IPv6:ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR VE TÜRKİYE DE DURUM

Transkript

1 IPv6:ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR VE TÜRKİYE DE DURUM Mahire AKTAŞ Prof. Dr. Şeref SAĞIROĞLU Özet-İnternet protokolü insanlığı bilgi çağına taşıyan İnternetin temel yapı taşı olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmada günümüzde yaygın olarak kullanılan İnternet protokolünün dördüncü sürümü olan IPv4 ün tükenmesine karşı geliştirilen çözümler incelenmekte, yeni nesil İnternet protokolü IPv6 nın IPv4 e göre üstünlüklerinden bahsedilmekte ve IPv6 ya geçişi zorunlu kılan nedenler vurgulanmaktadır. IPv6 ya geçiş sürecinde gerekli eylemlerin uygun zaman sürecinde gerçekleştirilmesi ülkelerin ekonomik ve politik çıkarları açısından büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada uluslararası ve bölgesel kuruluşların IPv6 ya geçiş konusundaki yaklaşımlarına, IP tabanlı haberleşme teknolojilerinin yaygınlaşması ve bu teknolojilerin kullanımı ile birlikte internet kullanımında temel gereksinimlerin değişmesi sonucu yakın bir gelecekte kaçınılmaz olan IPv6 ya geçiş için zorlayıcı nedenlere yer verilmiş, uluslararası kuruluşların konuyla ilgili çalışmaları özetlenmiş, ülkemizde IPv6 çalışmaları gözden geçirilmiş ve konuyla ilgili yapılması gereken hususlar genel olarak değerlendirilmiş ve BTK nın yürüttüğü faaliyetlere yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: İnternet, IPv4, IPv6, Türkiye de IPv6 GİRİŞ İnternet; tüm dünyaya yayılmış, birbiri ile bağlantılı, yani birbirleriyle konuşabilen yüz milyonlarca bilgisayardan oluşan bir ağ olarak tanımlanmaktadır 1.9. İnternet üzerindeki cihazların adreslenmesi ile birbirleriyle iletişiminin gerçekleştirilmesine olanak sağlayan, İnternet Protokolü (Internet Protocol - IP) adı verilen bir ağ katmanı protokolüdür 1.9. Halen yaygın olarak kullanılmakta olan İnternet protokolünün dördüncü sürümü IP Sürüm 4 (IP version 4 - IPv4), İnternetin çok hızlı gelişmesi karşısında gerek sayı olarak gerekse hizmet kalitesi, güvenlik ve mobilite gibi özellikler açısından zamanla ortaya çıkan ihtiyaçları karşılama açısından yetersiz kalmaya başlamış ve bu durum karşısında yeni bir İnternet protokolü geliştirilmesine ihtiyaç duyulmuştur. IPv4 te karşılaşılan Mahire Aktaş Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Ankara e-posta: maktas@btk.gov.tr Prof. Dr. Şeref Sağıroğlu Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, Ankara e-posta: ss@gazi.edu.tr sorunların giderilmesi ve IPv4 ün yerini alması amacıyla Yeni Nesil İnternet Protokolü olarak da adlandırılan IP Sürüm 6 (IP version 6 - IPv6) geliştirilmiştir. YENİ NESİL İNTERNET PROTOKOLÜ: IPv6 IPv6, IPv4 ün yerini almak üzere, IPv4 ile birlikte çalışabilecek şekilde tasarlanmış bir sürümüdür. Bu sürüm IPv4 adres uzayının tükenmesi problemi başta olmak üzere; başlık yapısı, yönlendirme, hizmet kalitesi, yapılandırma ve güvenlik konularında IPv4 te karşılaşılan çeşitli sorunları gidermek amacıyla IETF tarafından geliştirilmiştir. IPv4 yerine yeni bir protokolün geliştirilmesinde temel motivasyon IP adres uzayının tükenmesi olmakla birlikte IPv4 adres formatı ve veri alanlarında da çok önemli değişiklikler yapılmıştır. IETF tarafından oluşturulan Yeni Nesil IP Çalışma Grubu, çalışmalarına başlamadan önce yeni geliştirecekleri protokol ile ilgili bir takım hedefler belirlemiştir. Bu hedefler ; Milyarlarca sunucunun adreslenebilmesi, Protokolün basitleştirilerek yönlendirme tablolarının boyutlarının küçültülmesi, Daha yüksek düzeyde güvenlik sağlanması, Gerçek zamanlı uygulamalar için hizmet kalitesine daha fazla önem verilmesi, Mobil kullanım ve dolaşımın sorunsuz gerçekleşebilmesi, Protokolün gelişime açık olması ve Eski ve yeni protokollerin bir arada kullanılabilmesi olarak belirlenmiştir [11], [12] lardan itibaren birçok alternatif protokolün değerlendirilmesi sonunda IPv6 nın alternatifler arasından seçilmesi, tasarım sürecinin tamamlanması ve iyileştirme çalışmalarının sürdürülerek yeterli uygulama tecrübesinin kazanılmasının ardından 1998 in sonlarında IPv6 nın tanımlamaları yapılmıştır 1.9. IPv6 NIN IPv4 E GÖRE ÜSTÜNLÜKLERİ Yeni bir İnternet protokolüne duyulan ihtiyacın en temel gerekçesi IPv4 adreslerinin sağlamış olduğu yetersiz adres uzayı olsa da, IPv6 tasarımcıları zamanın ihtiyaçlarını ve ileride duyulabilecek gereksinimleri de göz önünde bulundurarak IPv4 te yaşanılan sorunları gidermeye 5

2 ULUSAL IPv6 KONFERANSI 2011 yönelik özellikleri IPv6 ile bütünleşik bir biçimde tasarlamışlardır. IPv6 nın IPv4 e göre üstünlükleri özet olarak Tablo 1 de verilmiştir. Tablo1:IPv6 nın özellikleri ve üstünlükleri [14]. IPv6 Özelliği Özelliğin Sağladığı Avantaj Basit başlık yapısı IPv4 başlığında bulunan bazı zorunlu olmayan alanların çıkarılmasıyla IPv6 ya sade bir başlık yapısı kazandırılmıştır. Böylece paketin işlenmesi hızlanmakta, düşük veri hızı olan kablosuz ve çevirmeli bağlantılarda IPv6 başlığının daha sıkıştırılabilir olması sağlanmaktadır. 128 bit adresleme 2 32 potansiyel adres kapasitesi adrese yükseltilerek ölçeklendirilebilirlik artırılmıştır. Uzantı başlıkları Temel IPv6 başlığına ek bilgi eklenmesine olanak sağlamıştır. IPSec ve mobil IPv6 gibi protokol ve hizmetleri uzantı başlıkları ile temel IPv6 protokolünün üzerine eklenmektedir. Uçtan uca adresleme IPv6, NAT a olan gereksinimi ortadan kaldırarak uçtan uca uygulamaların maliyetlerini ve karmaşıklığını azaltmıştır. İleri ağ hizmetleri Temel IPv6 özellikleri ve uzantı başlıkları; mobilite, güvenlik, hizmet kalitesi, P2P uygulamalar gibi daha güçlü ağ hizmetlerini sunulması için kullanılabilmektedir. IPsec güvenlik protokolü Geliştirilmiş hizmet kalitesi desteği Otomatik yapılandırma IP katmanı güvenlik protokolü IP- Sec, IPv4 te seçime bırakılmış iken IPv6 ile zorunlu hale getirilmiştir. IPv6, akış etiketi ve uzantı başlıklarıyla daha yüksek düzeyde hizmet kalitesi sağlamaktadır. IPv6, bağlantı yerel adresleme, kapsamlı çoklu gönderim ve herhangi birine gönderim desteği sayesinde geliştirilmiş tak ve çalıştır özelliği; komşu düğümler, yönlendiriciler ve sunucuların bulunması ve otomatik olarak yapılandırmaya olanak sağlamaktadır. Kaynak: IPv6 Forum 1.9 IPv6 YA GEÇİŞİ ZORLAYICI NEDENLER IPv4 ün kullanılması pek çok hususta bilgi birikimi ve deneyimin mevcut olması önemli adımlar iken IPv6 ya geçiş artık zorunlu hale gelmiştir. Bunun sebepleri aşağıda başlıklar altında incelenmiştir. 1.1 IPv4 Adreslerinin Tükenmesi Dünya çapında IPv6 ye geçişin temelinde yatan en önemli etken IANA ve Bölgesel İnternet Kayıt Kurumları tarafından yönetilen ve tahsisi yapılan IPv4 bloklarının artan IP adresleme talebi karşısında hızla tükenmesidir. Mobil cihazların artması ve genişbant erişimle beraber her zaman ağa bağlı cihazların yaygınlaşması dışında Bölgesel İnternet Kayıt Kurumlarının kurulmasından önce IP adreslerinin verimli tahsis edilmemesi de adres uzayının tükenmesini hızlandıran nedenlerdendir. IANA nın IPv4 adres havuzunun Haziran 2011 itibariyle tükeneceği, Bölgesel İnternet Kayıt Kurumlarının IPv4 adres havuzunun ise Ocak 2012 de tükeneceği tahmin edilmektedir 1.9. Şekil 1 de bu durum grafiksel olarak verilmiştir. Yeni adres türleri IPv6 ile bağlantı yerel, herhangi birine gönderim gibi yeni adresleme seçenekleri sunulmuştur. Çoklu konumluluk (multihoming) özelliği IPv6 ağ ara yüzlerine birden çok adres atanabilmektedir. Adresler ihtiyaçlara göre güvenlik, güvenilirlik, yük dengeleme ve hizmet kalitesi amacıyla kullanılabilmektedir. 6 Şekil 1 : IPv4 adres havuzunun ne zaman tükeneceğine dair öngörü [15]

3 1.2. Teknolojik gelişmeler İnternet kullanım eğilimi kişisel bilgisayarlar aracılığıyla erişimden daha farklı kapasitedeki tüketici cihazlarına doğru yönelmiş durumdadır. Yakınsamanın da etkisiyle mobil, veri, ses ve görüntü hizmetlerinin tümü İnternet altyapısı üzerinden verilebilmektedir. Bu hizmetlerin sunulmasına olanak sağlayan IP tabanlı olan ürünler arasında akıllı sayısal yardımcılar, akıllı telefonlar; kullanıcılara IP üzerinden TV (IPTV), IP üzerinden ses iletimi (VoIP) ve İnternet işlevlerini aynı cihaz üzerinde sunan set üstü kutular, mobil oyun konsolları, birbirine ve ağa bağlı ev gereçleri, araç navigasyon sistemleri, kablosuz algılayıcı ağlar ve akıllı ulaşım sistemleri bulunmaktadır [16]. IPv6 nın pratikte sınırsız sayıda cihazı ağa bağlayabilme kapasitesi ve sağladığı hizmet kalitesi düzeyi bu tür cihazların daha yaygın ve daha verimli bir şekilde uygulanmasına olanak sağlayacaktır Ekonomik Nedenler Elektronik ve bilgisayarlı cihazlara dayalı olan Uzak Doğu ekonomileri, IPv6 yı İnternet pazarlarını yeniden canlandıracak ve ekonomilerini geliştirecek bir araç olarak görmektedir 1.9. IPv6 ile sağlanan geniş adres uzayı İnternette yeni nesil kablosuz, yüksek bant genişlikli çoklu ortam uygulamalarına olanak vererek kullanıcı sayısının artmasına imkan tanıyacaktır. Ağların genişletilmesi için ihtiyaç duyulan ek IPv4 adreslerinin elde edilmesi giderek zorlaşmakta ve daha pahalı hale gelmektedir. Ayrıca, IPv4 ağlarının NAT lar ile işletilmesi de ek maliyetlere neden olmaktadır. Buna karşılık ekonomik açıdan IPv6 ya geçişi teşvik edici sebepler arasında IPv6 nın sağladığı daha basit ağ modelleri sayesinde işletimsel maliyetin az olması, ürün ve hizmetlerde yeniliklere olanak sağlaması gösterilmektedir 1.9. IPv6 nın basitleştirilmiş başlık yapısı yönlendirme etkinliğini artırmakta, sunucusuz otomatik yapılandırma, daha kolay yeniden numaralandırma ve çoklu gönderim desteğiyle ağ yönetimini kolaylaştırarak ağın işletimsel giderlerini azaltmaktadır. ULUSLARARASI KURULUŞLAR VE ÇALIŞMALARI IPv6 konusunda çalışmalar yapan, bu alanı yönlendiren, önerilerde bulunan ve en önemlisi politika ve standartları belirleyen kuruluşlar aşağıda kısaca tanıtılmıştır Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) ITU Standardizasyon Sektörünün dört yılda bir gerçekleştirdiği Dünya Telekomünikasyon Standardizasyon Kongresi (World Telecommunication Standardization Assembly - WTSA) 2008 yılında IP adreslerinin tahsisi ve IPv6 nın uygulamasının özendirilmesi konusunda Karar 64 ü yayımlamıştır. Karar 64; gelişmekte olan ülkelere bölgesel ihtiyaçlarına göre proje geliştirmelerine yardımcı olmak, IPv6 ile ilgili dünya çapındaki gelişmeler konusunda bilgi sağlayıp farkındalığı artıracak bir İnternet sitesi oluşturmak, IPv6 nın uygulanmasının önemi hakkındaki farkındalığı artırarak ilgili uzmanların da katıldığı eğitim faaliyetlerini kolaylaştırmak ve gelişmekte olan ülkelere bilgi sağlamak gibi hedefler göstermiştir 1.9. Karar 64 te, ITU üye devletler ve sektör temsilcileri için IPv4 ten IPv6 ya geçişin önemi vurgulanarak IP adreslerinin telekomünikasyon, bilgi ve haberleşme teknolojileri, IP tabanlı ağlar ve dünya ekonomisinin gelişimi için gerekli olan temel bir kaynak olduğu belirtilmiştir. IPv4 adreslerinin dengesiz dağılımına dikkat çekilerek IPv4 adreslerinin tükenmekte olduğu ve IPv6 ya geçişin özendirilmesinin aciliyeti vurgulanmıştır. WTSA Karar 64 kapsamındaipv6 ya ilişkin dünya çapındaki faaliyetlerin yayımlanması ve böylece Ipv6 bnın uygulanması konusunda farkındalığın artırılması ve internet topluluğundaki çeşitli tarafların sağlamakta olduğu IPv6 ile ilgili eğitimler hakkında bilgi verilmesi gibi amaçlarla ITU tarafından bir internet sitesi kurulmuştur1.9. Bu internet sitesinde ITU üye ülkeleri Karar 64 kapsamında katkı sağlamaya davet edilmekte; özellikle ulusal örnekler, uygulama planları ve eğitim faaliyetleri vs. gibi konularda katkı sağlamaya özendirilmektedir İnternet Tahsisli Adlar ve Sayılar Kurumu (ICANN) ICANN, yeni nesil IPv6 adresleme sisteminin uygulanmasını yaygınlaştırmaya yönelik DNS kök sunucularının veritabanına IPv6 desteğini ekleyerek İnternet üzerindeki ağların uçtan uca bağlanabilirliğini ve birlikte çalışabilirliği sağlamıştır. ICANN yılları arasındaki stratejik planında IPv4 adreslerinin tükenmesinin izlenmesi ve IPv6 ya geçiş konusunda liderlik üstlenilmesini görev ve sorumlulukları arasında göstermiştir 1.9. ICANN stratejik planında da belirttiği gibi temel hedef olarak IPv6 nın geniş kapsamlı bir şekilde uygulanması ve benimsenmesi için çalışmalar yürütmektedir RIPE NCC RIPE NCC nin faaliyetlerini belirleyen, uzlaşma temelli politikalar geliştirmekten sorumlu bir yapı olan RIPE Topluluğu Aralık 2007 de IPv4 Adreslerinin Tükenmesi ve IPv6 nın Uygulanması başlıklı bir politika yayımlamıştır 1.9. Bu politikada, İnternetin büyümesinin ve yeniliğinin sağlanmasının ancak IP adres uzayının sürekliliğinin sağlanmasıyla gerçekleşebileceği, tahsis edilmemiş IPv4 adres uzayının ise iki ila dört yıl içinde tükeneceği belirtilmiştir. IPv6 nın gelecekteki büyüme için gerekli adres uzayını sağladığı, IPv6 adreslerinin daha geniş çaplı uygulanmasının kolaylaştırılmasının gerektiği ifade edilmiştir. Bu doğrultuda servis sağlayıcılara hizmetlerini IPv6 üzerinden erişilebilir hale getirmeleri önerilmiştir. İnternetin büyümesinde kilit rol oynayan devletlerin, vatandaşlarının bilgi toplumu olmanın olanaklarından faydalanabilmelerini sağlamak amacıyla, IPv6 nın uygulanmasında üzerlerine düşen görevleri yapmaları istenmiştir. Politika ile IPv6 nın yaygın bir şekilde kullanılmasının tüm ilgili paydaşlar tarafından yüksek öncelikli olarak yapılması teşvik edilmiştir. RIPE NCC ayrıca, IPv6 Act Now! (Şimdi IPv6 için 7

4 ULUSAL IPv6 KONFERANSI 2011 Hareket Et!) sloganıyla bir internet sayfası oluşturarak IPv6 ile ilgili tüm dünyadaki gelişmeler ile ilgili bilgi vermektedir. IPv6 ile ilgili dünyadaki uygulamalar, IPv6 ile ilgili kamu politikaları, IPv6 adreslerinin tahsisi ve kullanımı ile ilgili istatistikleri de içermektedir Uluslararası IPv6 Forumu ve IPv6 ya Hazır Logosu Programı Uluslararası IPv6 Forumu; IPv6 nın ticari uygulamasını yaygınlaştırmak, endüstrinin IPv6 farkındalığını sağlamak, kaliteli ve güvenli yeni nesil İnterneti oluşturmak ve bilgi ve teknolojilere tüm dünyadan dengeli bir şekilde erişilebilmesini sağlamak amacıyla kurulmuş; dünya çapındaki yatırımcılar, konuyla ilgili endüstri uzmanları, araştırma ve eğitim ağları temsilcilerinden oluşan, İnternet tabanlı ve coğrafi sınırları olmayan bir konsorsiyumdur 1.9. IPv6 Forumu, üyeleri arasında IPv6 bilgisinin ve tecrübesinin paylaşılmasını sağlamaktadır. Forum, yeni IPv6 tabanlı uygulamaları teşvik etmekte; IPv6 nın yaygınlaşmasının önündeki engelleri kaldırmak için çözümler aramakta; IPv6 uygulanmasını ve farkındalığını artırmak için ilgili kuruluşları üye olmaya davet etmektedir de Türkiye de kurulmuş olan IPv6 Türkiye Forumu da 2010 yılında Uluslararası IPv6 Forumu nun bir üyesi olmuştur. IPv6 Forumu bünyesindeki IPv6 ya Hazır Logosu Programı IPv6 nın kullanıma hazır olduğunu göstermek ve kullanıcıların güvenini artırmak amacıyla oluşturulmuş bir test programıdır 1.9. Programın temel hedefleri arasında IPv6 uygulamasını ve IPv6 ürünlerinin birlikte çalışabilirliğini onaylamak,ücretsiz test araçlarına erişim sağlamak ve test çalışmalarına yardım ve hizmet etmek amacıyla IPv6 ya Hazır Logosu test laboratuarları oluşturmak sayılabilir İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) Haziran 2008 de Seul da OECD tarafından gerçekleştirilen İnternet Ekonomisinin Geleceği konulu konferans sonunda yayımlanan İnternet Ekonomisinin Geleceği için Seul Deklarasyonu ile tüm katılımcı ülkelerin bakan ve temsilcileri İnternet ekonomisinin gelişmesini sürdürmek amacıyla yeni İnternet protokol sürümü IPv6 nın benimsenmesini teşvik edecek, büyük özel sektör kullanıcıları ve devlet tarafından zamanlı bir şekilde benimsenmesini sağlayacak politikalar izleyeceklerini bildirmişlerdir 1.9. Bu deklarasyonu müteakiben OECD tarafından İnternet Adres Uzayı: IPv4 ün Yönetimi ve IPv6 nın Uygulanmasında Ekonomik Hususlar başlıklı rapor yayımlanarak devletlere IPv6 ya geçmeleri doğrultusunda çağrı yapılmıştır. Rapor, ülkelerin sorunsuz bir biçimde IPv6 ya geçişi temin etmesi gerektiğini, devletlerin bu doğrultuda IPv6 ya geçişin kademeli bir şekilde gerçekleşmesine yardımcı olacak şekilde politikalar oluşturmaları gerektiğinin altını çizmektedir Avrupa Komisyonu Avrupa Komisyonu i2010 girişimi kapsamında Avrupa da 2010 itibariyle IPv6 nın geniş çapta uygulanmasına yönelik bir eylem planı duyurmuştur. Mayıs 2008 de yayımlanan eylem planında IPv6 nın geniş çapta uygulanması; yani 2010 itibariyle Avrupa daki kullanıcıların en az %25 inin IPv6 tabanlı İnternete bağlanabilmesi ve büyük içerik ve hizmet sağlayıcılarına erişebilmesi hedeflenmiştir 1.9. Bu girişim bünyesinde 30 dan fazla Ar-Ge projesine fon sağlanmış, eylem planının daha ileri düzeye taşınabilmesine olanak sağlayacak yönde uzmanlık kazanılmıştır. TÜRKİYE DE IPv6 Türkiye de IPv6 ile ilgili olarak Ulusal Akademik Ağ Bilgi İşlem Merkezi (ULAKBİM), BTK, Gazi Üniversitesi ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi nin çalışmaları bulunmaktadır. Türkiye de IPv6 konusunda atılan ilk somut adım TÜBİTAK a bağlı ULAKBİM in 2003 yılında RIPE NCC den 2001:A98: /32 IPv6 adres bloğunu alarak Avrupa Akademik ağı GEANT ile IPv6 bağlantısını gerçekleştirmesidir. Takip eden yılda ULAKBİM, araştırma kurumları ve üniversitelere talepleri doğrultusunda IPv6 adresleri dağıtmaya başlamıştır. Ülkemizdeki altyapı, IPv6 test ve Ar-Ge çalışmaları ile mevcut bilgi birikimine dayanarak; kamu, sanayi ve üniversiteler ile işbirliği içerisinde IPv6 nın yaygınlaşmasını sağlamak ve bu konuda ilgili tarafların görüş alışverişini sağlamak amacıyla ortak bir platform oluşturmak üzere 2 Ekim 2006 da IPv6 Türkiye Forumu kurulmuştur. IPv6 Türkiye Forumu, 2010 yılında Uluslararası IPv6 Forumu nun bir üyesi olmuştur. 14 Şubat 2007 tarihinde BTK ile ULAKBİM arasında imzalanan Ar-Ge amaçlı işbirliği Protokolü kapsamında Türkiye nin yeni teknolojilere ve yeni nesil teknolojilerin temelini oluşturan IPv6 konusundaki gelişmelere uyum sağlaması, IPv6 nın yaygınlaştırılması, Türkiye nin yeni nesil teknolojilere geçişte geri kalmaması hedeflenmiştir. Bu çerçevede, IPv6 konusunda 2003 yılından beri çalışan ULAKBİM ile telekomünikasyon sektörünü yeni nesil teknolojilere katkı konusunda teşvik eden BTK arasında ortaklaşa kamu araştırma projeleri üretilmesi ve ülkemize gelmesi beklenilen teknolojilere yerli katkı sağlanması için alt yapı hazırlanması öngörülmüştür. Protokolü müteakiben Gazi Üniversitesi ve Çanakkale 18 Mart Üniversitesi işbirliği ile Ulusal IPv6 Protokol Altyapısı Tasarımı ve Geçişi Projesi TÜBİTAK KAMAG desteğiyle başlatılmıştır. İki yıl sürecek proje kapsamında; Türkiye de IPv6 ya geçiş aşamalarının planlanarak IPv6 ya geçiş takvimi oluşturulmasının yanı sıra; geçiş maliyetinin analizinin yapılması, geçiş sürecinde ve sonrasında oluşabilecek güvenlik sorunlarının araştırılması, ileri düzey IPv6 servislerin uygulanabilirliğinin test edilerek ulusal teknolojik bilgi boşluğunun doldurulması hedeflenmektedir. Bu hedefler doğrultusunda; ilk olarak IPv6 konusunda yapılacak araştırma faaliyetlerine olanak sağlayacak Türkiye IPv6 Test Yatağı ve Geliştirme Ortamı (IPv6-GO) oluşturulmuştur. Projenin bitmesini müteakip kullanım koşulları belirlenecek olan IPv6-GO, işletmecilere IPv6 ya geçiş konusundaki test ve deneme 8

5 çalışmalarında kullanabilecekleri bir altyapı sağlayacaktır. Ayrıca proje kapsamında Türkiye için IPv6 ya geçiş maliyetinin hesaplanması amacıyla bir anket çalışması yapılmış olmakla birlikte anketten sağlıklı sonuçlar elde edilememesi neticesinde maliyet hesabı farklı bir yol izlenerek; çeşitli varsayımlar esas alınarak hesaplanmıştır. Proje kapsamında BÜYS (Bilgi Üretim ve Yönetim Sistemi) yazılımı oluşturularak; IPv6 ya geçiş için farklı kurumların yapılarına uyumlu, maliyet etkin, güvenli ve uygulanabilirliği araştırılmış geçiş süreçleri belirlenecek, Türkiye nin IPv6 protokolüne geçişi için aşama ve zaman planı yapılacaktır. Bunun dışında proje kapsamında, düzenlenen uluslararası ISC TURKEY 2010 konferansında IPv6 Altyapısı ve Güvenliği Çalıştayı 7 Mayıs 2010 da ODTÜ Kongre ve Kültür Merkezinde gerçekleştirilmiştir. Bu çalıştayda ilgili taraflarla tecrübelerin paylaşılması sağlanmıştır. Bu proje kapsamında, İnternet Kurulu 2009 ve 2010 yılın olmak üzere iki kez bilgilendirilmiş, ülke IPv6 ya geçiş konusunda ortak görüşlerin oluşmasına katkılar sağlamıştır Ocak 2011 tarihinde yapılacak olan Ulusal IPv6 Konferansı da projenin önemli çıktılarından birisi olacaktır. BTK, e-dönüşüm Türkiye İcra Kurulu nun tarih ve 27 sayılı Kararı ile ilgili tüm paydaşlarla işbirliği içerisinde, ülkemizde IPv6 ya geçişe ilişkin farkındalık oluşturulması, yol haritasının hazırlanması, ihtiyaç duyulan tedbir ve politika önerilerinin geliştirilmesi çalışmalarını yürütmek üzere görevlendirilmiştir. Bu görev kapsamında, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşarlığı na gönderilen yazı ile Ülkemizde IPv6 ya geçiş çalışmalarının desteklenmesi ve kamu kesiminde olası atıl yatırımlar yapılmasının önlenmesi amacıyla DPT den; Kamu kurum ve kuruluşlarının, geliştirme ve tedarik işleri sırasında IPv6 ya uyumluluğu göz önünde bulundurmaları için bilgilendirilmeleri ve IPv6 ya uyumluluk hususuna Kamu Bilgi ve İletişim Teknolojisi Projeleri Hazırlama Kılavuzu nda bir ölçüt olarak yer verilmesi talep edilmiştir 1.9. Kurumumuzun önerileri doğrultusunda Kamu Bilgi ve İletişim Teknolojisi Projeleri Hazırlama Kılavuzu nun 2009 sürümüne; Ülkemizde gerek şebeke işletmecilerinin gerekse kullanıcıların BİT altyapılarının IPv6 protokolüne uyumunun sağlanmasına yönelik çalışmalar sürmektedir. Bu nedenle, kamu kurum ve kuruluşlarının temin edeceği ağ altyapısı ürünlerinin IPv6 protokolünü destekler nitelikte olmasına dikkat edilecektir. ifadeleri ile, Kamu kurum ve kuruluşlarının temin edeceği yazılım ürünlerinin IPv6 protokolünü destekler nitelikte olması şartı konulmuştur. Bu çerçevede, kamu kurum ve kuruluşlarının DPT ye gönderdikleri yatırım projelerinin bu şartları taşımaları gerekmektedir. İlgili rehberin 2010 sürümünde de aynı ifadeler yer almıştır 1.9. IPv6 konusunda yürütülen bir diğer çalışma kapsamında Ulaştırma Bakanlığı ile birlikte Nisan 2010 da IPv6 Düzenleme ve Uygulamaları Çalışma Grubu oluşturulmuştur. Bu çalışma grubu Türkiye de IPv6 ya geçişe ilişkin alınması gereken önlemlere yönelik somut önerilerin yer aldığı bir rapor üretmiştir. Bu rapor kapsamında kamu kurum kuruluşlarında IPv6 ya geçiş için hedef tarihlerin belirlendiği bir yol haritası oluşturulmuştur. Çalışma grubu tarafından hazırlanmış olan bu yol haritası Başbakanlık Genelgesi olarak tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Ayrıca, IPv6 konusunda uluslararası tecrübelerden faydalanılması ve bilgi alışverişinin sağlanması IPv6 ya geçişte dünyadaki ilerlemelerden geride kalmadan doğru ve zamanlı adımlar atılması açısından büyük önem taşımaktadır. BTK ya bu konuda uluslararası gelişmeleri takip etmek, uluslararası tecrübelerle yerli oyuncuları bir araya getirmek, gerekli bilgi alışverişi ortamını sağlamak, uygun geçiş mekanizmalarının belirlenmesine katkı sağlayacak ortamlar oluşturmak ve en önemlisi bu teknolojilerin yaygınlaştırılması için yeni yaklaşımlar geliştirilmesi konularında görevler düştüğü değerlendirilmektedir. SONUÇ Geliştirildiği ilk yıllarda sadece askeri ve akademik çalışmalarda, sınırlı sayıda kullanıcı tarafından kullanılmış olan İnternet; bilgisayar kullanım oranının artması, mobil haberleşme gereçleri ile erişimin yaygınlaşması ve IP tabanlı teknolojilere eğilim sonucu günümüzde aklın sınırlarını zorlayabilecek çeşitlilikte yaşamın her alanında, toplumun tüm kesimleri tarafından kullanılabilmektedir. Buna karşılık günümüzde halen yaygın olarak kullanılmakta olan IP nin dördüncü sürümü IPv4 İnternetteki bu hızlı gelişme karşısında gerek sayı olarak, gerekse servis kalitesi, güvenlik, mobilite gibi özellikler açısından İnternetin yaygınlaşması ve pek çok alanda kullanılmaya başlanmasıyla birlikte zaman içinde ortaya çıkan yeni ihtiyaçları karşılayamayacak şekilde yetersiz kalmaya başlamıştır. Birçok araştırmada, IANA IPv4 adres havuzunun 2011 yılında, Bölgesel İnternet Kayıt Kurumlarının IPv4 havuzlarının da bu tarihi müteakiben bir yıl sonra 2012 de tükeneceğine ilişkin tahminler yapılmaktadır. Türkiye de TÜBİTAK Kamu Araştırmaları Grubunun desteğiyle yürütülmekte olan IPv6 Protokol Altyapısı Tasarımı ve Geçişi Projesi nin çıktılarının bu boşluğu gidermekte önemli katkıları olacağı, ülkemizde IPv6 konusunda gerek araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin geliştirilmesi, gerek mevcut sektörün geliştirilmesi ve bu konuda yeni sektörlerin oluşmasına katkılar sağlayacağı, ülke bilgi birikiminin artmasına ve bu konuda yapılacak pek çok yeni çalışmaya altyapı oluşturacağı değerlendirilmektedir. Ayrıca mevcut mevzuat çerçevesinde Elektronik haberleşme sektöründeki gelişmeleri takip etmek, sektörün gelişimini teşvik etmek amacıyla gerekli araştırmaları yapmak veya yaptırmak ve bu konularda ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği halinde çalışmak ve e-dönüşüm Türkiye İcra Kurulu nun tarih ve 27 sayılı Kararı ile ilgili tüm paydaşlarla işbirliği içerisinde, ülkemizde IPv6 ya geçişe ilişkin farkındalık oluşturulması, yol haritasının hazırlanması, ihtiyaç duyulan tedbir ve politika önerilerinin geliştirilmesi çalışmalarını yürütmek görevleri ile BTK; IPv6 ya geçişte 9

6 ULUSAL IPv6 KONFERANSI 2011 ilgili kamu, özel sektör ve akademiden paydaşları bir araya getirerek bilgi alışverişi ortamı yaratma ve konu ile ilgili farkındalık oluşturma faaliyetlerini sürdürmekte; konudaki uluslararası çalışmaları takip etmektedir. KAYNAKÇA [1] Genç, Z. ve Talu, M. F., 2007, Gelişmiş İnternet2 Ağı ve Geleceğe Dair Teknolojik Tahminler, Akademik Bilişim 2008, Çanakkale. [2] Blank, A. G., 2002, TCP/IP Jump Start:Internet Protocol Basics, Sybex, USA. [3] Palet, J., Nisan 2007, The Choice: IPv4 Exhaustion or Transition to IPv6, the_choice_ipv4_exhaustion_or_transition_to_ipv6_v4.4.pdf, [4] Egevang, K., Francis, P., Mayıs 1994, The IP Network Address Translator RFC 1631, USA. [5] Okumuş, İ.T., CIDR Ders Notları, Muğla Üniversitesi, [6] Droms, R., Mart 1997, Dynamic Host Configuration Protocol, RFC 2131, USA. [7] Vegoda, L., 2007, Resource Management: IPv4 Depletion and IPv6 Registration, Avustralya IPv6 Zirvesi. [8] Mueller, M., 2008, Scarcity in IP addresses: IPv4 Address Transfer Markets and the Regional Internet Address Registries, pdf, [9] Mueller, M., Aralık 2008, Europe pioneers IPv4 address transfer markets, archives/2008/12/20/ html, [10] Draft Policy : Transfer Policy, pipermail/arin-ppml/2009-march/ html, [11]Loshin, P., 2004, IPv6: Theory, Protocol, and Practice, s.19-25,san Francisco, USA. [12] Bradner, S., Mankin A., Ocak 1995, The Recommendation for the IP Next Generation Protocol, RFC 1752, USA. [13] Hinden, R., Aralık 1998, Internet Protocol Version 6 Specification, RFC 2460, USA. [14] Ladid, L., Ağustos 2008, IPv6 Forum Roadmap&Vision 2010, vision_2010.pdf, [15] BGP Routing Table Analysis Reports, [16] OECD, Internet Address Space: Economic Considerations in the Management of IPv4 and in the Deployment of IPv6, 2008, [17] Siemens Contribution to Internet for Everyone 2005 IPv6 Roadmap Recommendations, 2002, [18] WTSA Resolution 64 IP address allocation and encouraging the deployment of IPv6 2008, [19] [20] ICANN Stratejik Planı, 2008, [21] RIPE Community Resolution on IPv4 Depletion and Deployment of IPv6, [22] Ladid, L., About the IPv6 Forum, 2004, ipv6forum.com/modules.php?op=modload&name=news&file=ar ticle&sid=9, [23] IPv6 Ready Logo Program, [24] OECD, The Seul Decleration for the Future of the Internet Economy, 2008, [25] European Commision, Action Plan for the Deployment of Internet Protocol version 6 (IPv6) in Europe, Mayıs 2008, european_day/communication_final_ _en.pdf, [26] BTK nın DPT Müsteşarlığına göndermiş olduğu tarihli ve 4724 sayılı yazı Yatirimlar/ _KamuBITKilavuz.doc,