TÜRKİYE VAGON SANAYİİ A.Ş. (TÜVASAŞ) 2012 YILI RAPORU

Transkript

1 TÜRKİYE VAGON SANAYİİ A.Ş. (TÜVASAŞ) 2012 YILI RAPORU

2 Bu rapor, tarih ve 6085 sayılı Kanun, tarih ve 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca düzenlenmiş; Rapor Değerlendirme Kurulu nun tarih ve 31 sayılı oturumunda kabul edilmiştir.

3 Kuruluşun Unvanı Merkezi Bağlı Olduğu Kuruluş : Türkiye Vagon Sanayii Anonim Şirketi (TÜVASAŞ) : Adapazarı : T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Ortaklar Taahhüt edilen TL % Ödenen TL Ödenmemiş TL TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü ,50 99, ,50 - Asil Çelik Sanayi ve Ticaret A.Ş 349,50 0, ,50 - Sermaye Toplamı ,00 100, ,00 - Karar Organı ( Yönetim Kurulu) Karar organındaki unvanı Adı ve Soyadı Temsil ettiği Bakanlık veya kuruluş Kuruluştaki Görevi veya Mesleği Görevli bulunduğu süre Başlama Ayrılma tarihi tarih 1-Başkan İbrahim ERTİRYAKI TÜVASAŞ Genel Müdür Erol İNAL TÜVASAŞ Genel Müdür Devam ediyor 2-Üye Dr. Muammer KANTARCI Ulaştırma, Den. ve Hab. Bak Emekli Devam Ediyor 3- Üye Davut NURİLER Ulaştırma, Den. ve Hab. Bak. Bakanlığı 4- Üye Prof.Dr. Mustafa KARAŞAHİN Ulaştırma, Den. ve Hab. Bak Başbakanlık Basın ve Halkla İlşk. Müş. Müşaviri Ulaş. Den.ve Hab.Bak. Danışman Üye Mehmet AK Hazine Müsteşarlığı Hazine Müsteşarlığı Dış Ekonomik.İlişk. Gen. Md.lüğü-Dai.Bşk Devam Ediyor

4

5 İ Ç İ N D E K İ L E R Sayfa I- TOPLU BAKIŞ I A- Kuruluşun tarihçesi ve Türkiye Ekonomisindeki yeri... I B- Öneriler.. IV II- İDARİ BÜNYE... 1 A- Mevzuat.. 1 B- Teşkilat... 3 C- Personel durumu. 6 III- MALİ BÜNYE A- Mali durum. 17 B- Mali sonuçlar.. 23 IV- İŞLETME ÇALIŞMALARI A- İşletme bütçesinin genel durumu B- Finansman.. 27 C- Giderler D- Tedarik işleri.. 31 E- Üretim ve maliyetler Üretim Üretim maliyetleri F- Pazarlama G- Sigorta işleri H- İşletme sonuçları İ- Kalkınma planı ve yıllık programlar Yatırımlar Yıllık programlarda yer alan politika öncelikleri ve tedbirler 114 V- BİLANÇO Aktif Pasif. 124 VI- GELİR TABLOSU VII- EKLER

6 Kısaltmalar AB : Avrupa Birliği APK : Araştırma Planlama Koordinasyon Ar-Ge : Araştırma - Geliştirme CNC : Computer Numerical Control DMU : Dizel tren seti EMU : Elektrikli tren seti ERP : Enterprise Resourche Planning (Kurumsal Kaynak Planlaması) EMU : Elektrikli tren seti GSMH : Gayri safi milli hasıla GSYİH : Gayri safi yurtiçi hasıla GMŞ : Gayri müsait şartlar ISG : İş Sağlığı ve Güvenliği KDV : Katma Değer Vergisi KHK : Kanun Hükmünde Kararname KİT : Kamu İktisadi Teşebbüsleri MKE : Makine Kimya Endüstrisi Kurumu NDT :Tahribatsız muayene testleri TCDD : Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Trans-European-Net : Trans-Avrupa Demiryolu ağı TS EN : Demiryolu uygulamaları-araçları ve bileşenlerinin kaynağı standardı TS EN ISO : Çevre Yönetim Sistemi standardı TS EN ISO 9001 : Kalite Yönetim Sistemi standardı TS EN OHSAS : İşçi Sağlığı ve Güvenliği standardı TSE : Türk Standartları Enstitüsü TSI : Technical Specification for Interoperability (Avrupa Birliği karşılıklı işletilebilirlik teknik şartları) TUHİS : Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri TURKAK : Türk Akreditasyon Kurumu TÜDEMSAŞ : Türkiye Demiryolu Makineleri Sanayi Anonim Şirketi TÜLOMSAŞ : Türkiye Lokomotif Ve Motor Sanayii Anonim Şirketi TÜVASAŞ : Türkiye Vagon Sanayii Anonim Şirketi TÜV-SÜD : Teknik Güvenlik ve Kalite Denetim Tic. Ltd. Şti. UFRS : Uluslararası Finansal Raporlama Standartları : Uluslararası Muhasebe Standartaları UIC : Union International de Chemin de Fer: Uluslararası Demiryolları Birliği TFRS : Türkiye Finansal Raporlama Standartları TMS : Türkiye Muhasebe Standartları WPQR : Kaynak Yöntem Testleri WPS : Kaynak Yöntem Spesifikasyonu YPK :Yüksek Planlama Kurulu

7 I I. TOPLU BAKIŞ A-Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri ve gelişimi: Kuruluş 1951 yılında Vagon Tamir Atölyesi adıyla başladığı faaliyetini, 1961 yılında Adapazarı Demiryolu Fabrikası adıyla sürdürmüş, 1962 yılında ilk vagon üretimini gerçekleştirmiştir yılına gelindiğinde TCDD ye bağlı Adapazarı Vagon Sanayi Müessesesi (ADVAS) unvanıyla tüzel kişiliği haiz yeni bir hukuki statüye kavuşturulan Kuruluş, Bakanlar Kurulunun tarih ve 86/10527 sayılı kararıyla bu kez bağlı ortaklık statüsünde yeniden yapılandırılmış ve unvanı Türkiye Vagon Sanayii Anonim Şirketi (TÜVASAŞ) olarak belirlenmiştir. Yüksek Planlama Kurulu nun tarih ve 93/35 sayılı kararıyla özelleştirme kapsamına alınan Şirket, özelleştirmeye ilişkin işlemlere başlanmadan bu kez aynı Kurulun tarih ve 94/2 sayılı kararı ile özelleştirme kapsamından çıkarılmıştır. Şirketin üretim kapasitesi, 2012 yılında Adapazarı Ticaret ve Sanayi Odası tarafından, yolcu vagonu imalatı 35 adet, Dizel Tren Seti (DMU) imalatı 30 adet, Jeneratör Vagonu imalatı 10 adet ve muhtelif raylı taşıt onarımı 500 adet olarak belirlenmiştir. Çeşitli tipte yolcu vagonu ile tren seti üreten ve böylece TCDD İşletmesinin yolcu vagonu parkının tamamının yenilenmesini sağlayan Şirket, m 2 arsa üzerinde m 2 kapalı alanda Uluslararası Demiryolları Birliği (UIC) normlarına uygun, son teknolojik gelişmelere göre tasarlanan çeşitli tipte pulman koltuklu, kuşetli yataklı, yemekli ve salon şeklinde yolcu vagonları, ray otobüsü, dizel tren setleri üretimi ile onarımlarını gerçekleştirmektedir 17 Ağustos 1999 depremi nedeniyle Şirketin fabrika binaları hasar gördüğünden, faaliyetler geçici bir süre için durmuş, enkaz kaldırma ve temizleme işleri devam ederken sınırlı imkânlarla da olsa vagon üretim ve vagon onarım faaliyetleri yeniden başlamıştır. Gelişmiş demiryolu işletmelerinde orta ve uzun mesafeli yolcu taşımacılığında lokomotiflerle çekilen vagonlardan oluşan tren yerine EMU (Elektrikli Tren Seti) ve DMU (Dizel Tren Seti) tipi tren setlerine geçildiği anlaşılmaktadır. Şirkette de DMU üretimine başlanmış olup, EMU üretimine yönelik olarak gerekli çalışmaların yürütülmesinde de yarar bulunmaktadır. Şirketin son beş yıllık döneme ilişkin toplu bilgileri aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. I

8 II Sayıştay Toplu bilgiler Ölçü Son iki Artış veya yıl farkı azalış % Sermaye Bin TL Ödenmiş sermaye Bin TL Öz kaynaklar Bin TL (22.301) (34,75) Yabancı kaynaklar Bin TL ,7 Yabancı kaynaklara sirayet eden zarar Bin TL Finansman giderleri Bin TL (891) (7,72) Maddi duran varlıklar (edinme değeri) Bin TL ,2 Maddi duran varlıklar Bin TL ,4 birikmiş amortismanı Yatırım için yapılan nakdi ödemeler Bin TL ,9 Yatırım gerçekleşme oranı (nakdi) % ,2 Tüm alım tutarı Bin TL ,5 Başlıca (mal ve hizmet) üretim miktarı: - İmalat Adet Onarım Adet (22) (7,5) Tüm üretim tutarı (Üretim maliyeti) Bin TL ,95 Üretim Kapasitesi : - Yolcu vagonu ve DMU yapımı Adet Yolcu vagonu onarımı Adet Kapasiteden yararlanma oranı: - Yapım % Onarım % (5) (8,5) Net satış tutarı Bin TL ,1 Stoklar: - İlk madde ve malzeme Bin TL ,8 - Yarı mamuller Bin TL ,6 - Mamuller Bin TL Ticari mallar Bin TL Diğer stoklar Bin TL (27.741) (87) Memur (ortalama) Kişi ,7 Sözleşmeli (ortalama) Kişi (10) (3,6) İşçi (ortalama) Kişi (51) (6,4) Personel için yapılan tüm giderler Bin TL ,8 Cari yıla ilişkin: Memurlar için yapılan giderler Bin TL Memur başına aylık ortalama gider TL ,2 Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL ,2 Sözleşmeli başına aylık ortalama gider TL ,3 İşçiler için yapılan giderler Bin TL ,3 İşçi başına aylık ortalama gider TL ,1 Dönem kârına iliş.vergi ve diğ. yas. yük Tahakkuk eden vergiler Bin TL (21) (15,7) GSYİH'ya katkı (üretici fiyatı) Bin TL (12.361) (14,6) GSYİH'ya katkı (alıcı fiyatıyla) Bin TL (12.382) (14,6) GSMH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL (12.382) (14,6) Faaliyet kârlılığı(öz kaynaklar % 6,7 8,7 10,6 17,6 (2,6) (20,2) (117,4) yönünden) Mali kârlılık (öz kaynaklar yönünden) % 0,1 0,8 1,6 3,7 (53,2) (56,9) (1537,8) Ekonomik kârlılık % 1,0 1,4 1,2 4,0 (4,0) -) Zararlılık % ,8 34,8 - Faaliyet kârı/zararı Bin TL (1.113) (12.399) (109,8) Dönem kârı / zararı Bin TL (22.301) (24.676) (1039) Bilanço zararı Bin TL ,9 II

9 III Şirketin 2012 yılı maliyet ve gider artışları, hasılat ve kâr artışlarına kıyasla önemli ölçüde artış göstermiş ve çalışma dönemi 22,3 milyon TL zararla kapanmıştır yılında ortaya çıkan zararın balıca nedenleri; üretim hedeflerindeki sapmalar, üretim ve satış maliyetlerinin yükselmesi, satış hasılat artış hızının, maliyet artış hızının gerisinde kalması, stok artışları, maliyeti yüksek yabancı kaynak kullanımı, finansman giderleri, emeklilikler nedeniyle ödenen kıdem tazminatları, çalışmayan kısım giderlerine kaydedilen maliyetlerdeki artışlar, faaliyet ve faaliyet dışı diğer giderlerde meydana gelen artışlar şeklinde sıralanabilir yılı zararının oluşumunda, esasen 2011 yılı üretim ve satış programlarındaki sapmaların, planlama eksikliklerinin; üretim, satış, tedarik, finans gibi işletmenin temel fonksiyonlarının birbiriyle paralel ve uyumlu bir şekilde yürütülmemesinin önemli rolü bulunmaktadır. Özellikle, üretim faaliyetleri içinde ağırlıklı bir yeri olan Dizel Tren Seti (DMU) üretimi 2011 yılında programa göre ancak % 27 oranında gerçekleştirilmiş; bunun olumsuz etkileri 2012 yılına da sirayet etmiştir. Aynı şekilde Bulgaristan Demiryolları siparişi üretimde de aksamalar meydana gelmiştir. Üretimlerde kullanılmak üzere, maliyeti yüksek banka kredisi kullanılarak stoka yönelik alımlar yapılması nedeniyle stoklarda ve finansman giderlerinde ciddi artışlar meydana gelmiştir. Bulgaristan Demiryolları siparişi 30 adet vagon üretimi incelemelerin sürdüğü 2013 yılında tamamlanmış ve vagonların toplam maliyeti TL, toplam satış tutarı TL olarak gerçekleşmiştir. Buna göre, söz konusu satışlardan TL zarar edilmiştir. Dolayısıyla işletmecilik hatalarının sonuçları 2013 yılında söz konusu siparişle ilgili kesin maliyetlerin ortaya çıkmasıyla da kendini göstermiştir. Şirkette tarihinde Genel Müdür kadrosunda değişiklik yapıldığı görülmüştür. İncelemelerin sürdüğü 2013 yılında Şirkette üretim, satış, stok dengesinin kurulmaya çalışıldığı, bu konuda çeşitli tedbirler alınmaya başlandığı ve önemli aşamalar kaydedildiği gözlenmiştir. Bu çerçevede özellikle, üretim, satış, alım, stok ve finansman programlarının birbiriyle uyumlu bir şekilde ve sağlıklı planlamalara dayalı olarak yürütülmesi; maliyeti yüksek yabancı kaynak kullanımından kaçınılması, kaynakların etkin ve verimli kullanılması hususu üzerinde önemle durulmasında yarar bulunmaktadır. Şirketin ana kuruluşu ve ana müşterisi TCDD olduğundan, TCDD ye yapılan satışlarda satış fiyatları esas itibariyle TCDD nin yatırım ödeneklerine ve finansman durumuna göre büyük ölçüde TCDD tarafından belirlenmektedir. Şirketin yolcu vagonu üretimi, TCDD için yatırım harcaması niteliğinde olup yatırım programında yer almaktadır. Dolayısıyla yatırım ödeneklerinin yetersiz olduğu dönemlerde satış fiyatları aşağı çekilmekte, uygun olduğu dönemlerde ise fiyatlar bütçede öngörüldüğü III

10 IV Sayıştay şekilde gerçekleşmektedir. Onarım işleri ise TCDD için yatırım niteliği taşımamaktadır. Şirketin satış fiyatlarının üretim ve onarım maliyetleri esas alınarak gerçekçi bir şekilde tespit edilmesi ve dönem sonuçlarının Şirketin gerçek durumunu yansıtacak şekilde ortaya konulması gerekli görülmektedir. Şirketin üretim faaliyetleri arasında DMU setleri yeni teknoloji olarak yerini almıştır. Ancak Şirketin ileriye yönelik üretim hedef ve politikaları arasına, DMU ya göre yakıt maliyeti açısından daha avantajlı olan EMU (Elektrikli Dizel Tren Seti) setlerinin alınmasında da yarar bulunmaktadır. Zira TCDD nin başlattığı projeler çerçevesinde elektrifikasyon yatırımları önemli bir yer tutmaktadır. Şirketin geleceği açısından üzerinde durulması gereken temel hususlardan biri de, yurtiçinde ve yurtdışında alternatif piyasalara açılma konusundaki çalışmaların yoğunlaştırmasıdır. Şirketin piyasa payı ve rekabet gücünün artırılması için, birim maliyetlerin düşürülmesi konusundaki çalışmalara etkinlik kazandırılmalı, ayrıca imkânlar ve ihtiyaçlar ölçüsünde modernize yatırımları sürdürülmeli ve Şirketin marka ürünlerle dış piyasalara açılması hususu üzerinde durulmalıdır. B-Öneriler: Türkiye Vagon Sanayi Anonim Şirketi nin (TÜVASAŞ) 2012 yılındaki çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır yılı faaliyet dönemi sonunda işletme faaliyetleri zararının 1,1 milyon TL, dönem zararının ise 22,3 milyon TL olarak gerçekleştiği, incelemelerin sürdüğü 2013 yılında maliyet hesapları kesinleşen Bulgaristan Demiryolları siparişi 30 adet vagon üretimi ve satışından da yine aynı şekilde 13,5 milyon TL zarar edildiği, ayrıca bu vagonların zamanında teslim edilmemesinden dolayı gecikme cezasına maruz kalındığı dikkate alınarak; zarara yol açan nedenler üzerinde önemle durulması, işletme ve planlama hatalarına mahal verilmemesi, iç ve dış piyasalardan gelen sipariş taleplerinin değerlendirilmesi sürecinde maliyet hesaplamalarının gerçekçi ve tutarlı bir şekilde yapılması, Şirketin sağlıklı planlamalara dayalı olarak kârlı ve verimli çalışması yönünde gerekli tedbirlerin alınması ( Sayfa; 90), yılında yayımlanarak yürürlüğe giren, 2013 yılında 6495 sayılı Kanun la bazı maddelerinde değişiklikler yapılan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun öngördüğü yükümlülüklerin hayata geçirilmesinde tüm birimlerce gereken hassasiyetin gösterilmesi, eğitim faaliyetlerine ve iş başı bilinçlendirme çalışmalarına ağırlık verilmesi, kişisel koruyucu donanımların gerektiği şekilde kullanılması ve iş sağlığı yönünden fiziki çalışma koşullarının iyileştirilmesine yönelik tedbirlerin alınması (Sayfa; 11-12, 75-76), 3- Kârlılık ve verimlilik bakımından en uygun yolların seçilmesini planlayan bir yönetim kılavuzu olan iş programı ve işletme bütçesinin daha gerçekçi bir şekilde IV

11 V hazırlanması ve işletme çalışmalarının sağlıklı planlamalar dahilinde yürütülmesi konusunda gerekli tedbirlerin alınması; bu çerçevede TCDD siparişlerinin ve bu siparişlere göre belirlenen yapım ve onarım programlarının birden fazla yılı kapsayacak şekilde hazırlanması ve çok zorunlu olmadıkça sipariş iptaline gidilmemesi hususunun ana kuruluş TCDD ile birlikte etüt edilmesi(sayfa; 25-27), 4- Şirketin tedarik faaliyetleri ile ilgili olarak; -Alımların büyük bir kısmının 4734 sayılı Kanunun 3/g maddesine istinaden Şirketçe yürürlüğe konulan Satınalma Yönetmeliği kapsamında pazarlık ve doğrudan temin yöntemleriyle gerçekleştirilmesi nedeniyle ihalelerde yeterli rekabet ortamının oluşmadığı dikkate alınarak; mal ve hizmet alımlarının eşik değerlerin altında kalmak amacıyla kısımlara bölünmemesi, ihalelere yeterli sayıda firmanın katılımı sağlanarak daha geniş bir rekabet ortamının oluşturulması, -Yaklaşık maliyetlerin ayrıntılı fiyat araştırmaları yapılarak daha gerçekçi bir şekilde hesaplanması ve dayanaklarıyla birlikte bir hesap cetvelinde gösterilmesi; satın alınan malların tesellümü sürecinde hazırlanan muayene raporlarının, ihale dokümanında yazılı niteliklerle muayenede bulunan nitelikler ayrı ayrı belirtilmek suretiyle düzenlenmesi, -TCDD siparişi Dizel Tren Seti (DMU) üretimi ile Bulgaristan Demiryolları ve Irak Demiryolları siparişi vagon üretimleri için temini gereken mal ve hizmet alımı ihalelerinin yeterli rekabet ortamı sağlanmadan yürütülmesi ve ihale dokümanlarında firma, marka ve model tanımlaması yapılarak alımların belirli firmalardan ve genellikle tek firmadan teklif alınarak pazarlık usulü ile gerçekleştirilmesi hususlarının TCDD Teftiş Kurulu Başkanlığınca incelenmesi, gerekirse soruşturulması (Sayfa; 41-57), 5- Şirketin malzeme yönetim ve stok kontrol sisteminin daha etkin hale getirilmesini teminen; ilk madde ve malzeme stok seviyelerinin bir yandan en az gidere mal olacak, diğer yandan da üretimde aksamalara yol açmayacak seviyelerde, kaynakların etkin ve verimli şekilde kullanılması ilkesi gözetilerek belirlenmesi; bu çerçevede, malzeme siparişlerinin verilmesi ve stoklama işlerinin yürütülmesinde, Şirket ile gerek TCDD, gerekse üçüncü şahıslar arasında imzalanan sipariş sözleşmeleri, termin programları, işletme bütçesi, mevcut stok seviyeleri, malzemelerin garanti süreleri ve finansman maliyetlerinin dikkate alınması, stok artışlarına yol açılmaması (Sayfa; 61-62), 6- Demiryolu sektöründeki gelişmelerin elektrikli tren sistemine dayalı olduğu dikkate alınarak; Şirketin gelişen teknolojiye uygun demiryolu araç üretimine yönelmesi; bu çerçevede, gerek taşıma hızı yönünden, gerekse imalat, işletme ve bakım maliyetleri açısından konvansiyonel demiryolu araçlarına ve dizel tren setlerine göre daha avantajlı bir konumu bulunan Elektrikli Tren Seti (EMU) üretimi konusundaki proje çalışmalarına hız verilmesi (Sayfa; 68-69), 7- Şirketin kapasite kullanım düzeyinin yükseltilmesi ve kârlılığın ve verimliliğin artırılması için; yüksek bilgi birikimi, ileri teknoloji ve mühendislik çalışması gerektiren proje çalışmalarına etkinlik kazandırılması, bu amaçla AR-GE V

12 VI Sayıştay biriminin güçlendirilmesi; makine ve tezgah parkının yapılacak fizibilite ve etütlerle belirlenecek ölçülerde modernize edilmesi çalışmalarının sürdürülmesi; zaman zaman aynı üretim yerlerinde yürütülmekte olan vagon imalat ve onarım işlerinin bir birinden ayrılması hususu üzerinde durulması (Sayfa; 72-74), 8- Şirketin piyasa payının yükseltilmesi ve kârlılığının artırılması için; yılında yürürlüğe giren 6461 sayılı Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleşmesi Hakkında Kanun la getirilen düzenlemeler, ulaştırma hizmetlerinin yanı sıra, demiryolu imalat sektöründe de serbestleşmeye ve rekabetin genişlemesine yol açacağından, yeni hukuki düzenlemelere ve sektörel gelişmelere uygun şekilde strateji geliştirilmesi; bu çerçevede Şirketin mevcut teşkilat ve faaliyet yapısı gözden geçirilerek iç ve dış piyasalarda rekabet gücü yüksek bir yapıya kavuşturulması için gerekli hedef ve politikaların oluşturulması, -İç ve dış pazarlara açılma ve alternatif piyasalara yönelme konusundaki çalışmaların kârlılık ve verimlilik ilkeleri gözetilerek etkinlikle sürdürülmesi; bu çerçevede ürün geliştirme, çeşitlendirme ve markalaşma konusu üzerinde önemle durulması, - Piyasa payının ve rekabet gücünün artırılmasının önündeki en önemli engellerden birini üretim maliyetlerinin yüksekliği oluşturduğundan, birim maliyetlerin düşürülmesine yönelik tedbirlerin artırılması (Sayfa; 82-83), 9- TCDD siparişi üretimlerle ilgili olarak, ürün ağaçlarında zaman etütleri ile belirlenmiş olan standart saatlerin dışına taşan giderlerin, üretim maliyetleri yerine çalışmayan kısım giderlerine verilmesinin, muhasebe ilke ve standartlarıyla bağdaşmadığı, bu şekilde oluşan birim maliyetlerin ve buna bağlı satış fiyatlarının, dolayısıyla işletme faaliyetleri sonucunun gerçekçi bir şekilde oluşmadığı dikkate alınarak; maliyet ve gider hesaplarının mahiyetlerine uygun bir şekilde muhasebeleştirilmesi, üretim maliyetlerinin gerçekçi bir şekilde tespit edilmesi, finansal tabloların Şirketin gerçek mali durumunu yansıtacak şekilde düzenlenmesi (Sayfa; ), 10- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve rapor ekinde (Ek:16) listelenen diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Sonuç: Türkiye Vagon Sanayi Anonim Şirketinin (TÜVASAŞ) 2012 yılı bilânçosu ve ,66 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur. VI

13 1 II. İDARİ BÜNYE A-Mevzuat: 1- Kanunlar ve kuruluş statüsüne ilişkin mevzuat: TÜVASAŞ 1951 yılında, Adapazarı Vagon Atölyesi adıyla faaliyete geçmiş, 1964 yılından itibaren de vagon üretimine başlamıştır yılında Adapazarı Vagon Sanayi Müessesesi unvanıyla yeni bir hukuki statüyle faaliyetini sürdüren Kuruluş, tarih ve 86/10527 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla bu kez TCDD nin bağlı ortaklığı statüsünde Türkiye Vagon Sanayi Anonim Şirketi (TÜVASAŞ) unvanıyla yeniden yapılandırılmıştır. Şirket, Ana Sözleşmenin tarih ve 1510 sayılı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanmasıyla birlikte tüzel kişilik kazanmıştır. Ana Sözleşmesinin 3 üncü maddesinde, Şirketin amaç ve faaliyet konuları: Çeken ve çekilen her çeşit vagon imalat ve onarımı, Her çeşit tesis ve makine parçaları imalat ve onarımı, Faaliyet konularıyla ilgili olarak, yurt içi ve yurt dışında yerli ve yabancı kuruluşlarla işbirliği veya iştiraklerde bulunmak, proje müşavirlik işleri yapmak, Faaliyet alanları ile ilgili tesisler kurmak ve işletmenin ihtiyacı olan enerjiyi üretmek, Lisans, teknik beceri (know- how) ve benzeri anlaşmaları yapmak, Faaliyet konularına giren alanlarda araştırma geliştirme çalışmaları yapmak ve yaptırmak, Gerektiğinde yurt içinde ve yurt dışında büro açmak, acentelik, baş bayilik, bayilik ihdas etmek, dahili sigorta fonu kurmak, sigorta acenteliği yapmak, sigorta şirketlerine ortak olmak, Şirket, ihtiyacı halinde taşınmaz mal satın almak, satmak, kiraya vermek, kiralamak, satın aldığı arsa ve arazi üzerinde inşaatlar yapmak, taşınmaz mallar üzerinde gerek kendi ve gerekse üçüncü kişiler lehine ayni haklar tesis etmek, Şeklinde belirlenmiştir. Gelişmiş demiryolu işletmelerinde orta ve uzun mesafeli yolcu taşımacılığında lokomotiflerle çekilen vagonlardan oluşan tren yerine EMU (Elektrikli tren seti) ve DMU (Dizel tren seti) tipi tren setlerinin kullanımına geçilmiştir. Şirkette de DMU tipi tren seti imalat çalışmalarına başlanmıştır. 233 sayılı KHK ve Ana Sözleşme hükümleri çerçevesinde faaliyetini sürdüren Şirket, anılan KHK da saklı tutulan hususlar dışında özel hukuk hükümlerine tabi bulunmaktadır. 1

14 2 Sayıştay Şirket, 233 sayılı KHK ile 6085 Sayılı Sayıştay Kanunu gereğince Sayıştay tarafından ve 3346 sayılı Kanun uyarınca TBMM tarafından denetlenmektedir. Personelin özlük ve sosyal hakları konusunda; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 399 sayılı KHK, 4857 sayılı İş Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu ile bunların ek ve değişiklikleri ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uygulanmaktadır tarihinde kabul edilen ve önemli bir kısmı tarihinde yürürlüğe giren, bir kısmı da 2013 ve 2014 yılında yürürlüğe girecek olan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile ticari hayatta yeni bir dönem başlamıştır. Anılan Kanunla şirketlerin kuruluşu, yönetimi, denetimi ve tüm faaliyetlerinde yeni esaslar getirilmiş bulunmaktadır. Bu çerçevede şirketlerin ana sözleşmelerini tarihine kadar yeni TTK ile uyumlu hale getirmeleri gerekmektedir. Bu konuda çalışmalar yürütüldüğü gözlenmiştir. 2- Tüzükler: 2012 yılında Şirketle ilgili bir tüzük çıkarılmamıştır. 3-Bakanlar Kurulu Kararları: Bakanlar Kurulunun 2012/3777 sayılı kararı ile Şirketin çeşitli personel kadro ve pozisyonlarında iptal ve ihdaslar yapılmış; ayrıca Bakanlar Kurulunun kamu kuruluşlarının faaliyetlerine ilişkin genel nitelikteki kararları ile kamu personelinin ücret, ek ödeme ve sosyal giderlerinin belirlenmesine esas olan katsayı, puan ve oran tespitine ilişkin diğer kararları, ilgili kamu kuruluşlarında olduğu gibi Şirkette de uygulanmıştır. 4-Uluslararası anlaşmalar: 2012 yılında Şirketi doğrudan ilgilendiren uluslararası anlaşma bulunmamaktadır. 5-Yüksek Planlama Kurulu kararları: 2012 yılında Şirketi doğrudan ilgilendiren YPK kararı bulunmamaktadır. 6- Yönetmelikler: Şirketin iç mevzuatı, Yönetim Kurulu kararlarıyla yürürlüğe konulan yönetmeliklerden oluşmaktadır. İş ve hizmetlerin yürütülmesi amacıyla 21 ayrı konuda düzenlenmiş yönetmelik mevcuttur. Değişen mevzuat karşısında güncelliğini yitiren ve uygulanamaz duruma gelen yönetmelikler, Yönetim kurulu kararıyla yürürlükten kaldırılmakta veya yeniden düzenlenerek uygulamaya konulmaktadır. Yönetmeliklerde 2012 yılında herhangi bir değişiklik veya düzenleme yapılmadığı anlaşılmıştır. 2

15 3 B-Teşkilat: 1- Teşkilatın yapısı: Şirket Yönetim Kurulu, Genel Müdür, Genel Müdür e bağlı 4 Genel Müdür Yardımcısı, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı, Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, Yönetim Kurulu ve Özel Kalem Büro Müdürlüğü, Ankara İrtibat Bürosu, 4 Genel Müdür Yardımcısına bağlı 11 Daire Başkanlığı, 5 Fabrika Müdürlüğü, 40 Şube Müdürlüğü, 98 Şeflik şeklinde teşkilatlanmıştır. Önceki dönemlere ait denetim raporlarında, Planlama Dairesi Başkanlığı altında faaliyet gösteren bilgi işlem müdürlüğünün, kullanıcılar ile sistem arasında yaptırım gücüne sahip bir arayüz haline geldiği, ileriye yönelik olarak geliştirilmesi ve sürdürülebilirliğinin sağlanması açısından üst yönetimin desteğine büyük oranda ihtiyacı bulunduğundan bahisle ayrı bir daire şeklinde yapılandırılması önerilmişti. Bu konuya ilişkin olarak 2012 yılında, ilgili mercilerden gerekli izin ve onaylar alınmak suretiyle Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığının kuruluşu gerçekleştirilmiş; tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile de 1 adet Bilgi İşlem Dairesi Başkanı kadrosu ile 1 adet müşavir ve 2 adet başuzman kadrosu ihdas edilmiştir. Söz konusu kadrolara inceleme tarihi (Mart/2013) henüz atamalar yapılmadığı belirlenmiştir. İncelemelerin sürdüğü 2013 yılında yürürlüğe konulan 6461 sayılı Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleşmesi Hakkında Kanunla TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü İktisadi Devlet Teşekkülü haline getirilmiş, TCDD Taşımacılık A.Ş. kurulmuş, ayrıca sektörde özel şirketlerin de hizmet verebilmesine imkan sağlayan düzenlemeler yapılmıştır. Buna göre demiryolu alanında yeni bir dönem başlamıştır. Ancak, anılan Kanunda TCDD nin bağlı ortaklıklarına ilişkin yapısal bir düzenleme yer almamaktadır. Demiryolu ulaştırması ile ilgili olarak ortaya çıkan yeni hukuki alt yapı ve bu kapsamda yürütülecek serbestleştirme uygulamaları sonucu, sektörde rekabet edecek yerli ve yabancı firma sayısının artması beklenmektedir. Bu nedenle TÜDEMSAŞ ın (ve diğer bağlı ortaklıkların) rekabet güçlerinin artırılması gerekli bulunmaktadır. Bu noktada bağlı ortaklıkların yeniden yapılanmaları konusu üzerinde de önemle durulmalıdır. Özellikle, bağlı ortaklıklar arası mevcut iş paylaşımı ile yan sanayiye yaptırılacak işlerin niteliği ve kapsamı gözden geçirilmeli; Şirketin yüksek bilgi birikimi ve ileri teknoloji ile kârlı ve verimli bir şekilde çalışmasını mümkün kılacak bir yapılanma esas alınmalıdır. 2- Genel kurul ve denetçiler: 233 sayılı KHK nın 23 üncü maddesinde yer alan, sermayelerinin en az % 91 i kamu iktisadi kuruluşlarına ait olan bağlı ortaklıkların genel kurulu ve denetçileri bulunmaz hükmü gereği; 2012 yılında Şirket sermayesinin tamamına yakın kısmı KİK statüsünde olan TCDD ye ait olduğundan genel kurulu ve denetçileri bulunmamıştır. 3

16 4 Sayıştay tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleşmesi Hakkında Kanunla TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü, İktisadi Devlet Teşekkülü haline getirilmiştir. Dolayısıyla Şirketin ana statüsünün hazırlanması çalışmalarında yeni hukuki statüye uygun düzenleme yapılması gerekmektedir. Bu çerçevede, 6102 sayılı TTK ya istinaden yürürlüğe konulan 2012/4213 sayılı Bağımsız Denetime Tabi Olacak Şirketlerin Belirlenmesine Dair Bakanlar Kurulu Kararı gereği Şirketin 2015 yılı başından itibaren bağımsız denetime tabi tutulacağı hususunun da dikkate alınacağı tabidir. 3- Karar organı: Şirketin en üst seviyede yetkili ve sorumlu karar organı 233 sayılı KHK ye göre Yönetim Kuruludur. Bir başkan ve dört üyeden oluşan Yönetim Kuruluna Genel Müdür başkanlık etmektedir. Genel Müdür ilgili Bakanın teklifi üzerine ortak karar ile atanmaktadır. Yönetim Kurulunun oluşumunu gösteren çizelgeye Raporun başlangıç kısmında yer verilmiştir. Şirketin ilgili olduğu bakanlığı temsilen görev yapan üyelerden birinin görev süresi tarihinde, diğerinin görev süresi de tarihinde dolmuş olup incelemeler sırasında (Mart/2013) henüz yerlerine atama yapılmadığı anlaşılmıştır. Yönetim Kurulunun münhal üyeliklerine atamalar yapılması için gerekli girişimlerde bulunulması önerilir. Yönetim Kurulu 2012 yılında yaptığı 12 toplantıda çeşitli konulara ilişkin 46 karar almıştır. Söz konusu kararların 1 adedi Genel Müdürlük, 2 adedi Alım Satım ve İhale Komisyonu, 5 adedi Satın Alma ve Ticaret Daire Başkanlığı, 8 adedi Planlama Daire Başkanlığı, 12 adedi Personel Daire Başkanlığı,18 adedi Mali İşler Daire Başkanlığı ile ilgilidir. 4-Yürütme organı: Şirketin yetkili ve sorumlu yürütme organı 233 sayılı KHK ve Ana sözleşmesi gereğince Genel Müdürlüktür. Genel Müdürlük, Genel Müdür 4 Genel Müdür Yardımcısı ve bağlı birimlerden oluşmaktadır. Önceki yıllara ilişkin denetim raporlarında; yönetim kademeleri ve üniteler arasında koordinasyon eksikliği bulunduğu ve kolektif bir çalışma yürütülemediği, bu nedenle de faaliyet sonuçlarına da yansıdığı üzere önemli aksaklıklar meydana geldiği hususundan bahisle; Şirket faaliyetlerinin daha sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için, yönetim kademeleri ve üniteler arasında etkin bir işbirliği ve koordinasyonun sağlanması; Şirketin hedef ve stratejileri, işletme politikaları, alınacak tedbirler ve faaliyetlerle ilgili tüm konularda bilgi alışverişi, değerlendirme ve istişari çalışmaların mutat hale getirilmesi ve iç kontrol sisteminin güçlendirilmesi önerilmiştir. İncelemelerin sürdüğü 2013 yılında bu konuda önemli gelişmeler sağlandığı, tüm birimlerin daha koordineli bir çalışma içine yönlendirildiği, kararların görev, yetki 4

17 5 ve sorumluluklar dahilinde müştereken yürütülen çalışmalar sonucu alındığı, bunun da işletme faaliyetleri üzerinde olumlu yansımalarının bulunduğu gözlenmiştir. 5-Servisler: Yürütme organının alt birimlerini oluşturan ve işletme faaliyetlerini yürüten servislerin çalışmaları raporun ilgili bölümlerinde açıklanmıştır. Bazı servislerle ilgili bilgilere ise aşağıda kısaca yer verilmiştir. a)hukuk Müşavirliği: Yürütme organı içinde danışma birimi olarak yer alan hukuk müşavirliği adli, idari davalarla icra takibi işlerinin yürütülmesi yanında makamdan ve diğer birimlerden gelen iş konuları hakkında hukuki görüş bildirmektedir. Ayrıca mevzuatla kurulmuş bulunan komisyonlarda üyelik yapılmaktadır. Şirketin hukuk işleri, Tüvasaş Hukuk Müşavirliği Yönetmeliği hükümlerine göre bir hukuk müşaviri tarafından yürütülmektedir. Hukuk Müşavirliğinde kadro yapısı itibariyle I. Hukuk Müşaviri, Hukuk Müşaviri ve Avukat olmak üzere 3 kadro mevcuttur yılında unvan değişikliği sınavı ile boş olan avukat kadrosuna atama yapılarak 2 personel ile yürütülen müşavirlik hizmetleri, aynı yıl içerisinde I. Hukuk Müşavirinin yaş haddinden emekli olması ile Hukuk Müşavirliği görevine vekaleten eden avukat tarafından yürütülmüştür. Yönetim Kurulu nun tarih ve 11/3 sayılı kararı ile avukat kadrosunda bulunan personelin I. Hukuk Müşavirliği kadrosuna atanması gerçekleştirilmiştir. Hukuk Müşavirliği biriminin önemi ve sorumluluğu itibariyle bir personel ile yürütülmesinin güçlüğü göz önüne alınarak, avukat kadrosuna atama yapılması önerilir yılından 82 adet dava devretmiş olup bu davaların 3 adedi Şirket tarafından, 79 adedi Şirkete karşı açılmıştır yılında Şirket tarafından herhangi bir dava açılmamış, şirket aleyhine 3 adet dava açılmıştır yılında görülen toplam 85 adet davanın; 5 i hukuk, 50 si iş, 30 u da idari davalardan oluşmuştur. Şirkete karşı açılan davaların 40 adedi fazla mesai alacağı, 7 adedi atama işleminin iptali, 4 adedi, kalan 28 adedi de tazminat, disiplin işleminin iptali ve diğer muhtelif davalarıdır. Cari dönemde karara bağlanan 47 davanın; 6 adedi Şirket lehine, 41 adedi ise Şirket aleyhine sonuçlanmıştır. Şirket aleyhine sonuçlanan davaların 40 adedi işçi fazla mesai alacaklarıyla, 1 adedi SGK rücuan alacak davasıyla ilgilidir yılına toplam 38 adet dava devretmiştir. b)teftiş Kurulu Başkanlığı: Şirketin iç denetimi, Genel Müdüre doğrudan bağlı Teftiş Kurulu tarafından, TÜVASAŞ Teftiş Kurulu Yönetmeliği ne göre yürütülmektedir. Faaliyet döneminde 1 başkan, 1 Başmüfettiş olmak üzere 2 personel görev yapmıştır. 5

18 6 Sayıştay 2012 yılında muhtelif konularla ilgili olarak 2 adet inceleme-soruşturma raporu düzenlenmiş, teftiş programında yer alan Mali İşler Daire Başkanlığı ve Ar-Ge daire Başkanlığı nın teftişi gerçekleştirilmiştir. Teftiş Kurulunca; Bir personelle ilgili soruşturma ve firma başvurusu üzerine 1 adet inceleme yapılarak raporlara bağlanmıştır. C-Personel durumu: 1- Personel kadroları ve personele ilişkin işlemler: Şirketin 2012 yılı program kadroları, ortalama memur, sözleşmeli ve işçi sayısı ile yılsonu personel mevcudu, geçen yılla birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir Norm Program Çalışan Personel Çalışan personel Kadro Kadro Personel Ortalama Yıl Ortalama Yıl Kişi sonu kişi Sayı Sayı kişi Sonu Kişi A- Memurlar: 1-Genel idari hizmetler Teknik hizmetler Avukatlık hizmetleri 4-Sağlık hizmetleri 5-Yardımcı Hizmetler Toplam (A) B- Sözleşmeliler: sayılı KHK'ye göre çalışanlar Sayılı Kanuna göre Çalışanlar 3-Diğer sözleşmeliler Toplam (B) C- İşçiler: 1- Sürekli İşçiler Geçici İşçiler Toplam (C) Genel Toplam (A+B+C) Yüklenici işçileri Şirketin 2012 yılı programında 70 memur, 277 sözleşmeli ve 932 işçi olmak üzere toplam 1279 personel çalıştırılması öngörülmüş; buna karşılık yıl içinde ortalama 74 memur, 266 sözleşmeli ve 743 işçi personel olarak 1083 kişi çalıştırılmıştır. Yılsonu itibariyle toplam personel sayısı 1085 olmuştur. 6

19 7 Şirkette 2012 yılı sonunda dolu-boş kadro ve pozisyonlarının; 1 sayılı cetvelde 89 adet kadronun 76 adedi dolu, 13 adedi boş; II sayılı cetvelde 483 adet pozisyonun 263 adedi dolu, 220 adedi boştur. Yıl içerisinde kadro ve pozisyonlarda iptal ve ihdaslar yapılmıştır. Resmi Gazetenin tarih ve sayılı nüshasında yayımlanan 2012/3777 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile I sayılı cetvelde 1 daire başkanı, 1 müşavir ve 2 başuzman olmak üzere toplam 4 kadro ihdas edilirken II sayılı cetvelde 4 manevracı, 31 koruma ve güvenlik görevlisi olmak üzere toplam 35 pozisyon iptal edilmiştir. Memur, sözleşmeli ve işçi personelin servislere dağılımı (Ek:2), işyerlerine dağılımı da (Ek:5) olarak rapor ekleri arasında yer almıştır. işçilerin 2012 yılında Şirket personelinin görevde yükselme ve unvan değişiklikleri, yeniden hazırlanan ve tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren "Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü ve Bağlı Ortaklıkları Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği" ne göre yapılmıştır. Şirketin muhtelif kadro ve pozisyonlarına atanmak üzere görevde yükselme ve unvan değişikliği sınavı yapılacağı duyurulmuş, söz konusu yönetmelik hükümlerine göre Sakarya Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi tarafından tarihinde yapılan Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Sınavını 9 Şube Müdürü, 3 Başmühendis, 6 Teknik Uzman, 4 İdari Uzman, 2 İdari Şef, 1 Avukat, 1 Mühendis, 7 Tekniker, 2 Ekonomist kazanmış olup; Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının tarih ve 2781 sayılı izni dahilinde toplam 35 personelin atamaları yapılmıştır. a) Memurlarla ilgili işlemler: Şirkette çalışan memurların atama, ilerleme, nakil, emeklilik ve disiplin işlemleri 657 ve 5510 sayılı kanunlar ile 399 sayılı KHK ve bunların ek ve değişiklikleri, Bakanlar Kurulu Kararları ve TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü ve Bağlı Ortaklıkları Görevde Yükselme Esaslarına Dair Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yürütülmektedir yılı başında 70 olan memur sayısı, yıl içinde müşterek kararname ile genel müdür kadrosuna atama yapılması ve 9 memurun görevde yükselme sınavı sonucu sözleşmeli personel statüsünden memuriyete geçmesi ile 10 kişi artmış; 3 memurun emekli olması, 1 memurun başka kuruluşa geçmesi, 1 memurun da ücretsiz izne ayrılmasıyla 5 kişi azalmış ve toplam memur sayısı dönem sonunda 75 kişiye yükselmiştir. b) Sözleşmelilerle ilgili işlemler: Sözleşmeli personelin atama, ilerleme ve nakil esasları 399 sayılı KHK, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, yıllık bütçe kanunları, Bakanlar Kurulu ve Yüksek Planlama Kurulu kararları doğrultusunda yürütülmektedir. 7

20 8 Sayıştay 6111 sayılı kanun ile 399 sayılı KHK nın 14 üncü maddesindeki sendikal faaliyet yasağı kaldırılmış, 13/A maddesi ile de sendika kurma ve üye olma hakkı tanınmıştır. Dönem başında 275 olan sözleşmeli personel sayısı, yıl içerisinde 1 kişinin açıktan tayini, 3 kişinin Kurum içi nakli, 1 kişinin 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamında istihdamı sonucu 5 kişi artmış; 9 kişinin sözleşmeli personel statüsünden memuriyete geçmesi, 5 kişinin emekli olması, 3 kişinin askerlik nedeniyle ayrılması, 4 kişinin de istifa etmesi suretiyle 21 kişilik bir azalış olması sonucu yıl sonunda 259 a düşmüştür. Memur ve sözleşmeli personelin 2012 yılındaki hareketini gösterir çizelgeye ekler arasında (Ek: 3) yer verilmiştir. c) Kamu görevlileri toplu sözleşme görüşmeleri: T.C. Anayasası nın 53 üncü maddesi ile kamu görevlilerine toplu sözleşme hakkı tanınmıştır. Anayasa nın bu hükmü gereği tarihli ve 6289 sayılı Kanun ile 4688 sayılı Kanun un başlığı Kamu Görevlileri Sendikası ve Toplu Sözleşme Kanunu olarak değiştirilmiş; Kanunun altıncı kısmında da toplu sözleşme ile ilgili usul ve esaslar düzenlenmiştir. Toplu sözleşmenin kapsamının, kamu görevlilerinin mali ve sosyal haklarını düzenleyen mevcut mevzuat hükümleri dikkate alınarak kamu görevlilerine uygulanacak katsayı ve göstergeler, aylık ve ücretler, her türlü zam ve tazminatlar, ek ödeme, toplu sözleşme ikramiyesi, fazla çalışma ücreti, harcırah, ikramiye, doğum, ölüm ve aile yardımı ödenekleri, cenaze giderleri, yiyecek ve giyecek yardımları ve diğer mali ve sosyal haklardan oluşacağı belirtilmiştir. Toplu sözleşmenin sonu tek sayı ile biten yıllarda iki yıllığına, kamu işveren heyeti ile kamu görevlileri sendikaları heyeti arasında kamu görevlilerinin mali ve sosyal haklarını düzenlemek için tarafların anlaşması durumunda imzalanacağı; anlaşma olmaması halinde tarafların başvurusu üzerine Kamu Görevlileri Hakem Heyetinin anlaşılamayan konuları karara bağlayacağı ve heyetin kararının kesin olup toplu sözleşme hükmünden sayılacağı hükme bağlanmıştır ve 2013 yıllarını kapsayan toplu sözleşme görüşmeleri, tarihleri arasında gerçekleştirilmiş, taraflar arasında anlaşma sağlanamayınca konu Kamu Görevlileri Hakem Heyetine intikal ettirilmiş ve heyet, tarih ve 2012/1 sayılı kararı ile toplu sözleşmeyi karara bağlanmıştır. Toplu sözleşme ile kamu görevlilerinin taban aylık göstergeleri, sözleşmeli personel tavan üst sınırı, uygulanacak zam oranları tespit edilmiş ve diğer mali ve sosyal konularda düzenlemeler yapılmıştır. Buna göre kamu görevlileri ücretlerinin 1. ve 2. altı aylık dönemlerde % 4 oranında, 3. ve 4. altı aylık dönemlerde % 3 oranında arttırılması kararlaştırılmıştır. 8

21 9 d) İşçilerle ilgili işlemler: İşçilerle ilgili işlemler; 4857 sayılı İş Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 sayılı Toplu-İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu ve bunlarda değişiklik yapan kanunlar ve 5510 sayılı Kanun ile bunların ek ve değişiklikleri, yürürlükteki Toplu İş Sözleşmesi, Şirket tararından yürürlüğe konulan yönetmelik ve genelgelere göre yürütülmektedir. İşçi hareketlerini gösteren çizelge (Ek: 4) rapor ekleri arasında yer almıştır. Şirketin toplam işçi sayısı, 2012 yılı başında, 779 kişi iken yıl içerisinde açıktan sınavla 55 işçi alımı, 1 işçinin askerlik vazifesini bitirmesi, 1 işçinin kurum içi nakli ile 57 kişi artmıştır. Diğer taraftan 7 işçinin kendi isteğiyle işten ayrılması, 74 işçinin emekli olması, 2 işçinin askere sevki, 2 işçinin de vefatı suretiyle 85 kişilik çıkış gerçekleşmesi sonucu yıl sonu işçi mevcudu 751 olmuştur tarihinde yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesi gereğince, 50 veya daha fazla işçi çalıştıran kamu kurum ve kuruluşlarının toplam işçi sayısına göre %4 oranında özürlü ve % 2 oranında eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır. Şirkette, incelemeler sırasında (Mart/2013) özürlü statüsünde 35, eski hükümlü statüsünde 15 işçi çalıştırılmakta, ayrıca 3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanunu gereğince de 5 işçi bulunmaktadır yılında işçiler, 24. dönem toplu iş sözleşmesi ekinde bulunan 27 adet ana sanat kolu kapsamında 20 sanat kolunda çalıştırılmıştır. da) İşçi alma usulleri: Şirket, Dizel Tren Seti (DMU), Bulgaristan Demiryollarına 30 adet yataklı vagon ve Irak Demiryollarına 14 adet yolcu vagonu imalatları başta olmak üzere artan faaliyetleri ve her yıl çok sayıda işçi personelin emekli olmaları dolayısıyla 2011 yılı başında 55 işçi personel alımı için gerekli çalışmalar başlatılmış, Hazine Müsteşarlığı ve Devlet Personel Başkanlığından izinler alınmasına rağmen ilgili bakanlığın izin yazısı alınamadığından 2011 yılında süreç tamamlanamamıştır yılında tekrar ilgili kurumlara başvurular yapılarak izinler alınmış, tarih ve 4030 sayılı yazı ile Türkiye İş Kurumu Sakarya Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü ne başvurulmuş ve ilgili kurumun internet sitesinden duyuru yapılmıştır. Sakarya Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü nün tarih ve sayılı yazısı ile aday listeleri Şirkete bildirilmiştir. Şirket tarafından yapılan sözlü mülakatı kazanan adayların atamaları, Yönetim Kurulu nun tarih ve 9/29 sayılı kararı ile yapılmıştır. Bilahare başvuru olmadığı için eksik kalan ve Sakarya Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından süreci yenilenen 2 kişilik işçi aday listesi sonucu belirlenen işçilerin atamaları Yönetim Kurulu nun tarih ve 32/10 sayılı kararı ile onaylanmıştır yılı sonu itibariyle Şirketin işçi personelinden önemli bir kısmının emekli olduğu, emeklilik hakkını kazanan çok sayıda personel bulunduğu gözlenmektedir. Son yıllarda işçi personel alımı yapılmasına rağmen emekli olan personelden oluşan 9

22 10 Sayıştay açığı karşılamamaktadır. Üretim birimlerinde mevcut bilgi birikimi ve tecrübenin sürdürülmesi için, yeni işçi istihdamı durumunda da belirli bir yetişme dönemine ihtiyaç olacağı hususu göz ardı edilmemelidir. Bu nedenle, mevzuatın öngördüğü imkanlar dahilinde işçi personel ihtiyacının zamanında karşılanmasında önemli yarar bulunmaktadır. db) Toplu iş sözleşmesi: Şirkette çalışan işçiler Türkiye Demiryolu İşçileri (Demiryol-İş) Sendikasına üyedir. Şirket adına toplu-iş sözleşmesi işlemlerini Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri (TUHİS) Sendikası yürütmektedir. Adı geçen sendikalar arasında tarihlerini kapsayan 24. Dönem Toplu İş sözleşmesi, tarihinde imzalanmıştır. İncelemeler sırasında (Nisan/2013) henüz yeni toplu iş sözleşmesinin imzalanmadığı anlaşılmıştır. 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesinin 39 uncu maddesine istinaden tarihinden önce işe girenler ile I993 tarihinden sonra işe girenler için ayrı ayrı tespit edilen ve tarihinden geçerli ilk yıl birinci altı aylık saat ücretleri, işçilerin sanat durumları ve derecelerine göre 7,75 ile 10,22 TL olarak öngörülmüş, ikinci altı aylık dönem için bu ücretlerin % 4 oranında; sonraki yıl ilk altı aylık dönem için % 3, ikinci altı aylık dönem için % 3 oranlarında zam yapılması hükme bağlanmıştır. Ayrıca ait oldukları dönemlerde enflasyon oranlarının tespit edilen zam oranlarını aşması halinde aşan kısmın ücretlere yansıtılacağı da belirlenmiştir. İşletmelerin rekabet gücünün yükseltilmesi ve katma değer artışının sağlanmasında verimliliğin önemli bir yeri bulunmaktadır. İş gücü verimliliğinin artırılması için de, ücret sisteminde verimlilik kriterinin de dikkate alınması, işgücü ücretlerinin en azından belirli bir seviyeden sonra olmak üzere performansa dayalı olarak tespit edilmesi önemli görülmektedir. dc) Yüklenici işçi çalıştırılması: 2012 yılına ait Genel Yatırım ve Finansman Programına İlişkin tarih ve 2011/2305 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi ve eki kararın üçüncü bölümünde inci maddelerde ihale yolu ile hizmet alımları ve ilave hizmet alımı izinleri ile ilgili hususlar belirlenmiştir. Hazine Müsteşarlığı 2012 yılı için Şirkete 7,5 milyon TL ye kadar hizmet alımı izni vermiştir yılı Genel Yatırım ve Finansman Kararnamesi nin 13 üncü maddesi ile hizmet alımı ödeneğinin %30 una kadar arttırma yetkisini Şirket Yönetim Kuruluna verdiğinden, bu kapsamda 2012 yılı içerisinde %10 oranında 753 bin TL ilave ödenek artırımı yapılmıştır. Yükleniciler eliyle gördürülen işlerde çalıştırılan yüklenici işçisi sayısı, yıllar itibariyle artarak 2012 yılı sonunda Şirketin toplam ortalama personel sayısının % 35 ine ulaşmıştır. Hizmet alımları raporun tedarik bölümünde değerlendirilmiştir. 10

23 11 Şirketin asli işlemlerinde ve büro hizmetlerinde, zaman zaman az sayıda da olsa yüklenici işçi çalıştırıldığı anlaşılmış olup, asli işlerin kamu personeli tarafından yürütülmesi hususuna riayet edilmesi gerekli görülmektedir. dd) İş sağlığı ve güvenliği: Şirkette 2012 yılı ortasına kadar 4857 sayılı İş Kanunu ile getirilen düzenlemelere göre sürdürülen iş sağlığı ve güvenliği işlemleri, daha sonra tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre yürütülmeye başlanmıştır. Kanun ile işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlenmesi amaçlanmıştır. Kanunda yer alan hususları düzenlemek amacıyla iş sağlığı ve güvenliği konularında muhtelif yönetmelikler çıkarılmıştır. Şirket bünyesinde bir genel müdür yardımcısının başkanlığında yeterli sayıda üyeden oluşan ve iş sağlığı ve güvenliği alanında kararlar almak üzere oluşturulmuş bir İş Sağlığı Ve Güvenliği Kurulu bulunmaktadır. Ayrıca önceden değişik birimler altında iş hekimliği ve iş güvenliği adları altında yürütülen hizmetler, 2011 yılından itibaren, İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulundan sorumlu genel müdür yardımcısına bağlı olarak kurulan İşyeri Sağlık ve Güvenlik Biriminde (İSGB) toplanmıştır. Birimde halen 1 birim yöneticisi, 1 işyeri hekimi, 1 iş güvenliği uzmanı, 1 iş sağlığı ve güvenliği uzmanı, 1 hemşire ve 1 laborant ve 2 idari personel görev yapmaktadır. Birim tarafından, 2011 yılı içerisinde İş sağlığı ve Güvenliği İç yönetmeliği yayımlanarak Şirket personeline dağıtımı yapılmıştır. Nisan/2013 itibariyle halen yürürlükte olan iç yönetmeliğin değişen mevzuata göre yeniden hazırlanması çalışmaları sürdürülmektedir. Mevcut yönetmelikte işyerlerinde uyulması gereken iş sağlığı ve güvenliği kurallarına ve müeyyidelerine yer verilmiştir. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu, 2012 yılında periyodik olarak her ay toplantı düzenlediği anlaşılmıştır. Şirkette 2012 yılı içerisinde 11 iş kazası ve buna bağlı olarak da 249 iş günü kaybı meydana geldiği anlaşılmıştır. İş kazalarının son yıllardaki seyri incelendiğinde; 2008 yılında 21 olan kaza sayısının, 2009 da 13 e, 2010 yılında 12 ye düştüğü, 2011 yılında 19 a yükseldiği, 2012 yılında tekrar azalma gösterdiği görülmektedir. Aynı dönemler itibariyle iş günü kayıpları ise 2008 de 214 iken 2009 da 231 güne yükselmiş, 2010 yılında 130 güne düşmüş, 2011 yılında 289 olmuştur. İş kazası ve iş günü kayıplarının en çok iş yoğunluğu fazla olan onarım ve imalat fabrikalarında meydana geldiği anlaşılmıştır. Şirket, OHSAS standardına uygun olarak İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetimi Sistemi için belge hazırlık çalışmalarına 2009 yılında başlamış, tarihinde TUV THÜRINGEN kuruluşundan gerekli belge alınmıştır yılında bu belgenin yenilenmesi gerekmektedir yılında iş sağlığı ve mevzuatı ile İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulunun aldığı kararlar ve OHSAS Yönetim Sistemleri çerçevesinde, iş sağlığı ve güvenliğine 11

24 12 Sayıştay yönelik görev tanımlamalarının yapıldığı, risk analizi çalışmalarının yürütüldüğü, işçilerin periyodik koruyucu sağlık muayenelerinin gerçekleştirildiği, cihaz ve araçların periyodik bakım ve kontrollerinin yapıldığı, TS EN standartları göz önüne alınarak kişisel koruyucu donanımların temini ve dağıtımının sürdürüldüğü, eğitim çalışmalarının yürütüldüğü, ayrıca iş sağlığı ve güvenliği amacıyla bazı yatırım ve onarım faaliyetlerinde bulunulduğu anlaşılmıştır. Ayrıca 590 personele iş sağlığı ve güvenliği alanında 3540 saat eğitim verilmiştir. Yukarıda bahsedilen mevzuat değişiklikleriyle işverenlere iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması konusunda önemli sorumluluklar yüklemektedir. Buna göre Şirket, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede, mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapması, işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izlemesi, denetlemesi ve uygunsuzlukların giderilmesinin sağlaması, risk değerlendirmesi yapması veya yaptırması gerekmektedir. Ayrıca şirketin tehlike sınıfının tespiti, tüm çalışanlar kapsama alındığından iş yeri hekimi sayısının arttırılması, alt işverenlerin de mevzuata uymasının sağlanması, risk ölçümlerinin yapılması, iş kazası ve meslek hastalıklarında daha hassas bir kayıt ve bildirim sistemine geçilmesi, çalışanlara bildirim yapılması yanında fiilen uygulama yaptırılarak koruyucu malzeme kullanımının sağlanması, iç mevzuatın hazırlanması kanunda yer alan hususlardır. Yükümlülüğünü yerine getirmeyen işyerlerine her bir işlem için TL ile TL arasında para cezası öngörülmektedir. Bunun yanında işyerlerinin denetimi sırasında eksiklik tespit edilmesi halinde bu eksikliklerin giderilmesine kadar işin durdurulması da anılan kanunda düzenlenmiştir yılında yayımlanarak yürürlüğe giren, 2013 yılında 6495 sayılı Kanun la bazı maddelerinde değişiklikler yapılan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun öngördüğü yükümlülüklerin hayata geçirilmesinde tüm birimlerce gereken hassasiyetin gösterilmesi, eğitim faaliyetlerine ve iş başı bilinçlendirme çalışmalarına ağırlık verilmesi, kişisel koruyucu donanımların gerektiği şekilde kullanılması ve iş sağlığı yönünden fiziki çalışma koşullarının iyileştirilmesine yönelik tedbirlerin alınması önerilir. 2-Personele yapılan harcamalar: Şirket personeli için 2012 yılında yapılan harcamalar, geçen yıl değerleri ile birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 12