durum böyledir. Bağ bahçe işleri ve yemek yapmak vs. gibi faaliyetler çok kişi tarafından hobi olarak da yapılmaktadır. Bireylerin kimlik arayışları ve etkin olma isteklerini karşılayacak kayıtlı faaliyet imkanlarının sınırlı olması, onları yasadışı da olabilecek kayıtdışı faaliyetlere itebilir. Part-time işlerde çalışmak, evde üretim ve bağımsız veya kendi işinde çalışmak, insanlara esnek hareket etme imkânı vermekte ve hürriyet arzularını tatmin etmektedir. Bu tür faaliyetler ise kayıtdışılığın yoğun olduğu alanlardır. 35 Bireylerin, başkalarının kayıtdışı ekonomik faaliyetlerde bulunduğunu bilmeleri ve kayıtdışı ekonominin büyüklüğüyle ilgili tahminlerin büyük oranda kayıtdışılığın olduğunu göstermesi de onların kayıtdışı faaliyetlere yönelmesinde cesaretlendirmektedir. Bu açıdan, kayıtdışı ekonominin kendisi ve kayıtdışı ekonomi konusunda yapılan aşırı yüksek tahminler de kayıtdışılık sebebi olmaktadır. Bireylerin vergi rejimine uyması, kendinden başkalarının uyması halinde daha mümkündür ve kayıtdışı istihdamla ilgili duyduklarının, kayıtdışı ekonomiyle ilgili şişirilmiş tahminlerin kamuoyuna açıklanması gerçekte kayıtdışı faaliyetleri teşvik edebilir. 36 IV. Kayıtdışı Ekonomiyi Ölçme Yöntemleri ve Boyutları Kayıt dışı ekonominin ölçülmesiyle ilgili gerek ülkemizde gerekse yurt dışında yapılmış bir çok araştırma bulunmaktadır. Esasen bu çalışmalardan hiç biri kayıt dışılığı tam olarak ölçme gücüne sahip değildir. Çünkü kayıt dışı ekonominin sürekli kontrol edilecek bir bölgesi yoktur. Her an ve her ortamda kayıt dışı faaliyetler gerçekleşebilmektedir. Fakat bunlar bahane edilerek kayıt dışı ekonomiyi ölçmeye yanaşmamak da hata olacaktır. Bu durumda kayıt dışı ekonomiyi ölçmeye 35 DPT, Kayıtdışı Ekonomi ve Türkiye deki Boyutları, s. 33, a.g.e. 36 HARDING, P, ve JENKINS, R, The Myth of the Hidden Economy,.Milton Keynes, PI, Open University Pres, 2001, s

28 gayret gösterilmeli ama esas olarak mesaiyi kayıt dışı ekonomiyi azaltmak için önlemler almaya çalışılmalıdır. Bu bağlamda kayıt dışı ekonominin ölçülmesinde genel olarak iki yöntem kullanılmaktadır. Bunlar; doğrudan ölçme yöntemleri ve dolaylı yöntemlerdir. A. Doğrudan Ölçme Yöntemi Mikro bazda yapılan bu tip ölçümlerde, rasgele seçimler sonucu yapılan tespitlerden genellemelere gidilir. Belli bir zaman kesitinde gizli ekonomik faaliyetlerin hacminin belirlendiği bu yöntemde anketler önemli bir rol oynamaktadır. 37 Yapılacak olan anket çalışmasında kayıt dışı ekonominin büyüklüğü tahmin edilmeye çalışılmaktadır. Yapılan anketlerde, kişi ve kuruluşlara kayıt dışı faaliyette bulunup bulunmadıkları, ya da faaliyetlerinin ne kadarını kayıtlara yansıtmadıkları sorularak kayıt dışı ekonominin büyüklüğünün hesaplanabilmesi için gerekli veriler toplanır. Anket çalışması sonuçlarının gerçeğe yakın çıkması için, anket sorularının titizlikle hazırlanması ve anketin uygulanacağı kişi ve kuruluşların anketin güvenirliliğini sağlayacak sayıda ve rasgele belirlenmesi, ankete katılanların isimlerinin ankette yer almaması gerekir. Ancak, kayıt dışı faaliyetlerinin önemli bir kısmı yasalara aykırı olması, kişi ve kuruluşların bu tür faaliyetleri ile ilgili bilgileri gizleme eğilimde olması bu yöntemin güvenirliliğini zayıflatmaktadır. 38 B. Kayıtdışı Ekonomiyi Dolaylı Yoldan Ölçme Yöntemleri Kayıt dışı ekonomiyi ölçmede genellikle dolaylı ölçme yöntemleri kullanılır. Bu yöntemde, kayıt dışı ekonominin büyüklüğünün ölçülmesinde çeşitli yaklaşımlar uygulanmaktadır. Bunlar; Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) Yaklaşımı, Vergi İncelemeleri Yoluyla Ölçme Yaklaşımı, İstihdam Yaklaşımı ve Parasalcı Yaklaşım dır. Bu yaklaşımlar aşağıda kısaca açıklanmaktadır. 1. GSMH Yaklaşımı Bilindiği üzere, GSMH hesaplamalarında, üretim, gelir ve harcama yöntemleri olmak üzere üç farklı yöntem kullanılmaktadır. Kayıtdışı ekonomi olmayacağı varsayımı altında, her üç yönteme göre hesaplanan GSMH değerlerinin 37 ÖZSOYLU, s.25, a.g.e. 38 SARILI, s , a.g.m. 19

KAYITDIŞI ĐSTĐHDAMLA MÜCADELE

KAYITDIŞI ĐSTĐHDAMLA MÜCADELE Türkiye Đşçi Sendikaları Konfederasyonu KAYITDIŞI ĐSTĐHDAMLA MÜCADELE Ankara Amaç Türkiye de kayıt dışı istihdam önemli bir sorun olarak gündemdedir. Ülkede son verilere göre istihdam edilenlerin yüzde

Detaylı

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ 13 1.1.Türkiye Ekonomisine Tarihsel Bakış Açısı ve Nedenleri 14 1.2.Tarım Devriminden Sanayi Devrimine

Detaylı

BİRİNCİ BÖLÜM... 1 KAYIT DIŞI İSTİHDAM... 1 I. KAYIT DIŞI EKONOMİ...

BİRİNCİ BÖLÜM... 1 KAYIT DIŞI İSTİHDAM... 1 I. KAYIT DIŞI EKONOMİ... İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM... 1 KAYIT DIŞI İSTİHDAM... 1 I. KAYIT DIŞI EKONOMİ... 1 A. Kayıt Dışı Ekonominin Tanımı ve Kapsamı... 1 B. Kayıt Dışı Ekonominin Nedenleri... 4 C. Kayıt Dışı Ekonominin Büyüklüğü...

Detaylı

2002 HANEHALKI BÜTÇE ANKETİ: GELİR DAĞILIMI VE TÜKETİM HARCAMALARINA İLİŞKİN SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

2002 HANEHALKI BÜTÇE ANKETİ: GELİR DAĞILIMI VE TÜKETİM HARCAMALARINA İLİŞKİN SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ TÜRKİYE EKONOMİ KURUMU TARTIŞMA METNİ 2003/6 http://www.tek.org.tr 2002 HANEHALKI BÜTÇE ANKETİ: GELİR DAĞILIMI VE TÜKETİM HARCAMALARINA İLİŞKİN SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Zafer Yükseler Aralık, 2003

Detaylı

C.Can Aktan (ed), Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayını, 2002.

C.Can Aktan (ed), Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayını, 2002. C.Can Aktan (ed), Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayını, 2002. DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI NIN GELİR DAĞILIMINDA ADALETSİZLİK VE YOKSULLUK SORUNUNA YAKLAŞIMI (SEKİZİNCİ

Detaylı

EKONOMİK SÜREÇ İÇİNDE DEVLETİN FONKSİYONLARI KAMU HİZMETLERİ DIŞSALLIKLAR KAMU HARCAMALARININ ARTIŞINA YÖNELİK GÖRÜŞLER

EKONOMİK SÜREÇ İÇİNDE DEVLETİN FONKSİYONLARI KAMU HİZMETLERİ DIŞSALLIKLAR KAMU HARCAMALARININ ARTIŞINA YÖNELİK GÖRÜŞLER 4.bölüm EKONOMİK SÜREÇ İÇİNDE DEVLETİN FONKSİYONLARI KAMU HİZMETLERİ DIŞSALLIKLAR KAMU HARCAMALARININ ARTIŞINA YÖNELİK GÖRÜŞLER EKONOMİK SÜREÇ İÇİNDE DEVLETİN FONKSİYONLARI 1.Kaynak Dağılımında Etkinlik:

Detaylı

2005 YILI İLERLEME RAPORU VE KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİNİN KOPENHAG EKONOMİK KRİTERLERİ ÇERÇEVESİNDE ÖN DEĞERLENDİRMESİ

2005 YILI İLERLEME RAPORU VE KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİNİN KOPENHAG EKONOMİK KRİTERLERİ ÇERÇEVESİNDE ÖN DEĞERLENDİRMESİ 2005 YILI İLERLEME RAPORU VE KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİNİN KOPENHAG EKONOMİK KRİTERLERİ ÇERÇEVESİNDE ÖN DEĞERLENDİRMESİ TEPAV EPRI Dış Politika Etütleri AB Çalışma Grubu 9 Kasım 2005 Ankara Zeynep Songülen

Detaylı

GELİR POLİTİKALARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

GELİR POLİTİKALARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GELİR POLİTİKALARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MİSYON ÇALIŞMASI Tablo 1. Misyon Çalışması Sonuçları Konsolide Misyon Sürdürülebilir kalkınma ve toplumsal refahı arttırmak için, mali disiplin içerisinde, kaynakların

Detaylı

BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİNE PANORAMİK BAKIŞ...

BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİNE PANORAMİK BAKIŞ... İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİNE PANORAMİK BAKIŞ... 1-20 1.1. Temel Makro Ekonomik Göstergelere Göre Türkiye nin Mevcut Durumu ve Dünyadaki Yeri... 1 1.2. Ekonominin Artıları Eksileri; Temel

Detaylı

1 MALİYE BİLİMİNİN ESASLARI VE DİĞER BİLİM DALLARIYLA İLİŞKİSİ

1 MALİYE BİLİMİNİN ESASLARI VE DİĞER BİLİM DALLARIYLA İLİŞKİSİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 MALİYE BİLİMİNİN ESASLARI VE DİĞER BİLİM DALLARIYLA İLİŞKİSİ 11 1.1. Kamu Sektörü Ekonomisi 12 1.1.1. Kamu Maliyesinin Tanımı 13 1.1.2. Kapsam ve Konusu 14 1.1.3. Kamu Maliyesinin

Detaylı

AR&GE BÜLTEN. Ülkemizde Vergi Gelirleri ve Yeni Uygulamalar

AR&GE BÜLTEN. Ülkemizde Vergi Gelirleri ve Yeni Uygulamalar Ülkemizde Vergi Gelirleri ve Yeni Uygulamalar Hande UZUNOĞLU Vergi, yüzyıllar boyunca devletlerin en önemli ve sağlam gelir kaynakları olmuştur. Geçmiş zamanda kimi hükümdarlıklarda halkın üzerine koyduğu

Detaylı

İstihdam Faiz ve Paranın Genel Teorisi, makro iktisadın kökenini oluşturur.

İstihdam Faiz ve Paranın Genel Teorisi, makro iktisadın kökenini oluşturur. 1-John Maynard Keynes in en önemli eseri ve bu eserin içeriği nedir? İstihdam Faiz ve Paranın Genel Teorisi, makro iktisadın kökenini oluşturur. 2-Keynes in geliştirdiği görüş nedir? Toplam talebin istihdamı

Detaylı

İŞLETMELERİN EKONOMİDEKİ ÖNEMİ IMPORTANCE OF ENTERPRISES IN THE ECONOMY

İŞLETMELERİN EKONOMİDEKİ ÖNEMİ IMPORTANCE OF ENTERPRISES IN THE ECONOMY IMPORTANCE OF ENTERPRISES IN THE ECONOMY İşletmelerin bir ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemini, "ekonomik" ve "sosyal" olmak üzere iki açıdan incelemek gerekir. İşletmelerin Ekonomik Açıdan Yeri ve

Detaylı

Avrupa Birliği Lizbon Hedefleri ne UlaĢabiliyor mu?

Avrupa Birliği Lizbon Hedefleri ne UlaĢabiliyor mu? Avrupa Birliği Lizbon Hedefleri ne UlaĢabiliyor mu? Yrd. Doç. Dr. Elif UÇKAN DAĞDEMĠR Anadolu Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü Öğretim Üyesi 1. GĠRĠġ Avrupa Birliği (AB)

Detaylı

KONUT SEKTÖRÜNÜN VERGİ YÜKÜ VE ÖNERİLER 07.05.2013

KONUT SEKTÖRÜNÜN VERGİ YÜKÜ VE ÖNERİLER 07.05.2013 KONUT SEKTÖRÜNÜN VERGİ YÜKÜ VE ÖNERİLER 07.05.2013 A) ÖRNEK BİR KONUT PROJESİ BAZINDA VERGİ YÜKÜ Aşağıdaki çalışmada, örnek olarak 100 konutluk bir gayrimenkul projesi belirli varsayımlarla ele alınarak,

Detaylı

RUS TÜRK İŞADAMLARI BİRLİĞİ (RTİB) AYLIK EKONOMİ RAPORU. Rusya ekonomisindeki gelişmeler: Aralık Rusya Ekonomisi Temel Göstergeler Tablosu

RUS TÜRK İŞADAMLARI BİRLİĞİ (RTİB) AYLIK EKONOMİ RAPORU. Rusya ekonomisindeki gelişmeler: Aralık Rusya Ekonomisi Temel Göstergeler Tablosu RUS TÜRK İŞADAMLARI BİRLİĞİ (RTİB) AYLIK EKONOMİ RAPORU Rusya ekonomisindeki gelişmeler: Aralık Rusya Ekonomisi Temel Göstergeler Tablosu 11 1 13 1 * GSMH (milyar dolar) 1.9..79 1.86 1.3 1.83 1.578 1.61

Detaylı

TRC2 BÖLGESİ NDE İŞSİZLİK ORANI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

TRC2 BÖLGESİ NDE İŞSİZLİK ORANI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME TRC2 BÖLGESİ NDE İŞSİZLİK ORANI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME Hamit BİRTANE Uzman Mart 2012 TRC2 BÖLGESİ NDE İŞSİZLİK ORANI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME Günümüz ekonomilerinin en büyük sorunlarından biri olan

Detaylı

Küresel İktisadi Görünüm

Küresel İktisadi Görünüm MARMARA ÜNİVERSİTESİ İKTİSAT FAKÜLTESİ AYLIK EKONOMİ BÜLTENİ KÜRESEL İKTİSADİ GÖRÜNÜM TÜRKİYE EKONOMİSİ YAKIN DÖNEM BÜYÜME İŞSİZLİK VE BÜYÜME ENFLASYON YÜKSELİYOR Küresel İktisadi Görünüm 28 krizi sonrası

Detaylı

iktisaoa GiRiş 7. Ürettiği mala ilişkin talebin fiyat esnekliği değeri bire eşit olan bir firma, söz konusu

iktisaoa GiRiş 7. Ürettiği mala ilişkin talebin fiyat esnekliği değeri bire eşit olan bir firma, söz konusu 2009 BS 3204-1. şağıdakilerden hangisi dayanıksız mal veya hizmet grubu içerisinde ~ almaz? iktiso GiRiş 5. Gelirdeki bir artış karşısında talebi azalan mallara ne ad verili r? ) Benzin B) Mum C) Ekmek

Detaylı

Tablo 1. Seçilen Ülkeler için Yıllar İtibariyle Hizmetler Sektörü İthalat ve İhracatı (cari fiyatlarla Toplam Hizmetler, cari döviz kuru milyon $)

Tablo 1. Seçilen Ülkeler için Yıllar İtibariyle Hizmetler Sektörü İthalat ve İhracatı (cari fiyatlarla Toplam Hizmetler, cari döviz kuru milyon $) 4.2. HİZMETLER 1. Hizmetler sektörünün ekonomideki ağırlığı bir refah kriteri olarak değerlendirilmektedir (1). (2) tarafından bildirildiği üzere, sanayileşmeyle birlikte, ulaştırma hizmetleri ve belirli

Detaylı

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR...

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR... İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR... 1 1.1. EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER... 3 1.1.1. Romalıların Ekonomik Düşünceleri... 3 1.1.2. Orta Çağ da Ekonomik Düşünceler...

Detaylı

Konu Başlığı: Türk Vergi Sistemindeki Vergilerin Ekonomik Kaynağına Göre Tasnifi

Konu Başlığı: Türk Vergi Sistemindeki Vergilerin Ekonomik Kaynağına Göre Tasnifi GENEL VERGİ TEORİSİ IV Konu Başlığı: Türk Vergi Sistemindeki Vergilerin Ekonomik Kaynağına Göre Tasnifi Kavramlar: Gelirden Alınan Vergiler, Servetten Alınan Vergiler, Harcamalardan Alınan Vergiler Kavramlara

Detaylı

Türkiye de Kadın İşgücünün Durumu: Kocaeli Örneği

Türkiye de Kadın İşgücünün Durumu: Kocaeli Örneği T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ KADIN CALISMALARI ANABİLİM DALI Türkiye de Kadın İşgücünün Durumu: Kocaeli Örneği Yüksek Lisans Bitirme Projesi Derya Demirdizen Proje Danışmanı Prof.

Detaylı

TÜRKİYE DE EKONOMİK KRİZLER VE TARIMA YANSIMALARI

TÜRKİYE DE EKONOMİK KRİZLER VE TARIMA YANSIMALARI TÜRKİYE DE EKONOMİK KRİZLER VE TARIMA YANSIMALARI Prof. Dr. Canan ABAY Dr. Berna Türkekul E.Ü. Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Şubat 2009 KRİZ NEDİR? Kriz, çeşitli bilim dallarında ve aynı zamanda

Detaylı

Ders Notları Dr. Murat ASLAN. Bu notlar; Prof. Dr. ABUZER PINAR ın MALĠYE POLĠTĠKASI ders kitabından faydalanılarak hazırlanmıştır.

Ders Notları Dr. Murat ASLAN. Bu notlar; Prof. Dr. ABUZER PINAR ın MALĠYE POLĠTĠKASI ders kitabından faydalanılarak hazırlanmıştır. Ders Notları Dr. Murat ASLAN Bu notlar; Prof. Dr. ABUZER PINAR ın MALĠYE POLĠTĠKASI ders kitabından faydalanılarak hazırlanmıştır. genişleme trend Daralma Kriz, küçülme 12,00 Reel Büyüme Hızı Oranı 1950-2008

Detaylı

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM EKONOMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM EKONOMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM EKONOMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 1.1 Ekonomi... 1 1.2 Gereksinme(ihtiyaç)... 1 1.3 Mal ve hizmet... 2 1.4 Fayda... 3 1.5 Gelir... 4 1.6 Tüketim... 4 1.7 Üretim... 5 1.8 Üretim

Detaylı

İŞLETMELERİN AMAÇLARI. İşletmenin Genel Amaçları Arası Denge 24.03.2014. Genel nitelikli kuruluş ve faaliyet amaçları Özel nitelikli amaçlar

İŞLETMELERİN AMAÇLARI. İşletmenin Genel Amaçları Arası Denge 24.03.2014. Genel nitelikli kuruluş ve faaliyet amaçları Özel nitelikli amaçlar İŞLETMELERİN AMAÇLARI Genel nitelikli kuruluş ve faaliyet amaçları Özel nitelikli amaçlar Yrd.Doç.Dr. Gaye Açıkdilli Yrd.Doç.Dr. Erdem Kırkbeşoğlu İşletmenin Genel Amaçları Arası Denge Kar ın İşlevleri

Detaylı

VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2008/62 TARİH: 21.01.2008

VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2008/62 TARİH: 21.01.2008 VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2008/62 TARİH: 21.01.2008 KONU 2009 Yılı Vergiden Muaf Yemek Yardımı 2008 yılı için belirlenen yeniden değerleme oranı 387 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde %12 olarak

Detaylı

ĐSTĐHDAM AÇISINDAN ĐLK 250 Prof. Dr. Şükrü Kızılot Gazi Üniversitesi Arş.Gör.Özgür Şahan Gazi Üniversitesi

ĐSTĐHDAM AÇISINDAN ĐLK 250 Prof. Dr. Şükrü Kızılot Gazi Üniversitesi Arş.Gör.Özgür Şahan Gazi Üniversitesi 1 ĐSTĐHDAM AÇISINDAN ĐLK 250 Prof. Dr. Şükrü Kızılot Gazi Üniversitesi Arş.Gör.Özgür Şahan Gazi Üniversitesi 1- Genel Olarak Bir ekonominin başarı ölçütlerinden birisi de istihdam yaratma kapasitesidir.

Detaylı

MAKROİKTİSAT BÖLÜM 1: MAKROEKONOMİYE GENEL BİR BAKIŞ. Mikro kelimesi küçük, Makro kelimesi ise büyük anlamına gelmektedir.

MAKROİKTİSAT BÖLÜM 1: MAKROEKONOMİYE GENEL BİR BAKIŞ. Mikro kelimesi küçük, Makro kelimesi ise büyük anlamına gelmektedir. 68 MAKROİKTİSAT BÖLÜM 1: MAKROEKONOMİYE GENEL BİR BAKIŞ Mikro kelimesi küçük, Makro kelimesi ise büyük anlamına gelmektedir. Mikroiktisat küçük ekonomik birimler (hanehalkı, firmalar ve piyasalar) ile

Detaylı

ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME ( )

ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME ( ) ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME (2014-2016) I- Dünya Ekonomisine İlişkin Öngörüler Orta Vadeli Program ın (OVP) global makroekonomik çerçevesi oluşturulurken, 2014-2016 döneminde; küresel büyümenin

Detaylı

Yerelleşme, en genel anlamda, kamu hizmetleri sorumluluk ve yetkilerinin merkezi hükümetten yarı-bağımsız hükümet veya organizasyonlara veya özel

Yerelleşme, en genel anlamda, kamu hizmetleri sorumluluk ve yetkilerinin merkezi hükümetten yarı-bağımsız hükümet veya organizasyonlara veya özel YERELLEŞME NEDİR? Yerelleşme, en genel anlamda, kamu hizmetleri sorumluluk ve yetkilerinin merkezi hükümetten yarı-bağımsız hükümet veya organizasyonlara veya özel sektöre ya da alt yönetsel birimlere

Detaylı

ORTA VADELİ PROGRAM ( ) 8 Ekim 2014

ORTA VADELİ PROGRAM ( ) 8 Ekim 2014 ORTA VADELİ PROGRAM (2015-201) 8 Ekim 2014 DÜNYA EKONOMİSİ 2 2005 2006 200 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 T 2015 T Küresel Büyüme (%) Küresel büyüme oranı kriz öncesi seviyelerin altında seyretmektedir.

Detaylı

Plan Ödemeler Dengesi, tanım, kapsamı Ana Hesap Grupları Cari Denge, Sermaye Hesabı Dengesi Farklı Ödemeler Dengesi Tanımları Otonom ve Denkleştirici

Plan Ödemeler Dengesi, tanım, kapsamı Ana Hesap Grupları Cari Denge, Sermaye Hesabı Dengesi Farklı Ödemeler Dengesi Tanımları Otonom ve Denkleştirici Ödemeler Dengesi Doç. Dr. Dilek Seymen Araş. Gör. Aslı Seda Bilman 1 Plan Ödemeler Dengesi, tanım, kapsamı Ana Hesap Grupları Cari Denge, Sermaye Hesabı Dengesi Farklı Ödemeler Dengesi Tanımları Otonom

Detaylı

İktisadi Planlamayı Gerektiren Unsurlar İKTİSADİ PLANLAMA GEREĞİ 2

İktisadi Planlamayı Gerektiren Unsurlar İKTİSADİ PLANLAMA GEREĞİ 2 İktisadi Planlamayı Gerektiren Unsurlar İKTİSADİ PLANLAMA GEREĞİ 2 PLANLAMAYI GEREKTİREN UNSURLAR Sosyalist model-kurumsal tercihler Piyasa başarısızlığı Gelişmekte olan ülkelerin kalkınma sorunları 2

Detaylı

TİCARÎ SIR, BANKA SIRRI VE MÜŞTERİ SIRRI HAKKINDA KANUN TASARISI

TİCARÎ SIR, BANKA SIRRI VE MÜŞTERİ SIRRI HAKKINDA KANUN TASARISI TİCARÎ SIR, BANKA SIRRI VE MÜŞTERİ SIRRI HAKKINDA KANUN TASARISI Amaç ve kapsam MADDE 1- (1) Bu Kanunun amacı; kamu kurum ve kuruluşları ile iktisadî, ticarî ve malî sektörlerde üretim, tüketim ve hizmet

Detaylı

Türkiye Ekonomisi 2000 li yıllar

Türkiye Ekonomisi 2000 li yıllar Türkiye Ekonomisi 2000 li yıllar Prof.Dr. İlkay Dellal Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü TÜRKİYE EKONOMİSİ DERS NOTLARI 1 1999 17 Ağustos 1999 depremi Marmara bölgesinde Üretim,

Detaylı

V E R G İ A K T Ü E L

V E R G İ A K T Ü E L S A Y I 1 N İ S A N 2 0 1 7 V E R G İ A K T Ü E L 6 8 7 S A Y I L I K H K İ L E S A Ğ L A N A N S G K P R İ M İ V E R V E R G İ T E Ş V İ K L E R İ Tüm hakları WİSDOM DD adına saklıdır. S A Y F A 1 W I

Detaylı

8. BÖLÜM STAGFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKASI. Dr. Süleyman BOLAT

8. BÖLÜM STAGFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKASI. Dr. Süleyman BOLAT 8. BÖLÜM STAGFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKASI 1 STAGFLASYON Stagflasyon: Üretimde görülen durgunluk ve fiyatlarda yaşanan artışın bir araya gelmesidir. - Durgunluk içinde enflasyon: Reel ekonomik

Detaylı

ÜZERĠNE BĠR DEĞERLENDĠRME

ÜZERĠNE BĠR DEĞERLENDĠRME ġanliurfa DA ĠġSĠZLĠK ORANI ÜZERĠNE BĠR DEĞERLENDĠRME Hamit BĠRTANE Uzman Ekim 2011 % T. C. ġanliurfa DA ĠġSĠZLĠK ORANI ÜZERĠNE BĠR DEĞERLENDĠRME Günümüz ekonomilerinin en büyük sorunlarından biri olan

Detaylı

Büyümeyi Sürdürmek: Yurtiçi Tasarrufların Önemi

Büyümeyi Sürdürmek: Yurtiçi Tasarrufların Önemi Büyümeyi Sürdürmek: Yurtiçi Tasarrufların Önemi Eser Pirgan Matur Ekonomik Modeller ve Stratejik Araştırmalar Dairesi Kalkınma Bakanlığı 24 Ekim 2014 03.11.2014 1 Sunum Planı Yurtiçi Tasarrufların Kalkınma

Detaylı

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ VİZYON BELGESİ (TASLAK) Türkiye 2053 Stratejik Lokomotif Sektörler MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ Millet Hafızası ve Devlet Aklının bize bıraktığı miras ve tarihî misyon, İstanbul un Fethinin

Detaylı

TASFİYE İŞLERİ DÖNER SERMAYE İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

TASFİYE İŞLERİ DÖNER SERMAYE İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TASFİYE İŞLERİ DÖNER SERMAYE İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MİSYON ÇALIŞMASI Tablo 1. Misyon Çalışması Sonuçları Konsolide Misyon Toplumun refahı, ekonomik kalkınmanın sağlanması ve kamu kurumlarının mali

Detaylı

2012 YILI OCAK-EYLÜL DÖNEMİ BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ 2012 YIL SONU BÜTÇE TAHMİNLERİ 2013 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE TASARISI MEHMET ŞİMŞEK MALİYE BAKANI

2012 YILI OCAK-EYLÜL DÖNEMİ BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ 2012 YIL SONU BÜTÇE TAHMİNLERİ 2013 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE TASARISI MEHMET ŞİMŞEK MALİYE BAKANI 212 YILI OCAK-EYLÜL DÖNEMİ BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ 212 YIL SONU BÜTÇE TAHMİNLERİ 213 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE TASARISI 16 EKİM 212 MEHMET ŞİMŞEK MALİYE BAKANI www.maliye.gov.tr EKONOMİK GÖRÜNÜM Küresel

Detaylı

FİNANSAL YÖNETİME İLİŞKİN GENEL İLKELER. Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ

FİNANSAL YÖNETİME İLİŞKİN GENEL İLKELER. Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ FİNANSAL YÖNETİME İLİŞKİN GENEL İLKELER Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ 1 İçerik Finansal Yönetim, Amaç ve İşlevleri Piyasalar, Yatırımlar ve Finansal Yönetim Arasındaki İlişkiler İşletmelerde Vekalet Sorunu (Asil

Detaylı

SİRKÜLER. Sirküler Tarihi: Sirküler No: 2016/ Yılı Gelir Vergisi Tarifesi ile Bazı İstisna ve İndirim Tutarları

SİRKÜLER. Sirküler Tarihi: Sirküler No: 2016/ Yılı Gelir Vergisi Tarifesi ile Bazı İstisna ve İndirim Tutarları SİRKÜLER Sirküler Tarihi: 28.12.2016 Sirküler No: 2016/75 2017 Yılı Gelir Vergisi Tarifesi ile Bazı İstisna ve İndirim Tutarları Gelir Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 296) 27 Aralık 2016 Tarihli Resmi

Detaylı

FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4

FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4 FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4 Prof. Dr. Yıldırım Beyazıt ÖNAL 6. HAFTA 4. GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERE ULUSLAR ARASI FON HAREKETLERİ Gelişmekte olan ülkeler, son 25 yılda ekonomik olarak oldukça

Detaylı

YENİ TEŞVİK YASASININ AVANTAJLARINDAN DAHA YÜKSEK ORANLARDA YARARLANMAK İÇİN SON GÜN 31.12.2013

YENİ TEŞVİK YASASININ AVANTAJLARINDAN DAHA YÜKSEK ORANLARDA YARARLANMAK İÇİN SON GÜN 31.12.2013 Erdoğan Karahan Yeminli Mali Müşavir İstanbul Denetim ve YMM AŞ. Genel Müdürü erdogankarahan@istanbulymm.com YENİ TEŞVİK YASASININ AVANTAJLARINDAN DAHA YÜKSEK ORANLARDA YARARLANMAK İÇİN SON GÜN 31.12.2013

Detaylı

TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER (NİSAN 2015)

TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER (NİSAN 2015) TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER (NİSAN 2015) Hane Halkı İşgücü İstatistikleri 2014 te Türkiye de toplam işsizlik %10,1, tarım dışı işsizlik ise %12 olarak gerçekleşti. Genç nüfusta ise işsizlik

Detaylı

Ödemeler Dengesi Doç. Dr. Dilek Seymen Araş. Gör. Aslı Seda Bilman 1 Plan Ödemeler Dengesi, tanım, kapsamı Ana Hesap Grupları Cari Denge, Sermaye Hesabı Dengesi Farklı Ödemeler Dengesi Tanımları Otonom

Detaylı

ÇALIŞMA EKONOMİSİ II

ÇALIŞMA EKONOMİSİ II ÇALIŞMA EKONOMİSİ II KISA ÖZET KOLAYAOF DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ.

Detaylı

izlenmiştir. Çin Halk Cumhuriyeti 1949 yılında kurulmuştur. IMF'ye bağlıbirimler: Guvernörler Konseyi, İcra Kurulu, Geçici Kurul, Kalkınma Kurulu

izlenmiştir. Çin Halk Cumhuriyeti 1949 yılında kurulmuştur. IMF'ye bağlıbirimler: Guvernörler Konseyi, İcra Kurulu, Geçici Kurul, Kalkınma Kurulu DÜNYA EKONOMİSİ Teknoloji, nüfus ve fikir hareketlerini içeren itici güce birinci derecede itici güç denir. Global işbirliği ağıgünümüzde küreselleşmişyeni ekonomik yapının belirleyicisidir. ASEAN ekonomik

Detaylı

Eğitimin Ekonomik Temelleri

Eğitimin Ekonomik Temelleri Eğitimin Ekonomik Temelleri Ekonomi, doğadaki kıt kaynakların en verimli biçimde kullanılması artırılması inceleyen bir bilim dalıdır. İnsanlar var oluşlarının itibaren doğadaki kaynakları kullanarak yaşamlarını

Detaylı

MALİYE TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

MALİYE TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI MALİYE TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI Anabilim Dalı: Maliye PROGRAMIN TANIMI: Maliye Tezsiz Yüksek Lisansı programının amacı; kamu ve özel sektör sistemi içerisindeki problemleri ve ihtiyaçları analiz edebilecek,

Detaylı

Ekonomik Göstergeler Neyi Gösteriyor? 2013 e Bakış ve 2014 Beklentileri

Ekonomik Göstergeler Neyi Gösteriyor? 2013 e Bakış ve 2014 Beklentileri www.pwc.com.tr. 12. Çözüm Ortaklığı Platformu Ekonomik Göstergeler Neyi Gösteriyor? 2013 e Bakış ve 2014 Beklentileri İçerik 1. 2013 Nasıl Geçti? 2. 2014 e İlişkin Beklentiler 3. Makroekonomiyle Vergi

Detaylı

Maliye Bakanı Sayın Mehmet Şimşek in Konuşma Metni

Maliye Bakanı Sayın Mehmet Şimşek in Konuşma Metni GSO-TOBB-TEPAV Girişimcilik Merkezinin Açılışı Kredi Garanti Fonu Gaziantep Şubesi nin Açılışı Proje Değerlendirme ve Eğitim Merkezi nin Açılışı Dünya Bankası Gaziantep Bilgi Merkezi Açılışı 23 Temmuz

Detaylı

KAYIT DIŞI EKONOMİ. Erkan KARAARSLAN

KAYIT DIŞI EKONOMİ. Erkan KARAARSLAN KAYIT DIŞI EKONOMİ Erkan KARAARSLAN A. Kayıt Dışı Ekonominin Tanımı ve Kapsamı Günümüz ekonomilerinin önemli sorunlarından birisi olan kayıt dışı ekonomi, nedenleri, sonuçları ve işleyişi bakımından karmaşık

Detaylı

GELİR VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ (Seri No:266)

GELİR VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ (Seri No:266) SİRKÜLER RAPOR Sirküler Tarihi: 02.01.2008 Sirküler No: 2008/2 GELİR VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ (Seri No:266) 28.12.2007 tarih ve 26740 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 266 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği

Detaylı

2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi

2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi 2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisadi ve Mali Analiz Yüksek Lisansı Bütçe Uygulamaları ve Mali Mevzuat Dersi Kıvanç

Detaylı

Yeminli Mali Müşavirlik Bağımsız Denetim ve Danışmanlık. Konu : Tarihinden İtibaren Uygulanacak Olan Gelir Vergisi Maktu Had ve Tutarları

Yeminli Mali Müşavirlik Bağımsız Denetim ve Danışmanlık. Konu : Tarihinden İtibaren Uygulanacak Olan Gelir Vergisi Maktu Had ve Tutarları No : 2010-075 Tarih : 30.12.2010 Konu : 01.01.2011 Tarihinden İtibaren Uygulanacak Olan Gelir Vergisi Maktu Had ve Tutarları Gelir Vergisi Kanununun 21, 23/8, 31, 47, 48, mükerrer 80, 82, 86. maddelerinde

Detaylı

inşaat SEKTÖRÜ 2015 YILI ÖNGÖRÜLERİ

inşaat SEKTÖRÜ 2015 YILI ÖNGÖRÜLERİ 2014 EKİM SEKTÖREL inşaat SEKTÖRÜ 2015 YILI ÖNGÖRÜLERİ Nurel KILIÇ OECD verilerine göre, 2017 yılında Türkiye, Çin ve Hindistan dan sonra en yüksek büyüme oranına sahip üçüncü ülke olacaktır. Sabit fiyatlarla

Detaylı

TARIM DIŞI İŞSİZLİK ARTIŞTA (Temmuz Ağustos - Eylül)

TARIM DIŞI İŞSİZLİK ARTIŞTA (Temmuz Ağustos - Eylül) TARIM DIŞI İŞSİZLİK ARTIŞTA (Temmuz Ağustos - Eylül) HAZIRLAYAN 18.02.2014 Prof. Dr. Halis Yunus ERSÖZ Prof. Dr. Mustafa DELİCAN Doç. Dr. Levent ŞAHİN ÖZET Türkiye genelinde Eylül ayında geçen yılın aynı

Detaylı

[BELGE BAŞLIĞI] [Belge alt konu başlığı] [TARİH] TURMOB [Şirket adresi]

[BELGE BAŞLIĞI] [Belge alt konu başlığı] [TARİH] TURMOB [Şirket adresi] [BELGE BAŞLIĞI] [Belge alt konu başlığı] [TARİH] TURMOB [Şirket adresi] 12.12.2018/190-1 ÖZEL MEVZUAT SİRKÜLERİ 2019 YILINDA İŞLETME HESABI ESASI VE BİLANÇO ESASINA GÖRE DEFTER TUTMA VE SINIF DEĞİŞTİRME

Detaylı

TÜRKİYE DE VE DÜNYA DA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

TÜRKİYE DE VE DÜNYA DA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TÜRKİYE DE VE DÜNYA DA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramı Geleneksel anlamıyla iş sağlığı ve güvenliği; işyerlerini işin yürütümü nedeniyle oluşan tehlikelerden uzaklaştırmak ve sağlığa

Detaylı

tepav Nisan2011 N DEĞERLENDİRMENOTU 2008 Krizinin Kadın ve Erkek İşgücüne Etkileri Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı

tepav Nisan2011 N DEĞERLENDİRMENOTU 2008 Krizinin Kadın ve Erkek İşgücüne Etkileri Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı DEĞERLENDİRMENOTU Nisan2011 N201127 tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Ayşegül Dinççağ 1 Araştırmacı, Ekonomi Etütleri Hasan Çağlayan Dündar 2 Araştırmacı, Ekonomi Etütleri 2008 Krizinin

Detaylı

PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ YATIRIM MALĐYETLERĐ AÇIKLIK EKO OMĐK VE POLĐTĐK ĐSTĐKRAR FĐ A SAL ĐSTĐKRAR

PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ YATIRIM MALĐYETLERĐ AÇIKLIK EKO OMĐK VE POLĐTĐK ĐSTĐKRAR FĐ A SAL ĐSTĐKRAR FDI doğrudan yabancı yatırım, bir ülke borsasında işlem gören şirketlerin hisselerinin bir diğer ülke veya ülkelerin kuruluşları tarafından satın alınmasını ifade eden portföy yatırımları dışında kalan

Detaylı

2014 OCAK AYI İŞSİZLİK RAPORU

2014 OCAK AYI İŞSİZLİK RAPORU 2014 OCAK AYI İŞSİZLİK RAPORU HAZIRLAYAN 27.04.2014 RAPOR Prof. Dr. Halis Yunus ERSÖZ Prof. Dr. Mustafa DELİCAN Doç. Dr. Levent ŞAHİN 1. İşgücü Türkiye İşgücü Piyasasının Genel Görünümü Toplam nüfusun

Detaylı

SAĞLIK HARCAMALARINDA SON DURUM

SAĞLIK HARCAMALARINDA SON DURUM 1 SAĞLIK HARCAMALARINDA SON DURUM Temmuz 2018 Sağlık harcamaları ekonomik kriz sonrası yaşadığı düşüşten sonra artma eğilimi göstermiştir. 2016 yılında sağlık harcamaları, 2017 yılında beklenenden daha

Detaylı

1. SOSYAL SERMAYE 1. (1) (2) 2. (3). (4) 3. (5) (6) 4.

1. SOSYAL SERMAYE 1. (1) (2) 2. (3). (4) 3. (5) (6) 4. 1. SOSYAL SERMAYE 1. Sosyal sermaye OECD tarafından grup içerisinde ya da gruplar arasında işbirliğini kolaylaştıran anlayışlar, paylaşılan değerler, normlarla birlikte ağlar olarak tanımlanmaktadır (1).

Detaylı

SİRKÜLER NO: POZ-2011/ 07 İST. 10/01/2011

SİRKÜLER NO: POZ-2011/ 07 İST. 10/01/2011 SİRKÜLER NO: POZ-2011/ 07 İST. 10/01/2011 Gelir Vergisi Kanununda yer alan ve 2011 yılında uygulanacak yeni hadlere ilişkin 278 sıra no.lu Gelir Vergisi Kanunu Genel Tebliği 29 Aralık 2010 tarih ve 27800

Detaylı

YENİ VARLIK BARIŞI KANUNU ÖZET BİLGİLER

YENİ VARLIK BARIŞI KANUNU ÖZET BİLGİLER YENİ VARLIK BARIŞI KANUNU ÖZET BİLGİLER Varlık Barışına ilişkin düzenlemeleri de içeren 21.05.2013 tarih ve 6486 sayılı Kanun 29.05.2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanun un

Detaylı

TAM REKABET PİYASASINDA DENGE FİYATININ OLUŞUMU (KISMÎ DENGE)

TAM REKABET PİYASASINDA DENGE FİYATININ OLUŞUMU (KISMÎ DENGE) Ünite 10: TAM REKABET PİYASASINDA DENGE FİYATININ OLUŞUMU (KISMÎ DENGE) Tam rekabetçi bir piyasada halen çalışmakta olan firmalar kısa dönemde normal kârın üzerinde kâr elde ediyorlarsa piyasaya yeni firmalar

Detaylı

INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015

INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı IMF Küresel Ekonomik

Detaylı

Değerli Basın Mensupları, Değerli Basın Mensupları,

Değerli Basın Mensupları, Değerli Basın Mensupları, Değerli Basın Mensupları, Basın toplantımıza hoş geldiniz. Sizleri saygıyla selamlıyorum. Bu toplantıda sizleri ana hatları itibarıyla Yeni Gelir Vergisi Kanunu Tasarısı hakkında bilgilendirmek istiyorum.

Detaylı

Kayıtdışı İstihdama Dair Yanıtlanmayı Bekleyen Bazı Sorular

Kayıtdışı İstihdama Dair Yanıtlanmayı Bekleyen Bazı Sorular PLATFORM NOTU'15 / P-3 Yayınlanma Tarihi: 05.02.2015 * Kayıtdışı İstihdama Dair Yanıtlanmayı Bekleyen Bazı Sorular Cem Başlevent 1 YÖNETİCİ ÖZETİ Son yıllarda yaşanan olumlu gelişmelere rağmen, kayıtdışı

Detaylı

Bölüm 5 ARZ VE TALEP UYGULAMALARI

Bölüm 5 ARZ VE TALEP UYGULAMALARI Bölüm 5 ARZ VE TALEP UYGULAMALARI Neler Öğreneceğiz? Hükümet Müdahalelerinin denge Oluşumlarına Etkileri Fiyat Kontrolleri Taban ve Tavan Fiyat Uygulamaları Asgari Ücret Politikası Tarımsal Destekleme

Detaylı

278 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği Yayımlandı DUYURU NO:2011/08

278 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği Yayımlandı DUYURU NO:2011/08 İstanbul, 03. 01. 2011 278 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği Yayımlandı DUYURU NO:2011/08 29.12.2010 Tarih ve 27800 (6. Mükerrer) Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 278 Seri No.lu Gelir Vergisi Kanunu

Detaylı

1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 13 1.1.İktisadın Konusu ve Kapsamı 14 1.2. İktisadın Bölümleri 15 1.2.1.Mikro ve Makro İktisat 15 1.2.2. Pozitif İktisat ve Normatif İktisat

Detaylı

İŞBİRLİĞİ YAPILACAK KURUM/KURULUŞ. Maliye Bakanlığı Hazine Müsteşarlığı ASPB SGK KOSGEB. Maliye Bakanlığı SGK KOSGEB

İŞBİRLİĞİ YAPILACAK KURUM/KURULUŞ. Maliye Bakanlığı Hazine Müsteşarlığı ASPB SGK KOSGEB. Maliye Bakanlığı SGK KOSGEB TEKSTİL VE HAZIR GİYİM SEKTÖRÜ 1. Sektörde mevcut istihdam imkanları geliştirilecektir. 1.1 Kadın istihdamı (İstihdam Hizmetleri Dairesi Başkanlığı) Hazine Müsteşarlığı ASPB Kadın istihdamını geliştirmeye

Detaylı

SEDEFED REKABET KONGRESİ Büyüme Dinamikleri Üzerine Bir Tartışma

SEDEFED REKABET KONGRESİ Büyüme Dinamikleri Üzerine Bir Tartışma SEDEFED REKABET KONGRESİ Büyüme Dinamikleri Üzerine Bir Tartışma Panel: Özel Sektörün Büyümeye Yaklaşımı, Şirketler Kesiminden Uygulama Örnekleri İstanbul 8 Kasım 2007 Ülkemiz son 5 yılda hızlı bir büyüme

Detaylı

Mevsimlik Çalışma Arttı, İşsizlik Azaldı: Nisan, Mayıs, Haziran Dönemi

Mevsimlik Çalışma Arttı, İşsizlik Azaldı: Nisan, Mayıs, Haziran Dönemi Mevsimlik Çalışma Arttı, İşsizlik Azaldı: Nisan, Mayıs, Haziran Dönemi HAZIRLAYAN.0. Prof. Dr. Mustafa DELİCAN İnsan Kaynakları Araştırma Merkezi Doç. Dr. Levent ŞAHİN - İnsan Kaynakları Araştırma Merkezi

Detaylı

FİNAL ÖNCESİ ÇÖZÜMLÜ DENEME MALİYE POLİTİKASI 1 SORULAR

FİNAL ÖNCESİ ÇÖZÜMLÜ DENEME MALİYE POLİTİKASI 1 SORULAR SORULAR 1- Genişletici maliye politikası uygulanması sonucunda faiz oranının yükselmesine bağlı olarak özel yatırım harcamalarının azalması durumuna ne ad verilir? A) Dışlama etkisi B) Para yanılsaması

Detaylı

KONU 1: TÜRKİYE EKONOMİSİNDE ( ) İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ ve YATIRIMLAR İLİŞKİSİ (DOĞRUSAL BAĞINTI ÇÖZÜMLEMESİ) Dr. Halit Suiçmez(iktisatçı-uzman)

KONU 1: TÜRKİYE EKONOMİSİNDE ( ) İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ ve YATIRIMLAR İLİŞKİSİ (DOĞRUSAL BAĞINTI ÇÖZÜMLEMESİ) Dr. Halit Suiçmez(iktisatçı-uzman) KONU 1: TÜRKİYE EKONOMİSİNDE (1987-2007) İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ ve YATIRIMLAR İLİŞKİSİ (DOĞRUSAL BAĞINTI ÇÖZÜMLEMESİ) Dr. Halit Suiçmez(iktisatçı-uzman) NE YAPILDI? ÖZET - Bu çalışmada, işgücü verimliliği

Detaylı

KAMU FİNANSMANI VE BORÇ GÖSTERGELERİ

KAMU FİNANSMANI VE BORÇ GÖSTERGELERİ KAMU FİNANSMANI VE BORÇ GÖSTERGELERİ HAZIRLAYAN 21.05.2014 RAPOR Doç. Dr. Binhan Elif YILMAZ Araş.Gör. Sinan ATAER 1. KAMU FİNANSMANI Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi, 2013 yılı sonunda 18.849 milyon TL açık

Detaylı

VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2009/82 TARİH: Gelir Vergisi Kanunu nda Yer Alan Had ve Tutarlara İlişkin 273 no.lu G.V.K.

VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2009/82 TARİH: Gelir Vergisi Kanunu nda Yer Alan Had ve Tutarlara İlişkin 273 no.lu G.V.K. VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2009/82 TARİH: 29.12.2009 KONU Gelir Vergisi Kanunu nda Yer Alan Had ve Tutarlara İlişkin 273 no.lu G.V.K. Genel Tebliği Gelir Vergisi Kanunu nun 21, 23/8, 31, 47, 48, mükerrer 80,

Detaylı

SİRKÜLER 2019/3. Gelir Vergisi Kanununda Bulunan Tarife, Had ve Tutarlarda Değişiklik

SİRKÜLER 2019/3. Gelir Vergisi Kanununda Bulunan Tarife, Had ve Tutarlarda Değişiklik Sayı :2019/S-3 Konu : Gelir Vergisi Kanununda Bulunan Tarife, Had ve Tutarlarda Değişiklik Ankara,02.01.2019 SİRKÜLER 2019/3 Gelir Vergisi Kanununda Bulunan Tarife, Had ve Tutarlarda Değişiklik 29 Aralık

Detaylı

Ücretlerin Vergilendirilmesinde Uygulanacak Tarife ile Diğer Çeşitli Had ve. Tutarlar 2016 Yılında Uygulanmak Üzere Yeniden Belirlendi.

Ücretlerin Vergilendirilmesinde Uygulanacak Tarife ile Diğer Çeşitli Had ve. Tutarlar 2016 Yılında Uygulanmak Üzere Yeniden Belirlendi. Ücretlerin Vergilendirilmesinde Uygulanacak Tarife ile Diğer Çeşitli Had ve Tutarlar 2016 Yılında Uygulanmak Üzere Yeniden Belirlendi. Numara : 1 Tarih : 1.1.2016 VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2016/1 KONU: Ücretlerin

Detaylı

2012 yılı merkezi yönetim bütçesine bakış

2012 yılı merkezi yönetim bütçesine bakış Değişmeyen yapısal sorunlar ışığında 2012 yılı merkezi yönetim bütçesine bakış GİRİŞ Bütçe, öncelikle yürütme organının kamunun ihtiyaçlarını belirlemesi ve bunların karşılanması için halktan toplanacak

Detaylı

KATMA DEĞER VERGİSİNDE SORUMLULUK

KATMA DEĞER VERGİSİNDE SORUMLULUK Yrd. Doç. Dr. ERKAN AYDIN Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye Bölümü Mali Hukuk Anabilim Dalı Öğretim Üyesi KATMA DEĞER VERGİSİNDE SORUMLULUK İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... vii İÇİNDEKİLER...ix

Detaylı

Dr. A. Tarık GÜMÜŞ Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kamu Hukuku Anabilim Dalı. Sosyal Devlet Anlayışının Gelişimi ve Dönüşümü

Dr. A. Tarık GÜMÜŞ Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kamu Hukuku Anabilim Dalı. Sosyal Devlet Anlayışının Gelişimi ve Dönüşümü Dr. A. Tarık GÜMÜŞ Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kamu Hukuku Anabilim Dalı Sosyal Devlet Anlayışının Gelişimi ve Dönüşümü İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... vii İÇİNDEKİLER...xi KISALTMALAR... xvii GİRİŞ...1 Birinci

Detaylı

A Y L I K EKONOMİ BÜLTEN İ

A Y L I K EKONOMİ BÜLTEN İ Ocak 07 Nisan 07 Temmuz 07 Ekim 07 Ocak 08 Nisan 08 Temmuz 08 Ekim 08 Ocak 09 Nisan 09 Temmuz 09 Ekim 09 Ocak 10 Nisan 10 Temmuz 10 Ekim 10 Ocak 11 Nisan 11 Temmuz 11 Ekim 11 Ocak 12 Nisan 12 Temmuz 12

Detaylı

Gelir Vergisi Genel Tebliği. Seri, Sıra Numarası, No : 266 Sayılı GVK. 28 Aralık 2007 CUMA. Resmi Gazete. Sayı : TEBLİĞ. Maliye Bakanlığından:

Gelir Vergisi Genel Tebliği. Seri, Sıra Numarası, No : 266 Sayılı GVK. 28 Aralık 2007 CUMA. Resmi Gazete. Sayı : TEBLİĞ. Maliye Bakanlığından: Gelir Vergisi Genel Tebliği Seri, Sıra Numarası, No : 266 Sayılı GVK 28 Aralık 2007 CUMA Resmi Gazete Sayı : 26740 TEBLİĞ Maliye Bakanlığından: GELİR VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ (SERİ NO: 266) 1 / 14 193 sayılı

Detaylı

Finansal Kesim Dışındaki Firmaların Yurtdışından Sağladıkları Döviz Krediler (Milyon ABD Doları)

Finansal Kesim Dışındaki Firmaların Yurtdışından Sağladıkları Döviz Krediler (Milyon ABD Doları) Bankalardan sağlanan dövizli kredilerde vergisel maliyetler Melike Kılınç I. Giriş Şirketlerin yurtdışı ithalat ihracat işlemleri, döviz cinsinden pozisyon tutmak istemeleri, nihai ürünlerini ya da hizmetlerini

Detaylı

A Y L I K EKONOMİ BÜLTENİ

A Y L I K EKONOMİ BÜLTENİ M A R M A R A Ü N İ V E R S İ T E S İ İ K T İ S A T F A K Ü L T E S İ A Y L I K EKONOMİ BÜLTENİ CARİ İŞLEMLER DENGESİ DIŞ TİCARET DENGESİ BORÇLANMA GÖSTERGELERİ VE CARİ İŞLEMLER DENGESİ NET ULUSLARARASI

Detaylı

KONU: 302 SERİ NO'LU GELİR VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ. GENELGE (Sadece Müşterilerimiz içindir)

KONU: 302 SERİ NO'LU GELİR VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ. GENELGE (Sadece Müşterilerimiz içindir) Genelge : 2018/07 05.01.2018 GENELGE (Sadece Müşterilerimiz içindir) Açıklama; 302 Seri No lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde; 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 21, 23/8, 31, 47, 48, mükerrer 80, 82, 86,

Detaylı

TÜRKİYE DE 2013 YILINDA ENFLASYON YEŞİM CAN

TÜRKİYE DE 2013 YILINDA ENFLASYON YEŞİM CAN TÜRKİYE DE 2013 YILINDA ENFLASYON YEŞİM CAN KIRKLARELİ-2014 Kırklareli Üniversitesi Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi TÜRKİYE DE 2013 YILINDA ENFLASYON HAZIRLAYAN YEŞİM CAN Adres: Ekonomik ve Sosyal

Detaylı

Ön Ödemeli Konut Satışlarında Sözleşmeden Dönme Hakkında Değişiklik

Ön Ödemeli Konut Satışlarında Sözleşmeden Dönme Hakkında Değişiklik BÜLTEN NO:101 Ön Ödemeli Konut Satışlarında Sözleşmeden Dönme Hakkında Değişiklik 684 sayılı KHK ile Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun un ön ödemeli konut satışına ilişkin 45.maddesi değiştirilmiştir.

Detaylı

TÜRK VERGİ SİSTEMİ DERS NOTU 3.DERS

TÜRK VERGİ SİSTEMİ DERS NOTU 3.DERS TÜRK VERGİ SİSTEMİ DERS NOTU 3.DERS III. ÜCRETLER Ücret, işverene tabi ve belli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen

Detaylı

EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Nisan 2013, No: 58

EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Nisan 2013, No: 58 EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Nisan 2013, No: 58 i Bu sayıda; Ocak ayı işgücü ve istihdam verileri; Ocak-Mart Merkezi Yönetim Bütçe Sonuçları, IMF Küresel Ekonomik Görünüm Raporu değerlendirilmiştir.

Detaylı