Amerika. Devletleri. Ermeni Sorunu

Transkript

1 Evrensel Bak fl Aç s Gürbüz Evren Amerika Birleflik Devletleri ve Ermeni Sorunu Birinci Dünya Savafl s ras nda Osmanl Devleti vatandafl olan Ermeniler, do uda ilerleyen Rusya ordusuna kat lm fl, Mart 1915 te ise Rus askerleri ile birlikte girdikleri Van da, Türk ve Müslüman unsurlara yönelik büyük bir katliam yapm fllard. smanl yönetiminin stanbul daki Ermeni toplumunun önde gelenlerine yapt, Düflmanla iflbirli inden vazgeçin uyar s dikkate al nmam fl, Ermeni komiteleri bölgedeki katliamlar n sürdürmüfltü. Bunun üzerine Osmanl Devleti, 27 May s 1915 tarihinde ald Tehcir karar ile Do u Anadolu daki 6 vilayette bulunan Ermenileri Suriye baflta olmak üzere O

2 güneydeki topraklara zorunlu göçe tabi tutmufltu. Ermeni lobileri, Tehcir s ras nda 1 milyondan fazla insan n hayat n kaybetti ini iddia ederek, bunun bir soyk r m oldu unu ileri sürmektedir. Bütün Dünya da, 1915 olaylar n soyk r m olarak kamuoyuna kabul ettirmek isteyen Ermeni lobilerinin, olaylar n 100. Y l olan 2015 e yönelik stratejilerine ve Türkiye yi bekleyen tehlikeye dikkat çeken yaz - lar kaleme alm flt m. E BD ARALIK 2014 ABD, Ermeni sorunu yarat l rken en az etkin olan ve en son sahneye ç kan ülkedir. rmeni lobileri için Amerika Birleflik Devletleri kilit ülkedir. Çünkü Amerikan Kongresi nden ç kacak bir soyk r m yasas n n say s z dünya ülkesini etkileyece ini düflünmektedirler. Bu yaz da, Amerika Birleflik Devletleri nin Ermeni sorununa olan ilgisinin tarihsel nedenlerine de inelim. ABD, Ermeni diyasporas n n en güçlü oldu u ülkedir. Say lar 1 milyonu aflan Ermeni as ll Amerikan vatandafllar, Türkiye karfl t lobileri oluflturmakta, yönlendirmekte ve Amerikan Kongresi nde al nan kararlar etkilemektedir. Oysa ABD, Ermeni sorunu yarat l rken en az etkin olan ve en son sahneye ç kan ülkedir. Daha önceleri baz Amerikan gemileri baflta zmir olmak üzere birkaç Osmanl liman n ziyaret ettiyse de, Amerikan- Türk iliflkilerinin resmi bafllang ç tarihi May s 1830 dur. stanbul da ilk Amerikan temsilcili i, 1831 y l nda aç lm flt r. Ayr ca 1830 y l nda, ABD ile Osmanl Devleti aras nda imzalanan ticaret anlaflmas, bu ülkeye Osmanl topraklar üzerinde en ayr cal kl devlet statüsünü tan makla kalm yor, tüm ticari olanaklardan yararlanma flans da veriyordu. ABD nin, Avrupal büyük devletler taraf ndan Viyana Kongresi (1815) s ras nda ortaya at lan, Osmanl Devleti nin durumunu içeren Do u Sorunu na tam anlam Amerikan Kongresi

3 ile e ilmesi 1870 li y llardan itibaren olmufltur. Amerikan misyonerleri ve okullar, bu konuda önemli roller oynam fllard r. Osmanl topraklar ndaki Amerikan faaliyetleri, Protestan misyonerlerle bafllam flt r. Misyonerler, tüm Osmanl vatandafllar na yönelik çal flmalar n, Müslümanlar üzerinde etkili olamamalar yüzünden Rum ve Ermenilere yöneltmifllerdir. Protestanlaflt rma hareketine Ermeni 1840 l y llardan itibaren, Ortodoks Rumlara yönelik çal flmalar n etkisiz oldu unu gören Amerikan misyonerler, tüm çal flmalar n n merkezine Ermenileri koymufllard r. Osmanl misyoner okullar Kilisesi nin de karfl ç kmas na ra men, Osmanl yönetiminin, 1850 de Ermeni Protestan Kilisesi ni tan mas üzerine Amerikan misyonerler için yeni bir dönem aç lm flt r. Müslüman ve Yahudiler d fl nda Protestan olmayan tüm Hristiyanlar da Amerikan misyonerlerin gözünde inançs z ya da dinsiz olarak kabul edildi i için Ortodoks ya da Katolik olan Ermeniler ile Ortodoks Rumlar, sürdürülen çal flmalar n en önemli hedefleri durumundayd lar. Özellikle 1840 l y llardan itibaren, Ortodoks Rumlara yönelik çal flmalar n etkisiz oldu unu gören Amerikan misyonerler, tüm çal flmalar n n merkezine Ermenileri koymufllard r. Öyle ki, Amerikan misyonunun ad bile Ermeni misyonu olarak an lmaya bafllanm flt r. Bu yeni geliflme Amerikan misyonerlerin bir bak ma iflini de kolaylaflt rm flt r. Osmanl topraklar n n dört bir yan na büyük bir h zla yay lan Amerikan misyonerleri, gittikleri her yerde

4 BD ARALIK 2014 okullar, misyon evleri kurarak, özellikle Ermeni nüfusun yo un olarak bulundu u vilayetlerde büyük bir güç kazand lar. Kurulan Amerikan okullar aras nda en ünlü olanlar stanbul, Erzurum, Merzifon, Tarsus, Harput gibi merkezler baflta olmak üzere birçok vilayete yay lm flt. Bunlar n aras nda en tan nm fl olan, stanbul da, 1840 da Cyrus Hamlin taraf ndan kurulan Robert Koleji dir. Tamam Ermeni gençlerinden oluflan ilk ö rencilerinin ard ndan Robert Koleji nde, di er Hristiyan topluluklar n gelecekte kuracaklar ba ms z devletlerin yöneticisi olacak ö renciler de e itim görmeye bafllayacaklard r. Örne in, Bulgaristan daki ba ms zl k hareketini yönlendirenler, bu okulda e itim gören Bulgar ö rencilerdir y l na gelindi inde, Osmanl topraklar nda bulunan ve American Board misyoner teflkilat taraf ndan kurulan okul say s 426 ya, hastane say s da 9 a yükselmiflti. Erol Ulubelen, ngiliz Gizli Belgelerinde Türkiye adl kitab nda yay nlad belgelerden birinde flu ifadeler yer al yordu: Amerikan misyonerler, gerçek yüzlerini pek de gizlemeye gerek görmeksizin faaliyet göstermekteydiler. Kurduklar okullar, misyon evlerini, hastaneleri ve hay r kurulufllar n Ermenileri, ayaklanmaya, isyan ve savaflmaya haz rlayacak merkezlere çevirmifller, silah ve cephane depolar haline getirmifllerdi Misyonerler tamam yla din tesirinde kalarak Ermenileri Müslümanlara karfl haz rlad lar, dinamit yapmas n ö rettiler ve her f rsatta onlar slamlara karfl kulland lar A BD nin afl r Ermeni yanl s politikalar izlemesine yol açan geliflmeler, ngilizlerin giriflimlerinden çok önceleri, bizzat Ermeni komitecilerinin propagandalar ile bafllam flt r. Ermenilerin tüm dünyay yanlar na çekmek için baflvurduklar yöntemler, kendilerine yard mc olmaya çal flanlar bile korkutacak kadar dehfletliydi. Dr. Hamlin Robert Koleji nin kurucusu olan Dr. Hamlin, 23 Aral k 1893 te, Boston Congregationalist Journal isimli bir gazetede, bir Ermeni ihtilalcinin a z ndan Ermeni taktiklerini anlatan bir mektubu yay nlatm flt r. Mektupta, mparatorlu un her yerinde örgütlenen H nçak çeteleri, Türkleri ve Kürtleri öldürmek, köylerini yakmak için f rsat gözleyecekler ve sonra da lara kaçacaklard r. Bunun üzerine kuduran Müslümanlar, ayaklanarak savunmas z Ermenilere sald racak ve bunlar öylesine bir canavarl kla öldüreceklerdir ki, Rusya insanl k ve Hristiyan uygarl ad na memleketi iflgal etmek üzere ileri at lacakt r 49

5 BD ARALIK 2014 denilmektedir. Duyduklar karfl s nda dehflete düflen Dr Hamlin, Tasarlanabilecek en insafs z ve en fleytanca plan deyince Ermeni ihtilalci, Kuflkusuz size böyle görünmektedir. Fakat biz Ermeniler özgürlü ümüzü kazanmaya kesin kararl y z. Avrupa, Bulgaristan da yap lan korkunç fleylerle ilgilendi ve bu memleketi kurtard. Milyonlarca kad n ve çocu un kanlar yla yükselecek olan bizim sesimize de kuflkusuz kulak verecektir demifltir. B ir ilk olmas bak m ndan Adana da yaflananlar da önemlidir. Adana da, 1909 y l n n Nisan ay nda Ermenilerle Türkler aras nda bafllayan sürtüflmeler giderek büyük çapl çat flmalara dönüflmüfl, kentin birçok bölgesinde yang nlar ç km fl, olaylar bat kamuoyuna yine Ermeni katliam olarak aktar lm flt r. Olaylar s ras nda Rusya, Fransa ve ngiltere Mersin aç klar na savafl gemilerini göndermifltir. Ermeni lobilerinin bask s yla Amerikan Kongresi, 2 savafl gemisini, gözda vermek amac yla Osmanl Devleti nin karasular na göndermifltir y llar aras nda stanbul da görev yapan ABD Büyükelçisi Morgenthau, yak n arkadafl olan Baflkan Wilson u ve Amerikan kamuoyunu etkilemek için dikkati Ermeniler üzerine çekerek, Zavall, korumas z, soyk r m na u rat lm fl H ristiyanlara yard m etmek gerekir fleklinde ifadelerle, tamamen duygusal sömürüye dayanan bir kampanya yürütüyordu. Büyükelçi, 26 Kas m 1917 tarihli mektubunda, Baflkan Wilson a flöyle diyordu: Yazmay düflündü üm kitapta, Almanya n n sadece Türkiye ve Balkanlar a s zma politikas n de il, ayn zamanda böyle bir sistemin dünyan n di er ülkelerindeki uygulamalar n da gözler önüne sermek istiyorum. Çünkü Türkiye de Almanya n n fler ruhunun ortaya ç kard en kötü sonuçlar, bütün ça lar n en büyük suçunu, biçare Ermeni ve Suriyelilerin katledildiklerini görmekteyiz. Hikâyenin bilhassa bu ayr nt s ve Almanya n n buna ses ç karmay fl, inan yorum ki, küçük flehir ve kasabalarda yaflayan birçok Amerikal y savafl n di er yönlerinden daha çok ilgilendirecektir. ABD yönetimine, bir Ermenistan kurulmas ve bunun Amerikan mandas alt nda olmas önerileri özellikle ngiltere taraf ndan yap lm flt. Bu konuda Komiser Ravndal ile yap lan konuflman n bir bölümü flöyle: Ermenilere bir arazi ve bafllang çta bu arazinin bölünmezli i konusunda garanti verebiliriz. Ermeniler panik halindeler ve böyle bir garanti gereklidir. Karadeniz de ve Akdeniz de birer liman çok uygun olabilir. Manda alt nda bir kuflak geçtikten sonra, deneylere göre Ermeni devleti biçim de ifltirebilir. Görüldü ü üzere gizli belgeler tarihi gerçekleri ortaya koymas bak - m ndan önemlidir. ABD nin, ngiltere nin ve Rusya n n Ermeni sorununa iliflkin politikalar n belgeler üzerinden yazmaya devam edece iz. gurbuzevren@butundunya.com.tr 50