Hemşirelikte Eleştirel Düşünme Hazırlayan: Şehriban Serbest Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Gelişim Müdürü

Transkript

1 Hemşirelikte Eleştirel Düşünme Hazırlayan: Şehriban Serbest Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Gelişim Müdürü Aralık

2 Giriş Etkili düşünebilen birey, yaşamının amacını belirlemede, bu amacı gerçekleştirmede, karşılaştığı sorunları çözmede, karar vermede ve bu kararları uygulamada başarılı olur. Aralık

3 Düşünme; Düşünme Eflatun ve Aristo döneminden günümüze kadar pek çok araştırmanın konusu oluşturmasına karşın düşünmenin tanımı üzerine ortak bir noktaya varılamamıştır. Cüceloğlu; düşünmeyi gerçeğin anlaşılması için gösterilen zihinsel etkinlik, gerçeğin anlamlandırılması, gerçeğin anlaşılmaya çalışılması için gösterilen çabalar olduğunu belirtmiştir (Cüceloğlu 2001). Aralık

4 Günümüz insanı nasıl olmalı? Kendini iyi tanıyan, Bireysel ve toplumsal gelişmeye önem veren, Düşünen, Sorgulayan, Araştıran, Akılcı kararlar alan, Eleştirel düşünme gücüne sahip Aralık

5 Eleştirel düşünme Okunan, bulunan ya da söylenen bilgiler hakkında mutlak bir sonuca varmak yerine, alternatif açıklamalar olabileceğini de göz önünde bulundurmak olarak tanımlanmaktadır. Aralık

6 Bir kişinin kendini geliştirerek eleştirel düşünmeye ulaşabilmesi için; Kişi düşünce sürecinin bilincine varmalı Kişi başkalarının düşünce süreçlerini inceleyebilmeli Öğrendiği bilgileri günlük yaşamında uygulayabilmelidir. Aralık

7 Eleştirel düşünme becerisine sahip kişiler; Analitik, Bilgilendirilebilir, Gözlemci, İddia eden, sonuç yönetebilen, Becerikli, Risk almaya istekli, Esnek ve açık fikirli, Yaratıcı, hayal edici, Sorumluluk sahibi, disiplinli, Meraklı, yenilikçi ve sezileri kuvvetlidir. Aralık

8 Eleştirel düşünen bireyin davranışları; Dili doğru kullanma Bir sorunun ya da iddianın açı olarak ifade edilmesi Düşünmeden hareket etmeme Çalışmalarını kontrol etme Bir düşünceyi oluşturmada azimli olma Öne sürülen iddiaları destekleyen nedenleri ve kanıtları araştırma ve sunma Ön bilgileri kullanma Yeterli kanıt bulununcaya kadar karardan şüphe duyma Aralık

9 Eleştirel Düşünmeyi Etkileyen Faktörler Bireyin genellikle aceleci/ atılgan davranışlar göstermesi, Yeterince kavram geliştirememiş olması, Başkalarının genellikle bireyin yerine düşünüp karar vermesi, Ön yargılar, değerler ve belli grup ve düşüncelerle özdeşleşmek. Aralık

10 Hemşirelik Hemşirenin toplumun sağlık gereksinimlerine yanıt verebilmesi için bilgiyi araması, sorgulaması, eleştirel düşünebilmesi, sorunlara çözüm getirebilmesi, toplumsal duyarlılığa sahip olması gerekmektedir. Aralık

11 Eleştirel düşünme için gerekli tutumlar; Güven Bağımsız düşünme Dürüstlük Sorumluluk Risk üstlenme Azim Yaratıcılık Merak Alçak gönüllülük Disiplin Sabır Tarafsızlık Aralık

12 Hemşirelerin eleştirel düşünme gücünü azaltan faktörler; Düşünme alışkanlıkları, Yalnızca bir tercih hakkını seçmek için alıştırılmış olmak, Savunucu yanıt verme, Değişime dirençli olma Hemşirelik alanında klinik bakım hakkında detaylar ve gerçekleri ezbere dayalı öğrenme, Aralık

13 Kritik düşünme becerilerinin geliştirilmesi için; Mantığı çalıştırma, Problem çözümünü gözlemleme, Okuma yazma, Grup tartışmalarına katılma önerilmektedir. Bireyin kritik düşünme becerisini geliştirmesi entelektüel kapasitesi ile ilişkilendirilir. Bir dereceye kadar da genetikle önceden belirlenir. Kritik düşünme hünerinin gelişmesinde çevre faktörü de önemlidir. Bu yüzden formal veya informal eğitim, bireyin davranışlarını şekillendirme ve kritik düşünme becerisi geliştirmede önemli rol oynar. Aralık

14 Eleştirel Düşünmenin Yararları Eleştirel düşünenler toplumdaki düşünce farklılıklarını görürler ve daha toleranslı olurlar Önemli konular hakkında karar vermeye yardımcı olarak problemin çözümünü kolaylaştırır. Önemli konular hakkında karar vermeye yardımcı olarak problemin çözümünü kolaylaştırır. Düşünme sürecini hızlandırarak, bireyin çevresinde yer alan durum veya olayların anlaşılmasına yardımcı olur. Bağımsız düşünebilmeyi ve karar vermeyi öğretir, bireyin kendine olan güveninin artmasını sağlar Bireylere tek boyutlu değil çok boyutlu görebilme olanağı sağlar Aralık

15 Eleştirel Düşünmenin Yararları Önyargıların ve hassas noktaların farkına varılmasını kolaylaştırır. İnanılan şeyleri savunmayı, hakları korumayı destekler, değişime olanak sağlar. Eleştirel düşünme yeteneği bireyleri doğrulanmamış iddia ve düşünceler arasında bocalamaktan kurtarır. Gerçeğin sorgulanmasına yönelik sorgulama ve eleştiri, bireylerin bilişsel gelişimleri için gereklidir. Aralık

16 Eleştirel düşünmenin hasta, personel ve ekip çalışması açısından yararları; Hasta açısından; Kalış süresinin azalması Kontrollerin azalması Hasta memnuniyetinin artması Personel açısından; Personelin moralinin artması Personelin memnuniyetinin artması Farklı bir şeyler yapmanın verdiği mutluluk Geniş bilgi birikimi Ekip çalışması açısından; Ekip çalışmasındaki memnuniyetin artması Düşünce paylaşımının artması Ben yerine Biz kelimesinin daha çok kullanılması Aralık

17 Eleştirel düşünme Stratejileri ve Becerileri Eleştirel düşünme becerilerinin daha iyi anlaşılabilmesi ve eleştirel düşünme becerilerinin öğretilebilmesi için paul ve arkadaşları bu becerileri duyuşsal ve bilişsel stratejiler olmak üzere iki ana başlıkta tanımlamıştır. Aralık

18 Eleştirel düşünme Stratejileri ve Becerileri Duyuşsal Stratejiler Bağımsız düşünme Ben merkezli veya toplumsal iç görüler geliştirme Tarafsız düşünme Duygu ve düşünce arasındaki ilişkiyi anlama Zihinsel alçak gönüllülüğü ve yargıyı geciktirmeyi geliştirme Sorgulama cesareti geliştirme İyi niyetli ve dürüst düşünme Düşünme azmi geliştirme Düşünme becerisine güven duyma Aralık

19 Eleştirel düşünme Stratejileri ve Becerileri Bilişsel Stratejiler Makro Beceriler Mikro Beceriler Geçerli ve geçersiz genellemeleri fark etme Benzer durumları karşılaştırma Görüş geliştirme Sorunları, sonuçları veya inançları açık hale getirme Sözcüklerin veya söz öbeklerinin açık hale getirilmesi ve analiz edilmesi Değerlendirme için ölçüt geliştirme Bilgi kaynağının güvenilirliğini değerlendirme Derinlemesine sorgulama Görüşleri, yorumları, inançları veya kuramları analiz etme ve değerlendirme Çözüm üretme ve değerlendirme Eylemleri ve politikaları analiz etme ve değerlendirme Eleştirel okuma Eleştirel dinleme Disiplinler arası ilişki kurma Soru sorma / Sokratik tartışmayı uygulama Farklı görüşleri karşılaştırma Diyalektik düşünme Gerçek uygulama ile idealleri karşılaştırma ve birbirinden ayırt etme Eleştirel sözcük dağarcığı kullanma Önemli benzerlikleri ve farklılıkları belirleme Sayıtlıları inceleme ve değerlendirme İlgili olmayan olgulardan ilgili olanları ayırt etme Akılcı çıkarımlar, kestirmeler veya yorumlar oluşturma Kanıtları ve iddia edilen olguları değerlendirme Çelişkileri fark etme Sonuçları keşfetme Aralık

20 Kaynaklar 1. Yıldırım Özeruz B. (2010). Hemşirelikte Eleştirel Düşünme, Aydın Tuna Matbaacılık, İzmir. 2. Öztürk N. (2006). Hemşirelik Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Düzeyleri ve Eleştirel Düşünmeyi Etkileyen Faktörler, Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Sivas, (Danışman: Yrd.Doç.Dr. H Ulusoy). 3. Kelleci M, Gölbaşı Z.(2004). Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşirelerin Problem Çözme Becerilerinin Bazı DeğişkenlerAçısından İncelenmesi, Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 8(2): Kaya H.(1997). Üniversite Öğrencilerinde Eleştirel Akıl Yürütme Gücü, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul,(Danşman: Doç.Dr.Gülsün Taşocak). 5. Ulupınar S.(1997). Hemşirelik Eğitiminin Öğrencilerin Sorun Çözme Becerilerine Etkisi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, (Danışman: Prof.Dr. ÇPektekin). 6. Taşcı S.(2005). Hemşirelikte Problem çözme süreci, Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi Hemşirelik Özel Sayısı, 14: Dirimeşe E.(2006). Hemşirelerin ve Öğrenci Hemşirelerin Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi, DokuzEylülÜniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir, (Danışman: Yrd.Doç.Dr. A Dicle). 8. Facione NC, Facione PA, Sanchez CA.(1994) Critical Thinking Disposition As AMeasure of Competent Clinical Judgment: The Development of The California Thinking Disposition Inventory, Journal of Nursing Education, 33(8): Aralık