ÖĞRETMEN ADAYLARININ YAŞAM BOYU ÖĞRENME YETERLİKLERİ

Transkript

1 ÖĞRETMEN ADAYLARININ YAŞAM BOYU ÖĞRENME YETERLİKLERİ Arş. Gör. Burcu BİLİR Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, ÇANAKKALE Yrd. Doç. Dr. Osman ÇEKİÇ Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, ÇANAKKALE Arş. Gör. Barış USLU Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, ÇANAKKALE ÖZET Bilgi toplumunu oluşturan bireylerin küçük yaşlardan itibaren başlayan eğitim süreci yalnızca okullarda aldıkları eğitimle sınırlı kalmamaktadır. Bu anlamda her bireyin yaşam boyu öğrenmesini sürdürebileceği çeşitli yeterliklere sahip olması gerekmektedir. Bireylere bu tür yeterlikleri kazandıracak kişilerin başında ise öğretmenler gelmektedir. Öğretmenlerin de yaşam boyu öğrenme yeterliklerinin önemini kavramaları ve bu yeterliklerini hizmet öncesi eğitim sürecinde geliştirmeleri önem arz etmektedir. Bu doğrultuda geleceğin eğitimcileri olan öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterlikleri araştırmanın temelini oluşturmaktadır. Araştırmanın amacı, eğitim fakültesinde öğrenim gören öğrencilerin öğretmen adayları olarak yaşam boyu öğrenme yeterliklerinin düzeyini belirlemektir. Araştırmanın örneklemini Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi 4. sınıf öğrencilerinden farklı alanlarda öğrenim gören 284 öğrenci oluşturmaktadır. Betimsel tarama deseni kullanılan bu çalışmada yaşam boyu öğrenme yeterlikleri ile ilgili veri toplamak için Uzunboylu ve Hürsen (2011) tarafından geliştirilen Yaşam Boyu Öğrenme Yeterlik Ölçeği kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterlikleri, öğrenim gördüğü bölüm, aile bireylerinin eğitim düzeyi, cinsiyet ve yayın takibi gibi çeşitli değişkenler açısından karşılaştırılmıştır. Elde edilen verilere göre, bilgisayar ve interneti daha sık kullananlar ile gazete ve dergi gibi basılı yayınları sıklıkla takip edenler lehine yaşam boyu öğrenme yeterliklerinde farklılıklar olduğu belirlenmiştir. Bu veriler doğrultusunda yaşam boyu öğrenme yeterliklerinden öğrenmeyi öğrenme yeterliklerinin ve dijital yeterliklerin, öğretmen adaylarının teknolojiyi ve farklı bilgi kaynaklarını kullanma sıklıklarına bağlı olarak değiştiği söylenebilir. Üniversiteler tarafından öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerinin desteklenmesi adına kampus içinden ve dışından teknolojik imkânlara ve farklı bilgi kaynaklarına erişimi kolaylaştırıcı düzenlemeler yapılması önerilmektedir. Anahtar Kelimeler: Yaşam boyu öğrenme yeterlikleri, öğretmen yeterlikleri, öğretmen adayları. ABSTRACT Educational process, especially in today s information rich and dynamic society is not limited to formalized education provided in schools but, extends beyond formal education. To be competitive and to keep up with the rapid technological, political, social and economic changes, individuals must improve their qualifications and knowledge continuously. Teachers are in the middle of this qualification-improvement process, as instructors, planners or innovators. It is immensely important that teachers understand the importance of lifelong learning; the competences required and develop these competences in the process of their pre-service training. Thus, this study focuses on lifelong learning competences of teacher candidates. The purpose of this study is to determine the level of lifelong learning competences of students in the faculty of education. The sample of this study consists of 284 teacher candidates (fourth year students) at the 2425

2 school of education of a public higher education institution. During the study, Lifelong Learning Competence Scale developed by Uzunboylu and Hürsen (2011) was used to collect the data related to lifelong learning competences of teacher candidates. The initial results revealed that teacher candidates who follow serial publications such as newspaper and journals and use computer and internet more often have higher lifelong learning competency scores than those who do not. Thus, there is a relationship between the use of technology and accessibility of information and lifelong learning competencies of teachers. Detailed analysis of the data and suggestions to improve lifelong learning competencies of teacher candidates are also provided in the study. Keywords: Lifelong learning skills, teachers competences, teacher candidates GİRİŞ Yirmi birinci yüzyıl bilgi çağı olup, bu çağda bilgi yenilenerek sürekli bir değişim geçirmekte ve gelişmektedir. Bu çağda etkin olabilecek toplumlar ancak bilgi üreten, bilgi yayan, paylaşan, kullanan, bilgi çağını yaşayan bilgi toplumları olacaktır (Merter ve Koç, 2010; Celep ve Çetin, 2003: 1). Bilgi toplumu, bilgiyi nasıl ve nerede kullanacağını bilen, bilginin depolanmasında, işlenmesinde, üretilmesinde ve dağıtılmasında son yüzyılda meydana gelen teknolojik değişimleri göz önünde bulunduran, bilgisayar ve bilgi teknolojisi ağırlıklı olan toplumdur (Tonta, 1999: 364). Bilim ve teknolojideki hızlı ve kapsamlı gelişmeler sonucunda her alanda sürekli bir değişim yaşanmakta ve bu gelişmeler toplumların bilgi toplumlarına dönüşmeleri üzerinde büyük etkilere sahip olmaktadır. Toplumların temel parçası olan bireylerin bilgi toplumlarında var olabilmeleri için gelişme ve değişimlere uyum sağlamaları gerekmektedir. Bu ise, bireylerin sadece okul yaşamlarında edindikleri bilgilerle mümkün olamadığından, bireylerin kendini sürekli yenilemesi ve geliştirmesi ancak yaşam boyu öğrenme ile mümkün olabilmektedir (Demiralay ve Karadeniz, 2008: 89; MEB, 2009: 10). Günümüzde bireylerin okul dönemlerinde edindikleri bilgi ve becerilerin geçerlilik süresi kısalmıştır. Önceleri belirli bir mesleği olan bireyler, meslek yaşamları boyunca aynı bilgilerle mesleklerini sürdürebilirken, bugün bu durum bilginin yenilenerek sürekli bir değişim geçirmesi sonucu geçerliliğini yitirmiştir. Bu doğrultuda, bireylerin yaşamları boyunca yeni bilgi ve beceriler kazanması gerekmektedir. Bireylerin yaşamları boyunca karşılaşacakları değişimlere uyum sağlayabilmelerini ve yaşam boyu öğrenme becerileriyle donatılmalarını sağlamak ise büyük oranda eğitim kurumlarının sorumluluğundadır. Bu nedenle günümüz eğitim sisteminin bu doğrultuda yeniden yapılandırılması gerekmektedir (Demiralay ve Karadeniz, 2008: 90). Yaşam boyu öğrenme en genel anlamıyla öğrenme olanaklarının hayatın tümüne yayılmasını vurgulayan ve bireyin potansiyeli ile yeterliklerini yaşamı boyunca geliştiren devamlı bir süreç tir (Coşkun ve Demirel, 2012: 108). Avrupa Komisyonu ise yaşam boyu öğrenmeyi bilgi ve beceri yanında kişisel, toplumsal ve ekonomik yaşamda ayakta kalmaya yarayacak, yaşamın her anında sürdürülen öğrenme etkinlikleri şeklinde tanımlamaktadır (Demiralay ve Karadeniz, 2008: 92). Diğer bir tanıma göre yaşam boyu öğrenme temel becerilerin güncellenmesi yoluyla kişilere ikinci bir fırsat yaratabilmek ve daha ileri düzeylerde öğrenme olanakları sunmak olarak belirtilmiştir (Akkoyunlu, 2008: 13). OECD deyaşam boyu öğrenmeyi sonu 2426

3 olmayan, insanın gelişiminde önemli rol alan etkinlik olarak tanımlamıştır(ersoy ve Yılmaz, 2009: 806). Yaşam boyu öğrenme aynı zamanda kişisel, toplumsal, sosyal ve istihdam ile ilişkili bir yaklaşımla bireyin; bilgi, beceri, ilgi ve yeterliliklerini geliştirmek amacıyla hayatı boyunca katıldığı her türlü öğrenme etkinlikleri anlamına da gelmektedir (MEB, 2009: 9). Yaşam boyu öğrenme aktif ve sürekli bilgi kullanımını gerektiren bir öğrenme alışkanlığı ve davranış biçimidir. Yaşam boyu öğrenmede temel kural bilinçli ve amaçlı olarak yaşam boyu öğrenmeye devam etmektir. Yaşam boyu öğrenebilen bireyler öğrenme ihtiyaçlarının kontrolüne sahiptirler, ihtiyaç duydukları bilgilere ulaşırlar, ulaştıkları bilgileri de kendi yapılarına uydurup buna yenilerini ilave ederler (Demirel, 2011: 103; Polat ve Odabaş, 2008). Yaşam boyu öğrenme becerileri, bireyin yaşamı süresince sürekli olarak kendini geliştirebilmesi, öğrenmesini sürdürebilmesi ve mesleğini devam ettirebilmesi için gerekli olan temel becerilerdir. Birey ve toplumun sosyal, kültürel, teknolojik ve ekonomik yönlerden gelişebilmesi için yaşam boyu öğrenme becerilerinin bireylere kazandırılması önem arz etmektedir. Bireylere yaşam boyu öğrenme becerilerinin kazandırılmasında ise en büyük sorumluluk okullara düşmektedir. Okulların bu sorumluluklarını yerine getirebilmesi, okullarda etkili bir öğrenme ortamının oluşturulup eğitimin niteliğinin artırılabilmesi için de öncelikle öğretmenlerin yaşam boyu öğrenme becerilerine sahip olmaları gerekmektedir. Günümüzde bilgi teknolojilerinde ortaya çıkan gelişmeler sonucunda yaşam boyu öğrenme becerileri öğretmenler için en önemli yeterlik alanlarından biri haline gelmiştir (Selvi, 2008: 68). Bu doğrultuda öğretmenlerin yaşam boyu öğrenme yeterliklerinin önemini kavramaları ve bu yeterliklerini hizmet öncesi eğitim sürecinde geliştirmeleri önem arz etmektedir. 21. yüzyıl olan bilgi çağında öğretmen adaylarının hizmet öncesinde bilgiye ve yeniliklere sürekli açık, dünyada yaşanan gelişmelere uyum sağlayan ve öğrendikleri bilgilere sürekli yeni bilgiler ekleyen kısacası yaşam boyu öğrenme becerilerine sahip kişiler olarak yetişmeleri gerekmektedir. Yaşam boyu öğrenme becerilerine sahip olarak yetişen öğretmen adaylarının, hizmet sonrasında da yeni nesilleri yaşam boyu öğrenme becerileriyle donatılmış bir şekilde yetiştirmeleri beklenmektedir (İzci ve Koç, 2012: 103). Bu nedenle geleceğin eğitimcileri olan öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterlikleri bu araştırmanın temelini oluşturmaktadır. Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın amacı, eğitim fakültesinde öğrenim gören öğrencilerin öğretmen adayları olarak yaşam boyu öğrenme yeterliklerinin düzeyini belirlemektir. Araştırmanın amacı doğrultusunda şu alt problemlere cevap aranmıştır: 1. Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterlik düzeyleri nasıl bir dağılım göstermektedir? 2. Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterlikleri cinsiyetlerine, öğrenim gördükleri alanlara, bilgisayar ile interneti kullanma sıklıklarına, basılı-süreli yayın (gazete/dergi/ ) takiplerine ve annelerinin-babalarının eğitim durumlarına göre anlamlı farklılık göstermekte midir? 2427

4 YÖNTEM Araştırmanın Modeli Araştırma tarama modelinde olup, öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerinin düzeyini belirlemeyi amaçlayan betimsel bir çalışmadır. Tarama modelleri geçmişte ya da halen var olan bir durumu, olayı, bireyi ya da nesneyi kendi koşulları içinde ve olduğu gibi tanımlamaya çalışılan araştırma yaklaşımlarıdır (Karasar, 2012: 77). Evren Örneklem Bu araştırmanın evrenini eğitim-öğretim yılında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi son sınıfta öğrenim gören 955 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Oransız örnekleme tekniği ile belirlenen araştırmanın örneklemini ise rehberlik ve psikolojik danışmanlık, sınıf öğretmenliği, fen bilgisi öğretmenliği, tarih öğretmenliği, coğrafya öğretmenliği, bilgisayar ve öğretim teknolojileri öğretmenliği, türkçe öğretmenliği, almanca öğretmenliği, japonca öğretmenliği, okul öncesi öğretmenliği son sınıflarında okuyan 284 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Örneklemde yer alan öğretmen adayları evrenin %29,73 ünü oluşturmaktadır. Örneklemdeki öğretmen adaylarının cinsiyet, öğrenim gördüğü alan, basılı-süreli yayın (gazete/dergi/ ) takibi, bilgisayar ve internet kullanım sıklığı (günlük), anne eğitim durumu ve baba eğitim durumuna ait betimleyici istatistiklerine Tablo 1. de yer verilmektedir. Tablo 1: Örneklemdeki Öğretmen Adaylarının Çeşitli Özelliklerine Ait Frekans ve Yüzde Dağılımları Özellikler Toplam Erke Kadı Cinsiyet k n n % 36,3 63,7 100 Bilg. ve 1saat 2saat 3saat 4saat 5saat İnt. ve Kullanma üstü Sıklığı n (Günlük) % Anne Eğitim Durumu Baba Eğitim Durumu Öğrenim Gördüğü Alan Yayın Takibi İlk. Lise Y.Lis Dok Ort. Lisans.. n % İlk. Lise Y.Lis Dok Ort. Lisans n % Pdr Fen Bil. Coğ. Tür. Alm Jap. Ok.Ön. Sınıf Tarih Böte. n % Günl Aylık k. Haftl k Abone Değil Ab.D ğlok uyr n %

5 Veri Toplama Araçları Araştırmada veri toplama aracı olarak Uzunboylu ve Hürsen (2011) tarafından geliştirilen Yaşam Boyu Öğrenme Yeterlik Ölçeği ile araştırmacılar tarafından geliştirilen kişisel bilgi formu kullanılmıştır. 51 madde ve altı alt boyuttan oluşan ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları Uzunboylu ve Hürsem tarafından yapılmıştır. Uzunboylu ve Hürsem tarafından gerçekleştirilen analizler sonucunda ölçeğin toplam cronbach alpha güvenirlik katsayısı 0.95 olarak bulunmuştur. Ölçekte bulunan altı alt boyutun güvenirliği ise öz yönetim yeterlikleri alt boyutu için 0.93, öğrenmeyi öğrenmeyeterlikleri alt boyutu için 0.91, inisiyatif ve girişimcilik yeterlikleri alt boyutu için 0.89, bilgiyi elde etme yeterliği alt boyutu için 0.83, dijital yeterlikler alt boyutu için 0.85 ve karar verebilme yeterliği alt boyutu için 0.75 olarak hesaplanmıştır (Uzunboylu ve Hürsem, 2011: 460). Bu araştırmada gerçekleştirilen analiz sonucunda ise ölçeğin tümüne ait güvenirlik katsayısı α=0.96, alt boyutların güvenirlikleri de öz yönetim yeterlikleri için α=0.90, öğrenmeyi öğrenme yeterlikleri için α=0.88, inisiyatif ve girişimcilik yeterlikleri için α=0.89, bilgiyi elde etme yeterlikleri için α=0.76, dijital yeterlikler için α=0.86 ve karar verebilme yeterlikleri için α=0.82 olarak bulunmuştur. Verilerin Analizi Veri toplama aracı olarak kullanılan anketler araştırmacılar tarafından örneklemde yer alan öğretmen adaylarına uygulanmış ve elde edilen verilerin çözümlenmesi SPSS 18.0 programından yararlanılarak yapılmıştır. Verilerin analizinde hangi testlerin kullanılacağına karar vermek için Skewness ve Kurtosis değerlerine bakılarak değerlerinin -2 ve +2 arasında yer aldığı görülmüş ve maddelerin normal dağılım gösterdikleri belirlenmiştir. Levene Statistic Testi ile madde varyansların homojenlik koşulunu sağladığı da görülmüştür. Bunun sonucunda verilerin analizinde parametrik testler kullanılmıştır. Öncelikle değişkenlere ait frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma gibi betimsel istatistikler ele alınmıştır. Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterlik düzeylerinin belirlenmesinde ise 1,00-1,79=Çok Düşük, 1,80-2,59=Düşük, 2,60-3,39=Orta, 3,40-4,19=Yüksek ve 4,20-5,00=Çok Yüksek aralıkları kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerine ait ortalama puanların belirlenen değişkenlere göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğini incelemek için t testi ve F testi uygulanmıştır. BULGULAR Araştırmanın bu bölümünde, verilerin analizinden elde edilen bulgular tablolar şeklinde verilmiştir. Araştırmanın birinci alt problemi Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterlik düzeyleri nasıl bir dağılım göstermektedir? şeklindedir. Tablo 2. de öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerine ve alt boyutlarındaki yeterliklerine ilişkin aritmetik ortalama, standart sapma, minimum ve maximum puanlar yer almaktadır. Ayrıca tabloda skewness ve kurtosis değerlerine de yer verilmiştir. Tablo 2:Öğretmen Adaylarının Yaşam Boyu Öğrenme Yeterliklerine ve Alt Boyutlarındaki Yeterliliklerine İlişkin Betimsel Dağılımlar Yaşam Boyu Öğrenme Yeterlikleri n ss min max Skewness Kurtosis Öz Yönetim Yeterlikleri Öğrenmeyi Öğrenme Yeterlikleri İnisiyatif ve Girişimcilik Yeterlikleri

6 Bilgiyi Elde Etme Yeterlikleri Dijital Yeterlikler Karar Verebilme Yeterlikleri Yaşam Boyu Öğrenme Yeterlikleri Tablo 2 de yer alan veriler incelendiğinde, öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerinin (X=3.80; ss=.51) ve alt boyutlarındaki yeterliklerinin (X= ; ss= ) yüksek düzeyde olduğu görülmüştür. Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterlikleri cinsiyetlerine, öğrenim gördükleri alanlara, bilgisayar ile interneti kullanma sıklıklarına, basılı-süreli yayın (gazete/dergi/ ) takiplerine ve annelerininbabalarının eğitim durumlarına göre anlamlı farklılık göstermekte midir? şeklindeki ikinci alt probleme ait veriler Tablo 3, Tablo 4 ve Tablo 5 de verilmektedir. Tablo 3: Öğretmen Adaylarının Yaşam Boyu Öğrenme Yeterliklerinin ve Alt Boyutlarındaki Yeterliklerinin Cinsiyete ve Öğrenim Görülen Alana Göre Değerlendirilmesi Yaşam Boyu Öğrenme Yeterlikleri Cinsiyet Öğrenim Görülen Alan t p Fark F p Fark Öz Yönetim Yeterlikleri * Pdr ile Tarih Öğr.** Böte ile Tarih Öğr.** Pdr ile Sınıf Öğr. ** Böte ile Sınıf Öğr.** Öğrenmeyi Öğrenme Yeterlikleri İnisiyatif ve Girişimcilik Yeterlikleri * Böte ile Sınıf Öğr.** Böte ile Tarih Öğr.** Bilgiyi Elde Etme Yeterlikleri Dijital Yeterlikler * Karar Verebilme Yeterlikleri Yaşam Boyu Öğrenme Yeterlikleri *p 0.05; **lehine Tablo 3 incelendiğinde, araştırmaya katılan öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerinin ve alt boyutlarındaki yeterliklerinin cinsiyet değişkenine göre karşılaştırılmasında, yaşam boyu öğrenme yeterliklerinde ve tüm alt boyutlarındaki yeterliklerinde kız ve erkek öğrenciler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir. Ayrıca, öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerinden öz yönetim yeterlikleri, inisiyatif ve girişimcilik yeterlikleri ve dijital yeterlikler de öğrenim gördükleri alanlara göre p 0,05 düzeyinde anlamlı farklılıklar bulunduğu tespit edilmiştir. Bu farklılıklar öz yönetim yeterlikleri ile inisiyatif ve girişimcilik yeterlilikleri alt boyutlarında tarih ve sınıf öğretmenliğinde öğrenim gören öğretmen adaylarının lehinedir. Dijital yeterlilikler alt boyutunda ise farklılığın nedeni bulunamamıştır. Tablo 4: Öğretmen Adaylarının Yaşam Boyu Öğrenme Yeterliklerinin ve Alt Boyutlarındaki Yeterliklerinin Bilgisayar ve İnterneti Kullanım Sıklıklarına ve Basılı Süreli Yayın (gazete/dergi/ ) Takiplerine Göre Değerlendirilmesi Bilg. ve İnt. Kulanım Sıklığı Yayın Takibi Yaşam Boyu Öğrenme Yeterlikleri F p Fark F p Fark Öz Yönetim Yeterlikleri Öğrenmeyi Öğrenme Yeterlikleri * 2430

7 İnisiyatif ve Girişimcilik Yeterlikleri Bilgiyi Elde Etme Yeterlikleri Dijital Yeterlikler * 1 saat ile 5saat ve üstü** Karar Verebilme Yeterlikleri Yaşam Boyu Öğrenme Yeterlikleri * p 0,05; **lehine Tablo 4 de görüldüğü üzere, öğretmen adaylarının bilgisayar ve interneti kullanım sıklıkları ile dijital yeterlikler alt boyutu hariç diğer tüm alt boyutlardaki yeterlikleri ve yaşam boyu öğrenme yeterlikleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur. Buna karşın, yaşam boyu öğrenme yeterliklerinin alt boyutlarından dijital yeterlikler ile bilgisayar ve internet kullanım sıklığı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir. Söz konusu farklılığın hangi gruptan kaynaklandığı analiz edildiğinde, günlük 5 saat ve üzeri bilgisayar ve internet kullanan öğretmen adaylarının günlük 1 saat bilgisayar ve internet kullanan öğretmen adaylarına göre dijital yeterlikler açısından daha fazla yaşam boyu öğrenme yeterliklerine sahip oldukları görülmektedir. Ayrıca, öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerinden öğrenmeyi öğrenme yeterlikleri nin basılı-süreli yayın (gazete/dergi/ ) takibi açısından istatistiksel olarak anlamlı bir biçimde farklılaştığı görülmüştür. Yapılan Tamhane testi sonucunda farklılığın nedeni bulunamamıştır. Tablo 5: Öğretmen Adaylarının Yaşam Boyu Öğrenme Yeterliklerinin Annelerinin ve Babalarının Eğitim Durumlarına Göre Değerlendirilmesi Değişkenler Kareler Toplamı S.d. Kareler Ortalaması F p Fark Baba Eğitim Durumu Anne Eğitim Durumu Baba*Anne Eğitim Durumları p 0,05 Tablo 5 deki veriler incelendiğinde, öğretmen adaylarının annelerinin ve babalarının eğitim durumları ayrı ayrı ve birlikte ele alındığında yaşam boyu öğrenme yeterliklerinde istatistiksel olarak anlamlı bir farklılığa neden olmadığı görülmektedir. Ayrıca yapılan analiz sonucunda annesi yüksek lisans, babası lise mezunu olan öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterlik düzeylerinin en yüksek; annesi ilkokul, babası yüksek lisans mezunu olan öğretmen adaylarının ise yaşam boyu öğrenme yeterlik düzeylerinin en düşük olduğu tespit edilmiştir. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu araştırmadaöğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterlik düzeyleri belirlenmiştir. Ayrıca öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterlikleri cinsiyet, öğrenim görülen alan, bilgisayar ve internet kullanım sıklığı, basılı/süreli yayın (gazete/dergi/ ) takibi, anne ve baba eğitim durumu değişkenleri açısından incelenmiştir. Bu bölümde verilerin analizinden elde edilen bulgular ışığında araştırmanın sonuçları ifade edilmiştir. Ayrıca araştırmacılara katkı sağlayacağı düşünülen bir takım önerilerde bulunulmuştur. Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerine ve alt boyutlarındaki yeterliklerine ilişkin puan ortalamaları incelendiğinde, öz yönetim yeterlikleri alt boyutu için X =3.74, öğrenmeyi öğrenme yeterlikleri alt boyutu için X =3.68, inisiyatif ve girişimcilik yeterlikleri alt boyutu için X =3.77, bilgiyi elde etme yeterlikleri alt boyutu için X =3.92, dijital yeterlikler alt boyutu için X =4.15, karar verebilme yeterlikleri alt boyutu için X 2431

8 =3.76 ve yaşam boyu öğrenme yeterlikleri için X =3.80 puan ortalamasına sahip oldukları görülmektedir. Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerinin ve alt boyutlarına ilişkin yeterliklerinin yüksek düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca öğretmen adaylarının en yüksek puan ortalamasına dijital yeterlikler alt boyutunda ve en düşük puan ortalamasına ise öğrenmeyi öğrenme yeterlikleri alt boyutunda sahip oldukları gözlemlenmiştir. Araştırmaya katılan öğretmen adaylarının cinsiyete bağlı olarak yaşam boyu öğrenme yeterlikleri ve alt boyutlarındaki yeterlikleri incelendiğinde gruplar arasında farklılaşmanın olmadığı görülmüştür. Dolayısıyla öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerinin cinsiyetlerine göre değişmediği ve cinsiyet değişkeninin yaşam boyu öğrenme yeterlik düzeyleri üzerinde belirgin bir öneme sahip olmadığı sonucuna varılabilir. Öğretmen adaylarının öz yönetim yeterlikleri, inisiyatif ve girişimcilik yeterlikleri ile dijital yeterlikler alt boyutları hariç yaşam boyu öğrenme yeterlikleri ve alt boyutlarındaki yeterlikleri öğrenim gördükleri alan bakımından farklılaşmamaktadır. Öz yönetim yeterlikleri ile inisiyatif ve girişimcilik yeterlikleri alt boyutlarında tarih ve sınıf öğretmenliğinde öğrenim gören öğretmen adayları lehine anlamlı bir farklılık bulunmuş, dijital yeterlikler alt boyutundaki farklılığın nedeni ise belirlenememiştir. Araştırmada öğretmen adaylarının bilgisayar ve internet kullanım sıklıkları ile yaşam boyu öğrenme yeterliklerinden dijital yeterlikleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Günlük 5 saat ve üzeri bilgisayar ve internet kullanan öğretmen adaylarının günlük 1 saat bilgisayar ve internet kullanan öğretmen adaylarına göre yaşam boyu öğrenme yeterliklerinden dijital yeterliklere daha fazla sahip oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuca ulaşılmasında bilgisayarı ve interneti daha fazla kullanan öğretmen adaylarının edindikleri tecrübelerin etkili olduğu söylenebilir. Basılı/süreli yayın (gazete/dergi/ ) takibi ele alındığında ise öğrenmeyi öğrenme yeterlikleri alt boyutu hariç öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerinde ve alt boyutlardaki yeterliklerinde gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark görülmemiştir. Öğrenmeyi öğrenme yeterlikleri ndeki farklılığın nedeni ise belirlenememiştir. Son olarak, araştırmaya katılan öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterlikleri anne eğitim durumu ve baba eğitim durumu değişkenleri açısından önemli bir farklılık göstermemektedir. Ayrıca anne eğitim durumu ve baba eğitim durumu değişkenleri birlikte ele alındığında da öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerinde bir farklılığa neden olmadığı görülmüştür. Belirtilen araştırma bulguları ışığında öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterlikleri ile ilgili ortaya konulan öneriler ise aşağıdaki gibidir: Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerinin önemini kavramaları ve bu yeterliklerini eğitimleri süresince geliştirebilmeleri için üniversiteler tarafından bilinçlendirilmeleri gerekmektedir. Üniversiteler öğretmen adaylarının bilgiye nasıl ulaşacaklarına ve bilgi kaynaklarını nasıl kullanacaklarına ilişkin seminerler düzenlemeli, öğretmen adaylarını bu konuda bilgilendirmelidir. Üniversiteler tarafından öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerinin desteklenmesi adına kampus içinden ve dışından teknolojik imkânlara ve farklı bilgi kaynaklarına erişimi kolaylaştırıcı düzenlemeler yapılmalıdır. Dersler öğrenci merkezli olmalı, derslerde bilgilerin hazır bir paket şeklinde öğretmen adaylarına sunulmasından ziyade onların da katkısıyla dersler interaktif bir şekilde işlenmelidir. 2432

9 Eğitim fakülteleri ders çeşitliliğini artırarak öğretmen adaylarının kendilerini geliştirebilmeleri için olanak sağlamalıdır. Ayrıca üniversiteler öğretmen adaylarının farklı ortamlardaki eğitim faaliyetlerine katılıp bakış açılarını zenginleştirmelerini sağlayan değişim programlarını desteklemelidir. Üniversitelerde görev yapan öğretim görevlilerinin de yaşam boyu öğrenme yeterlikleri üniversiteler tarafından denetlenmeli, öğretim görevlilerine sürekli olarak kendilerini geliştirebilmelerini sağlayan imkânlar sunulmalıdır. Üniversitelerdeki sürekli eğitim merkezlerinin etkililiği artırılmalı, öğrencilerin bu merkezlerden eğitim almalarını kolaylaştırıcı düzenlemeler yapılmalıdır. KAYNAKÇA Akkoyunlu, B. (2008). Bilgi Okuryazarlığı ve Yaşam Boyu Öğrenme. 8th International Educational Technology Conference (IETC2008), 6-9 Mayıs AnadoluÜniversitesi, Eskişehir. Celep, C. ve Çetin, B. (2003). Bilgi Yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık. Coşkun, Y.D. ve Demirel, M. (2012). Üniversite Öğrencilerinin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, Demiralay, R. ve Karadeniz, Ş. (2008). İlköğretimde Yaşam Boyu Öğrenme İçin Bilgi Okuryazarlığı Becerilerinin Geliştirilmesi. Journal of Educational Sciences, 3(2), Demirel, M. (2011). Yaşam Boyu Öğrenme ve Türkiye deki İlköğretim Eğitim Programlarına Yansımaları. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 1(1), Ersoy, A. ve Yılmaz, B. (2009). Yaşam Boyu Öğrenme ve Türkiye de Halk Kütüphaneleri. Türk Kütüphaneciliği, 23(4), İzci, E. ve Koç, S. (2012). Öğretmen Adaylarının Yaşam Boyu Öğrenmeye İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (23. Baskı). Ankara: Nobel Yayınevi. MEB (2009). Türkiye Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi tarihinde adresinden alınmıştır. Merter, F. ve Koç, S. (2010). İlköğretim Öğretmenlerinin Bilgi Eğitimi Tutumu Konusundaki Tutumları. IX. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu, Mayıs, Elazığ. Polat, C. ve Odabaş, H. (2008). Bilgi Toplumunda Yaşam Boyu Öğrenmenin Anahtarı: Bilgi Okuryazarlığı. Küreselleşme, Demokratikleşme ve Türkiye Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı, Akdeniz Üniversitesi, Antalya, Selvi, K. (2011). Öğretmenlerin Yaşam Boyu Öğrenme Yeterlikleri. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 1(1), Tonta, Y. (1999). Bilgi Toplumu ve Bilgi Teknolojisi. Türk Kütüphaneciliği, 13(4), Uzunboylu, H. ve Hürsem, Ç. (2011). Yaşam Boyu Öğrenme Yeterlik Ölçeği (YBÖYÖ): Geçerlik ve Güvenilirlik Çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41,