TESIS0T MÜHENDİSLİĞİ AYLIK TEKNİK SÜRELİ YAYIN AĞUSTOS 1993

Transkript

1 tmmob makina mühendisleri odası TESIS0T MÜHENDİSLİĞİ AYLIK TEKNİK SÜRELİ YAYIN AĞUSTOS 1993 ı:. Yük Mi*. Kevoric ÇİLİNGİ8OĞLU Mak. Yük. Müh. Uğur Doç. Dr. Abduf^man KILIÇ

2 Yeşil bir doğa Temiz bir çevre için Flanşları sağlam ve sızdırmaz şekilde bağlayan asbestsiz conta: Burasil 5 -S. 250 C (Buharda 220 C) sıcaklığa, 150 bar basınca dayanıklıdır, klorit oranı düşüktür (100 ppm'in altında). Flanş yüzeylerine yapışmaz ve kaynamaz. Burasil-S 'de boya katkısı yoktur. Gıda sektöründe ve yüksek temizlik gereken yerlerde (vitamin gibi) kullanılır, DİN, DVGVV, KTW, BANT den sertifikalıdır. BURCMANN Endüstriyel Sızdırmazlık Elemanları Paz. Ltd. Şti. Kasap Sok. Eser Apt. A Blok No. 1/53 TR Esentepe/lstanbul Tel.: 1/27225/ Tefe 1/

3 Trox Torbalı Filtreleri Bizim Tercihimiz, Sizin Avantajınız Düşük fark basınçlar ve yüksek çalışma güvenliğinde uzun bir servis süresi, torbalı filtrelerin ekonomik kullanımının garantisidir. Üstün kaliteli muhtelif filtre konstrüksiyonları sayesinde en uygun çözüm. Modem filtre laboratuarlarımızdan yoğun araştırmalar. Uluslararası,bağımsız test kuruluşunca belgelenmiş verimlilik. Üstün kalite... Alarko güvencesi... TRO/ TECHNIK, SANAYİ VE TİCARET A.Ş. İSTANBUL: Tel PBX Fax: ANKARA :Tel PBX Fax: İZMİR : Tel PBX Fax: ADANA : Tel PBX Fax: ANTALYA : Tel Fax :

4 I S U N U Sayın Okurlarımız, Dergimizin altıncı sayısına ulaşmış bulunmaktayız. Bu da yarım yılı geride bıraktığımız anlamına gelmekte. İlk sayıdan itibaren, her sayıda biraz daha iyiyi yakalamayı hedeflemiştik. Biz, henüz istediğimiz düzeye ulaşamadığımızı düşünüyor, bu doğrultuda çabalarımızı sürdürüyoruz. Ancak siz okurlarımızın değerlendirmeleri bize yön verecektir. / Birlikte olduğumuz bu sayımızın kapak konusu, ülkemizde henüz çok yeni bir olgu olan "Yüksek Yapılar" olarak belirlenmişti. Yeni gelişmekte olan bu konuyu iki sayıda irdelemeyi uygun bulduk ve ilk bölümde genel tanımları ve bakış açılarını sunmaya çalıştık. J I Bildiğiniz gibi özellikle İstanbul' da olmak üzere ülkenin diğer / büyük kentlerinde yüksek yapı olayı hız kazandı. Bir yandan bu yeni yapı türü hızla artarken diğer yandan da büyük tepkilerle / karşılaştı. Özellikle kent merkezlerinde yapılan yüksek yapıların, zaten sorunlu olan alt yapıya yeni yükler getireceği ve önemli çevre sorunları yaratacağı vurgulandı. Biz de bir tartışma toplantısı düzenleyerek, konunun taraflarını bir araya getirip mesleğimiz ve toplum yararı açısından bazı noktalara dikkat çekmek istedik. Bu toplantıda tartışılanları der- j gimizin bu sayısında bulabileceksiniz. / Yazıları ile bu sayımıza katkıda bulunan Sayın Prof. Dr. Altan / r Öke' ye, Sayın Prof. Dr. Ahmet Samsunlu' ya, Sayın Doç. Dr. Abdurahman Kılıç' a, Sayın Kevork Çilingiroğlu' na, Sayın Rüknettin Küçükçah 1 ya, Sayın Uğur Köktürk' e, Sayın Erol Yaşa' ya ve Sayın Ethem Çulum' a teşekkür ediyoruz. "Yüksek Yapılar" kapak konumuzun ikinci bölümü olan Eylül sayısında birlikte olmak dileği ile çalışmalarınızda başarılar dileriz. j Yayın Kurulu ' Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ağustos 1993

5 İÇİNDEKİLER tmmob makina mühendisleri odası Haberler 8 Söyleşi AĞUSTOS 1993 Cilt 1 Sayı MMO Adına Sahibi Murat ÖNDER Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Ömer Akif KOPUZ Yayın Sekreteri Fatma MAZMANOĞLU Yayın Kurulu Ahmet ARISOY Ayhan GÜLER Kani KORKMAZ Coşkun ÖZBAŞ Macit TOKSOY Reklam Yönetmeni Dilek İĞCİOĞLU Dizgi - Baskı YAPIM TANITIM VE YAYINCILIK Tel: MMO İstanbul Şubesi İstiklal Cad. No: 99 Ankara İşhanı Kat: 4 Beyoğlu - İSTANBUL Tel : Fax : Baskı Sayısı : Adet Fiyatı : TL. 18 Yüksek Binalar ve Problemleri (Prof. Dr. Altan Öke) 23 Yüksek Binalar ve Alt Yapı Sorunu (Prof. Dr. İng Ahmet Samsunlu) 28 Yüksek Binalarda Tesisat Düzenleri ve Yangın Konusu (Kevork Çilingiroğlu) 39 Yüksek Binalarda Kalorifer ve Sıhhi Tesisat Özellikleri (Rüknettin Küçükçalı) 43 Yüksek Yapılarla İlgili Soğuk Su Tesislerine İlişkin Hesap İlkeleri (Uğur Köktürk) 50 Yüksek Binalarda Yangın Güvenliği Önlemleri (Doç. Dr. Abdurahman Kılıç) 54 Hidrolik Şok (Erol Yaşa) 5 Asansörler, Dünya' daki ve Türkiye' deki Teknolojisi, Uygulamaları, Standartlar, Yönetmelikler (Ethem Çulum) 1 Duyuru Yıllık Abone : TL. Tesisat Mühendisliği Dergisinde yayınlanan yazı ve çizimlerin her hakkı saklıdır, izin alınmadan yayınlanamaz.

6 TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ YAYIN DANIŞMA KURULU TELEVAR TLM3 Tank Seviye Göstergeleri MECAM200V Petrometre RZ Yakıt Filtreleri M. Müh Hasan AKALIN Mak. Müh.Gürhan AKDOĞAN Mak. Müh. Hulki AKSOY Mak. Yük. Müh. Bülent ALTAN Prof. Dr. Ahmet ARISOY Mak. Müh.. Suat ARZIK Mak. Yük. Müh.Erdoğan ATAKAR Mak. Yük.. Müh. Tuncay AYHAN Mak. Yük. Müh.Güralp BASIM Dr. Müh. Düriye BİLGE Dr. Müh. Mustafa BİLGE Mak. Müh. Metin BİLGİÇ Mak. Müh. Sami BÖLÜKBAŞIOĞLU Mak. Müh. Remzi ÇELİK Mak. Yük.Müh.Kevork ÇİLİNGİROĞLU Prof. Dr. Alpin Kemal DAGSÖZ Doç. Dr. Onur DERVES Prof. Dr. Talha DİNİBÜTÜN Mak. Yük. Müh. Metin DURUK Prof. Dr. Nilüfer EĞRİCAN Prof. Dr. Ekrem EKİNCİ Mak. Müh. Mustafa ERHAN Mak. Yük. Müh Timur EROL Mak. Yük. Müh. Nuri ERTOKAT Prof. Dr. Osman GENCELİ Mak. Müh. Ahmet GÖKŞİN Doç. Dr. ihsan GÜLFERİ Mak. Yük. Müh. Ersin GÜR DAL Mak. Yük. Müh. Muharrem GÜVENÇ Doç. Dr. Hasan HEPERKAN Kimya Müh. Tomurcuk HİMMETOĞLU Prof. Dr. Neşet KADIRGAN Prof. Dr. Haluk KARADOĞAN Doç.Dr.Abdurahman KILIÇ Dr. Müh. Erdoğan KİBARER Mak. Müh. Kani KORKMAZ Yük. Müh. Uğur KÖKTÜRK Mak. Müh. Ferruh KUTOĞLU Mak. Yük. Müh. Rüknettin KÜÇÜKÇALI Mak. Yük. Müh. Celal OKUTAN Mak. Müh. Coşkun ÖZBAŞ Doç, Dr. Salim ÖZÇELEBİ Prof. Dr. Doğan ÖZGÜR Prof. Dr. Eralp ÖZİL Mak. Yük. Müh. Nuri ÖZKOL Prof. Dr. Aksel ÖZTÜRK Prof. Dr. Mehmet PALA Doç. Dr. Cem PARMAKSIZOĞLU Mak. Yük. Müh. Naci SİVRİ Doç. Dr. Oğuz SOYLU Mak. Yük. Müh. Baycan SUNAÇ Mak. Müh. Arif ŞAHİN Prof. Dr.MacitTOKSOY Mak. Müh. Erol TULPAR Mak. Müh. Gazanfer UGURAL Mak. Müh.Üzeyir ULUDAĞ Mak. Yük. Müh. Dinçalp UYSALER Mak. Müh. Erol YAŞA Mak. Müh. Metin YÜCEL Mak. Müh. Orhan TURAN Otomatik Hava Atıcıları MKV YAZI VE KATKI BEDELLERİ Özgün Makale Yazarın kendi bilgi ve birikimleri, bu bilgi ve birikimleri ile vardığı sonuçları içeren yazılardır. Bedeli: TL. / makale Derleme ve Çeviri Makale Yazarın kendi seçimiyle yada Dergi Yayın Kurulu ve Yayın Danışma Kurullarından birinin belirlediği, yabancı dilde yazılmış bir tek makale ya da makaleler bileşiminin tanımlanan formatta Türkçe' ye kazandırılması. Bedeli: TL. /makale LES10 RSR10 RKnUR MtoM IMtmArt SH. W Tlc. Ltd. Ştı. MERKEZ; \mmil T«l:245tJ0-2454S43 KARTALIW:3Î991O-11 ANKARA Tel: 31» BURSA W: M 7» Makale İncelemesi Özgün, derleme ve çeviri makalelerin, yazı değerlendirme esaslarına uygun olarak incelenmesi işidir. Bedeli: TL. /makale Sayfa Hazırlama Dergide her sayıda yada belli aralıklarla hazırlanması düşünülen, bir ya da daha fazla sayfadan oluşan bölümlerin yayına hazırlanması işi ve sorumluluğunun üstlenilmesi. Bedeli: TL. /makale Yabancı Teknik Süreli Yayın Sorumluluğu Tesisat Mühendisliği ile ilgili alanlarda yayınlanan yabancı süreli teknik yayınlardan birinin sorumluluğunu alarak; incelenmesi, raporlandırılması ve Yayın Kuruluna öneriler sunulması. Bedeli: TL./makale NOT: Sipariş makale ve yazılar, Yayın Danışma Kurulundan yayınlanabilir karan alındığı taktirde, yayınlanamasa bile, bedeli ödenir. Diğer makale ve yazıların bedeli, yayınlandığında ödenir. Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ağustos 1993

7 TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ DERGİSİ YAZI DEĞERLENDİRME ESASLARI 1. TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ dergisinde yayınlanmak üzere gönderilen teknik yazılar (özgün,derleme,çeviri) konunun uzmanı en az iki Yayın Danışma Kurulu üyesi tarafından olumlu görüş belirtilmeden yayınlanmaz. 2. Yazılar, yazarları gizli tutularak incelemeye gönderilir. Birbiri ile çelişen raporlarda üçüncü bir üyenin görüşüne başvurulur. Yayınlanmaz kararları.gerekçesi ile birlikte, söz konusu makalenin yazarına gerekçeli olarak bildirilir. Yayınlanmaz kararına yazarın itiraz etmesi durumunda, yazı Yayın Danışma Kurulu içinden yada dışından belirlenen yeni uzmanlara inceletilir. Bu son karar kesindir. Olumlu yada olumsuz, yazara iletilir. BELUX TM ve TRE100N Oda ve Kazan Termostatları Yazıların değerlendirilmesi ile ilgili raporların sahipleri yazara bildirilmez. 3. Dergide yer alacak haber, tanıtım, sunuş, köşe yazısı, röportaj gibi teknik makale olmayan yazılara; bu esasların yalnızca biçimsel esasları uygulanır. DOLOMIT-IGD2 Pompa Şalterleri Bu tür yazıların değerlendirilmesini Yayın Kurulu yapar. 4. Yayın Danışma Kurulu üyeleri yazıları değerlendirirken derginin, tesisat alanında çalışan üyelerimize uzmanlık ve güncel bilgi aktarma amacını gözönönde bulundurur. PRM12 Pressostatlar Su Basınç Düşürücüleri 5. Yayın Danışma Kurulu üyeleri teknik makaleleri değerlendirirken, ekteki değerlendirme formunu doldururlar. Yazıya ilişkin genel değerlendirme ve yazara öneriler, raporda mutlaka yer almalıdır. Yazardan düzeltmeler isteniyorsa, istenen düzeltme ve öneriler net olarak belirtilmeli ve açıklanmalıdır.. Öneri ve düzeltmeler, yazara Yayın Kurulu tarafından iletilir. DRVD 7. Yayın Danışma Kurulu Üyeleri kanaatlerini; yayınlanabilir, düzeltilerek yayınlanabilir. yayınlanamaz biçimde net olarak belirteceklerdir. 8. İncelemek üzere Yayın Danışma Kurulu üyelerine iletilen yazıların incelenmesi en geç on gün içinde tamamlanıp, Yayın Kuruluna iade edilecektir. DRVP 9. Derleme ve çeviri eserler Yayın Danışma Kurulu üyelerine asılları ile birlikte gönderilir. Endüstri Malzemaltıl San. ve Tlc. Ltd. Şii. MERKEZ: İSTANBUL Tef: KARTAL Tel; ANKARA Tel: BURSA Tel: Telif eserler Yayın Danışma Kurulu üyelerine kaynakçaların asılları ile birlikte gönderilir. 11. Yazıların yazım formatına uygunluğu Yayın Kurulu tarafından denetlenir ve uygunsuzluk durumunda düzeltilmek üzere yazarına iade edilir. Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ağustos 1993

8 H A B E R L E R DANIŞTAY KARARI, HUKUKEN PARK OTELİN SONU ANLAMINA GELİYOR YE KENTLİLİK BİLİNCİNİN DE HUKUK ZAFERİ OLARAK KABUL EDİLİYOR VE PARK OTEL ARTIK TÜMÜYLE RUHSATSIZ Ayazpaşa Çevre (jüzelleştirme ve Yaşatma Derneği ile bir grup belde sakininin Turizm Bakanlığı, ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Beyoğlu Belediyesi'nin Park Otel'e izin veren imar planı kararları ve inşaat ruhsatlarına karşı açtıkları iptal davası, Danıştay. Dairesi'nce karara bağlandı. Turizm Bakanlığı'nın 20 Şubat 1989 günlü oluru ve bunu izleyen belediye onayıyla yürürlüğe sokulan 1/500 ölçekli "gökdelen" amaçlı imar planının " kamu yararına ve şehircilik bilimine aykırı" olduğu belirtilen yargı kararında, 4 Ocak 1989 tarihli inşaat ruhsatının da "bu plandan önce" düzenlendiği için "mevzuata aykırı" olarak verildiği hükme bağlandı. Önceki gün taraflara tebliğ edilen 10//1993 günlü Danıştay kararı, hukuken "Park Otel'in sonu" anlamına geliyor ve "kentlilik bilincinin"de önemli bir hukuk zaferi olarak kabul ediliyor. Çünkü kararda, inşaatın sahibi Turotel A.Ş.'nin "davacılar hukuken ehliyetsizdir." şeklindeki itirazları da reddediliyor ve belde sakinlerinin, yaşadıkları kenti ve çevreyi koruma haklarının bulunduğu tescil ediliyor. Davacılar ve suç duyurusu Park Otel'in yıkılması yönünde bugüne dek elde edilen hukuksal dayanakların "en güçlüsü" olarak yorumlanan Danıştay. Dairesi'nin 1993/222 no'lu karan, belde sakinlerince kurulan dernek ile yine belde sakinledinden Nilüfer Güçhan, Polikseni Moskovaki, Esma Atalay, Gülseren Tansel, Birgan Gülez, Hatice Barım, Fatma Aldıkaçtı ve Ayhan Tezel'in 1991 yılında açtıkları dava sonucunda alındı. Davacıların vekili olan avukat Derviş Parlak'ın talebi üzerine, davanın "açık duruşma" şeklinde görüldüğü 20 Nisan 1993 tarihindeki son oturumunda, Park Otel'in rusatının iptali yanında, "usulsüz düzenlendiği" de belirlendi ve bir anlamda "suç duyurusunda" bulunulmuş oldu. Karar metninde kabul edilen Danıştay Savcısı'nın vurgulamasına göre, Park Otel'in "gökdelen" şeklinde * Oktay Ekinci - 8 Ağustos 1993, Cumhuriyet Gazetesi Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ağustos 1993

9 inşaasına olanak sağlayan tarihli I / 500 ölçekli imar planı " henüz onaylanmadan " verilen tarihli inşaat ruhsatını düzenleyenler, "İmar Yasası'na aykırı" işlem yapmış durumdalar. Bu saptanımın aynı anda "suç duyurusu" niteliği taşıdığını belirten Avukat Derviş Parlak, usulsüz ruhsattan ötürü doğan zararların sorumlusunun ise doğrudan ruhsatı verenlerle, planı onaylayanların olduğunu belirtiyor. Bilindiği gibi, ruhsat tarihinde belediye başkanlığı görevinde hünüz Bedrettin Dalan bulunuyordu ve imar planıda yine Dalan'ın onayını taşıyordu. SENSAFLOVV Hidrofor Sistemleri Kapalı Genleşme Depoları INTEX - VEP SANITEX VAM S*hhi Tesisat ve Kalorifer Boruları LM.I «ERKEZ: İSTANBUL W: KABTALTO: W» AMCARA Tel: BUflSATel: İmar Planı ayrıcalıkları Danıştay kararıyla "hukuk ve bilim dışı" olduğu hükme bağlanan imar planı, Turizm Bakanlığı'nın Park Otel parselini "turizm merkezi" ilan etmesi üzerine düzenlenmiş ve "bitişik nizam bir gökdelen" yapılmasını öngörüyor. Karara dayanak oluşturan Prof Dr. Hande Suhcr, Prof. Dr. Ayten Çctiner ve Doç. Sema Kubat'ın düzenledikleri bilirkişi raporunda ise böylesi bir gökdelen türü binanın ancak "iskan sahası" yapılabileceği, Park Otel'in ise "olağanüstü bir insan ve yapı yoğunluğu oluşturacağı, zaten yeterli olmayan sosyal ve teknik altyapıyı ve kentin siluetini olumsuz etkileyeceği' vurgulanıyor. Bilirkişilerin bu raporuna, "davalı" Turizm Bakanlığı ile belediye ve "müdahil" otel şirketinin itirazlarını "soyut" ve "yetersiz" olduğu da ayrıca belirtilen Danıştay kararında, "ayrıcalıklı imar hakkı" sağlayan ve bu hakka dayanılarak verilen inşaat ruhsatı ile birlikte, yine ruhsata yönelik "tüm beledeye meclis kararlan" iptal ediliyor. Böylece Park Otel'in yasal hiçbir dayanağı kalmıyor. Temel sorun turizm yasası Park Otel'in "önlenemeyen" yükselişinde başlıca "hukuksal ortamı" Turizmi Teşvik Yasası yarattı. 12 Eylük döneminde (12 Mart 1982) yürürlüğe giren bu yasa, turizmi özendirmek adına Turizm Bakanlığı'na "ayrıcalıklı imar hakları tanıma" yetkisini veriyor. '82 Anayasası'nın geçici 15. maddesindeki 12 Eylül hukukunu koruyan "dokunulmazlığın" kapsamı içine giren bu yasaya göre. Bakanlar Kurulu'nea "turizm merkezi" ilan edilen parseller; "olağandışı" imar hakları alabiliyorlar. Park Otelde bu "hakkı" kentsel dengelere ve toplum çıkarına aykırı olarak elde etmenin "gücüyle" yükselebiliyor. Bu arada, yine aynı hakkın hukuk dışı koşullarla verildiği, yargı kararlarıyla kısa sürede hükme bağlanamadığından, inşaat "fiili durum yaratılarak "hızla sürdürülüyor ve sonunda İstanbul, "ruhsatsız"bir gökdelen de sahip olabiliyor. Şimdi ne olacak? Danıştay'ın son kararı, Park Otel için "razı olunan" salt bitişiğindeki "Alman Konsolosluğu binası çatı seviyesini aşan katların iptalini " öngören çözümü de hukuken yetersiz" kılıyor. Çünkü karar, binanın "tümüne ait" imar planı, inşaat ruhsatı, proje onayları ve tüm Meclis kararlarını iptal ediyor. Bu karar sonucunda binanın yıkılmasını durdurabilecek ya da geciktirecek artık hiçbir geçerli hukuksal dayanak kalmıyor. İdare hukukçularına göre ise Danıştay'ın bu kararının uygulanmaması en az bu binaya izin verilmesi kadar ağır bir "kamu suçu" anlamına geliyor. Sonuç olarak bundan böyle Park Otel'in geleceği Büyükşehir Belediyc'sinin "İstanbul'un sahibi olup olmadığı " konusundaki kararlılığına bağlı. Başta Ayazpaşalı belde sakinleri olmak üzere, tüm kentliler ve 'İstanbul sevdalıları" ise bu kararlılığın artık bir an önce kanıtlanmasını bekliyorlar... Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ağustos 1993

10 S Ö Y L E Ş İ Ülkemizde ve özellikle İstanbul'da hızla artan yüksek binalar konusunda teknik bilgi aktarmanın yanında kentsel, toplumsal ve sosyal boyutlarının da tartışılıp bugün plansız olarak süren bu tür yapılaşmanın gelecekte doğurabileceği sorunları tartışmak amacı ile bir açıkoturum düzenlenerek toplantıya bu doğrultuda ilgililer davet edildi. Çağrımızı kabul ederek gelen; İTÜ Mimarlık Fakültesi Çalışma Grubu başkanı Sayın Prof. Dr. Ahmet Samsunlu'ya, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Genel sekreter Yardımcısı sayın Prof. Dr. Mete Tapan'a, Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Başkan Vekili Doç. Dr. Cengiz Eruzun'a, en çok yüksek bina mekanik tesisat tasarımı gerçekleştiren Sayın Makina Yüksek Mühendisi Kevork Çilingiroğlu'na ve toplantıyı yöneten TMMOB yönetim kurulu üyesi Makina Mühendisi Mustafa Erhan'a teşekkür ederiz. Toplantının açılış konuşmasını MMO İstanbul Şubesi Yönetim Kurulu üyesi Levent Serhan yaptıktan sonra Mustafa Erhan ilk turda konuşmacılara 10'ar dakikalık konuşma süresi tanıyarak ilk sözü Prof. Dr. Altan Öke'ye verdi. göre değişen "sübjektif sakıncalar", birkısmı da bilimsel ve teknik gereklere dayanan "objektif sakınca- "lar" durumundadır. Sübjektif sakıncalar, siluetlerin bozulduğu, şehirlerin tarihi karaterlerinin bozulduğu, gökdelenlerin insanların üzerinde psikolojik baskı yarattığı ve hatta davranış bozukluklarını ortaya çıkardığı gibi eleştirilerden oluşur. Üzerinde çok şiddetli tartışmalar yapılsa da üzerinde geniş çapta anlaşmaya varılması imkansızdır. Objektif sakıncalara ise genellikle isabetsiz projeler neden olur. Bunlann ulaşım sorunları, altyapı zorlamaları, etraftaki binalann güneş ve manzaradan yararlanmasının engellenmesi, rüzgarın rahatsız edici hatta zarar verici- etkileri, yangın ve deprem gibi olaylarla çevre için daha büyük risklerin doğması olarak özetleyebiliriz. Bu eleştirilerde gerçek payı olmakla birlikte bunlann çoğu yüksek binaya özgü değildir, şehirlerdeki yapı ve faaliyet yoğunluklarının sonucudur. Tersine bazı olumsuzluklann çaresi yüksek binalar olabilir. Yüksek binaları ben şu şekilde sınıflandırıyorum kata kadar olan binalar; Bunlar yaygın ve alışılagelmiş teknoloji sınırları içinde tasarlanıp inşa edilebilirler. Bunlann işletmesinde de önemli güçlükler çıkmaz kata kadar yükselen binalar; Bu düzeyde daha karmaşık taşıyıcı sistem ve tesisat çözümleri gerekir. Düşey ulaşım ve taşıma analizleri yapılması ve yapıyı hafifleştirmeye çaba harcanması gerekir. Prof. Dr. Altan Oke; Türkiye'de yüksek binalann ilk örnekleri 1950 lerde görülmüş, bunlara yönelen talep, gittikçe artarak 1980'li yılların yansında oldukça yukarı düzeye varmıştır. Ancak bir reaksiyon da ortaya çıkmış engelleme çabaları önemli ölçülere ulaşarak, bir kaç yıldan beri bir duraklamaya dönülmüştür. Türkiye'deki yüksek bina talebindeki gelişmenin önemli bir özelliği de, Ankara ve İstanbul'dan başlayarak İzmir'e geçmesi, sonra da nüfus ve alan olarak hızla büyüyen başlıca Anadolu şehirlerine yayılmasıdır. Ancak bu genel rağbete karşı oluşan reaksiyonların bir kısmı kişilerin ya da grupların değer sistemlerine kata kadar yükselen binalar; bu yüksekliklerde taşıyıcı sistem genellikle çeliktir. Ancak son zamanlarda yüksek kaliteli betonarme karkas sistemler de kullanılmaktadır. Bu kategoride binalann tesisat bakımından düşey kısımlara aynlmalan ve ara katlarda yardımcı merkezler kurulması gerekir. Asansörler de binanın belirli yükseklikteki bölümlerine hizmet etmek üzere gruplanır ve hızları 5- m/sn'ye kadar yükselir. 4- Yukandaki sınırlan aşan binalarda taşıyıcı sistem, dış cephe malzemesi ve detayları, tesisat düzenleri ve yangın önlemleri bakımından üstün teknoloji gerekir. Taşıyıcı sistem ve ulaşım problemlerinin karmaşıklığı ve kullanılabilir olan oranlarının düşmesi yüzünden arsa fiyatlannın en pahalı, olduğu yerlerde bile katın üstündeki binalann ekonomik avantajı Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ağustos 1993

11 kaybolmakta, bu süper gökdelenler sadece prestij amacı ile yapılmaktadır. Bu turda benim söyleyeceklerim bu kadar. Teşekkür ederim. Şimdi ben doğal olarak olaya bir çevreci olarak bakacağım. Bu bakımdan Altan bey' e bazı konularda katılmıyorum. Çevreci olarak, yüksek yapıların yer seçimi konusunda kentsel siluet, tarihi dokunun korunması gibi kriterleri dikkate almak gerekir. Çevreci ve İnşaat Mühendisi olarak baktığımızda ise bunların yanında alt yapı sistemleri de büyük önem taşımakta. Yüksek yapıların olduğu bölgelerde nüfus yoğunluğu artmakta bu yüzden de, ulaşım, enerji, içme suyu ve atıksu sistemlerinin kapasiteleri zorlanmakta veya yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle yer seçimi yapılırken mevcut yerleşim yerleri dışı düşünülmelidir. Mustafa Erhan: Biz teşekkür ederiz. Şimdi yüksek yapılar alt yapı sorunları konusunda çalışmaları olan sayın Prof. Dr. Ahmet Samsunlu 1 ya söz vermek istiyorum Buyurun hocam. Gökdelenlerin bu noktasal etkilerinin yanında yer seçiminde önemli olan bir olay da yüksek yapıların şehir içindeki topografik konumudur. Hem içme suyu, hem de atıksu açısından topografik durum önemlidir. İçmesuyu şebekelerinde, borudaki su basıncının sınır değerleri vardır. Üst sınır değerin 80 mss, alt sınır değerin ise 30 mss olması istenir ve yapılan projelerde böyle olduğu kabul edilir. Bu sınır değerler nedeni ile içmesuyu şebekeleri 50 m kot aralıkları ile şebekelere ayrılarak beslenir. Bu ayrımlarda şehrin düşük kotlu yerlerinde doğal olarak yüksek su basıncı, yüksek kotlu yerlerde düşük su basıncı ile karşılaşılır. Gökdelenlerin şehrin yüksek kotlu yerlerinde yapılması durumunda ideal durumda olsa bile binanın ancak bir bölümünü şebeke basıncı ile beslemek mümkün olur. Diğer kısımlar için hidrofor, pompa vs kullanma zorunluluğu doğar. Bu da ek bir maliyet ve enerji kaybına neden olduğu gibi çevresindeki binalara göre daha avantajlı olur su çekme açısından. Bu durum ideal basınç seviyesi açısından böyle; oysa İstanbul'da bazı semtlerde özellikle de çok su kullanılan saatlerde şebeke basıncı 10 mss'nun altına düşmektedir. Yüksek binanın düşük kotlu semtte yapılması durumunda ise bina cazibe ile beslenebilir. Prof. Dr.Ahmet Samsunlu: Erken söz verdiğiniz için teşekkür ederim. Çünkü katılmak zorunda olduğum bir başka olay var. Değişik gerekçelerle ortaya çıktığı belirtilen yüksek yapıların neden ne olursa olsun ülkemizde ve özellikle İstanbul'da hızla inşa edildiği bir gerçektir. Bu binalar, İstanbul'da Taksim, ve Beşiktaş'tan başlayıp Maslak'a kadar olan bölümde yoğunlaşmakta. Çoğunlukla da iskanı tamamlanmış bölgede az katlı binalar yıkılarak onların yerine veya boş arsalara yapılmaktadır. Genellikle de altyapısı tamamlanmış bölgede yer almaktadır. Benzer bir durum atık su için de geçerli. Yüksek semtte yapılan yüksek bina şebekesinin boru çaplan en uç noktadan itibaren büyük olmak zorunda. Düşük kotlu yere yapılması halinde küçük çapta gelir, yüksek binadan sonra kısa bir mesafe için büyük değere ulaşır. Dolayısı ile birinci durumda maliyet fazladır. Sonuç olarak yüksek binalarda yer seçimi çok önemli Hem çevre hem de alt yapı açısından eski yerleşim yerleri dışında, alt yapı açısından ise düşük kotlu yerlerde yapılması uygun olur. Bu binalara izin, mutlaka uzun vadeli bir master planı çerçevesinde verilmelidir. Bugün zaten alt yapı sorunları olan bir bölge durumundaki Mecidiyeköy Levent bölgesinde yüksek bi- Tesisât Mühendisliği Dergisi, Ağustos 1993

12 nalar bu sorunları dahada arltıracakur. Benim söyleyeceklerim bu kadar İzninizle ayrılmak zorundayım. Teşekkür ederim. Mustafa Erhan: Biz teşekkür ederiz. Kevork Bey, siz en çok yüksek, bina projesine imza atan tesisat mühendisisiniz. Bu deneylerinizden okurlarımız büyük yarar görecektir. Buyrun, Bilindiği gibi hava ile iklimlendirmcdc hava kanallarının kesiti büyük olduğundan şaftları zorlar. Bu nedenle yüksek binalarda yüksek hava hızlı sistemler kullanılmalı. Yüksek yapılar büyük bir yatırımdır. Bu yatırımda herşeyin mükemmel olması gerekir. Seçilen sistem gerek sıcaklık gerek nem gerekse hava dağılım hızları ve gürültü susturma bakımından tam bir konfor sağlamalı. Ayrıca enerji tasarrufu da sağlamalı. Örneğin çalışmayan bir hacmi iklimlendirme dışı bırakabilmcli. Enerji tasarrufuna katkısı olacak bir olay da otomatik kontroldür. Otomatik kontrol sistemleri, ısıtma, soğutma, iklimlendirme, aydınlatma, taşıma, yangın, alarm ve güvenlik kontrolü gibi hizmetleri verirler. Kevork Çilingiroğlu: Şimdi benden önceki konuşmacılar farklı bir acıdın baktılar.ben son aşamada devreye giren meslek grubunu temsil ediyorum. Yani yeri belirlenip ve imar durumu alındıktan sonraki aşama. Burada yüksek yapılardaki sistem seçiminden ve yangın önlemlerinden söz etmek istiyorum. Mekanik tesisat bir çok yönden sınıflandırılmaya tabi tutulabilir. Sistemi seçebilmek için önce kıyaslama faktörlerini ortaya koymak gerekir. Bu faktörleri şöyle sıralayabiliriz. 1- Yapının tipi ve karakteri 2- Yapı içindeki yer ve bölüm şekilleri 3- Yapıyı kullanma müddetleri 4- Yapının mimarisi 5- Sistemin işletme kolaylığı ve işletme masrafları 7- Yapı sahibinin istekleri 8- Yapının yeri ve önemi 9- Diğer özel düşünceler. Yüksek yapılarda uygulanacak iklimlendirme tesisatında bazı özellikler aranır. Bu özellikler: 1- Yapı inşaatını zorlamamalı. 2- Tekrar eden yapı ritmine uymalı 3- Yapıda konfor şartlarını eksiksiz yerine getirebilmeli 4- Enerji tasarrufu sağlamalı. 5- Yangın halinde kolay kontrol altına alınmalı, yangın kontroluna yardımcı olmalı. Bina otomasyonunun üç amacı vardır. 1- Merkezi denetim ve işletmeyi sağlamak 2- Enerji tasarrufu sağlamak 3- Güvenlik kontrolü sağlamak. Bina otomasyon sistemi; mcrkc/.i denetimi ve işletimi enerji tasarrufu ve bina güvenliğini amaçlar. Bu işi en az sayıda personel ile en mükemmel şekilde yapar. Kısaca yüksek yapının can damarıdır. Yüksek yapılarda can güvenliği, özellikle yangın açısından çok risklidir. İtfaiye merdivenlerinin yüksekliği 30 m olduğundan bundan yüksek katlara dışarıdan müdahale mümkün olamamaktadır. Bu yüzden iklimlendirme ve havalandırma tesisatı yangın önlemlerini içermeli. Yangın anında tüm havalandırma sistemleri, durmalı, yalnız duman tahliye eden aspiratörler ile merdiven kovalarını ve holleri basınçlandıran vantilatörler çalışmalı. Bütün bunlar yangın ihbar santralına, yani bina otomasyonuna bağlı olmalıdır. Yangın konusunda; 1- Pasif güvenlik önlemleri, 2- Aktif yangın güvenliği önlemleri alınmalı. Pasif güvenlik önlemleri binanın konstrüksiyonu, yapı elemanı ve dekorasyon malzemeleri ile ilgilidir. Yapı bileşenlerinin yangına dayanıklılığı en az 90 dakika olmalıdır. Aktif güvenlik önlemleri ise, yangın başlangıcını anında haber verecek, yangını lokalizc edecek, kurtarma ve söndürme çalışmalarını kolaşlaşıtıracak, insanları güvenle boşaltacak ve bünyesel olarak yangını söndürecek girişimlerin tümünü içerir. İki ana bölümde toplanır. I- Yangın saptama anında haber alma Yapı içi gözetme servisi Otomatik yangın bulma tesisatı Alarm cihazları 10 Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ağustos 1993

13 'Bmiiiiit!Milt/ıWf!!MİİİİİI/İİ! II- Yangın Söndürme Olanakları: - Yangın dolabı hortum (içerde) - Hidrantlar (dışarda) - Siprinkler veya yağmurlama tesisatı - Portatif söndürücüler - İlk müdahale araçları - Hava ile yaratılan basınçlı kaçış bölgeleri Ana hatları ile, sözetmeyc çalıştığım sistem seçimi ve güvenlik sistemleri gibi yapının mimarisi, statik ve elektriği açısından en önemli olgu insandır. Bu nedenle yüksek yapıların dizaynı deneyimli mimar ve mühendislerin bir ekip çalışması olmalıdır. Şimdilik bu kadar teşekkür ederim. Mustafa Erhan: Teşekkür ederim Kcvork Bey, Efendim olaya biraz mimarlar açısından bakalım. Buyrun Cengiz bey, 1- Kentin tarihi kimliğine zarar veriyor. Yüksek yapılar çoğaldıkça bu kimlik yok oluyor. 2- Kentin topoğrafik siluetini bozuyor ki genellikle Kadıköy yakasında veya Ataköy'de görüyoruz. Aralarında boşluklar bırakılsa dahi siluetler üst üste ardarda geldiğinden topografyayı değiştiriyor, çirkinleştiriyor. 3- Kentin eski nirengi noktalarını zedeliyor. Belirlenmiş imaj olmuş noktalar var, yüksek yapılar getirdiğimiz zaman görünüş onları zedeliyor. Tarihi kentsel mekanların özelliğini yok ediyor. Meydanlar sokaklai eski ağaçlar yok oluyor. Bina yakınındaki özel yeşil alanlarla bahçeler yok oluyor. 4- Türk şehirciliğinin doğa ile bütünleşen yapay çevre ilkelerini yok ediyor. Eski evlerin iç mckan-dış mekan bütünleşmesi ve manzaraya yönelme ile komşu yapılara olan saygıyı yok ediyor. 5- İnsanları aşırı ölçüde birbirine yaklaştırdığından insanlar arasındaki ilişkiler zedeleniyor ve kavgalara dönüşüyor. Kent ve kasabalalarda yurt çapında yapılan bir ankete göre insanların %92 si yüksek yapı istemiyor. Demekki toplumun da böyle bir talebi yok. Onların da isteklerine ters düşüyor. Peki yararı nedir. Az parayla kapatılan arsalara yüksek rant sağladığı için yatırımcıya para kazandırıyor. Bu turda benim söyleyeceklerim bu kadar. Teşekkül ederim. Doç. Dr. Cengiz Eruzun: Ben yüksek bina yapılmasına karşıyım. Gerekli olduğuna da inanmıyorum. Diğer konuşmacılar da değindi, bir çok sorun yaratıyor. Burada bu sorunlara değineceğim ve karşı oluş nedenlerimi ortaya koyacağım. Mustafa Erhan: Çok teşekkür ederiz. Olaya yerel yönetim açısandan bakalım. Söz Prof. Dr. Mete Tapan'ın, Yüksek binalar yoğunluk nedeniyle yerleşilmiş alanlarda gerek sosyal açıdan gerek kent altyapısı açısından pek çok sorun getiriyor. Bunların dışında tehlikeler de söz konusu. Yangın tehlikesi sorun yaratıyor, filmlere dahi konu, diğer bir konu depreme karşı tedbirler yüksek maliyetler getiriyor. İnsanların toprağa yakınlığını yok ediyor, psikolojik rahatsızlıklara neden oluyor. Bu günün çözümleri yarın için geçerli olmadığından yaptığımız binalarda geriye dönüşler çok zor oluyor. Yüksek binayı yıkmak çok büyük maliyetlere neden oluyor, yine maliyet açısından. Binanın temizliği bakımı sorun oluyor. Bunlar maddi sakıncalar, birde manevi sakıncaları var ki onları da şöyle sıralamak mümkün: Prof.Dr. Mete Tapan: Ben hem belediye açısındanhem de mimar olarak şehircilik ve ulaşım açısından olaya bakacağım. Çünkü kategorik olarak bir şeye Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ağustos T

14 karşı çıkmak ta savunmak ta o kadar doğru değil, duruma göre en doğrusu neyse o yapılamak diyorum. Konumuz yüksek yapılar, Cengiz bey %92 karış görüşten söz etti. Bu sanırım konutlar açısından böyle. Dünyadaki eğilimlere de bakarsanız, özellikle gelişmiş ülkelerde konutlarda gerçekten toprakla bütünleşmeye doğru bir gidiş var. Ama Türkiye gibi kalkınmakta olan bir ülkede, göçü ve doğum oranınım da düşünerek, ortaya çıkan bir nüfus artışı var. İstanbul için bu yaklaşık bindir yılda. Aile strüktürümüz 4,5-5 kişi dersek demekki yılda bin konuta ihtiyacımız var İstanbul'da Bu her yıl da karşılanamadığına göre (İstatistiklere göre s 0 bini karşılanabiliyor) bir o kadar da legal yollar dışında karşılanıyor. Arsalarımaz sınırlı olduğundan biz arsada daha fazla konut üretme gibi sorunlar çıkıyor. Tabii ekonomik olmak kaydıyla. Belli bir yüksekli ve teknoloji ile ilgili eşikler var. Bu ekonomik eşiklere dikkat etmek gerekir. Şimdi yeni bir takım toplu konut ve kooperatif alanları söz konusu. Bunlar hep çok katlı tünel kalıp sistemlerle gerçekleşmektedir. Kullanıcının ideali değil tabii bu. Herkes bahçeli evde oturmak ister ama bunun maliyeti var. Dolayısı ile ben yüksek yapı yapmayalım diyemiyorum. Diğer konularda Cengiz Bey'e hak vermemek olanaklı değil. Özellikle bitmiş tarihi kent dokusu içinde gökdelenler yapmak herşeyden önce çevresi ile ilgili bii gasp olayıdır. Bırakın inşaat dönemindeki gürültü patırtı ve pisliği sonra onun gölgesi olacak En önemlisi trafik sorunu var. Uzağa gitmeye gerek yok, gözümüzün önündeki bina (Park Otel) var. Kredi alabilmek için Turizm alanı ilan ediliyor. Ancak binanın büyük bir kısım büro olarak yapılıyor. Tabii buraya bir trafik yükü gelecek ve bu binaya izin verenleri sadece çevredekiler değil herkes lanetle anacaktır. Dolayısı ile oluşmuş kent dokusunda bu türlü kararlai verilirken çok iyi düşünmek gerekir. Yani kanalizasyon, su, binanın kendi içindeki problemleri de çok önemli ama asıl önemli olan gökdelenin yerinin belirlenmesidir. Topografyaya ve tarihi dokuya, uygun olmalı, bunları düşünmek gerek. Dünya'da da bunlai düşünülüyor ama ters örnekler de var. Amerikalı'nın Japon'un yaptığı hep doğru diye bii olay yok.amerika'da birçok şey düşünülmüş olmasına rağmen sorunlar çıkabiliyor. Fırtınalı günlerde yüksek binalar korkunç bir vibrasyon yapıyorlar ve müşhiş. gürültü oluyor. Hava sirkülasyonları hortum etkisi yaratıyor. Bütün bunları düşünürsek eğer, yüsek yapıların bir takım riskleri var tabii. Ama bütün bunlar hesaplanabilir. Beni en fazla rahatsız eden şu; her zaman olduğu gibi bu konuda da bir yönetmelik gerçekleştirmemişiz. Beni rahatsız eden bir şey de teknoloji seçimi. Şimdi Mersin'de bodrumlarla birlikte 52 katlı betonarme bina, teknoloji açısından, yükler açısından, deprem vs. açısından (vaka orası deprem bölgesi değil denir ama depremciler de hiç belli olmaz derler) ne kadar rasyoneldir. Veya çok katlı betonarme bina yapmaya kalk ve elinde tuğla kaldığı için- böyle bir gerekçeyle- duvarlarını tuğla yap. Olacak iş değil. Yani teknoloji bakımından bu işi beceremiyoruz. İstanbul'da henüz siluet etütleri yapılmamış. Bu da beni çok rahatsız eder. Levent- Maslak hattında Mö enpick örneğin. Kanlıca'dan bir bakın, bırakın geri görünümü sanki ön görünüm. Dolayısı ile bu türlü konularda, (tarihi doku, siluet vs) düşünerek ve çok dikkatli karar vermek gerekir Gökdelene neden ihtiyaç duyuluyor diye düşündüğümde bir mimar olarak, gökdelen olmadan olmuyor. Örneğin Merkez Bankası "Ben artık bütün bankalarımı tek merkezde toplamak istiyorum çünkü sistem çalışmıyor" diyor. Demek ki ekonomi büyüyor, ilişkiler büyüyor ve yeni tipolojilere ihtiyaç doğuruyor. Holdingler tüm binalarını tek merkezde, toplamak istiyor. Ayrıca bir prestij meselesi oluyor, dünyada da prestij meselesi gökdelen. Bu nedenle gelişmeler bu yöndeyken çok radikal karşı çıkışın pek doğru olmadığını düşünüyorum. İkincisi ekonomik nedenler, Bu yapılan gökdelenlerde bir büronun aylık işletme gideri 8-10 milyon arasında. Ben Gayrettepe'de 13 katlı bir binada oturuyorum. %50 si büro oldu. Tabii yarı yarıya işyeri olan bir binada oturmak istemiyorum. Bu herkes için geçerli. Dolayısı ile buralardaki konutlar taşınıyor, buralar büro oluyor. Fakat zamanla bunlar yetersiz kalacak ve bu kez ters yönde olmak üzere ikinci bir göç başlayacak. Dolayısı ile ekonomik açıdan bakılırsa gökdelenlere karşı çıkmak yerine, doğru yerlerde yapılmalarını sağlamalı ki hiç olmazsa bu değişimin getirdiği ekonomik yük halka yüklenmesin. Mustafa Erhan: Teşekkür ederim. Birinci bölümde her konuşmacı kendi uzmanlık alanı ile ilgili görüşlerini ortaya koydu. Birbirini tamamlayan görüşlerdi bunlar. İkinci bölümde zamanın elverdiği ölçüde uz- 12 Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ağustos 1993

15 manlık alanlarına dönük sorularla olayı biraz derinleştirmek istiyorum. Altan bey, Bazı araştırmalarda Amerika'da gökdelenlerin terkedildiği bu nedenle de birçok kesimi etkileyen ekonomik krize neden olduğu söyleniyor. ABD'deki bu gökdelen krizinin nedeni araştırılmış mıdır? İstanbul'da hızla gelişen yüksek yapılar furyası bu tür sonuçlar doğurur mu? Prof. Dr. Altan Öke: Ben sorunuzla birlikte diğer konuşmalarla ilgili olarak ta birşeyler söylemek istiyorum. Gökdelen Amerika'dan çıktı, sonra Avrupa'ya geldi O zamanlar insanlar tabiatı yenmek istiyor, tabiata karşı zafer kazandıkları zaman, mutlu oluyorlardı. Özellikle 1950'lerden sonra bu tabiata karşı kavramlar terke - dildi yılında yüksek lisans yapan Leyla Bayık o güne kadar yapılan 19 projenin mimari ve diğer sorumluları ile konuşarak bu yapı tipinin istenme nedenlerini şu şekilde belirlemiştir. 1- Şehir merkezinde yapılacak bina alanlarının azalması, 2- Arsa fiatlarının artması, 3- Belirli ve sınırlı arsalara geniş bina programlarının yerleştirilme gereği, 4- Firmaların ve genel anlamda organizasyonların büyümesi, 5- Prestij amacı, - Teknik imkanların artması, Amerika'daki krize gelince, bu biraz konuyu bilmemekten kaynaklanıyor. 75 katın üzerinde yeni proje pek çıkmıyor Amerika'da. Orada bir bina sinüzoidi vardır. Yükselir, alçalır. New York'ta yeni proje çok çıkar ama müşteri bulana kadar zaman geçer. Taleple bağlantılı bir olay. Amerikan ekonomi edebiyatında bunun resmi adı filtrasyon, burada ise süzülme diyoruz buna. Bina stokuna, her ne kadar sosyal konut vs. programları varsa da, yukarı kaliteden etki yapılır. Yukarı kaliteden bir bina stokuna ilave olduğu zaman bir aşağıdakiler oraya göç eder, onun bir iki altındakiler onların yerine gelir. En aşağı kalite boş kalır. Ekonomi ve şirketlerin büyümesine bağlıdır bu. Türkiye'de talep var. Pahalı bir bina türü olmasına karşın ister kendi kullanımı, ister kiralık olsun boş kalma diye bir şey söz konusu değil. Talep varki bu binalar yapılıyor. Bugünkü duraklama belediyenin ruhsat vermemesinden kaynaklanıyor. Prof. Dr. Mete Tapan: Belediye ruhsat vermiyor değil, imar planları yok, onun için verilmiyor. Planlar hazırlanınca verilecek tabii. Prof. Dr. Altan Öke: Evet "riskler" dendi. Risk her binada vardır. En büyük risk beceriksizce yapılan az katlı binalardadır. Türkiye'de ençok ölüm zemin kattaki binalarda olmaktadır. Bunlar tamamen başka faktörlere bağlı. Yüksek bina yangınların da ölüm adedi genellikle azdır, çünkü tedbirleri ona göre alınmıştır. Deprem riskine gelince. Meksiko City depreminde en büyük hasar katlardadır. En çok insan (2000 kişi) tek bir binada Uluslararası Telefon Binasında. ya da 8. katta ölmüştür. Buna karşılık üç dört yüksek bina tamiri ekonomik olmaz diye yıkılmış, bunun dışındakilerin hepsi tamir edilmiştir. Neden? Çünkü yüksek binaların doğal periyodu uzundur. Genellikle deprem periyodu ile üst üste binmez, daima söndürücü yönde etki yapar. Yalnız yüksek binalar rüzgarda- hem yatay hem düşey müthiş vibrasyon yapıyor. Rüzgar hesabı yapılmış ama iki yönlü vibrasyon, insanlarda deniz tutması gibi etki yaparak rahatsız ediyor. Yangın önlemleri özetlenirse: 1- Tutuşmaması 2- Tutuşursa yayılmaması 3- Yangınla aktif mücadele 5- İtfaiye için özel yangın merdiveni, itfaiye asansörü olması - Bütün bunlar yapılırken insanların boşaltılması 7- Bütün bunlar yapılıncaya kadar da binanın strüktürel olarak ayakta kalması Çeliğin gerek döşemelerde gerek kolonlarda kapatılması gerekir. Alt yapı açısından yoğunluğa gelince. Trafik, kanalizasyon, su vs sorular yoğunlukla ilgili, imar durumunda 5 yoğunluk verirseniz bu sorun çıkar. Ama 5 yoğunluğu büyük projeler halinde yaparsanız o zaman suların bir kısmı bahçe sulama veya otomobil yıkamada kullanılabilir. Veya baca filtrasyonu ile hava kirliliğine etkisi azaltılabilir. Bunları tek tek apartmanlada yapamazsınız ama büyük binalarda rantabl olarak uygulanabilir. Mimarlar Odası'nın görüşünü çok aykırı buluyorum. Yeşilden, çocuklardan söz ediyorsunuz. Bu gün, İstanbul'un %80'i Filistin Mülteci Kampı'ndan beterdir. Burada mı mutlu insan, memleketini seven, rejimi seven insan yetişir? Ankette % 92 karşı düşünce var dediniz ama insanlar o bahçeli evleri yapmıyorlar. Talep düşünceyle farklı. Mustafa Erhan: Teşekkür ederiz. Altan Bey İstanbul'da bir yangın yönetmeliği oluştu. Tabii yüksek yapılarda yangın bütün dünyada çok önemli. Ve teş- Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ağustos

16 kilatlar olarak ta çok önemli teşkilatlar. Onlardan onay alınmadan yapı yapılamıyor, iskana açılamıyor. Bizde yakın zamana kadar yüksek bina olmadığı için yangın felaketi yaşamadık. Sadece Odakule' de yaşanan bir olumsuzluk var. Kevork Bey, yakın dönemde ama yönetmelik çıkmadan önce yapılmış yüksek binalar yönetmeliğe uygun mu? Bizim yönetmeliğimiz her anlamıyla güvenliğe cevap verebiliyor mu? Kevork Çilingiroğlu: Biz projeleri yaptığımızda yangın yönetmeliği yoktu. Sabancı Centre'de yabancı yangın uzmanları getirttik Ak merkezde de öyle. Yüksek yapılarda yangın çok önemli. Sistem seçimi de bu bakımdan önem kazanıyor. Mesela bir basınçlardırma yapıp insanları merdivene kadar götürebilmek için kullandığımız iklimlendirme sistemlerinin, iklimlendirdiği hacimlerin saatte en az altı misli kadar hava sirkülasyonu yapması lazım. Ki bunu bir fan-coil sistemi sağlayamaz. O bakımdan biz pahalı olmasına rağmen basınçlandırmayı yapabilecek sistemleri seçiyoruz. Yangın yüksek yapılarda o kadar önemli ki mimariyi, elektriği, tesisatı etkiliyor. Havalandırma sistemlerini etkiliyor. Örneğin kat geçişlerinde şaftlar çok tehlikeli. Yangını bir kattan diğerine çok rahatlıkla taşıyabiliyorlar. Son gelişmelerde o yüzden her kat bazında bir hava santralı alınıp yukarıya kanal verilmiyor. Prof. Dr. Haluk Karadoğan: Otomasyon konusunda da dış destek mi alıyorsunuz? Kevork Çilingiroğlu: Buradaki firmalar dışarıdan temsil ettikleri firmanın uzmanlarını getiriyorlar. Biz de bunu şart koşuyoruz. Prof. Dr. Haluk Karadoğan: Efendim, bu binalarda klasik tesisat mühendisliği yürümez. Ekonomik olması lazım. Tüm elektrik, yangın, ısıtma-havalandırma sisteminin bir merkezden ve en ekonomik şekilde işletilmesi gerekir. Bu konuda know-how'ı satın mı alıyorsunuz yoksa bizim mühendislere mi yaptırıyorsunuz? Kişisel olarak satın almaktan yanarınsınız? Kevork Çilingiroğlu: Satın alıyoruz. Mühendislere doneleri veriyoruz. Onlar temsil ettikleri firma ile bağlantı kuruyorlar. Onlar bu soft- vare'leri hazırhr yorlar. Biz bu işi alıncaya kadar satın almak zorundayız. Uzmanlarımız yetişince sorun kalmaz. Mustafa Erhan: Bu bir eğitim işi tabii. Gerekli eğitimi almış mühendisler de var. Ama bir problem olduğunda temsilcisi oldukları firmaya danışıyorlar. Patent o dış firmanın oluyor. Bizim yangın, yönetmeliğimiz eksik mi kalıyor ki yabancı uzmanlara danışıyoruz? Kevork Çilingiroğlu: Hayır eksik kalmıyor. Yangın yönetmeliği çok mükemmel. Benim bu konuda belirtmek istediğim şey; yeni gelişmeler oldukça bu yönetmeliğe eklenmeli. Yani dinamik bir yönetmelik olma- IL Bir şey daha belirtmek istiyorum. Bir kaç yıl önce Tepebaşında bir sokakta 3-4 çocuk kavrularak ölmüştür. Çünkü itfaiye sokağa girememeştir. İşte bunlara çözüm bulmak gerekir. Mustafa Erhan: Olayın bir boyutu daha var. Tarihsel doku, kent silueti, kentin sokak düzenine etkisi, güneş ve havanın engellenmesi gibi önemli noktalar. Yüksek yapı bir gereksinim denilebilir veya karşı çıkılabilir. Ama bir gerçeklik, Türkiye için yeni bir yaklaşım ve teknoloji Cengiz bey, dünyada söylediğim değerlere önem verilmiş mi? Örneğin Paris, Londra, vs. de nasıl değerlendirilmiş? New York'un siluetine baktığımızda bir gökdelenler silueti. Ama İstanbul'a baktığımızda Park Otel veya Mövenpick kent siluetini bozuyor. Doç. Dr. Cengiz Eruzun: Demin de söylediğim gibi her ülke siluet açısından şanslı değil tabii. Dümdüz arazisi olan, ülkeler var. Yeni siluet yaratmak için yüksek yapılara yönelebilirler. Onu ben saygı ile karşılarım. Şimdi yeni uzmanlık alanları ortaya çıktı. Kentsel tasarım diye bir branş var ki bu, kent siluetlerinden tutun da 1/1 kent mobilyalarına kadar çeşitli kentsel dış mekanların toplandığı bir ilgi alanı. Kentsel tasarım şehir plancıları ile mimarlar arasında bir geçiştir. Bizde de yeni yeni bunun eğitimi verilmeye başlandı. İnsan insanca yaşamalıdır. Hocam gecekondulardan söz etti. Biz hiç bir zaman gecekondu olayını savunmadık ki. Ona da karşıyız. İdeale ulaşmak amacımız. Gelecekte gelişmişliğin ölçütü doğal çevre ile kültürel çevreyi koruma düzeyi olacaktır. Yoksa gökdelen gelişmişlik kriteri olmayacaktır. Bu nedenle olaya çevre açısından bakmak zorundayız. Ben hala yüksek yapıların gereklilik gerekçelerini anlamadım. Mete bey "göçten kaynaklanan yığılma ve alan darlığı nedeniyle yapmak zorundayız dedi. İş merkezlerine birşey demiyorum ama biz konutları yüksek yapıyoruz. Emlak Bankası'mn binaları katlı. Şehircilik kurallarına göre max yoğunluk 1,5 emsaldir. Yeni şehirler kurduğumuzda herhalde, 5- yoğunlukla kurmayacığız. Anadolu yakasına baktığımızda 2 yoğunlukta katlı binalar çıkıyor orta- 14 Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ağustos 1993 I > I-

17 ya. Ama 1,5 emsalle 3 katlı bina yapabiliyorsunuz. Yani yönetmeliklerden, yasalardan gelen birtakım yanlışlıklar var. Taban alanının aşırı kısıtlanması örneğin Taban alanını 0,25'ten 0,50'ye çıkarttığımız zaman 1,5 emsalden katlı bina yapmak yerine 3'er katlı sıra evler yapma şansına sahip oluyorsunuz. Bu çözümler var, var ama pek irdelenmiyor. Yönetmelik ve imar yasalarına göre tasarruflar yapıldığı için yanlışlara devam ediliyor bana göre. Yüksek yapılarda nasıl teknoloji devreye giriyorsa yatay yapılaşmada da aynı teknoloji devreye girecek. Çevre kirliliği yine gözetilecek, yine merkezi ısıtma yapılacak. Tesisatı yukarı doğru arttıracağınıza yatayda arttırabilirsiniz. Maliyet açısından bunun farkedeceğini sanmıyorum. Ama yüksek yapının yangın güvenliği maliyetinin yüksek olduğunu, 8 kattan sonra %8 ile % 15 arasında bir deprem maliyeti getirdiğini biliyoruz. Bunları üst üste koyduğumuzda yüksek yapı risklerinin maliyet getirdiğini biliyoruz. O zaman 100 konut yapacaksanız 20'sini yapamıyorsunuz. Mustafa Erhan: Dünya'da yaşananlarla ilgili bilgi verir misiniz? Yüksek yapıların yarattığı olumsuzlukları giderebilmek için mimarlar yeni formlar arıyorlar. Türkiye'de mimarların böyle arayışları var mı? Doç. Dr. Cengiz Eruzun: Ben şahsen, bu arayış içindeyim ama diğer mimarları bilemiyorum. Dünyada da bu olumsuzluklar yaşanmış tabii. Ama geriye dönüşler var. Bu olay toprakları az ama nüfusu yoğun olan ülkelerde gerçekten büyük bir problem. Ama, Türkeye'de geniş alanlarımız var. Yani Türkiye çapında bir arazi planlaması yapılması ve yeni yerleşim alanlarının belirlenmesi, gerek. Bunları yaparken, tarım alanlarının tahrip olmaması, ormanların korunması, milli park ve doğal güzelliklerin korunması ve bütün bunlardan sonra, yerleşim yerlerinin saptanması gerekir ki yeni alternatif yerleşim alanları açılabilsin. Yeni yerleşim alanları açılmazsa kentler yağ lekesi gibi, üst üste büyüyecek yayılacak- yığılacaktır. Bu büyümenin ise sağlıklı olmadığını herkes kabul etmektedir. Yeni yerleşim yerleri açıldığında yeni kasabalar, köyler, küçük kentler oluşturulacak, bunlar gerçekten de bilimsel olarak etüt edilerek yapılacak, diğer olumsuz kentlere alternatif cazibe noktaları oluşturacak, nüfus oralara doğru çekilecektir. O zaman ancak, geriye dönüp olumsuz olanları örneğin gecekonduları, kaçak yapıları sağlıklı hale getirmek mümkün olacaktır. Teşekkür ederim. Prof. Dr. Altan Öke: Burada ben de birşeyler söylemek isterim. Dünya'da yüksek binalar hakkında iki eğilim vardır. Birincisi her yüksek bina projesini ayrı bir bina olarak ele almak.ikincisi genel bir olay olarak ele alıp kurallara bağlamak. Avrupa'da genel eğilim her binanın tek olarak ele alınıp o projeye izin verilmesi, tadil edilmesi veya şehri düzene almak amacı ile saçak yüksekliği (korniş yüksekliği) sınırlaması yapmaktır. İstanbul engebeli bir arazi üzerinde kurulduğundan korniş yüksekliği konusunda Paris'teki başarı sağlanamamıştır. Amerika'da eğilim, genel kurala bağlama doğrultusunda. Kural koymayan tek şehir Teksas eyaletinin Houston kentidir. New York'ta kat alanı katsayısı kuralı var. Hiçbir bina arsasının % 50'sini kapatamaz. Son uygulama perspektif çizgileri uygulamasıdır. Mustafa Erhan: Bana göre bu olayın en önemli boyutlarından biri alt yapı. Ahmet Bey'in konuşması ile çakışan bazı değerlerden söz etmek istiyorum. Tesisatçı üyelerimizden aldığımız verilere dayanarak yaptığımız bir araştırmaya göre özellikle Mecidiyeköy bölgesinde 5, katlı binalarda bile hidrofor yoktu. Ancak şimdi 2 katlı binaya bile konmak zorunda kalınıyor. Yani yapılaşmanın yoğunluğu ile şehir şebeke basıncı öyle düşmüş ki, şebekeden çekilen su miktarı yetersiz kalmaya başlamış. Kente normalde ana dağıtım noktalarından 80 mss basınçla pompalanıyor su. Bu basınç binalara geldiğinde 40 mss'a düşer diye düşünülür. Yetmeyince basınçların alabildiğine yükseltilmesi gerekiyor, bu da bazı boruları patlatıyor. Bu bölgede yaptığımız araştırmaya göre basınç 10 mss 'nunu geçmiyor. Yani iki katlı bir binanın olması gereken 5 mss basınç sağlanamıyor ve önemli bir problem doğuyor. Şimdi böyle bir bölgede alabildiğine bir yoğunluk oluşuyor. Alt yapı açısından; 1- Ulaşım 2- Temiz su 3- Atıksu sorunu çok önemli o bölgede Atıksuda 'lük büzler var o bölgede. Tek bir binada iyimser rakamlarla yaptığımız çalışmada 000'lük büz çıkıyor, oysa ana kanal Şişli Kültür ve Ticaret Merkezi'nden söz ediyorum. Bu binanın günlük su gereksinimi 3000 mvgün gibi. Yani bu Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ağustos

18 bina en az 'lik borularla beslenmeli. Şimdi soruyorum.; önemli alt yapı sorunları olan bu bölgede 3194 sayılı imar yasası buna izin veriyor mu. Yeni yönetim geldikten sonra gökdelen ruhsatı verdi mi?nerede ve kriterler nelerdir? Prof. Dr. Mete Tapan: Ben Makina Mühendisleri Odası'ndaki arkadaşları bu konuyu bu anlamda ele almalarından dolayı kutluyorum. Çünkü biz, meslek etiğimizi kaybettik. Bizim toplum olarak bir etik sorunumuz var. Örnek; çok önemli bir mimar olabilirsizin hatta uluslararası adınız olabilir. Ama size bir işveren "şurada bir arsam var, imarı yok ta bir yolunu bul" dedi diye kalkıp İTÜ önüne 134 m. bina yapıyorsan bence burada bir etik sorun vardır. Böyle bir binanın tesisat projesini yap dendiğinde makina mühendisinin de gerçekten düşünmesi gerek. Bu benim yaptığım doğru mudur, topluma yararlı mıdır diye muhasebesinin yapımasından yanayım. Bu bizim aydın sorumluluğumuzdadır diye düşünüyorum. Özellikle bu konularda duyarlı olmak gerekir. Hepimiz, yanlış yapıyoruz da bunu nasıl düzeltmemiz gerekiri konuşmalıyız. Her şeyi de düzeltmemiz mümkün olmuyor. Ben bunun içinde yaşıyorum. Alınmış bir takım kararlar var, onlarla savaşıyoruz. Bunlar uluslararası değil ama meclis kararları. Çünkü bu kararlar alınırken bir takım yararlar gözönünde tutulmuş. Örneğin, Swiss Otel'e hepimiz karşıyız ama açık söyleyeyim onu durdurmanın yasal yollarını bulamadık. Çünkü herşey yasal Park Otel'e bulduk Danıştay da kabul etti. Bu yönetim hata yapmadı mı? Yaptı Çünkü arkadan gelen bazı meseleler vardı. Onları hemen yok etmek öyle kolay değil. Altan Bey "İTÜ'nün arkasındaki bina için gökdelen yapımadı ama yatay olarak yine yoğunluk var" dedi. Doğru, ama uluslararası bir anlaşma var. Tabii "biz uluslararası anlaşma da dinlemeyiz" diyebilirsiniz. Ama o kadar kolay değil bu, kredi alınmış vs. O konuda kendime düşen görev olarak -ki o zaman daha danışmandım^- ancak, İTÜ'den 50 m geri çekebildim ve "saçak kodunu en fazla 3,5 m geçebilirsiniz" dedim. Anıtlar kurulu "gökdelene hayır yatay yapabilirsiniz" demiş ama yatay da olsa yine de yüksek. Çünkü Taşkışla binası 4 katlı ve karşıdan baktığınızda yine bir felaket gözükecek ve 3030 sayılı yasalara gelirsek, ben diyorum ki her ikiside kalksın. Bu kadar yanlış ve bu imar felaketini getiren bu yasalar esasında, Bazı kısımları mükemmel, kendi mantığı içinde de doğrulan var tabii ama uygulanmasına baktığımızda son derece yanlış. Tabii ki bir nazım planı olması ve kentin bu plana göre büyümesi gerek. Bu ne demektir, yolunu da alt apışını da belli bir program dahilinde yapmak gerek. Türkiye böyle bir ülke deği, hele İstanbul hiç böyle değil. İstanbul batı anlamda gelişmiş bir kent değil. Tarihi dokuyu koruyalım diyoruz ama neresi İstanbul, nerede tarih? Ben, 199 'da Almanya'dan geldiğimde nüfus 2 miyondu, şimdi 10 milyon. Dünyada gelişmiş kentlerde nüfus azalırken burada büyüdü. Keza Ankara. 1927'lerde Ankara için yapılan plan 2 milyon nüfus için yapılmıştır. Şimdi 4 milyon. Çünkü Türkiye'de belli alt yapısı, belli ticari ekonomik gücü olan odak noktalan, Anadolu halkını çekti. Bu göç patlaması, ekonomik sosyal patlama planlanabilecek bir patlama değil, çok hızlı gelişti. Dolayısı ile 1950'lerden sonra göçle gelen bu büyüme ne kentleşmeyi ne de kentlileşmeyi getirmiştir. Bunu hepimiz biliyoruz. İşte bu nedenlerle yasalara uygun mudur değilmidir olayı biraz anlamsızlaşıyor. Konuya gelmek istiyorum. Gökdelen olayı dünyada bitti deniyor ya. Böyle bir olay yok. Japonya'da kaldığım 2 hafta içinde bir gökdelen yapıldı. Teknoloji de önemli yani. Bitti veya bitmedi meselesi değil bu, doku meselesi. İstanbul'un dokusu veya silueti çok özel, dünyada belki böyle bir yer yok. Onun için Mimarlar Odası bu hassasiyeti gösteriyor. Manhattan' da 3-4 katlı binaların tümü yıkılıp yerine gökdelen yapılıyor. Çünkü orada öyle bir tandans var. İstanbul'da Levent-4.Levent arası tesadüfen gökdelen bölgesi olmuştur. Bu yanlıştır. Yanlış derken doğrusunu da bulmak o kadar kolay değil. Çünkü 1980'de yapılan nazım plan çalışmalan her nasılsa 1985'te yok olmuş,1989'a kadar da son derece plansız bir şekilde gelişme" teşvik edilmiş ve devlet buna yol da açmış; Turizm alanları ilan etmiş. Bu ise 3030 sayılı yasanın devre dışı bırakılması anlamına geliyor. Bayındırlık Bakanlığı ve Turizm Bakanlığı oraya imar veriyor. Bu bölge bu şekilde oluşmuştur. Onun için tekrar altını çizmek istiyorum, bizim, meslek adamları olarak bir etiğimiz, bir ahlakımız olmalı. 1 Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ağustos 1993

19 Yoksa "şurada şu gökdelen olsun mu olmasın mı" tartışmasını toplumun yararına yine yaparız. Ama bizde hiçbir plana programa bağlı kalmaksızın sırf kişisel yarara dayanarak verilmiş ruhsatlar var.o dönem bu dönem olayı, diye söylemiyorum. Bu dönemde alınmış kararlar da var. Akaretler'de devam eden bina. Biraz aşağı indirdik vs. ama yoğunluktan dolayı yine yanlış. Şimdi bir yasa taslağı hazırladık. Yeni bir Boğaziçi yasası oluşması gerekiyor. Çünkü hala kurtarılacak çok şey var Boğaziçi'nde. Bu gün bile dünyanın en güzel bölgesi. Amacımız daha fazla kirlenmesin daha fazla yok olmasın. Boğaziçi'nde nereye bakarsanız bakın yeşille mavi birleşir. İşte o yeşilin önüne gökdeleni getirirseniz, O Boğaziçi olmaktan çıkar. Dışarıda da örnekleri var. Paris'te Computer binası örneğin. Neo klasik yapıların olduğu 19. yüzyıl'dan kalma bir bölge'de sen kalk oraya o binayı yap. Veya Viyana'da Barok Kilisesi ve Teknik Üniversite binası önüne koskoca bir havuz yap. Gerçekten de son derece absürd bir şey, o dokunun içinde bunların hepsi yabancıdır. Ama mimaride bu türlü şeyleri de deneme olanakları vermek gerek. Ama bu, tüm doğayı, bütün silueti değiştirecek anlamda birşey olursa buna karşı gelmek boynumuzun borcu diyorum. Ben çok doluyum ama kendi kendimi susturmak istiyorum. Teşekkür ederim. Prof. Dr. Haluk Karadoğan: Ben bir şey söylemek istiyorum.bütün bu saydığımız ekonomik- sosyal olaylar var tamam ama bunun bir doyma noktası da olmalı. Artı bu binaların konfor ve güvenlik donanımları çok kesintisiz sistemlerle yapılmalı. İkinci si de enerji tasarrufu maximum seviyede olmalı. Enerji derken İstanbul'un su problemine değinmek istiyorum. Havza kirlenmesi açısından acil durum var çünkü. Yüksek binaların büyük tüketim kaynakları olmak açısından sakıncası var. Onun için suyu az kullanma olayına, yeniden kullanma, kaçakların minimize edilmesi olayına tesisatçı dikkat etmeli. Üçüncüsü rüzgar etkisi doloyası ile dış yapıdaki bozulmaları dikkate almak gerekir. Aynca basınç çalkantıları patlamalara yol açabilir. Hava olayını bu açıdan da değerlendirmek gerekir. Bunlara dikkat çekmek istedim. Prof. Dr. Altan Öke: Bir şey sormak istiyorum. Bütün bu konuşulanların yapıldığının bir makam tarafından görülüp tespit edilmesi lazım. Bunu kim yapacak? Yapılmazsa ne olacak? Prof. Dr. Mete Tapan: Çevre Etkisi Değerlendirme Yönetmeliği var bu konuda. Belediyedeki görevli herşeyi bilemiyebilir. Üniversiteden, bilim kurulundan rapor isteyerek imza atar. Devlet memuru sorumluluk istemez pek. Ayrıca o yatırımı yapan şirket yatırımını güvence altına alır mutlaka. Metin Yücel: Bu yüksek yapıların yangın güvenliği, otomasyonu ile ilgili yabancı uzmanlar getiriliyor falan ama bu olay işletme aşamasında nasıl çözülecek? Türkiye'de bu olay henüz oturmadı. Prof. Dr. Haluk Karadoğan: Bu olay Türkiye'de yapılıyor artık. Örneğin İstanbul'un su dağıtım otomasyonu bizim mühendislerimiz tarafından yapılıyor. Prof. Dr. Mete Tapan: THY'nin çek sistemi dünyanın en başarılı çalışan sistemi örneğin. Kevork Çilingiroğlu: Bu kadar yangın tedbirleri alıyoruz, bunları tabii bırakmayız. Devamlı yangın senaryoları ile sistemin çalışır olduğunu çek etmek gerekli. Bu senaryoların ne olacağı yabancılarda var. İşte bunlar bizim yangın yönetmeliğimize girmeli. Mustafa Erhan: Yüksek yapılar olayını değişik boyutlarıyla tartıştık bu toplantıda. Sonuç olarak; Mühendislik ve mimarlığı teknolojik olarak ileri götüren bir olay. Bu konuda mühendis ve mimarlar da kendilerini geliştirmeli. Önümüzdeki sürecin zorunlu gereği bu. Böyle bir olayı yaşayacaksa bu ülke bunu da öğrenmek zorunda. Yani insanlar bir yangından dolayı, kötü bir uygulamadan, kötü bir bina otomasyonundan dolayı, kötü işletmeden dolayı ölmemeli. Bunlar olayın bizi ilgilendiren yönleri. Bu toplantıyı düzenlemesi amacımız bu mesajı vermekti. Diğer bir boyutu da alt yapı problemidir ve bu da bizi ilgilendiriyor. Alt yapı açısından İstanbul gerçeğini ortaya koymak istedik. Gerçekten yerel yönetimlerin sırtında önemli bir kamburdur bu. Çünkü bu bölgenin alt üst edilmesi gerikiyor ki trilyonlarla ifade edilebilecek bir boyutta. Buna elbette devlet destek olmalı diye düşünüyoruz. Bundan sonraki yapılaşma da planlı olmalı diyoruz. Bunun işaretlerini de aldık bu toplantıda. Tarihsel boyut ve kent silueti konusunda da tüm konuşmacılar hem fikirdi. Katıldğınız için herkese çok teşekkür ediyorum. Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ağustos

20 YÜKSEK BİNALAR VE PROBLEMLERİ Türkiye'de yüksek binalara karşı, 1980'lerin ortalarından başlayarak, bazı isabetsiz örneklerden güç kazanan, politik temelli bir reaksiyon ortaya çıkmıştır. Özellikle İstanbul Belediyesi, çok sayıda projeyi, sonu, belirsiz bir bekleme sürecine sokmuştur. Bazı projeler de ekonomik nedenlerle ve özellikle ortaklar arasında anlaşmazlıklar yüzünden durmuştur. Çeşitli etkilerle, ülkemizde yüksek binalarla ilgili tartışmalar genişlemekte, kamu yönetimi görevlileri, meslek kuruluşları, basın-yayın organları.bu tip binalann yarar ve sakıncalan üzerinde durmakta, hatta Türkiye'de yüksek binalann tümüyle yasalj edilmesini önerenler bile bulunmaktadır. Prof. Dr. Altan Öke 10 Ekim 1932 yılında İzmir de' doğdu 1954 yılında Yük. Muh.Min 191'de doktor Mühendisliği 195 de Doçent oldu yıllarımda İTÜ Mimarlık Fakültesinde asistan yıllarında yapı araştırma kurumu 2. Başkanı ve Sekreteri olarak çalıştı. 1972'de Profesör oldu yıllarında Mimani Planlama ve tasarlama Enstitüsü Başkanlığı yaptı. Şu anda Mimari tasarlama Yöntemleri Birimi Yöneticisi, Bina Bilgisi Anabilim Dalı Başkanı ve İTÜ Senato üyesidir. Çok sayıda ödülü, O'ı aşkın bilimsel makalesi, 20'yi aşkın ders notu, 30'u aşkın bina projesi ve "binaların İktisadi Problemlerinin Çözümünde Eylemler araştırmasının kullanılma İmkanları - 191","Konut yapımında iktisadi unsurları kullanılışı 197" /'İşletme Anlayışına ve Bütçesine uygun Konut Tasarlaması 1971" adlı eserleri vardır. Kule, minare gibi çevrenin genel düzeninden ayrılarak göğe doğru yükselen yapıların uzun bir tarihi vardır. İnsanların içinde yaşadığı ve çeşitli faaliyetler yürüttüğü, katlardan oluşan çağdaş yüksek bina ise, yüz yılı aşan geçmişi ile, günümüz mimarlığında önemli bir yapı tipidir ve sürekli gelişmekte.dünya ölçüsünde yaygınlaşmaktadır. Türkiye'de 7-8 katı aşan binalann yapımı 1950'lerde başlamış, 1970'li yallara kadar yavaş bir gelişme gösterdikten sonra talep hızla artmıştır. Özellikle arasında pek çok proje ortaya konmuş ise de bunların büyük bir bölümü yapım aşamasına ulaşamamıştır. Önceleri sadece Ankara'da ve İstanbul'da görülen bu tip binalar, bir süre sonra İzmir'de, Adana'da, Mersin'de yapılmıştır ve giderek ülkenin diğer şehirlerine yayılmaktadır. Çağımızın yararlı ve kaçınılmaz sayılan bu bina tipinin, yer seçiminden başlayarak, planlama, projelendirme, yapım ve işletme aşamalannda çözülmesi gereken önemli problemleri vardır; ama gene de bütün dünyaya yayılmaktadır. Ülkemizde de, yüksek binalann gerekli ya da gereksiz olduğunu tartışmak boş bir iştir. Olumlu ve faydalı yön, bunlann sakıncalannı en aza indirip avantajlanndan en çok yararlanmak için neler yapılabileceğini aramaktır. Bina, Yapı, Gökdelen Terimleri Bilim ve teknikte kelimelerle deyimlerin, tanımlan yapılarak terimleştirilmeleri ve bir kavramı anlatmak için hep aynı terimin kullanılması gerekir. Yüksek binalarla ilgili iki terim problemi üzerinde kısaca durmakta fayda vardır. Yapı ve bina kelimeleri eş anlamlı gibi kabul edilerek daha çağdaş diye birincisi kullanılmaktadır. Halbuki yapı, bileşenlerin biraraya gelmesi ile oluşan yapay ve doğal her şeyi anlatmaktadır: atom, molekül, hücre yapısı, baraj, köprü, petrol platformu vb. gibi. Bina ise, içinde insanlann yaşaması ve faaliyet göstermesi için en uygun şartlann sağlandığı genellikle katlardan oluşan yapılan anlatan bir terimdir. Bu aynm üniversite sistemimizde de Yapı (İnşaat Mühendisliği), Yapı Bilgisi, Bina Bilgisi (Mimarlık) Anabilim Dallan olarak yer almaktadır. Gökdelen deyimi de, yüksek bina anlamında sık sık kullanılmaktadır. 19. yüzyılın sonlannda ABD'de yapılmaya başlanan ve çevresindekilere göre önemli ölçüde yüksek binalar, skyscraper diye adlandınlmış, Fransızca'ya gratte-ciel, Almanca'ya Wolkenkratzer olarak geçmiştir. Türkçe ansiklopedi çevirilerinde de benzer deyimler ortaya konmuştur. Ancak bunlar, doğaya aykınlık çağnşımı yaptıkanndan, teknolojide artık beğenilmemektedir. Olayı daha tarafsız anlatan, İngilizce'de High-Rise Building ve Tali Building, 18 Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ağustos 1993