FİZİĞİN DOĞASI. 4. Optik. gölge oluşumu, yansıma ve kırılma gibi ışık olaylarını inceler. Gözün görmesinden

Transkript

1 FİZİĞİN DOĞASI FİZİK Fizik, madde ile enerji arasındaki etkileşimi inceleyen, doğada gerçekleşen olaylarla ilgili mantıklı açıklamalar üretmeye çalışan ve ulaştığı sonuçları kanunlarla ortaya koyan uygulamalı bir bilim dalıdır. Fizik bilimiyle meşgul olan bilim insanları fizikçi olarak adlandırılır. Fizik, maddenin dış yapısını ve madde ile enerji arasındaki ilişkileri inceler. Atom altı parçacıklardan galaksilere kadar küçük büyük her şey fiziğin uğraş alanına girer. Işık, ses, kuvvet, hareket, enerji, elektrik, manyetizma ve dalga gibi birçok olayı konu edinen fizik bilimi tüm bunları değişik alt alanlarda inceler. Fizik insan yaşamının her anında vardır. Ancak fizik, maddi varlığı olmayan hiçbir şeyle ilgilenmez. Duygu dünyamızla ilgilenmez. Korku, sevinç, kaygı, üzüntü, ruhlarla ilgilenmez. Örneğin fizik; "Hükümetin ekonomi politikalarını doğru buluyor musunuz?", "Hangi otomobilin dizaynı en güzeldir?", "En çok sevilen ders hangisidir?" gibi cevabı doğru-yanlış, güzel-çirkin, iyi-kötü gibi olan ve kişisel tercih gerektiren sorularla uğraşmaz. FİZİĞİN ALT ALANLARI 1. Mekanik Kuvvet ve hareket ile bunlar arasındaki enerji ilişkilerini inceler. Dalgaların oluşmasından makinelerin çalışma prensiplerine kadar çok geniş bir uğraş alanı vardır. 2. Elektrik M a d d e n i n yapısındaki elektron ve protonların sahip olduğu elektrik yükleri ile bunların neden olduğu elektrik alan ve elektriksel kuvvetleri konu edinir. Yıldırımlardan elektrikli ev aletlerine kadar çok geniş bir uygulama alanı vardır. 3. Manyetizma D ü n y a n ı n manyetik alanını, manyetik maddeleri ve elektrik akımından oluşan manyetik alanı inceler. Hızlı trenlerin ve telefondaki seslerin iletilmesinde manyetizma alanının ortaya koyduğu bilgilerden yararlanılır. 4. Optik Işığın davranışı ile aydınlanma, gölge oluşumu, yansıma ve kırılma gibi ışık olaylarını inceler. Gözün görmesinden renklerin oluşumuna kadar birçok olay optiğin uğraş alanına girer. Astronomide yeni gezegenlerin, yıldızların, galaksilerin keşfedilmesinde ve davranışlarının incelenmesinde, tıpta görme kusurlarının düzeltilmesinde optik alanında elde edilen bilgileri kullanılır. 5. Termodinamik Temelde ısı olaylarını ve enerjinin ısı ile ilgili kısmını inceler. Suyun k ay na ma s ı nd a n buzulların erimesine kadar ısı ile ilgili konularla ilgilenir. 6. Atom Fiziği Fiziğin, maddeyi oluşturan atomları, atomların yapısını ve özelliklerini, atomların birbirleri ile ilişkilerini inceleyen bir daldır. 7. Nükleer Fizik Atomu meydana getiren çekirdeğin özellikleri ve birbirleri ile yaptıkları etkileşmeleri inceleyen fizik dalıdır. Atom bombası gibi zararlı uygulamaları geliştirmiş olsa da radyasyondan korunma yollarını öğretir ve günümüzde enerji üretiminde vazgeçilmez bir yeri vardır. 8. Katıhâl Fiziği Yoğun haldeki maddelerin, elektriksel, manyetik, optik ve esneklik özelliklerini inceler. Yapılarında gözlenen simetri, daha kolay inceleme ortamı oluşturduğu için özellikle kristal özelliğe sahip olan maddeleri inceler. Elektroniğin teorisini oluşturur. 1

2 FİZİĞİN DİĞER BİLİM DALLARI İLE İLGİSİ Fizik bilimindeki bilgiler diğer bilim dallarındaki (Biyoloji, kimya, coğrafya, v.s.) olayları açıklamada yardımcı olur. Yaşayan ya da fosil canlıları, canlıların yaşam süreçlerini ve bütün fiziko-kimyasal yönleriyle yaşamı inceleyen temel bilim dalı olan biyolojide, gözün yapısı, görme olayı, renklerin birbirinden ayırt edilmesinin nasıl gerçekleştiğini açıklamada optik yardımcı olur. Biyologlar kalbin kan pompalamasının nasıl gerçekleştiğini fizikte tanımlanan basınç kanunları ile, ses tellerinin ve kulağın çalışma prensiplerini fizikte tanımlanan ses dalgalarının özellikleri ile, beynin sinirlere komuta etmesini yine fizikçiler tarafından açıklanan elektrik kanunları ile anlayabilmişlerdir. Doğa olaylarından maddenin yapısal özellikleriyle ilgili olanlarını inceleyen kimyada bileşik oluşumunu açıklamada pozitif ve negatif elektrikle yüklü cisimlerin birbirine uyguladığı kuvvet yardımcı olur. Kimyada atomun yapısı, çekirdekteki güçlü nükleer kuvvet, elektron hareketleri ve elektron dizilişi, atomun ışıma yapması, çekirdek reaksiyonları atom fiziğinde elde edilen bilgiler ışığında izah edilebilmektedir. Fizikteki akışkanların basınç farkı ile hareket etmesi, termodinamik kuralları ile ilgili bilgilerle coğrafyadaki alçak ve yüksek basınçlar, atmosferdeki hava olayları, fırtına ve rüzgârlar izah edilebilmektedir. Fizikteki mekanik ve dalgalar biliminde elde edilen bilgiler ışığında coğrafyadaki fay hareketleri, depremler ve tsunami olayları izah edilebilmektedir. Kas ve sinir dokuları, kasılma mekanizması fizikteki basit makinelerin çalışma prensibine göre açıklanır. Bu örneklerden de anlaşıldığı gibi birçok bilim dalı fizikteki gelişmeleri takip ederek yeni ulaşılan bilgileri kullanır. Fizikle diğer birçok bilim dalı arasında yakın ilişkiler olmasından dolayı astrofizik, biyofizik, jeofizik gibi bilim dalları doğmuştur. BİLİMSEL ÇALIŞMA YÖNTEMİ Fizik bilimiyle ilgilenen bilim insanları, birtakım bilimsel bilgilere ulaşırken planlı ve sistemli bir şekilde çalışırlar. Bu süreçte fizikle ilgili ilkelere, kanunlara ve teorilere ulaşırken bilimsel çalışma yöntemi olarak bilinen bir yol izlerler. Bir bilim insanının kullandığı bilimsel yöntem, diğer bir bilim insanı tarafından kullanılan bilimsel yöntemden farklı olabilir. Bilimsel bir yöntemin aşamaları aşağıdaki gibi sıralanabilir. 1. Problemi belirlemek. 2. Gözlem yaparak veri toplamak. 3. Verilere dayanarak hipotez kurmak. 4. Deneylerle hipotezi sınamak. 5. Gözlem ve deney verilerine göre sonuca varmak. Herhangi bir araştırmada genellikle yukarıda belirtilen sıralama takip edilmekle birlikte bazı durumlarda araştırmanın doğasına göre bu sıralama değiştirilebilir. Bilimsel yöntem; bilimsel olarak tanımlanan problemlerin, konuyla ilgili olan diğer bilim insanlarının kabul edebileceği şekilde çözülmesi olarak tanımlanabilir. Bu şekilde, incelenen olayla ilgili akla uygun olan nedensonuç ilişkileri ortaya konulmaya çalışılır. 1. Problemi Belirlemek Bilimsel çalışmalar çevremizdeki olayları anlamak için sorular sormakla başlar. Öncelikle hangi soruya cevap araştırıldığı belirlenmelidir. Güneş ışıkları dünyaya nasıl ulaşır? Işık nasıl yayılır? Ses dalgaları hava sıcaklığından etkilenir mi? gibi gözlem yapılacak hedef ve alan belirlenerek bir sonraki basamağa geçilmelidir. 2. Gözlem Yaparak Veri Toplamak Bir olay üzerinde yapılan bilimsel çalışmada "gözlem" ve "deney" önemli basamaklardır. Fizik, araştırdığı tüm doğa olaylarında ve ortaya koyduğu tüm kanunlarda bu iki basamağı hassasiyetle kullanmıştır. Gözlem; bir olayla ilgili duyu organları veya araç ve gereçler kullanılarak yapılan incelemelerdir. Fizikle ilgili bir olay iki tür gözlem yapılarak incelenir. Bunlar "nitel gözlem" ve "nicel gözlem"dir. Nitel gözlem; herhangi bir ölçme aracı kullanmadan beş duyu organı kullanılarak yapılan gözlem çeşididir. Nitelik belirtirler. Objektifliği ve kesinliği yoktur. Örneğin aynı odada bulunan iki kişiden birisi "oda sıcak", diğerinin ise "oda soğuk" demesi, bir paketi kaldıran bir adamın "bu paket 2 kg gelir" demesi, bir öğrencinin çaydanlıktaki suya dokunarak veya sudan çıkan buharı gözlemleyerek "çaydanlıktaki su sıcaktır" demesi nitel bir gözlemdir. 2 Nicel gözlem; duyu organları ile birlikte ölçme araçları da kullanılarak yapılan gözlem çeşididir. Yapılan ölçümler sonucunda sayısal veriler elde edilir. Örneğin "Çaydanlıktaki suyun sıcaklığı 100 ºC dır", "Açık hava basıncı deniz seviyesinde 76 cm-hg dir." Nicelik belirtir. Duruma ve kişiye göre değişmez. Bilimsel önem taşır. Güvenilir bir gözlemdir. Bilimde en çok kullanılan gözlem çeşididir. Yukarıdaki örneklerden de anlaşıldığı gibi nitel gözlemler kişiler arasında farklılık gösterebilirken, nicel gözlemler daha objektiftir. Bu yüzden bilimsel bir çalışma sırasında nicel gözlemlere daha fazla ağırlık verilir. Bilim insanları yaptıkları bilimsel denemelerin türüne bağlı olarak, nicel ve nitel gözlemlerden her ikisini de aynı zamanda bir arada kullanabilirler. Fizikle ilgili incelenen bir olaya etki eden veya etmeyen faktörleri yalnızca gözlem yaparak belirleyebilmek her zaman mümkün olmayabilir. Bu gibi durumlarda fizikçiler, doğal ortamda veya laboratuvarda birtakım deneyler yaparak veriler toplarlar. Kontrollü koşullar altında araç ve gereçler kullanarak yapılan işlem ve gözleme deney denir.

3 3. Verilere Dayanarak Hipotez Kurmak Hipotez; bilimsel bir problemin verilere dayalı olarak kurulan geçici çözüm yoludur. Bilimsel bir hipotez, incelenen probleme bir ölçüde cevap verebilmeli, eldeki tüm verileri içermeli ve bir takım deneylerle geçerli olup olmadığı test edilebilmelidir. Bilim insanları, çalışmaları boyunca sürekli olarak veri toplarlar ve bu verilere dayalı olarak birtakım açıklamalar yaparlar. Bilim insanları topladıkları verilere bağlı olarak inceledikleri problemi çözebilmek için önce bir dizi hipotez kurarlar. 4. Deneylerle Hipotezi Sınamak Hipotezler kurulduktan sonra sürekli bir "test etme" sürecine tabi tutulur. Bundan sonra kontrollü deneyler yapılarak hipoteze dayalı tahminlerin ve hipotezin geçerliliği ve doğruluğu araştırılır. Bu süreçte bazı hipotezler deneysel olarak güçlü destek bularak önem kazanırken bazılarının ise geçerli olmadığı sonucuna varılır. Deneyler sonucunda hipotezin doğru olmadığı anlaşılırsa ikinci basamağa geri dönülerek yeni bir hipotez kurulmalıdır. 5. Gözlem ve Deney Verilerine Göre Sonuca Varmak Doğruluğu ispatlandığında hipotezin sonuç raporu yayınlanarak ilgili herkese duyurulur. Bir doğa olayının veya bir problemin çözümlenme süreci bu şekilde gerçekleşir. Kontrollü deneyler sonucunda hipotez doğrulanırsa sonuçlar "bilimsel gerçek" olarak kabul edilir. Gerçek, herkes tarafından kabul edilen bilgilere denir. Gerçek benzer olayların tümü için genellenebiliyorsa "kanun" olur. Kontrollü deneyler sonunda hipotez ispatlanamaz ancak, yeni gerçekle desteklenirse "teori (kuram)" olarak adlandırılır. Rölativite teorisi buna örnek olarak verilebilir. Bir fizikçi, fizik biliminin sınanabilir, sorgulanabilir, yanlışlanabilir ve delillere dayandırılabilir olduğunu bilir. Aynı zamanda bilimsel bir bilginin her zaman mutlak doğru olmadığını unutmadan doğada gerçekleşen olayları inceleyerek bu olayların hem sebeplerini hem de sonuçlarını açıklamaya çalışır. Bu nedenle bir fizik olayının olası sebepleri ve oluş tarzları için ileri sürülen açıklamalar, teori veya yasa statüsünde bile olsa her zaman kesin yani mutlak doğru olmaz. Bunlar zaman içinde aynı olayla ilgili elde edilebilecek yeni bilimsel verilere bağlı olarak değişebilir. Örneğin; ilk bilim insanlarından biri olan Aristoteles (Aristo) ağır cisimlerin hafif cisimlerden daha önce yere düştüğünü ileri sürmüştür. Daha sonra aynı konu üzerinde çalışmalar yapmış olan Galileo (Galile) tarihi Pisa kulesinin tepesinden hafif ve ağır iki cismi aynı anda serbest düşmeye bırakmış ve yaklaşık olarak aynı sürede yere ulaştıklarını gözlemiştir. Zaman içerisinde cisimlerin düşme süreleri üzerinde havanın kaldırma kuvveti ve direncinin etkili olduğu ortaya çıkmıştır. Bu bilgilerden hareketle boşlukta bütün cisimlerin aynı anda yere düşecekleri sonucuna ulaşılmıştır. Bilimsel Teoriler Zamanla Yasa Olur mu? Bilimsel teoriler bir takım deneyler yapıldıktan sonra test edilir. Bilimsel teori, gözlenen bir doğa olayıyla ilgili yapılan genellemelerin açıklamasıdır. Bilimsel teoriye; büyük patlama (bing-bang) ve rölativite örnek olarak verilebilir. Bilimsel yasa ise, gözlenen doğa olayları ile ilgili yapılan açıklamalara dayalı genellemelerdir. Bilimsel yasaya ise, kütle çekimi, kütle ve enerjinin korunumu, termodinamik, hareket yasaları örnek olarak verilebilir. Bilimsel teori ve yasalar deneysel desteğe sahiptir. Bilimsel teoriler yasa hâline gelmez. Kanıtlanan teori kanun olmaz. Kanun ile teori arasında tamamlayıcı bir ilişki yoktur. Bilimsel yasalar bilimsel teorilerden daha fazla bilgiye sahip değildir. Ayrıca daha fazla deneysel destek bulan bilimsel teoriler hemen yasa olamaz. Bilimde son nokta teori değil, yasadır. Çünkü teoriler, mevcut bilgi birikimi düzeyinde doğrulanmış, kısmen kabul görmüş varsayımlardır. Ve gerçeklikleri kesinleşmedikleri sürece gelecekte bir gün "sanılıyordu" ifadesiyle anılma ihtimalleri çok yüksektir. FİZİKTE ÖLÇMENİN YERİ Fizik bilimiyle ilgili bilimsel bilgilerin tanımlanmasında uzunluk, kütle, zaman, elektrik akımı, termodinamik sıcaklık, madde miktarı, ışık şiddeti vb. daha birçok fiziksel büyüklük kullanılır. Fiziksel büyüklüklerin tam olarak tanımlanabilmesi için nitel ve nicel gözlemleri de içeren ölçümlerin yapılması gerekir. Bundan dolayı fizik biliminde olaylar açıklanırken ölçme önemli bir yer tutar. Fiziksel bir büyüklüğün ölçülebilmesi için büyüklük kendi cinsinden ve birim adı verilen diğer bir ölçüyle karşılaştırılır. Günlük hayatımızda fizikle ilgili olayları açıklarken kütle, uzunluk, zaman, kuvvet ve hız gibi büyüklükler yanında akım şiddeti, sıcaklık ve ışık şiddeti gibi büyüklükleri de kullanırız. Bu büyüklüklerden bazıları tek başına anlam ifade ederken bazıları da diğer büyüklüklere bağlı olarak bir anlam ifade eder. Fiziksel büyüklükler ikiye ayrılır. 1. Temel büyüklükler 2. Türetilmiş büyüklükler Temel Büyüklükler Kendi başına ifade edildiğinde bir anlamı olan büyüklüklerdir. Ölçümlerde 7 temel büyüklük kullanılır. Bunlar; kütle, zaman, uzunluk, sıcaklık, akım şiddeti, ışık şiddeti ve madde miktarıdır. l metre m m kilogram kg t saniye s i amper A T Kelvin K n mole mol I Candela cd 3

4 Türetilmiş Büyüklükler Türetilmiş büyüklükler matematiksel bağıntılar ve başka büyüklükler yardımı ile ifade edilebilen büyüklüklerdir. Örneğin alan ölçüsü birimi m 2 uzunluk ve uzunluğun çarpımıdır. Sürat birimi m/s uzunluğun zamana bölünmesiyle türetilir. KÜTLENİN ÖLÇÜLMESİ Kütle, bir cismin sahip olduğu madde miktarının bir ölçüsüdür. "m" ile gösterilir. SI birim sisteminde kütle birimi kilogram (kg) dır. Küçük kütleli maddelerin tartımlarında kg' ın ast katları olan gram (g) ve miligram (mg) da yaygın olarak kullanılır. Kütle birimleri onar onar artar ve azalırlar. 1 g = 10 dg = 100 cg = 1000 mg 1 g = 0,1 dag = 0,01 hg = 0,001 kg = 0,0001 q = 0, t ÖRNEK : Aşağıdaki dönüşümleri yapınız. 200 mg = cg 200 mg = dg 200 mg = g 0,4 g = kg 5 kg = g 5 kg =... mg 3 t =... kg 8 t =... mg 400 mg =.... kg 500 mg =... t 30 cg =... dg 30 cg =...g 40 dg =.....dag Kütle eşit kollu terazi ile ölçülür. Maddelerin kütleleri eşit kollu terazi ile ölçülürken birim kütle denilen bir miktar seçilir. Maddelerin kütleleri birim kütle olarak seçilen madde parçasının kütlesi ile karşılaştırılır. Eşit kollu terazinin adından da anlaşıldığı gibi kolları eşit uzunlukta ve kefeleri özdeştir. Kefeler boş iken terazinin kolları yatay olarak dengededir. Kefelerden birine kütlesi ölçülecek medde, diğerine ise birim kütleler konulur. Kollar yatay durumda dengeye geldiğinde maddenin kütlesi birim kütlelere eşit olur. Terazinin kolları üzerinde bulunan biniciler ise daha hassas ölçüm yapılmasına yardımcı olurlar. Binicinin terazinin bölmelendirilmiş kolu üzerinde bir aralık yer değiştirmesinin bulunduğu taraftaki kefeye etkisi, terazinin hassasiyetini verir. Binicinin kütlesi Binicinin bir aralık yer değiştirmesi = Bir koldaki bölme sayısı Ağırlık, yerin cisme uyguladığı çekim kuvvetidir. G ile gösterilir. Ağırlık, yerçekimi ivmesine bağlı olduğundan değişkendir. Vektörel bir büyüklüktür. Dinamometre ile ölçülür. Birimi Newton(N) dur. Bir cismin kütlesi m, ağırlığı G ile gösterilirse ; G = m.g bağıntısı vardır. Burada kütle birimi kg, ağırlık birimi ise Newton (N) dur. g ise yerçekimi alan şiddetidir. g = 9,8 N/kg olup, ekvatordan kutuplara gidildikçe birazcık artar. ÖRNEK 1 : Şekildeki eşit kollu terazide sağ koldaki binici 4. bölmede iken terazi dengededir Binicinin bir aralık yer değiştirmesi 0,1 gram a A 1g 6g denk geldiğine göre A cisminin kütlesi kaç gram dır? ÖRNEK 2 : Şekildeki eşit kollu terazi dengededir. Binicinin kütlesi 1 gram olduğuna göre X cisminin kütlesi kaç gram dır? X g 2g 4

5 ZAMANIN ÖLÇÜLMESİ Bir işin, bir oluşun içinde geçtiği, geçeceği veya geçmekte olduğu süreye zaman denir ve "t" ile gösterilir. SI birim sisteminde zaman birimi saniye (s) dir. Fakat günlük işlerimizde zaman birimi olarak çoğunlukla dakika ve saati (h) kullanırız. Zaman birimleri arasındaki ilişki; 1 saat = 1/24 ortalama güneş günü 1 dakika = 1/60 saat = 1/1440 ortalama güneş günü 1 saat = 60 dakika = 3600 saniye = salise şeklindedir. UZUNLUĞUN ÖLÇÜLMESİ İki nokta arasındaki uzaklığa uzunluk denir. Uluslar arası birim sisteminde (SI) kullanılan uzunluk birimi metre (m) dir. Nesnelerin uzunluklarını ölçmek için uygun araçlar kullanılır. Metre, mezura, cetvel bunlardan bazılarıdır. Uzunluk ölçüsü birimleri onar onar büyür ya da küçülür. 1 m = 10 dm = 100 cm = 1000 mm 1 m = 0,1 dam = 0,01 hm = 0,001 km Yaşadığımız evrende öyle uzunluklar vardır ki bunları günlük hayatta kullandığımız birimlerle ifade etmemiz zor olabilir. Gök cisimleri arasındaki uzaklıklar ışık yılı olarak bilinen uzunluk birimi ile ifade edilir. Işık yılı ışığın bir yılda aldığı yoldur. Işık boşlukta 1 saniyede yaklaşık km yol alır. 1 ışık yılı = 9, km dir. Atom fiziğinde ve bazı hesaplamalarda mikron o ( ), angstron ( A ) gibi uzunluk birimleri de kullanılır. 1 mikron ( ) = 10-6 m o 1 A = m dir. Mikrometre ve kumpas çok küçük mesafeleri ölçmek için kullanılan uzunluk ölçüm araçlarındandır. Uzunluk ölçmek için ölçüm aracının doğru tutulması, aracın düzgün kullanılması, ölçüm yapılacak nesnenin özelliğinin iyi bilinmesi gerekir. SICAKLIĞIN ÖLÇÜLMESİ Sıcaklık, bir sistemdeki rasgele hareket eden moleküllerin ortalama kinetik enerjilerinin bir göstergesidir ve "T" ile gösterilir. İki maddeden hangisinin sıcak ya da soğuk olduğunu dokunma duyumuzla anlayabiliriz. Fakat her sıcaklığı ölçmede dokunma duyumuz yeterli olmayabilir. Dokunma duyumuzun dayanabileceği sıcaklık derecesine kadar olan sıcaklıklar ile ilgili kabaca bir fikir ediniriz. Bunu da sıcak, soğuk, ılık biçiminde belirtiriz. Dokunma duyumuzu kullanarak sayısal bir değer versek bile yanılma ihtimalimiz yüksektir. Bu nedenle sıcaklık ölçülürken kesin ve doğru değerler veren araçlar kullanılır. Bir maddenin sıcaklık derecesini sayıyla gösterebilen araçlara termometre adı verilir. Günlük hayatta sıcaklık birimi olarak celcius ( 0 C) kullanılmakla birlikte SI birim sisteminde sıcaklık birimi kelvin ( 0 K) dir. Celcius ile kelvin arasında; T( 0 C) = T( 0 K) eşitliği vardır. AKIM ŞİDDETİNİN ÖLÇÜLMESİ Bir iletkenden birim zamanda geçen yük miktarına elektrik akımı denir ve " i " ile gösterilir. Elektrik akım şiddetini ölçmek için kullanılan ölçüm aracına ampermetre denir. Bu araçlar elektrik devresine seri olarak bağlanır. Bir ampermetrenin en çok kaç şiddetinde akım ölçebileceği bilgisi üzerinde vardır. Akım şiddetinin çok küçük değerlerini ölçmek için miliampermetreler kullanılır. Akımın özelliğine göre doğru akım ampermetreleri ve alternatif akım ampermetreleri vardır. SI birim siteminde kullanılan akım şiddeti birimi amper (A) dir. Bazı elektrik devrelerinden geçen akım şiddetiyle ilgili ölçüm sonuçlarını amper cinsinden ifade etmek uygun olmaz. Bu gibi durumlarda ya çok büyük ya da çok küçük sayılar kullanmak gerekir. Bu amaçla akım şiddeti birimi olan amperin ast ve üst katları tanımlanmıştır. Akım şiddeti ölçü birimlerinin ast ve üst katları aşağıdaki tabloda verilmiştir. 5

6 Akım şiddeti birimleri biner biner büyür veya küçülür. Buna göre; 1 A = 10 3 ma = 10 6 A = 10 9 na = pa 1 A = 10-3 ka = 10-6 MA = 10-9 GA Bu eşitlikleri kullanarak akım şiddeti birimleri birbirine dönüştürülebilir. ÖLÇMEDE HATA Fiziksel büyüklüklerle yapılan ölçümlerde, aynı nicelik ölçülüyor olmasına rağmen değişik nedenlerden dolayı farklı sonuçlar ortaya çıkar. Uzunluğun, kütlenin, zamanın, sıcaklığın ve akım şiddetinin ölçülmesinde peş peşe ölçümler yapılsa da ölçüm sonuçları farklı olabilir. Ölçüm sonuçlarının gerçek değerinden farklı olması ölçmede hata yapıldığı anlamına gelir. Ölçüm sonucu ile gerçek değer arasındaki fark ölçmede hata olarak tanımlanır. Bu hataların kaynağı; 1. Ölçme yönteminden 2. Ölçümü yapan kişiden 3. Ölçme aletinden 4. Ölçümün yapıldığı ortamdan kaynaklanan hatalar olabilir. FİZİKSEL BÜYÜKLÜKLER Fizik biliminde skaler ve vektörel olmak üzere iki çeşit büyüklük vardır. Bazı büyüklükler sadece sayı ve birim kullanılarak açık bir şekilde tanımlanabilirken, bazılarının tanımlanabilmesi için bunlara ilave olarak yönünün de bilinmesine ihtiyaç vardır. Birim ve sayı kullanılarak tanımlanabilen büyüklüklere skaler büyüklük denir. Fizikte; zaman, sıcaklık, uzunluk, kütle, enerji, hacim, güç, öz kütle, sürat, akım şiddeti vb. büyüklükler skaler büyüklüklerdir. Birim ve sayıya ilave olarak bir doğrultu ve yöne sahip olan büyüklüklere vektörel büyüklük denir. Fizikte; hız, ivme, konum, yer değiştirme, kuvvet, ağırlık, momentum vb. büyüklükler vektörel büyüklüklerdir. Büyüklükleri ayırt edebilmek için büyüklüğe "Hangi yönde?" sorusu sorulur. Eğer sorunun mantıklı bir cevabı oluyorsa o büyüklük vektörel büyüklük, mantıklı bir cevabı olmuyorsa o büyüklük skaler bir büyüklüktür. FİZİKTE MODELLEME Gerçek bir olay ya da olguya benzetilerek yapılan kopyalara veya zihinde tasarlanan olay ve olguların gerçek yaşamda canlandırılmasına modelleme denir. Modellemeler güvenli araştırmalar yapmamızı sağlarlar. Fizikte model oluşturmak demek, herhangi bir olay, olgu ya da hipotezin test edilebilmesini sağlamak demektir. Her bilim dalında olduğu gibi fizikte de bir konu ile ilgili oluşturulan model, gerçek olayı anlatmaya yardımcı olur. Örneğin bir uçak modeli üzerinde kanatları inceleyerek uçuşun nasıl gerçekleştiğini anlamak, deprem simülâtöründe depremin etkilerini incelemek, 6 gezegenlerin Güneş etrafındaki hareketini incelemek için Güneş sisteminin bir modelini yapmak gibi modellemeler, olayların nasıl meydana geldiğinin ve ne gibi sonuçlarının olduğunun anlaşılmasında büyük kolaylık sağlar. Fizikte kullanılan modeller genel olarak; 1. Fiziksel modeller, 2. Bilgisayar modelleri, 3. Düşünce modelleri olmak üzere üçe ayrılır. Fizikte modelleme; görseldir, zaman sınırlamaz, ekonomiktir, güvenilirdir, kontrol edilebilir, hızı ayarlanabilir, iletişim aracıdır, test aracıdır, tekrarlanabilir, düşündürür ve zaman kazandırır. FİZİKTE MATEMATİĞİN YERİ Matematik, bilimin kullandığı ortak bir dildir. Fizik ile ilgili konuların açıklanmasında matematiğin kolaylaştırıcı rolü vardır. Matematik kullanılarak fiziksel olaylar daha basit bir şekilde tanımlanabilir. Çoğu zaman karmaşık gibi görülen olayların matematiksel bağıntıları fiziğin daha iyi anlaşılmasını sağlar. Dolayısıyla değişik fizik olaylarının açıklanmasında matematiksel bağıntılardan yararlanılır. Fiziksel bir modelde yapılan test sonuçlarının bir anlam ifade edebilmesi için, verilerin analiz edilmesi, tablo çıkarılarak grafik oluşturulması, matematiksel bağıntılar çıkarılması ve bağıntıya uyarlanması gerekir. Bu durum fizikte, matematiksel işlemlerin bir model gibi kullanılması demektir. Fizik kanunlarının matematik diline dökülerek çok kolay anlaşılması matematiğin fizik bilimine ne kadar önem kattığını gösterir. Matematiksiz fizik, dilsiz bir insana benzer. GÜNLÜK YAŞANTIMIZDA FİZİK Fizikteki buluşlar teknolojik gelişmeleri, teknolojideki gelişmeler de insan yaşamının kalitesini artırmaktadır. Günümüzde sahip olduğumuz imkânların tamamı teknolojik gelişmeler sayesinde olmuştur. Teknolojideki gelişmelerde de fiziğin payı büyüktür. Fizik sayesinde günlük yaşantımızı kolaylaştıran birçok ürün kullanırız. Bunlardan bazıları; bilgisayar, cep telefonu, araba, fotokopi makinesi, televizyon, teleskop, CD ve DVD'ler, lazer, nano teknolojiler'dir..

7 1. ÜNİTE SORULARI A. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle tamamlayınız. 1. Madde ve enerji arasındaki ilişkileri inceleyen bilim dalı... dir. 2. Fiziğin bir alt bilim dalı olan..., ısının madde içinde nasıl yayıldığını inceler. 3. Fiziğin manyetik alanları ve manyetik kuvvetleri konu edinen dalına... denir. 4. Atom fiziği... birbirleri ile olan ilişkilerini inceler fiziği, kristal özelliğe sahip olan maddeleri inceler. 6. Fiziğin, atom çekirdeğinde olan olayları inceleyen dalı... fiziktir. 7. Biyoloji ve fiziğin ortak konularını inceleyen bilim dalına... denir. 8. Bitkilerde suyun, kökten yapraklara nasıl ulaştığının açıklanması fizik bilgilerinin... kullanılmasına örnektir. 9. Fizikteki mekanik ve dalgalar biliminde elde edilen bilgiler ışığında...daki fay hareketleri, depremler ve tsunami olayları izah edilebilmektedir. 10. Herhangi bir ölçme aleti kullanılmadan yalnız duyu organları ile yapılan gözleme... gözlem denir. 11. Duyu organları ile birlikte ölçme aletleri de kullanılarak yapılan gözleme... gözlem denir. 12. Fiziksel olayların incelenmesinde... gözlemler... gözlemlerle karşılaştırıldığında daha objektif ve kesin bilgiler ortaya koyar. 13. Bir öğrencinin kapalı bir kutunun iç yapısıyla ilgili yaptığı incelemelerde yalnızca duyu organlarını kullanması... gözleme örnektir gözlemler kişiler arasında farklılıklar gösterebilir. 15. Fizikte, yapılan gözlemler sonucunda elde edilen bulgulara dayanılarak ulaşılan sonuca... denir. 16. Kontrollü deneyler sonucunda hipotez doğrulanırsa sonuçlar olarak kabul edilir. 17. Bilimsel çalışmalarda defalarca yapılan gözlem ve deney sonuçları hipotezi destekliyorsa bu hipotez... adını alır. 18. Bilimsel teoriler herkes tarafından kabul edilir ve bilimdeki yeni gelişmelerle desteklenirse bilimsel bir... olur. 19. Ne kadar uzak?, Ne kadar sıcak?, Ne kadar süre? gibi sorulara cevap verebilmek için yapılan işlemlere... denir Fizikle ilgili bir büyüklüğün ölçülmesi için kendi cinsinden ve... adı verilen bir ölçüyle karşılaştırılması gerekir. 21. Fizikte büyüklükler... ve türetilmiş olmak üzere ikiye ayrılır. 22. En az iki temel büyüklük ile ancak ifade edilebilen büyüklüklere... büyüklükler denir bir cismin sahip olduğu madde miktarının bir ölçüsüdür. 24. Kütle ile ölçülür. 25. Binicinin terazinin bölmelendirilmiş kolu üzerinde bir aralık yer değiştirmesinin, bulunduğu taraftaki kefeye etkisi terazinin... verir. 26. Eşit kollu terazilerde kütle ölçümü yaparken... kütle adı verilen kütleler kullanılır. 27. SI birim sisteminde zaman birimi... sembolü ile gösterilir. 28. Elektrik akım şiddetini ölçmek için kullanılan ölçüm aracına... denir. 29. Ampermetreler elektrik devresine... olarak bağlanır. 30. Fiziksel bir büyüklüğün ölçülmesinde, hesaplanan ölçüm değerinin gerçek değerden farklı olması ölçmede... olarak bilinir. 31. Sayısal büyüklüğü ve birimiyle birlikte yönünün de belirtilmesiyle tam olarak ifade edilebilen büyüklüklere... büyüklükler denir. 32. Gerçek bir olay ile ilgili araştırma yapılırken, bu olaya benzer başka bir olay kurgulanarak üzerinde çalışma yapılıp, gerçek olay ile ilgili çıkarımlar yapmaya... denir. 33. Gerçek bir olay ya da olguya benzetilerek yapılan kopyalara... denir. 34. Modellemelerde... kontrol edilebildiği için çok hızlı ya da çok yavaş gerçekleşen olaylar insanların algılama sürelerine uygun hale getirilebilir. 35. Dokunulup görülebilen modellere... model denir modelleri bilgisayar yazılımları ile oluşturulan modellerdir. 37. Olay ve olgularla ilgili düşünürlerin görüşlerini içeren modellere... modelleri denir fiziğin dilidir.

8 B. Aşağıda verilen ifadelerden doğru olanların yanına D, yanlış olanların yanına da Y yazınız. ( ) 1. Fizik maddi varlığı olmayan hiçbir şeyle ilgilenmez. ( ) 2. Fizik evrendeki olayları anlamaya yardımcı olan tek bilim dalıdır. ( ) 3. Fizik sorulara mevcut bilgiler ışığında açıklamalar getirmeye çalışır. ( ) 4. Fizik, kişisel tercih gerektiren subjektif konularla ilgilenmez. ( ) 5. Atom fiziği atom çekirdeğini inceler. ( ) 6. Katıhâl fiziği elektroniğin teorisini oluşturur. ( ) 7. Dalgaların oluşmasından makinelerin çalışma prensiplerine kadar bir çok olay mekaniğin uğraş alanına girer. ( ) 8. Radyasyondan korunma yollarını araştırmak nükleer fiziğin uğraş alanına girer. ( ) 9. Her zaman fizikçilerin, çalışmaları sonucunda elde ettikleri yeni bilgiler yalnızca fizikçileri ilgilendirir. ( ) 10. Fizik bilimiyle ilgili oluşturulan kanun ve teoriler; kimya, biyoloji ve diğer bilim dallarındaki bir çok olayı açıklamakta da kullanılır. ( ) 11. Her bilim dalı kendi alanında çalışma yaptığı için bilim dalları arasında bilgi paylaşımı yapmak mümkün değildir. ( ) 12. Fizikle ilgili bilgiler başka meslek dallarında da başarılı olmaya katkı sağlar. ( ) 13. Fizik sadece fizikçileri ilgilendiren bir bilim dalıdır. ( ) 14. Biyologlar, beynin sinirlere komuta etmesini, fizikçiler tarafından açıklanan elektrik kanunları ile anlayabilmişlerdir. ( ) 15. Vücudumuzun yapısı ve vücudumuzda çalışan sistemler biyolojinin konusu olduğu için fizik vücudumuzla ilgilenmez. ( ) 16. İnsan vücudunun her fonksiyonu fizikle açıklanamaz. ( ) 17. Kanın damarlardan sabit debili akması fizik kanunları ile açıklanamaz. ( ) 18. Bilimsel çalışmalar sorularla başlar. ( ) 19. Bilimsel çalışmalar, sorulara cevaplar bulunduğunda son bulur. ( ) 20. Bilmsel çalışmalarda gözlem yapma, tahminde bulunma, inceleme, araştırma, modelleme, ölçme, analiz etme ve sonuç çıkarma gibi yöntemler kullanılır. ( ) 21. Fizik biliminde, sahip olunan bilgiler her zaman geçerli olan mutlak doğrular olarak kabul edilir. ( ) 22. Fizikteki doğrular yanlışlığı ispat edilinceye kadar geçerlidir. ( ) 23. Bütün bilim insanlarının araştırmalarında kullandığı tek bir bilimsel yöntem vardır. 8 ( ) 24. Nicel gözlemlerde, yapılan ölçmeler sonucunda sayısal veriler elde edilir. ( ) 25. Nitel ve nicel gözlemler birlikte kullanılamaz. ( ) 26. Ortaya konulan bir hipotez gerçek doğruları ifade eder. ( ) 27. Bilimsel teorilerin doğruluğu, hipotezlere göre daha kuvvetlidir. ( ) 28. Yanlışlığı ispatlanan teoriler yeniden hipotez olur. ( ) 29. Bilimsel kanunların doğruluğu sonsuza kadar kabul edilmiş olur. ( ) 30. Bilimsel bir teori yeteri kadar deneysel destek bulursa bilimsel bir yasa olabilir. ( ) 31. Bilim insanları fizikle ilgili ilkeleri, kanunları ve teorileri oluştururken hayal güçlerini ve yaratıcılıklarını da kullanır. ( ) 32. Ölçmelerle yapılan bilimsel çalışmalar kişisel yorum ve açıklamalardan çok daha güvenilir olur. ( ) 33. Herhangi bir temel büyüklük ile türetilmiş büyüklüğün birimi aynı olabilir. ( ) 34. Eşit kollu terazi ile yalnız katıların kütlesi ölçülebilir. ( ) 35. SI birim sisteminde uzunluk ölçüsü birimi santimetredir. ( ) 36. Sıcaklık, bir sistemdeki rasgele hareket eden molemoleküllerin ortalama kinetik enerjilerinin bir göstergesidir ( ) 37. Elektrik akım şiddetinin birimi amperdir. ( ) 38. Tüm ölçüm hataları insan kaynaklıdır. ( ) 39. Modellerin asıllarına benzemesi gerekmez. ( ) 40. Üzerinde çalışılan bir konu ile ilgili oluşturulan model, gerçek olayı anlamaya yardımcı olur. ( ) 41. Fizikteki modeller yalnızca gerçek olay ve olgularla ilgili olabilir. ( ) 42. Fizikte iyi bir model oluşturmanın yolu araştırma yapmaktan çok hayal kurmaya bağlıdır. ( ) 43. Yalnızca güncel olaylarla ilgili model oluşturulabilir. ( ) 44. Modelleme yöntemi atom seviyesindeki parçacıklar için kullanılamaz. ( ) 45. Matematiksiz fizik dilsiz bir insana benzer. ( ) 46. Matematik, elde edilen sonuçların genelleştirilmesinde en objektif vasıtadır. ( ) 47. Her fizik yasasının matematiksel bir ifadesi vardır. ( ) 48. Sayısal verilere ve dolayısıyla bu verilerle ifade edilen matematiksel bağıntılara dayalı olmayan açıklamalar objektif olamaz.

9 FİZİĞİN DOĞASI 1 1. Canlı ve cansız varlıkların yapılarını, işlevlerini ve birbirleri ile olan ilişkilerini inceleyen bilim aşağıdakilerden hangisidir? A) Felsefe B) Coğrafya C) Biyoloji D) Matematik E) Fizik 6. Fizik bilimi ile ilgili olarak, I. Doğa olaylarını inceler. II. Nicel ve nitel gözleme dayanır. III. Optik, elektrik, mekanik bazı alt başlıklarıdır. IV. Tıp, ulaşım, haberleşme gibi bir çok alanın temelinde fiziksel kanunlar vardır. yargılarından hangileri doğrudur? 2. Aşağıdakilerden hangisi fiziğin ilgi alanı değildir? A) Evren ve galaksiler B) Yıldızlar ve gezegenler C) Metafizik konuları D) Moleküller ve atom E) Çekirdek, elektron ve proton. 3. Aşağıdakilerden hangisi fiziğin uğraş alanına girmez? A) Doğa olayları B) Mıknatısların itip çekmesi C) Madde ve enerji ilişkisi D) Canlı varlıkların dünyası E) İnsanların yaşamını kolaylaştıran yenilikler. A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV 7. I. Doğayı gözlemek II. Gözlemleri açıklamaya çalışmak II. Maddelerin iç yapısını incelemek V. Olayların gerçekleşme biçimini araştırmak V. Maddenin dış yapısını incelemek Yukarıda verilenlerden kaç tanesi fiziğin uğraş alanlarındandır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 4. I. İnsan yaşamının her anında fizik vardır. II. Doğada gerçekleşen olayları sebepleri ile inceler, sonuçlarını açıklamaya çalışır. III. Fizik, madde ve enerji arasındaki etkileşimi inceler. IV. Fizik, uygulamalı bir bilim dalıdır. V. Fizik, maddelerin yapısal özellikleri ile ilgili inceleme yapar. Fizik ile ilgili yukarıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V 8. Atom çekirdeğini oluşturan tanecikleri ve bunların özelliklerini inceleyen fizik dalı aşağıdakilerden hangisidir? A) Nükleer fizik B) Atom fiziği C) Optik D) Termodinamik E) Elektrik 9. Işık ve ışık olaylarını, ışığın maddeler ile etkileşimini inceleyen bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir? A) Mekanik B) Optik C) Atom fiziği D) Astronomi E) Elektrik 5. Fizik bilimi için; I. Madde ve enerjinin etkileşimini inceler. II. Biyoloji ile kimyanın çalışma alanlarında da vardır. III. Tüm bilimler içinde yer almaktadır. verilerinden hangileri doğrudur? 10.Tıpta göz kusurlarının düzeltilmesinde fiziğin hangi alt alanından faydalanılır? A) Optik B) Termodinamik C) Mekanik D) Katıhâl fiziği E) Elektromanyetik

10 11. Fiziğin alt alanları ile bu alanların ilgi alanına giren konular aşağıdakilerden hangisinde yanlış eşleştirilmiştir? Alt alan Konu A) Manyetizma Mıknatıslık B) Atom fiziği Atom C) Mekanik Hareket D) Termodinamik Dinamik E) Nükleer fizik Atom çekirdeği, 12. I. Görme kusurunun giderilmesi II. Sürtünmesi az lastik üretimi III. Varlığı ön görülen gök cisimlerinin bulunması Yukarıdaki konularda, diğer bilim dallarından hangileri fizikçilerle ortaklaşa çalışma yapabilir? I II III A) Fizik-Kimya Fizik-Biyoloji Fizik-Matematik B) Fizik-Biyoloji Fizik-Matematik Fizik-Kimya C) Fizik-Biyoloji Fizik-Kimya Fizik-Matematik D) Fizik-Kimya Fizik-Matematik Fizik-Biyoloji E) Fizik-Matematik Fizik-Kimya Fizik-Biyoloji 13. Fiziğe ait, alt bilim dallarından bazıları; I. Hareket ve enerjiyi inceler. II. Işık ve ışık olaylarını inceler. III. Elektroniğin temeli olan kristal maddeleri inceler. IV. Enerji, ısı, iş ve entropi gibi fiziksel değişimleri inceler. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi burada tanımlanan alt bilim dalları içine girmez? 15. Yukarıdaki tabloda I, II, III ile verilen boşluklara yazılması gerekenler aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? I II III A) Hareket Optik Katıhâl fiziği B) Mekanik Termodinamik Optik C) Optik Mekanik Termodinamik D) Nükleer fizik Atom fiziği Optik E) Elektrik Mekanik Termodinamik 16. Fiziğin alt alanları ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Fiziğin alt alanlarının sayısı fiziğin gelişimine paralel olarak artabilir. B) Fiziğin yeni bir alt alanının oluşması için uluslararası fizik adamlarının onayı gerekir. C) Bir konu, fiziğin birden çok alt alanını ilgilendirebilir. D) Fiziğin herhangi bir alt alanı çok geliştirilirse ayrı bir bilim dalı olarak kabul edilebilir. E) Fiziğin alt alanları tarih sürecinde içinde gelişerek bu günkü şeklini almıştır. A) Mekanik B) Optik C) Atom fiziği D) Katıhâl fiziği E) Termodinamik 14. Fiziğin alt alanları ile ilgili olarak; I. Fizik dallarından birinde elde edilen bir gelişme diğer dallarda da kullanılabilir. II. Fiziğin alt alanları kesin çizgilerle birbirinden ayrılmıştır. III. Gelecekte yaşanacak gelişmelerle fizikte yeni alt alanlarda oluşabilir. yargılarından hangileri doğrudur?

11 FİZİĞİN DOĞASI 2 1. Bilimsel çalışmalarda bilim insanının yapacağı ilk iş aşağıdakilerden hangisi olmalıdır? A) Teoriler geliştirmek B) Yeni gerçekleri tahmin etmek C) Hipotez kurmak D) Problemi belirlemek E) Nitel gözlemler yapmak 2. Bilimsel çalışmanın başlangıcında ilk önce ihtiyaç duyulan aşağıdakilerden hangisidir? A) İncelenecek bir problem B) Labaratuvar C) Ölçüm aletleri D) Çalışma ortamı E) Çalışma grubu 3. Aşağıdakilerden hangisi bilimsel çalışma basamaklalarından biri değildir? A) Problemi tesbit etme B) Problemin bilgisayara aktarımı C) Deney yapma D) Gözlem yapma E) Hipotez kurma 4. Aşağıdakilerden hangisi bilimsel çalışmalarda doğru sonuca varmak için izlenecek yöntemlerden değildir? A) Problemi belirlemek B) Gözlem yaparak veri toplamak C) Gözlem ve deney verilerine göre sonuca varmak D) Aklına ve hislerine dayanarak sonuca varmak E) Hipotez kurmak 6. Gözlem yaparak olayları inceleyen bir bilim adamı için gözlemin faydaları arasında, I. Meraklı olmaya sevk eder. II. Bilgilerin geliştirilmesini sağlar. III. Araştırma isteğini harekete geçirir. verilerinden hangileri vardır. D) II ve III E) I, II ve III 7. I. Duyu organları ile yapılır. II. Ölçü aletleri ile yapılır. II. Kesin ve net bilgiler içerir. Yukarıdaki verilenlerden hangileri nitel gözlem ile ilgilidir? 8. Nitel gözlem için, I. Doğal ortamda ölçü aleti kullanmadan duyu organları ile yapılan gözlemlerdir. II. Kesinlik ifade etmezler. III. Hata payı çoktur. IV. Sonuçları birim ile ifade edilemez. verilerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IV D) II ve III E) I, II, III ve IV Problem 2. Hipotez 3. Deney, gözlem 4. Kontrollü deney 5. Teori Yukarıda verilen bilimsel çalışma metodu göz önünde bulundurularak sıralandığında, aşağıdaki hangi sıralama doğru olur? A) 1, 3, 2, 4, 5 B) 1, 2, 3, 4, 5 C) 3, 2, 1, 5, 4 D) 2, 1, 3, 4, 5 E) 4, 3, 2, 1, 5 9. Nicel gözlem için, I. Yardımcı ölçüm araçları kullanılır. II. Nicelik belirtir. III. Duruma ve kişiye göre değişmez. IV. Bilimsel önem taşır. V. Yanıltıcıdır. verilerinden kaç tanesi doğrudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

12 10. Yapılan gözlemler sonucunda aşağıdaki bilgilere ulaşılmıştır. Buna göre; I. İnsan vucudunun ortalama sıcaklığı 36,5 0 C tır. II. Açık hava basıncı deniz düzeyinde ve 0 0 C ta 1 atm dir. III. Kırmızı ışık ile yeşil ışık karıştırıldığında sarı ışık elde edilir. verilerinin hangileri nicel gözlemdir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 11. Nicel ve nitel gözlemin ortak özelliği; I. Problemin çözümünde etkili olması II. Duyu organlarının kullanılması III. Kesin ve net ifadeler içermesi verilenlerinden hangileridir? D) I ve II E) I, II ve III 14. Ahmet : Dolabın yüksekliği göz kararı yaklaşık 2 m dir. Harun : Metre ile dolabın yüksekliğini 1,80 cm ölçtüm. Leyla : Bardaktaki su çok sıcak. Merve : Bardaktaki suyun sıcaklığını termometre ile 75 0 C ölçtüm. Yukarıdaki öğrenciler yaptıkları gözlemler ile ilgili bilgi veriyor. Buna göre, nicel - nitel gözlem yapanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru gruplanmıştır? Nicel Nitel A) Harun ve Leyla Ahmet ve Merve B) Ahmet ve Merve Harun ve Leyla C) Harun ve Merve Ahmet ve Leyla D) Ahmet ve Harun Merve ve Leyla E) Merve ve Leyla Ahmet ve Harun 15. I. Fizik bilimi, yalnızca nitel gözlem yapar. II. Fizik bilimi, yalnızca nicel gözlem yapar. III. Fizik bilimi, nitel ve nicel gözlemi birlikte yapar. Yukarıda verilen yargılardan hangisi doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 12. Aşağıda bazı gözlem sonuçları verilmiştir. I. Buzun suda erimesi II. Normal şartlarda oda sıcaklığının 24,5 0 C olması III. Bazı cisimlerin suda yüzmesi IV. Oto yolda hız sınırının 120 km/h olması Buna göre, bu gözlemlerin türü için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? Nitel gözlem Nicel gözlem A) I ve II III ve IV B) II ve III I ve IV C) I ve IV II ve III D) I ve III II ve IV E) III ve IV I ve II 16. Aşağıda verilen bilimsel gözlemlerden hangisi daha kesin ve doğru sonucu vermesi bakımından diğerlerinden farklıdır? A) Bir günün farklı saatlerinde hava sıcaklığını termometre ile tesbit etme B) Bir aylık süre içinde birim alana ne kadar yağış düştüğünü belirleme C) Bir haftalık süre içinde birim alana ne kadar güneş ışığı düştüğünü hesaplama D) Bir nehirdeki suyun debisine suyun akışını bir süre izleyerek karar verme E) Bir ağaç fidanının yıllık ortalama büyüme miktarını belirlemek için yıllk ölçüm yapma 13. I. Ölçüm aletleri kullanılmaz II. Duyu organlarına dayanır III. Maddenin daha çok rengi, kokusu ve şekli gibi dış yapısı ile ilgilidir. Yukarıda verilenler aşağıda verilenlerden hangisi ile ilgilidir? A) Bilimsel yöntem B) Nicel gözlem C) Teori D) Nitel gözlem E) Kontrollü deney 17. I. Hava yağmurlu olmasına rağmen, pencereden dışarıya bakarak hava durumunu kontrol etmek. II. Çıplak gözle değil de teleskopla gökyüzünü seyretmek. III. Uzunluk, kütle ve zamanı ölçü aletleri ile ölçmek. Yukarıda verilenlerden hangileri gözlemdir.

13 FİZİĞİN DOĞASI 3 1. Bilimsel bir hipotezin tanımı aşağıdakilerin hangisinde doğru bir şekilde yapılmıştır? A) Bir problemin nedeninin elde edilen ön verilere dayalı olarak açıklanması. B) Gözlenen bir doğa olayıyla ilgili yapılan genellemelerin açıklamaları. C) Gözlenen doğa olaylarıyla ilgili yapılan açıklamalara dayalı genellemeler. D) Bir olayla ilgili yapılan gözlemlere anlam yüklenmesi. E) Bir deney veya gözlem sonucuna bakarak genelleme yapmak. 2. İyi bir hipotezle ilgili olarak; I. Deney ve gözlemlere açıktır. II. Eldeki verilere en uygun özellikleri taşır. III. Yeni gerçeklere ve tahminlere açıktır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 6. Hipotezle ilgili aşağıda verilenlerden hangisi doğru değildir? A) Yeni tahminlerle desteklenen gerçeklere açık olmalıdır. B) Kontrollü deney yapmaya gerek bırakmamalıdır. C) Açıklamaya ve doğrulamaya uygun olmalıdır. D) Tüm verileri kapsamalıdır. E) Problem için ileri sürülen geçici çözüm yoludur. 7. Hipotezin ilk basamağı, araştırma konusunun belirlenmesidir. Buna göre; I. Güneş ışınları Dünyaya nasıl ulaşır? II. Işık nasıl yayılır? III. Ses dalgaları hava sıcaklığından etkilenirmi? IV. Hava sürtünmesinin hareketli cisimler üzerindeki etkileri nelerdir? verilerinden hangilerinde bu durum belirlenmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II ve III D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV 3. Hipotez ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Gözlem sonucu yapılır B) Deneysel sonuçlara uyabilir C) Aksi ispatlanıyorsa vazgeçilebilir. D) Geçici çözümdür, doğruluğu kesinleşmemiştir. E) Yeni gerçeklerle hiçbir zaman desteklenmez. 4. Hipotez için aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) İncelenen probleme bir ölçüde cevap verir. B) Deney ve gözleme dayanır. C) Eldeki tüm verileri içerir. D) Test edilebilir. E) Doğruluğu kesindir. 5. Bir hipotezin özellikleri arasında, I. Probleme yanıt vermelidir. II. Eldeki tüm verileri kapsamalıdır. III. Değiştirilebilmelidir. IV. Üzerinde tahminler yapılarak, deneylerle sınanabilmelidir. verilerinden hangileri vardır? A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve IV D) II ve III E) I, II, III ve IV 8. Hipotez için; I. Test edilebilir ya da edilemez. II. Sorulara cevap verme olasılığı vardır. III. Kesin delile dayanır. verilerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 9. Bir olay ile ilgili olarak araştırma yapan Ahmet, gözlem yaparak veri topluyor. Daha sonra hipotez kuruyor. Buna göre, bilimsel çalışmanın bundan sonraki aşaması; I. Deney yaparak hipotezi test etmek II. Verileri toplayıp analiz ederek sonuca varmak III. Sonuçları duyurmak IV. Hipotez doğru değil ya da kısmen doğru ise düşünüp tekrar denemek verilenlere göre hangi sıra iledir? A) IV, I, II, III B) IV, III, II, I C) I, II, IV, III D) I, IV, II, III E) II, I, IV, III

14 10. Fizik biliminin hipotez ve teorilerin test edilme sürecinde ihtiyaç duyduğu aşağıdakilerden hangisidir? A) Çalışma B) Bilgisayar C) Teknoloji D) Deney E) Bilimsel kadro 14. Yıldırım düşmesi elektrik yükleri ile ilgilidir. iddiasında bulunan bir bilim adamı; I. Gözlem yaparak veri toplamalıdır. II. Deneylerle hipotezini sınamalıdır. III. Gözlem ve deney sonuçlarına göre sonuca varmalıdır. verilerinden hangilerini yapmalıdır? D) I ve II E) I, II ve III 11. Bilimsel yöntemle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğru değildir? A) Teori uzun süren gözlemler sonucu oluşan ve çok miktarda veriye dayalı genellemeler içerir. B) Hipoteze dayalı test edilebilir öngörüye tahmin denir. C) Hipotez cümlesi kontrollü deneyler yardımıyla test edilebilir bir cümledir. D) Hipotezlerin gelişmesiyle oluşan teoriler her zaman yasaya dönüşür. E) Bilimsel yöntem problemin tespiti ile başlar. 15. Isınan maddeler genleşir. hipotezini kanıtlamaya çalışan bir bilim adamı, ısınan tüm maddelerin genleşmediğini görmüştür. Bu bilim adamının yapacağı ilk iş nedir? A) Nitel gözlemler yapmak B) Kontrollü deneyler yapmak C) Hipotezini kısmen değiştirmek D) Tahminde bulunmak E) Hipotezini teoriye çevirmek 12. Bilimsel yöntemle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi, kontrollü deneyler yaptıktan sonraki durumlardan biri olamaz? A) Verileri analiz etme ve önceden yapılan tahminlerle karşılaştırma B) Olaylarla ilgili gözlem yapma C) Verilerden sonuç çıkarma D) Sonuçların hipotezleri ne ölçüde desteklediğine karar verme E) Deneyin tekrarında aynı sonuca ulaşma 16. Annesinden vişne suyu isteyen çocuk vişne suyunu beyaz tişörtüne dökerek leke oluşturuyor. Durumu biraz geç fark eden annesi çocuğuna tişörtün vişne lekesi olmuş diyor. Tişörtün vişne lekesi olması ifadesi için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Kanundur B) Hipotezdir C) Tahmindir D) Gözlemdir E) Deneydir 13. Ay da hayat yoktur. hipotezine karşılık, Eğer bu hipotez doğru ise, Ay da atmosfer bulunmamalıdır. diyen bilim adamı, çalışmalarını bilimsel yöntemin hangi basamağında devam ettirmelidir? A) Veri toplama B) Teori geliştirme C) Hipotez kurma D) Tahmin yapma E) Kontrollü deney düzenleme 17. Daha önce öğrencilere Güneş tutulmasını anlatan öğretmen o gün gerçekleşen Güneş tutulmasını öğrencilerle birlikte izliyor. Öğrencilerden bir tanesi Ay şimdi Güneş ile Dünya arasında diyor. Buna göre, öğrencinin söylediği ifade için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Kanundur B) Hipotezdir C) Tahmindir D) Gözlemdir E) Deneydir

15 FİZİĞİN DOĞASI 4 1. Ölçme için, I. Kıyaslama ve saymadır. II. Deneyim olmadan gelişmez. III. Bazı bilimsel araçlarla gerçekleştirilir. verilerinden hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III 6. Aşağıdaki ifadelerden hangisi teori niteliğindedir? A) Gökkuşağı yağmurlu havada güneş varken oluşur. B) Tüm maddeler atomlardan yapılmıştır. C) Ay dünya etrafında döner. D) Güneş ısı ve ışık kaynağıdır. E) Yaz aylarında sıcaklık artışı mevsim normallerinin üzerinde olacak. 2. Teori için, I. Doğruluğu tam ispatlanamamış ve çürütülememiştir. II. Yeni bulgularla desteklenen kökleşmiş hipotezlerdir. III. Herkes tarafından aynı sonuçlarla tekrarlanabilen gözlemlerdir. verilerinden hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III 7. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Teori (kuram) bilimseldir ancak evrensel geçerliliği yoktur. B) Yapılan deneyler hipotezi doğrulamazsa hipotezi değiştirmek yerine hipotezi destekleyecek başka deneyler yapma yoluna gidilir. C) Tahmin yapılabilmesi için önce hipotez oluşturulmalıdır. D) Gözlem hipotez oluşturulmadan önce yapılmalıdır. E) Teori evrensel bir geçerlilik kazandığında kanun (yasa) haline dönüşür. 3. Veri için, I. Problemin çözümü için kullanılan gerçek bilgiler bütünüdür. II. Araştırmacının gözlemleri sonucu elde ettiği gerçeklerdir. III. Doğruluğundan kuşku duyulmayan bilgilerdir. verilerinden hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III 8. I. Bilimsel teorinin, bilimsel kanun olabilmesi için, herkes tarafından kabul edilip ve bilimdeki yeni gelişmelerle desteklenmesi gerekir. II. Hipotezler ile ilgili araştırmalar nitel ve nicel gözlemlerle yapılır. III. Fizik kanunları delillere dayanır, sorgulanabilir ve sınanabilir. Yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur? 4. Bilimsel bir teorinin yasalaşması için gerekli olan aşağıdakilerden hangisidir? A) Bilimsel dergilerde yayınlanmalı B) Birçok deneyle doğruluğu ispatlanmalı C) Ders kitaplarına girmeli D) Diğer bilimlere destek veren yönleri olmalı E) Anlaşılır olmalı 5. Aşağıda verilenlerin hangi yönüyle teori ve yasa birbirinden ayrılır? A) Çözüm olma B) Bilgi içerme C) Genel olma D) Kesinliği ispatlanmış olma E) Deney ile test edilebilir olma 9. I. Bilimsel bir teori, gözlemlere ve deneylere dayanan bir açıklamadır. II. Kuşların uçarken yerin manyetik alanını kullandıklarını ileri sürmek bir teoridir. III. Teoriler ve kanunlar değiştirilebilirler. Yukarıda verilenlerden hangileri doğrudur?

16 10. Bilimsel yasalar ve bilimsel teoriler için; I. Deneysel desteğe sahip olmalıdır. II. Büyük patlama bilimsel bir yasadır. III. Kütle çekimi bilimsel bir yasadır. IV. Her bilimsel teori geliştirildiğinde yasa olur. verilenlerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve III D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV 14. İnsanoğlu, çevresinde meydana gelen doğa olaylarını inceler, gözlem ölçüm ve araştırmalar yapar. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bu çalışmaların bir sonucu değildir? A) Doğa olaylarının insana verebileceği zararların önlenmesi mümkün olmuştur. B) Daha sağlıklı yaşam ortamları oluşturulmuştur. C) Savaşların önüne geçilebilmiştir. D) Teknolojinin gelişmesiyle hayat daha kolay yaşanır hale gelmiştir. E) İletişim ve haberleşme kolaylaşmıştır. 11. I. Deneye başlamadan önce bir takım düzenlemelerde deney konusunda basitleştirme yoluna gidilebilir. II. Deneysel çalışmalarda toplanan verilerin tamamı kullanılmalıdır. III. Yapılan deneyler hipotezi doğrulamazsa, hipotezi doğrulayan yeni veriler aranır. Deneysel çalışmalarda izlenen bilimsel yöntemle ilgili yukarıda verilen ölçülerden hangisi doğrudur? A) Yalnız I B) II ve III C) I ve II 15. Aşağıdakilerden hangisi insanoğlunun çevresindeki doğa olaylarını inceleyip araştırmalar yapmasının bir nedeni değildir? A) Barınma ve beslenme ihtiyaçlarını karşılamak B) Sağlıklı bir çevrede yaşamak C) Hayatı kolaylaştırmak D) Zengin bir toplum olmak E) Doğal afetlerden korunmak 12. Bilimsel yöntemle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi, kontrollü deneyler yaptıktan sonraki durumlardan biri olamaz? A) Verileri analiz etme ve önceden yapılan tahminlerle karşılaştırma B) Olaylarla ilgili gözlem yapma C) Verilerden sonuç çıkarma D) Sonuçların hipotezleri ne ölçüde desteklediğine karar verme E) Deneyin tekrarında aynı sonuca ulaşma 16. Bilim ile ilgili; I. Yeni gelişmelere açıktır. II. Olayları sistematik bir biçimde düşünmeyi sağlar. III. Düzenli bilgiler topluluğudur. Deney ve gözleme dayanır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 13. Fiziğin çalışma yöntemleri ile ilgili olarak; I. Yasa çoğu zaman tek bir davranışı açıklar. II. Teori herhangi bir davranışı, bu davranış ile ilgili bir çok başka olayı da göz önünde bulundurarak açıklar. III. Bir teori birden fazla yasayı içine alıyor olabilir. yargılarından hangileri doğrudur? 17. Bilim için, I. Var olan gerçekleri gözlem, hipotez, mantık ve deney yoluyla açıklamaktır. II. Tarafsız gözlem ve deneylerle elde edilen, düzenlenmiş bilgi topluluğudur. III. Deney ve gözlemler ışığında gelişen, bizi yeni gözlem ve deneylere götüren kavramlar dizisidir. verilerinden hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III

17 FİZİĞİN DOĞASI 5 1. Fizik biliminde bir büyüklüğün ölçülebilmesi için, ölçülen büyüklük cinsinden olan ölçüye verilen ad aşağıdakilerden hangisidir? A) Büyüklük B) Birim C) Barem D) Ölçüm E) Deney 2. Bir büyüklüğü tanımlarken kullanılan birim, herhangi bir matematiksel dönüşüm yapmadan doğrudan kullanılabiliyorsa bu tür birimlere verilen ad aşağıdakilerden hangisidir? A) Türetilmiş B) Temel C) Ana birim D) Bağıntı E) Ölçü 3. I. Türetilmiş büyüklükler en az iki temel büyüklük ile ancak ifade edilebilir. II. Türetilmiş büyüklüğü oluşturan temel büyüklükler aynı cins olmalıdır. III. Türetilmiş büyüklüğü oluşturan temel büyüklükler farklı cins olabilir. Yukarıdakilerden hangileri doğrudur? 7. Aşağıdaki birimlerden hangisi temel bir büyüklüğün birimi değildir? A) Desimetre B) Litre C) Kelvin D) Miligram E) Dakika 8. Aşağıdakilerden hangisi türetilmiş bir büyüklüğün birimi değildir? A) Desimetreküp B) Litre C) metre/saniye D) Mikrometre E) gram/santimetreküp 9. I. Hız, türetilmiş bir büyüklük olup birimi m /s dir. II. Uzunluk, zaman, kütle ölçülebilir temel büyüklüklerdir. III. Ölçme araçları, ölçümü yapılan nesneye uygun olmalıdır. Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III 4. Fizikteki temel ve türetilmiş büyüklükler için, I. Türetilmiş büyüklükler, temel büyüklüklerden oluşur. II. Temel büyüklükler matematiksel bir bağıntı ile ifade edilemez. III. Türetilmiş büyüklüklerin birimi, temel büyüklüklerin birimlerinden farklıdır. verilenlerinden hangileri doğrudur? 5. Aşağıdakilerden hangisi temel bir birim değildir? A) kilogram B) candela C) metre D) saat E) amper 6. Aşağıdakilerden hangisi temel büyüklüklerden değildir? A) Kütle B) Uzunluk C) Sıcaklık D) Zaman E) Hız 10. Aşağıdaki cümlelerde geçen hangi fiziksel nicelik temel büyüklükler kapsamında değildir? A) Hayli uzun bir yat. B) Bu gün hava çok sıcak olacak. C) Vakit geçmek bilmiyor. D) Bu ne hız! umarım kaza yapmaz. E) Bir bardak suyun kütlesi, bir bardak yağınkinden büyüktür. 11. I. Sıcaklık - celcius II. Kütle - gram II. Uzunluk - metre Temel büyüklükler ve SI birimleri ile ilgili olarak yukarıdaki eşleştirmelerden hangileri yanlıştır? D) I ve II E) I ve III 12. I. Işık şiddeti - Türetilmiş büyüklük II. Madde miktarı - Temel büyüklük III. Hacim - Temel büyüklük Temel ve türetilmiş büyüklüklerle ilgili olarak yukarıdakilerden hangileri yanlış eşleştirilmiştir? D) I ve II E) I ve III

18 13. Aşağıdaki büyüklüklerden hangisi türetilmiş bir birimle ifade edilir? A) Enerji B) Zaman C) Kütle 14. Enerji Kuvvet Hız Zaman Direnç İvme D) Uzunluk E) Sıcaklık Yukarıdaki fiziksel büyüklüklerden kaç tanesi türetilmiş birim ile ifade edilir? A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) I. Sıcaklık birimi kelvindir. II. Günlük hayatta sıcaklık birimi olarak derece celcius kullanılır. III. Sıcaklık termometre ile ölçülür. IV. Havanın, insan vücudunun ve doğadaki maddelerin sıcaklığı ölçülebilir? V C, K dir. Yukarıda bilgilerden kaç tanesi doğrudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) K sıcaklık değeri kaç 0 C a eşittir? A) -273 B) -73 C) 0 D) 173 E) I. Uzunluk birimi metredir. II. Metrenin alt katları desimetre, santimetre ve milimetredir. III. Metrenin üst katları dekametre, hektometre ve kilometredir. IV. Uzunluk ölçü birimleri onar onar büyür, onar onar küçülür. V. Mezura uzunluk ölçüm aracıdır. Yukarıda verilenlerden kaç tanesi doğrudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) m = 100 cm 1 km = 1000 dam 1 cm = 0,1 dm 1 dam = 10 m 1 hm = 1000 dm Yukarıda verilen uzunluk birimi eşitliklerinden kaç tanesi doğrudur? C sıcaklık birimi ölçeğine göre 100 derecelik bir sıcaklık değişimi kaç 0 K sıcaklık değişimine karşılık gelir? A) -273 B) -173 C) 0 D) 100 E) I. Akım şiddeti birimi amperdir. II. Amperin üst katları, kiloamper, megaamper ve gigaamperdir. III. Amperin alt katları, miliamper, mikroamper, nanoamper ve pikoamperdir. IV. Akım şiddeti birimleri yüzer yüzer büyür ve küçülür. V. Akım şiddeti ampermetre ile ölçülür. Yukarıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) I. 1 km = 10 6 dm II. 1 cm = 10-4 hm III. 1 mm = 10-3 cm Yukarıdaki uzunlık birimleriyle ilgili çevirmelerden hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III 22. I.100 ma = 0,1 A II. 0,1 na = 0,0001 A III. 0,25 A = 0, ka Yukarıda verilenlerden hangileri doğrudur?

19 FİZİĞİN DOĞASI 6 1. I. 0,25 g = 0,005 kg II. 1 t = 100 kg III. 400 mg = 0,4 g IV. 10 kg = 1000 g V. 0,5 q = 5 kg Yukarıda verilenlerden kaç tanesi doğrudur? A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 5. Bir eşit kollu terazide kütle ölçümü yapılırken 1 adet 200 g, 1 adet 100 g, 1 adet 50 g, 2 adet 20 g ve 1 adet de 2 g lık standart kütle kullanılarak terazi dengeye getiriliyor. Buna göre ölçülen kütle değeri kaç gramdır? A) 352 B) 372 C) 392 D) 394 E) Kütle birimleri ve sembolleri verilen şekildeki tabloda boş bırakılan 1, 2 ve 3 yerine gelmesi gerekenler, aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) ke santigram desigram B) kn miligram hektogram C) q hektogram desigram D) q hektogram kental E) kt kental cg 6. Şekildeki eşit kollu terazi sağ koldaki binici 4. bölmede iken dengededir. Binicinin bir aralık yer değiştirmesi 1 grama karşılık geldiğine göre X cisminin kütlesi kaç gramdır? A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10 6g X 3. I. Kefelerden birine tartılacak cisim, diğerine de standart kütleler konur. II. Öncelikle büyük standart kütlelerden başlanarak denge sağlanmaya çalışılır. III. Denge sağlandığında kefedeki standart kütleler toplanır. IV. Tartılacak cisim her zaman terazinin sol kefesine konulur. Yukarıdakilerden hangileri eşit kollu terazi ile tartım yaparken uygulanan yöntemlerden değildir? A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve IV D) II ve IV E) I, II ve IV 4. Eşit kollu terazi ile kütle ölçümü yapılırken, I. Terazinin dengede olup olmadığı kontrol edilir. II. Terazi dengede değilse kefeleri iyice temizlenir. III. Terazinin kolu ve ibresi kontrol edilir. işlemlerinden hangileri yapılmalıdır? 7. İki tane K cismi 6 gramlık kütle ile binici 4. bölmede iken şekildeki eşit kollu terazide dengededir. Binicinin kütlesi 1 g olduğuna göre K cisminin kütlesi kaç gramdır? A) 2 B) 2,8 C) 3 D) 5,6 E) 6,4 8. Eşit kollu terazide 15 g kütleli cisim X cismi ile binici 8. bölmedeyken şekildeki gibi dengededir. Binicinin kütlesi 1 g olduğuna göre X cisminin kütlesi kaç gramdır? A) 7 B) 14,2 C) 15 D) 15,8 E) 23 6g X K K g

20 9. Şekildeki eşit kollu terazide binici ile X cisminin kütleleri birbirine eşittir. Terazi dengede olduğuna göre X cisminin kütlesi kaç gramdır? A) 6 B) 7 C) 8 D) 9 E) X g 13. I. Kütle birimi kg dır. II. Sıcaklık birimi celcius tur. III. Akım şiddeti birimi volttur. IV. Zaman birimi dakikadır. V. Madde miktarı birimi gramdır. Yukarıda verilenlerden kaç tanesi yanlıştır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) Aşağıda verilen büyüklükler ile karşılarında verilen dönüşümlerden hangisi yanlıştır? 10. Şekildeki eşit kollu terazinin bir kolu 20, diğer kolu 10 bölmelidir. X cismi, 10 g kütleli cisim ile biniciler 6. ve 2. bölmelerde iken dengededir Binicilerin kütleleri 1 g olduğuna göre, X cisminin kütlesi kaç gramdır? X 10 10g A) 0,15 A = na B) 2 h = 3600 s C) 0,4 m = 400 mm D) 0,8 kg = 0,0008 t E) 17 0 C = K A) 9,8 B) 9,9 C) 10,0 D) 10,1 E) 10,2 15. I. 1 lt = 1000 cm3 II. 1 = 1000 mm III. 0 0 C = K IV mg = 0,001 kg V cm = 1 hm 11. Ali : Akım şiddeti ampermetre ile ölçülür. Cemil : Kütle eşit kollu terazi ile ölçülür. Hakan : Bir cismin ısısı termometre ile ölçülür. Hasan : Hassas zaman birimleri kronometre ile ölçülür. Yukarıda verilenlerden kaç tanesi doğrudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Yukarıdaki öğrencilerden hangilerinin verdiği bilgiler doğrudur? A) Yalnız Ali B) Cemil ve Hakan C) Ali ve Hasan D) Cemil ve Hasan 12. I. Uzunluk - metre II. Zaman - saniye III. Kütle - newton IV. Sıcaklık - celcius V. Direnç - ohm VI. Işık şiddeti - amper E) Ali, Cemil ve Hasan Yukarıda verilen fizik birimleriyle ilgili olarak büyüklük ve bu büyüklüğe ait birimlerden kaç tanesi yanlıştır? 16. Aşağıda ölçü aletleri ile verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Uzunluk ölçme araçları, ölçülecek boyutların büyüklüklerine göre farklılık gösterir. Mezura, kumpas, cetvel vb. gibi. B) Zamanı saat ya da kronometre ile ölçeriz. C) Sıcaklık ölçümleri termometre ile yapılır. D) Ağırlık ölçümünde teraziler kullanılır. E) Kuvvet dinamometre ile ölçülür. A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6