Ç o a X k y f a - k û * & ^ . -. ^ S f?f V. J, i,.m r '-u' A - ' / Î " ^ < ; ^, ÿ ï X.;, \ J)s'U r r, ' / - " ( ~ r, IqS. f S ' ' 9 9 c o j>

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Ç o a X k y f a - k û * & ^ *. -. ^ S f?f V. J, i,.m r '-u' A - ' / Î " ^ < ; ^, ÿ ï X.;, \ J)s'U r *r, ' / - " ( ~ r, IqS. f S ' ' 9 9 c o j>"

Ebru Menderes
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 f S ' ' 9 9 c o j> Ç o a X k y f a - k û * &. r rj U ^ ^ c '9> i/ y i o 9 * y j ^ d / ù A S t \ J)s'U r *r, ' / - " ( ~ r, IqS J, i,.m r '-u' A - ' / r ' '; L o u ií V / z - K, < -0 A S ^ 9 S ^ S > Î " ^ < ; ^, ÿ ï X.;, IT? ^ 'cj j - ^ e i r j ' - J ^ v j ^ y 1vj_ ^ u i (^ ^ r -i X ^ / t ^ r ^ *. -. ^ S f?f,., ^ f ^ W ; ' J r i J i / p V : g < f

2 TÜRK DEVLETİ HİZMETİNDE ERM ENİLER * Yazan : Y. ÇARK İ S T A N B U L

3 Rh. Y. G. ÇARK Türk Devleti Hizmetinde Ermeniler y e n i m a t b a a İstanbul Nuruosmaniye caddesi, No

4 İTHAF VATAN UĞRUNA BAKMIYAN GÖZ NURUNA YAVRULARINA BİR VEDA VATANINA BİN FEDA DESTAN D E S T A N DİLLERE E L L E R E TÜRK VATANI YİĞİTLERİNE Ç A N A K K A L E Ş E H İ T L E R İ N E İÇLERİNDE BULUNAN AZİZ PEDERİME

DİLLERE E L L E R E TÜRK VATANI YİĞİTLERİNE Ç A N A

5 BİBLİYOGRAFYA M. A. UBiCÎNi, Lettres sur la Turquie, iki tom. Paris SESOSTRiS SÎDAROUSS, Les Patriarcats dans l empire ottoman, Paris GEORGE YOUNG, Corps de droit ottoman, 7 tom. Oxford Le traité de Paris, 1875, Paris. Sir CHHARLES ELiOT, Turkey in Europe, London Le Comte F. van den STEEN de JEHAY, De la situation légale. des sujets ottomans non-musulmans, Bruxelles (Belgique) LE Vte. A. DE LA JONQUIERE, Histoire de l empire ottoman, Paris, ED. ENGELHARDT, La Turquie et le Tanzimat, Paris, 1882, 1884 (iki tom.) PIERRE ALBIN, Les grands traités politiques, Paris, JAQUES DE MORGAN, Histoire du peuple arménien, Gustave SCHLUMBERGER. Le Siège de Constantinople, Paris, A. SCHOPOFF, Les réformes et la protection des chrétiens en Turquie, Paris, ALFRED MICHELS, Histoire de la politique autrichienne, Paris, RICHARD DAVEY, The sultan and his subjets, London, A. DEBiDOUR, Histoire diplomatique de l Europe, 4 tom. Paris, A. DU VELAY, Histoire Financière de la Turquie, Paris, Le Prince Grég. TROUBETZKOi, La Politique russe en Orient, Paris, 1907.

des sujets ottomans non-musulmans, Bruxelles (Belgique) 1906. LE Vte. A. DE LA JONQUIERE, Histoire de l empire ottoman, Paris, 1897. ED.

6 VI CHALES MAC FARLANE, Esq., The Armenians, London tom). CHARLES MAC FARLANE, Constantinople in 1828, London, CH. DREYSS, Chronologie Universelle, Paris, BERTRAND BAREILLES, Le rapport secret sur le congrès de Berlin, par Karateodory Pacha, premier plénèpotentier ottoman, Paris LE QUIEN, Oriens Christianus, Paris MURADCA D OHSSON, Tabbleau général de l Empire ottoman, Paris, Dr. IS. SILBERNAGL, Verfassung und gegenwaertiger... Regensburg Bon. DE TESTA, Recueil des traités de la Porte ottomane avec les puisances étrangères, Paris, GAB. MORADUNKYYAN, Actes internationnaux de l Empire ottoman, Paris, L Illustration, 1854 Paris. Documents de la conférence internationale télégraphique de Vienne, KANDEMiR, Histoire de l agrandissement de l Empire ottoman. M. C. PAPARRIGOPULO, Histoire de la Civilisation hellénique, Paris, H. GELTZER, Die Anfange den Armenischen Kirche, Leipzig J. DE HAMMER, Histoire de l Empire ottoman, Paris VERNAY et DAUBMANN, Les puissances européennes au Levant, Paris, A. SAKIZ, Pages d Art arménien Paris DUPLANTY, Garabet l agent de change, Paris D. URGUHART, La Turquie et ses temps, Bruxelles MARC - PHILIPPE ZALLONY, Essai sur les Phanariotes.

MURADCA D OHSSON, Tabbleau général de l Empire ottoman, Paris, 1787-1790. Dr. IS. SILBERNAGL, Verfassung und gegenwaertiger... Regensburg 1904. Bon.

7 VII CYRUS HAMLIN, My Life and his Times, Chicago, PAUL FOURNIER, La Constitution de Léon XIII sur les églises unies d Orient (Revue de droit international public, 1895, N. 1) Rev. A.H. HORE, Eighteen centuries of the Orthodox Greek Church, London, A. LEROY-BEAULIEU, L empire des Tzars et les Russes, Paris, ESAT URAS, Tarihte Ermeniler ve Ermeni meselesi, Ankara, ESAT CEMAL PÂKER, Kırk yıllık hariciye hâtıraları, İstanbul ZİYA ŞAKIR, Mahmut Şevket Paşa, Ahmet Sait matbaası. GALİP KEMALİ SÖYLEMEZOĞLU (Eski Moskova sefiri), Hariciye hizmetinde 30 sene, İstanbul Dr. TARIK Z. TUNAYA, Türkiye de Siyasî Partiler, İstanbul A. F. TtrRKGELDİ, Görüp İşittiklerim, Ankara Tarih Hâzinesi, Tarih Dünyası ve Resimli Tarih mecmuaları. Raf. CERVAKİ, Tarifi Dar el Saadet rehnumai ticaret, İstanbul Salname 1848 (ilk Türk salnamesi). ETHEM FEYZİ GÖZAYDIN, Kırım Türklerinin yerleşme ve göçmeleri, İstanbul, Ahmet İhsan Salnamesi, 1910 İstanbul. ERMENİCE: Rahip EPREM BOGOSYAN, Kuyumcuyan, Davutyan ve Tmgıryan sülâleleri tarihi, Viyana, T. AZAD ve M. KOÇ, Armağan, Türkiye 15 ci yıldönümü, İstanbul T. AZADYAN, Asdğapert mecmuassı sene AVEDİS BERBERYAN, Ermeni tarihi, ( ) İstanbul 1871.

ZİYA ŞAKIR, Mahmut Şevket Paşa, Ahmet Sait matbaası. GALİP KEMALİ SÖYLEMEZOĞLU (Eski Moskova sefiri), Hariciye hizmetinde 30 sene, İstanbul 1949. Dr. TARIK Z.

8 VIII BEDROS GARABETYAN, Samatya Surp Kevork kilisesi, Istanbul Hareket Ordusu (Kurtarıcı Ordu) İstanbul M. K. MIRMIRYAN, Ermeni zenginleri tarihçesi ( ). İstanbul M. K. MIRMIRYAN, Türkiye Ermenileri ticareti ve tüccarları ( ). T. AZADYAN, Eğin ve Eğinliler, İstanbul Prof. K. KÖMÜRCÜYAN, makaleler serisi, İstanbul V. K. ZARTARYAN, Hişadagaran (hatıra kitabı) ( ), İstanbul Rahip A. BALCIYAN, Katolik talimatı tarihçesi, Viyana Rahip V. ISTKARYAN, Kilise tarihçesi, Viyana, Yedikule Ermeni hastanesi salnamesi ( ). Teotik salnamesi, H. ASADUR, İstanbul Ermenileri, İstanbul. PATRİK ORMANYAN, Askabadum, İstanbul. M. ÇAMÇIYAN, Ermenilerin tarihçesi, Venedik. İNCİCİYAN, Ermeni arkeolojisi. Burdinyan, Köleyan ve Laz-Minas-Oğullukyan elyazıları. Mecmuayi havadis ve diğer gazeteler, mecmualar, aylık dergiler. PAZMAVEB aylık mecmuası ( ) Venedik (İtalya). Hantes Amsorya aylık mecmuası, Viyana ( ). K. MENEVİŞYAN, Düz ailesi tarihi, Viyana, S. SIRABYAN, Surp Agop hastanesi tarihi, İstanbul. T. AZADYAN, Kevork Piskopos Arslanyan, İst P. SARKISYAN, Sebuh Laz - Minasyan, ımııımmımıımımıııııııııııııııııııııı

BALCIYAN, Katolik talimatı tarihçesi, Viyana 1878. Rahip V. ISTKARYAN, Kilise tarihçesi, Viyana, 1872. Yedikule Ermeni hastanesi salnamesi (1900-1910). Teotik salnamesi, 1906-1925. H.

9 Ö N S Ö Z Bu kitabı hazırlarken, onun neşrini İstanbul un 500 cü yıldönümüne tesadüf ettirmek niyetimizde yoktu. Fakat, dostlarımızın mütemadi teşvik ve tavsiyeleri, daha fazla çalışmıya sevkedici ısrarları kitabımızın neşrinde bilhassa âmil olmuştur. Temas edeceğimiz mevzuun güçlüklerle sarılı ve bahusus çok nazik bir mesele olduğunu idrak etmiyor değiliz; bugüne kadar bu mevzu hakkında bir arada ve türkçe olarak bir çalışmaya rastgelemcdik. Birçok tarihçiler, Türk Devleti hizmetinde bulunan şu veya bu Ermeni vatandaşından gazete, mecmua veyahut radyolarda konuşmalarda bulunmuş olabilirler. Sözü geçen Ermeni memurlarının mesai arkadaşları tarafından yazılmış olan hâtıralarının enteresan tarafları gayet mühimdir. Bunlar bir araya gelmedikçe, bir kıymet ifade edenıiyeceği aşikârdı. Bu bakımdan gerek ermenice, gerekse türkçe yazılmış olan bu mevzu etrafındaki yazıların hülâsalarım ihtiva ederek tarafımızdan da yenilerin yeni dokümanlarla ilâvesiyle bu küçük kitabı meydana getirmeğe karar verdik. Yukarıda zikredilen güçlüklerden biri de mevzuun gayet geniş olmasıdır. Bunun için kısaca bahsetmeği tercih ettik. Bu itibarla Devlet memurlarından en ileri gelenleri, tanınmış simaları, uzun seneler memuriyette bulunan kimseleri ön plâna aldık. Arada, eğer unutulmuş kimseler varsa, özür dileriz ve ikinci baskıda bunların da konulacağına şimdiden söz veririz. Bu kitapta hususî surette Türk gençliğine hitabettiğimizi de ayrıca bildiririz; ümidi istikbalimiz ve yurdun hakikî sahipleri bilâtefrik Türk Gençleridir. Merhum Büyük Atamız bu vatanı onlara emanet etmiştir. Binaenaleyh, Türk Gençliği,

Temas edeceğimiz mevzuun güçlüklerle sarılı ve bahusus çok nazik bir mesele olduğunu idrak etmiyor değiliz; bugüne kadar bu mevzu hakkında bir arada ve türkçe olarak bir çalışmaya rastgelemcdik.

10 X eğer hakikaten bu vatanı istikbalde de fazilet ve kemalin zirvelerine ulaştırmak istiyorsa, bir çatı, bir bayrak, bir Türk şerefiyle ve namusiyle çalışarak, bu mukaddes memleket acılarını da müsavi surette tatmış, kalkınması ve hürriyete kavuşması için müştereken uğraşmış, bu bakımdan hakikaten «Türk Meşhurları» sırasına girmiye lâyik bulunan Devlet hizmetinde hayatlarını çürüten binlerce Ermeni öz kardeşlerini bilmeğe ve bellemeğe, dolayısiyle onların sadakat, sebat, azim ve çelik iradeli bir Türke yakışır meziyetlerini benimsemeğe mecbur olduğunu söylemeği zait görüyorum. Bu kitabın, bazı hükümleri ihtiva etmekle beraber, tam mânasiyle bir sentez eseri olmadığını saygıdeğer okuyucularımıza evvelden bildirmek isteriz. Buna rağmen bu kabil bir eser yazacak olan kimseler için hazırlanmış bir malzeme eseri olarak telâkki edilmesi mümkündür. Zaten bizim de daha sonra (1956) neşretmeği tasarladığımız daha mufassal ve etraflı terkibi (sentetik) bir eserin zeminini teşkil etmektedir. Diğer taraftan kusur ve noksanlarımızı müdrikiz. Yeni olan bir âlemde dolaşmanın vereceği büyük zevk ve heyecan, zuhuru melhuz tenkitlerin en hırpalayıcısmı dahi karşılamak cesaretini de getirmektedir. Münakaşaların fikir edinmek ve tenvir edilmek gibi makul ve haklı maksatları taşıdıkça faydalı, hattâ elzem olacağı sarihtir. Yalnız, münekkitlerimizden, bir mütalâa yürütmeden önce şu küçük eserin baştan sonuna kadar okunmasını hararetle rica ediyoruz. Çünkü fikrimizce, <(arihe ait eserler ressamın tablosuna benzer. İş bitmedikçe ve son renk verilmedikçe, güzelliği veya çirkinliği hakkında hiçbir fikir yürütülemez. Tablonun bütünlüğüdür ki, takdir veya tekdir hükmünü seyirciye verdirir. Ne de olsa noksanlarımızın birçoğu muhakkak ki, ya münferiden çalıştığımızdan, veya tarihçi olmamamızdan neş et edecektir. Fakat, tekrar ediyoruz, mümkün olduğu takdirde ikinci baskıda bütün bu hususların giderileceklerine kaniim.

Ermeni öz kardeşlerini bilmeğe ve bellemeğe, dolayısiyle onların sadakat, sebat, azim ve çelik iradeli bir Türke yakışır meziyetlerini benimsemeğe mecbur olduğunu söylemeği zait görüyorum.

11 X I Bu fırsatla eserimizin meydana gelmesine teşvikleriyle, emrimize âmade ettikleri eski eser, elyazı, fotoğraf, v.s. gibi malzeme tedarik eden dostlarımıza ısından teşekkür ekmeği bir borç biliriz. Ayrıca Bay Manas, Palacı, Pekmezoğlu Ser- pos ve T. Azadyan ailelerine bize verdikleri çok kıymetli vesikalar, tercümei haller, dokümanlardan dolayı sonsuz şükranlarımızı sunarız. «Türk Devleti Hizmetinde Ermeniler» bu fikirler ve şartlar altında neşir hayatına atılmış bulunmaktadır. Memleketimizin Büyük Adamlar tarihi sahasına bir nebze olsun yardım edebilmek ümidi bütün gayretlerimizin gayesi ve mükâfatıdır. Beyoğlu, 1 Temmuz 1953 Rh. Y. G. ÇARK m illllllllllillıııııııııim iıııııııııııııııııı Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi

«Türk Devleti Hizmetinde Ermeniler» bu fikirler ve şartlar altında neşir hayatına atılmış bulunmaktadır.

Benzer belgeler

TÜR Ü K R İ K Y İ E E DE D ERM R ENİ N L İ E L R R HA H KK K I K ND N A D Kİ K İ KA K YNA N KÇA Ç LA L R A Bülent Ağaoğlu İstanbul, 22.01.

TÜR Ü K R İ K Y İ E E DE D ERM R ENİ N L İ E L R R HA H KK K I K ND N A D Kİ K İ KA K YNA N KÇA Ç LA L R A Bülent Ağaoğlu İstanbul, 22.01. TÜRKİYE DE ERMENİLER HAKKINDAKİ KAYNAKÇALAR Bülent Ağaoğlu İstanbul, 22.01.2005 İÇİNDEKİLER 1950... 3 1968... 3 1972... 3 1976... 3 1981... 3 1983... 3 1984... 3 1985... 3 1986... 3 1987... 3 1988... 4