Major Depresif Bozukluk

Transkript

1 Moleküler Modelleme Yöntemiyle Tasarlanan Yeni Monoamin Oksidaz-A Enzim İnhibitörü Selektif 2-pirazolin Türevlerinin Antidepresan Aktivitelerinin Tayini Telli G 1, Salgın-Gökşen U 2, Yalovaç A 3, Çiftçi-Yabanoğlu S 3,Uçar G 3, Gökhan-Kelekçi N 2, Tel BC 1 1 Farmakoloji Anabilim Dalı, 2 Farmasötik Kimya Anabilim Dalı, 3 Biyokimya Anabilim Dalı, Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Ankara.

2 GİRİŞ

3 Major Depresif Bozukluk En sık görülen duygudurum bozukluğu Gelişmiş ülkelerde nüfusun yaklaşık %15 i EMOSYONEL SEMPTOMLAR => Mutsuzluk, kötümserlik, kendine saygıda azalma, motivasyon kaybı, intihar eğilimi BİYOLOJİK SEMPTOMLAR => Düşünce ve hareketlerde retardasyon, libido kaybı, uyku bozuklukları, iştah kaybı/artışı

4 Antidepresanlar Trisiklik Antidepresanlar Selektif Serotonin Re-Uptake İnhibitörleri(SSRİ) Monoamin Oksidaz İnhibitörleri Atipik Antidepresanlar (Tradazon, Mirtazepin..)

5 Monoamin-Oksidaz İnhibitörleri Antidepresan olarak tedaviye sunulan ilk ilaç gruplarından Monoamin Oksidaz (MAO) enzimi; Noradrenerjik, dopaminerjik ve serotonerjik sinir uçları Karaciğer, akciğerler ve barsak çeperi MAO-A: Serotonin (5-HT), Noradrenalin (NA )ve Triptamine daha selektif MAO-B: Feniletilamin ve benzilamin

6 Monoamin Oksidaz İnhibitörleri (MAOİ) Selektif MAO-A İnhibitörleri: Moklobemid aktif olarak kullanılan tek ilaç Atipik belirtiler gösteren majör depresyonluların ve sosyal fobinin tedavisinde Selektif olmayan, Geri Dönüşsüz MAO İnhibitörleri: Fenelzin, iproniazid vs. Yan etkileri ve önemli ilaç etkileşimlerine yol açabilmeleri nedeniyle günümüzde sık kullanılan bir ilaç grubu değildir

7 YÖNTEM

8 Moleküler Modelleme Çalışmaları In Vitro Biyokimyasal Analiz In Vivo Farmakolojik Analiz Ex Vivo Biyokimyasal Analiz

9 Moleküler Modelleme Çalışmaları AutoDock 4.02 kullanılarak yapılan moleküler modelleme çalışmalarında sentezlenmesi öngörülen bileşiklerin, insan MAO-A ve MAO-B enzimleri ile olan etkileşimleri ve bu iki izoenzime olan seçicilikleri değerlendirilmiştir. «İnhibisyon Sabiti (Ki)» ve «Selektivite İndeksi (SI) (K i (MAO-A)/Ki(MAO-B))» değerleri daha düşük; MAO-A ya daha selektif ve inhibisyon gücü yüksek olan bileşikler belirlenmiştir.

10 In Vitro Biyokimyasal Analiz Moleküler modelleme çalışmaları sonucu etkin bulunan 51 adet bileşik sentezlendikten sonra biyokimyasal yöntemlerle; Bileşiklerin hmao-a ve hmao-b üzerindeki inhibitör etkinlikleri MAO inhibisyonunun geri dönüşebilirliği ölçülmüştür. Moleküler modelleme çalışmaları ile uyumlu olarak in vitro biyokimyasal analizlerde SI ve Ki değerleri daha küçük olan; geri dönüşebilir 4 adet pirazolin yapısı taşıyan ve 1 adet hidrazon yapısı içeren toplam 5 bileşik in vivo analizler yapılmak üzere seçilmiştir.

11 In Vivo Analiz Porsolt un Zorlu Yüzdürme Testi Depresyon modeli değildir! Antidepresan aktivitenin değerlendirilmesinde önemli çıkarımlar sağlayan en çok kullanılan in vivo deneylerden biri (West, A.P. ve ark.,1990) «Depresyon benzeri davranış» ya da «Davranış umutsuzluğu»nun değerlendirilmesi Monoaminerjik manipülasyonlara hassas (Holmes, PV. ve ark. 2003) Antidepresan ilaç tedavisinin araştırılmasında varolan en güvenilir yöntemlerden Düşük maliyetli, uygulaması kolay, tekrarlanabilirliği yüksek (Borsini, F. Ve ark.,1988)

12 Porsolt un Zorlu Yüzdürme Testi Hareketsiz kalış süresindeki artış, adaptif bir yanıt? Klinikte tedavi süresinin belirlenmesine katkısı?

13 Porsolt un Zorlu Yüzdürme Testi Güvenilirliği ve antidepresan etkiyi değerlendirmedeki başarısı yüksek Klinikte kullanım süresinin değerlendirilmesinde düşük Antidepresan etki mekanizmasının anlaşılmasını sağlamada zayıf

14 Porsolt un Zorlu Yüzdürme Testi CD-1 farelere (Petit-Demouliere, B. Ve ark., 2005) %0.5 lik CMC içinde intragastrik uygulama Maddeler 30 mg/kg/gün Moklobemid 20 mg/kg/gün Akut uygulama => i.g. uygulamadan 1 saat sonra Sub-kronik uygulama => 7 günlük i.g. uygulamadan 1 saat sonra

15 Porsolt un Zorlu Yüzdürme Testi 19 x 12 cm cam beher 15±1 cm kadar 25±1 C su İlk 2 dk suya alışmaları beklenip, takip eden 6 dk hareketsiz kaldığı süre (sn) değerlendirilmiştir (Porsolt RD. Ve ark.,1977.). Deneyler haftanın aynı gününde ve aynı saatler arasında, ilaçların uygulanmasından 1 saat sonra yapılmıştır. Her bir fareden sonra beherdeki su değiştirilmiştir. Farmakolojik deneyleri takiben, ex vivo biyokimyasal deneyler için giyotin ile ötenazi edilen farelerin beyinleri izole edilmiştir*. * H.Ü. Yerel Etik Kurulu Karar No: 2012/39-7

16 Ex Vivo Biyokimyasal Analiz Total MAO aktivitesi spektrofotometrik olarak ölçülmüştür. MAO-A ve MAO-B seviyeleri ayrı ayrı değerlendirilmiştir. 5-HT, Dopamin(DA) ve metabolitleri 5-Hidroksiindolasetikasit (5-HIAA) ve Dihidroksifenilasetikasit (DOPAC) YBSK kullanılarak ölçülmüştür.

17 BULGULAR

18 Ortalama hareketsiz kalma süresi (sn) Akut Uygulama-Farmakolojik Analiz Kontrol Moklobemid Bileşik 4 Bileşik 6 Bileşik 14 Akut Uygulama Bileşik 25 Bileşik 51 İstatiksel analiz tek-yönlü ANOVA; post-hoc olarak Dunnet testi ile yapılmıştır. Veriler ortalama ± ortalamanın standart hatası şeklinde gösterilmiş olup her bir bileşik için n=8 adet fare kullanılmıştır.

19 Doku düzeyleri (µg/g doku) Akut Uygulama-Biyokimyasal Analiz * ** ** DOPAMİN 5-HT 5-HIAA DOPAC * * * * * * ** 0.00 Kontrol Moklobemid Bileşik 4 Bileşik 6 Bileşik 14 Bileşik 25 Bileşik 51 Akut çalışma gruplarının beyin dokusunda 5-HT, dopamin, 5-HIAA ve DOPAC düzeyleri ( p<0.001 kontrole göre; ** p< kontrole göre; * p<0.05 kontrole göre kontrol; (ψψψ p<0.001 moklobemide göre; ψψ p<0.01 moklobemide göre; ψ p<0.05- moklobemide göre) n=8 dir.

20 Hareketsiz kalma süresi (sn) MAO-A Aktivitesi (nmol/dk/mg) Akut Uygulama Farmakolojik Analiz / Biyokimyasal Analiz Kontrol Moklobemid Bileşik 4 Bileşik 6 Bileşik 14 Bileşik 25 Bileşik ** Kontrol Moklobemid Bileşik 4 Bileşik 6 Bileşik 14 Bileşik 25 Bileşik Akut çalışma gruplarının Porsolt testine göre hareketsiz kalma süreleri ve beyin dokusu MAO-A aktiviteleri. İstatiksel analiz tek yönlü ANOVA ardından post hoc Dunnett testiyle yapılmıştır. ( p< kontrole göre; ** p<0.01 kontrole göre; * p<0.05- kontrole göre; (ψψψ p<0.001 moklobemide göre; ψψ p<0.01 moklobemide göre; ψ p<0.05 moklobemide göre), n=8.

21 Ortalama hareketsiz kalma süresi (sn) Sub-kronik Uygulama-Farmakolojik Analiz * * * * * * Kontrol Moklobemid Bileşik 4 Bileşik 6 Bileşik 14 Bileşik 25 Sub-Kronik Uygulama Bileşik 51 *p <0,05 kontrolden anlamlı olarak farklı olduğunu göstermektedir. İstatiksel analiz tek-yönlü ANOVA ardından post-hoc olarak Dunnet testi ile yapılmıştır. Veriler ortalama ± ortalamanın standart hatası şeklinde gösterilmiş olup her bir bileşik için n=8 adet fare kullanılmıştır.

22 Doku düzeyleri (µg/g doku) Sub-kronik Uygulama-Biyokimyasal Analiz ** ** 5-HT DOPAMIN 5-HIAA DOPAC * * ** 0.00 Kontrol Moklobemid Bileşik 4 Bileşik 6 Bileşik 14 Bileşik 25 Bileşik 51 Kronik çalışma gruplarının doku 5-HT, dopamin, 5-HIAA ve DOPAC düzeyleri ( p<0.001 vs. kontrol; ** p<0.01 vs. kontrol; * p<0.05 vs. kontrol; (ψψψ p<0.001 vs. moklobemid; ψψ p<0.01 vs. moklobemid; ψ p<0.05 vs. moklobemid), n=8.

23 Hareketsiz kalma süresi (sn) MAO-A Aktivitesi (nmol/dk/mg) Sub-kronik Uygulama Farmakolojik Analiz / Biyokimyasal Analiz Kontrol Moklobemid Bileşik 4 Bileşik 6 Bileşik 14 Bileşik 25 Bileşik * * * * * * * * Kontrol Moklobemid Bileşik 4 Bileşik 6 Bileşik 14 Bileşik 25 Bileşik Kronik çalışma gruplarının Porsolt testine göre hareketsiz kalma süreleri ve beyin dokusu MAO-A aktiviteleri ( p<0.001 vs. kontrol; ** p<0.01 vs. kontrol; * p<0.05 vs. kontrol; (ψψψ p<0.001 vs. moklobemid; ψψ p<0.01 vs. moklobemid; ψ p<0.05 vs. moklobemid) n=8.

24 Akut(sn) Sub-Kronik(sn) Bileşik 4 59±14,53 21,2±5,66* Bileşik 6 51,75±13,72 28,18±4,68* Bileşik 14 23,65±8,18 24,86±6,84* Bileşik 25 21±8,36 20,2±6,08* Bileşik 51 24,5±11,85 21±8,18* Moklobemid 18,88±5,76 18,33±4,91* Kontrol 44±12,47 55,23±9,77 *p <0,05 kontrolden anlamlı olarak farklı olduğunu göstermektedir. İstatiksel analiz tek-yönlü ANOVA takiben post hoc olarak Dunnet testi ile yapılmıştır. Veriler ortalama ± ortalamanın standart sapması şeklinde gösterilmiş olup her bir bileşik için n=8 adet fare kullanılmıştır.

25 SONUÇ ve TARTIŞMA

26 SONUÇ ve TARTIŞMA Akut uygulama sonrasında ortalama hareketsiz kalış süresinde moklobemid ve bileşiklerde istatiksel olarak anlamlı bir azalma meydana gelmedi. Ancak bileşik 14, 25 ve 51 bu süreyi kontrole göre önemli ölçüde azalttılar. Bileşik 14,25 ve 51 başta olmak üzere bütün bileşikler 5-HT ve DA düzeylerini mokobemide göre anlamlı olarak ; metabolitlerini ve MAO-A aktivitesini Bu bileşiklerin akut uygulama sonrasında biyokimyasal olarak monoamin düzeylerini moklobemide oranla anlamlı olarak değiştirmiş olmaları => Daha hızlı etki?

27 SONUÇ ve TARTIŞMA Sub-kronik tedavi sonrasında yapılan deneylerde bileşikler, ortalama hareketsiz kalım süresini moklobemidle benzer oranda, kontrole göre anlamlı ölçüde azalttılar. Bileşik 51 ve 25 başta olmak üzere bütün bileşikler 5-HT ve DA düzeylerini hem kontrole hem de moklobemide göre anlamlı olarak ; metabolitlerini ve MAO-A aktivitesini azaltmışlardır. Moleküler modelleme çalışmaları ve in vitro biyokimyasal analizlerde MAO-A ya selektivitesi daha yüksek olan bileşik 25 ve 51 in vivo ve ex vivo analizlerde daha anlamlı sonuçlar vermişlerdir.

28 SONUÇ ve TARTIŞMA MAO-A selektiflikleri daha az olan bileşik 4 ve 6 akut olarak uygulandıklarında oldukça etkisizken, sub-kronik uygulamada moklobemid kadar etkilidirler. Kronik uygulama sonrası bileşiklerin aktivitelerinde artış gözlenebilir. Bileşikler rasemik olarak ayrılmış değil bileşik 6 nın daha selektif olan ve yine MAO-A aktivitesi güçlü olan enantiyomerinin ayrılması ile daha da etkili bir bileşik elde edilebilir. Sub-kronik kullanımda (7 gün) moklobemide benzer oranlarda antidepresan aktivite görülmesine dayanarak; moklobemide alternatif, yan etkileri daha az, daha hızlı etkili ve kullanımı daha rahat yeni kimyasal bileşiklerin tedaviye girmesi mümkün olabilir.

29 Destek: TÜBİTAK: Proje No «112T746» HUBAP: Proje No «012D » TEŞEKKÜRLER

30 Moleküler modelleme ve In vitro Biyokimyasal Analiz Çalışmaları Sonucu En Yüksek Aktivite Gösteren 5 Bileşik: Pirazolin Yapısı Taşıyanlar: O CH 3 O N N N CH C 2 O O Cl OCH 3 O CH 3 O N N N CH C 2 O O CH 3 O OCH 3 OCH 3 OCH 3 Cl O N CH 2 C NH O O N C CH CH OCH 3 OCH 3 OCH 3 N N N N N CH 2 C O CH 3 N CH 2 C O O O Moklobemid: O O MAO-A: Enzimi

31