Ulusal Ýnovasyon Giriþimi (UÝG) Ýnovasyon Çerçeve Raporu. Toplumsal Refah Ýçin Ýnovasyon

Transkript

1

2 Ulusal Ýnovasyon Giriþimi (UÝG) Ýnovasyon Çerçeve Raporu Toplumsal Refah Ýçin Ýnovasyon

3 TÜSÝAD-Sabancý Üniversitesi Rekabet Forumu TÜSÝAD-Sabancý Üniversitesi Rekabet Forumu (REF), Türk Sanayicileri ve Ýþadamlarý Derneði (TÜSÝAD) ve Sabancý Üniversitesi ortak giriþimleri ile 1 Mart 2003 tarihinde kurulmuþ bir araþtýrma merkezidir. Amacý, genel olarak küreselleþme, özel olarak da Avrupa Birliði ile bütünleþme sürecinde uluslararasý piyasalarda Türk özel sektörünün kalýcý bir pazar payý elde edebilmesi için gerekli rekabet gücü, inovasyon ve teknoloji yönetimi, ve kýyaslama çalýþmalarýný yapmaktýr. REF çalýþmalarýný; araþtýrma, bilgi yayýlýmý ve iþbirlikleri baþlýklarý altýnda sürdürmekte; faaliyetlerini, görüþlerini ve rekabetçilik alanýndaki geliþmeleri kamuoyu ile web sitesi ( ve Rekabet Postasý baþlýklý bülteni ile paylaþmaktadýr. REF, Ulusal Ýnovasyon Giriþimi nin oluþumunda rol almýþ ve 1 Eylül 2005 ile 31 Aðustos 2007 tarihleri arasýndaki iki yýl süresince, Ulusal Ýnovasyon Giriþimi nin misyon ve hedefleri çerçevesinde tüm koordinasyon ve ilgili destek ihtiyaçlarýný karþýlama sorumluluðunu üstlenmiþtir. 2006, REF Tüm haklarý saklýdýr. Bu eserin tamamý ya da bir bölümü, 4110 sayýlý Yasa ile deðiþik 5846 sayýlý FSEK. uyarýnca, kullanýlmazdan önce hak sahibinden 52. Maddeye uygun yazýlý izin alýnmadýkça, hiçbir þlekil ve yöntemle iþllenmek, çoðaltýlmak, çoðaltýlmýþ nüshalarý yayýlmak, satýlmak, kiralanmak, ödünç verilmek, temsil edilmek, sunulmak, telli/telsiz ya da baþka teknik, sayýsal ve/veya elektronik yöntemlerle iletilmek suretiyle kullanýlamaz.

4 Önsöz Türkiye'nin ulusal kalkýnmasýnda önemli bir girdi olduðuna inandýðýmýz inovasyon konusuna iliþkin olarak özel sektör, akademik dünya ve sivil toplum kuruluþlarýndan temsilcilerin katýlýmý ile bir giriþim baþlatýlmýþtýr. Ulusal Ýnovasyon Giriþimi adýný verdiðimiz Türkiye çapýnda tasarlanan hareketin amacý; "Türkiye de inovasyon politikalarýnýn oluþturulmasý ve uygulanmasý aþamalarýnda özel sektör - üniversite - sivil toplum iþbirliðini pekiþtirmek ve yönlendirmek, siyasi irade ve kamu kurumlarýyla diyaloðu geliþtirip görüþ ve öneriler hazýrlayarak inovasyon politikalarý oluþturma sürecine katkýda bulunmak ve inovasyon konusunda kamuoyunda bilinç oluþturmak" biçiminde özetlenebilir. Giriþimin kurumsal yapýsýna bakýldýðýnda, Türkiye'nin önde gelen üniversitelerinin ve holdinglerinin, hizmet ve sanayi kuruluþlarýnýn temsil edildiðini; meslek örgütlerinin yönetim kurulu baþkanlarý, genel müdürleri ve üst düzeyde sorumluluk üstlenen yöneticilerinden oluþan katýlýmcýlardan meydana geldiði görülür. 21 kurucu üyesi olan Ulusal Ýnovasyon Giriþimi nin bünyesinde, konularýnda son derece birikimli, akademi ve iþ dünyasýndan 109 uzmanýn katýlýmýndan oluþan beþ çalýþma grubu bulunmaktadýr. Öncelikli olarak oluþturulan beþ Çalýþma Grubu nun alanlarý, 2023 Türkiye si ve Ýnovasyon, Ýnovasyonun Finansmaný, Ýnovasyon için Ýnsan Kaynaðý ve Yetenekler, Ortam ve Altyapý ve Kamuda Ýnovasyon olarak belirlenmiþtir. Çalýþma gruplarýnýn ilk hedefi inovasyon konusunda kapsamlý bir Ýnovasyon Çerçeve Raporu nun hazýrlanmasý olmuþtur. Okumakta olduðunuz rapora iliþkin olarak altý çizilmesi gereken önemli bir nokta, Türkiye'de geçmiþ dönemde inovasyon alanýnda yapýlmýþ olan çalýþmalarý veri kabul ederek bir yol haritasý belirlemiþ olmasýdýr. Ulusal Ýnovasyon Giriþimi ile inovasyon alanýndaki eksikliklerin giderilmesi, güçlü olduðumuz yanlarýn pekiþtirilmesi, fýrsatlarýn iyi kollanmasý, tehditlerin ise mümkün olduðu ölçüde bir fýrsat kimliðine büründürülmesi hedeflenmektedir. Böylece, Türkiye nin gerek sosyal, gerekse ekonomik hayatýnda bulunduðundan çok daha iyi bir noktaya ulaþmasýnda etken olacak inovasyon sürecine ve böylece refah düzeyinin artýþýna; sivil toplum, üniversite ve özel sektör iþbirliði ile katký saðlanmaktadýr. Bu arada çalýþmamýza uluslararasý bir vizyon kazandýrabilmek adýna, 6 kiþiden oluþan Panel of Global Consultation (Panel) adýný verdiðimiz danýþman kurulumuzun bir bölümünden de raporumuza iliþkin görüþler alýnmýþtýr. Ulusal Ýnovasyon Giriþimi ve Panel üyelerinin isimleri çalýþma grubu üye listesinden sonra yer almaktadýr. Burada üzerinde hassasiyetle durulmasý gereken bir noktayý tekrarlamak isteriz. Ulusal Ýnovasyon Giriþimi nin hedefi yeni ve yeniden politika dokümanlarý üretmek deðildir. Tam tersine, var olan kararlarýn uygulanacaðýný varsayarak, alýnan kararlarýn baþarýlý bir biçimde uygulanmasý için hangi alanlarda iyileþtirmeler yapýlmasý gerektiði konularýnda somut ve hayata geçirilebilir öneriler geliþtirmektir.

5 Gönüllük esasýna dayalý, oldukça kapsamlý boyutlara ulaþan bir çalýþmayý ülkemiz için tamamladýk. Bu süreç için çok sayýda arkadaþýmýz iþlerinden zaman ayýrýp, yoðun tempolarý içerisinde çalýþmaya katkýda bulundular, büyük bir fedakârlýk örneði sergilediler. Yeniliðin, yaratýcýlýðýn, giriþimciliðin öðrenilmesinde ve uygulanmasýnda artý bir deðer üreteceðine inandýðýmýz Ulusal Ýnovasyon Giriþimi nin baþarýsýnda üstlendikleri rol ile en önemli katkýyý saðladýklarýna inandýðýmýz Çalýþma Gruplarýmýzýn deðerli üyelerine ayrý ayrý teþekkürü bir borç biliyoruz. Çalýþmalarýmýz sýrasýnda bize desteðini esirgemeyen TÜSÝAD Genel Sekreterliði ne, Panel üyelerine, gerek kurumsal görevleri, gerekse de kiþisel ilgileri nedeniyle Sayýn Sema Adalý ya, Sayýn Dr. Uður Müldür e, Sayýn Serdal Temel e, Sayýn Ýrfan Onay a, ve Sayýn Prof. Dr. Tahir Özgü ye de ayrýca teþekkür ederiz. Saygý, sevgi ve esenlik dileklerimizle, Ulusal Ýnovasyon Giriþimi Kurucu Üyeleri ve Çalýþma Grubu Eþbaþkanlarý adýna Ýcra Kurulu Eþbaþkanlarý: Prof. Dr. Ali Doðramacý Dr. Erdal Karamercan Ýcra Kurulu Üyeleri: Doç. Dr. Cemil Arýkan, Prof. Dr. Gündüz Ulusoy, Tuðrul Tekbulut 18 Ekim 2006

6 Derleyenler Doç. Dr. Cemil Arýkan Sabancý Üniversitesi Araþtýrma ve Lisansüstü Politikalarý Direktörü TÜSÝAD-Sabancý Üniversitesi Rekabet Forumu Ýcra Kurulu Eþbaþkaný Prof. Dr. Gündüz Ulusoy Sabancý Üniversitesi Mühendislik ve Doða Bilimleri Fakültesi Öðretim Üyesi TÜSÝAD-Sabancý Üniversitesi Rekabet Forumu Direktörü Selçuk Karaata Ulusal Ýnovasyon Giriþimi Proje Koordinatörü TÜSÝAD-Sabancý Üniversitesi Rekabet Forumu Direktör Yardýmcýsý Tasarým Ceyla Sakaoðlu Sabancý Üniversitesi Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi Ýrem Çiðdem Paçal Sabancý Üniversitesi Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi

7 Ýçindekiler Tablo ve Þekiller Listesi Kýsaltmalar Kapsam Ýnovasyonun Tanýmý UÝG Kurucu Üye Listesi UÝG Çalýþma Grubu Üyeleri Panel of Global Consultation Üyeleri Ýnovasyon Kavramý ve Yaþanan Deðiþim Ortak Vizyon ve Genel Gereksinimler Dönemi Ýçin Ýnovasyon Yapýsýnýn Ana Unsurlarý Kurumlar Arasý Görev ve Sorumluluk Daðýlýmý Önerileri Ýnovasyon Ýçin Gerekli Deðiþime Genel Bakýþ Altyapý ve Kamu Odak Yetenekler Ýnovasyonun Finansmaný Kamuda Ýnovasyon Projeler Kaynakça Ekler

8 Tablolar ve Þekiller Listesi Tablolar Kurumlar Arasý Görev ve Sorumluluk Daðýlým Önerileri Ýnovasyon Ýçin Gerekli Deðiþime Genel Bakýþ Þekiller REF Rekabet Piramidi Ýnovasyon Bilincinin Geliþtirilmesi Ýnovasyon Yeteneðinin Geliþtirilmesi

9 Kýsaltmalar Ar-Ge: Araþtýrma ve (Deneyimsel) Geliþtirme ABD: Amerika Birleþik Devletleri KOBÝ: Küçük ve Orta Ölçekli Ýþletmeler RSYO: Risk Sermayesi Yatýrým Ortaklýklarý ULÝS: Ulusal Ýnovasyon Sistemi AB: Avrupa Birliði BTYK: Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu DPT: Devlet Planlama Teþkilatý DTM: Dýþ Ticaret Müsteþarlýðý ÝTÜ: Ýstanbul Teknik Üniversitesi KOSGEB: Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliþtirme ve Destekleme Ýdaresi Baþkanlýðý ODTÜ: Orta Doðu Teknik Üniversitesi REF: TÜSÝAD-Sabancý Üniversitesi Rekabet Forumu SEDEFED: Sektörel Dernekler Federasyonu STK: Sivil Toplum Kuruluþu TOBB: Türkiye Ticaret, Sanayi, Deniz Ticaret Odalarý ve Ticaret Borsalarý Birliði TPE: Türk Patent Enstitüsü TTGV: Türkiye Teknoloji Geliþtirme Vakfý TÜBA: Türkiye Bilimler Akademisi TÜBÝTAK: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araþtýrma Kurumu TÜBÝTAK-TEYDEB: TÜBÝTAK-Teknoloji ve Yenilik Destek Programlarý Baþkanlýðý TÜSÝAD: Türkiye Sanayicileri ve Ýþadamlarý Derneði TÜRKONFED: Türk Giriþim ve Ýþdünyasý Konfederasyonu ÜSAMP: (TÜBÝTAK) Üniversite-Sanayi Ortak Araþtýrma Merkezleri (Destek) Programlarý YÖK: Yüksek Öðretim Kurumu YPK: Yüksek Planlama Kurulu 12

10 Kapsam Bu çalýþmada öncelikle inovasyonun temel bazý özellikleri ve içinde bulunduðu deðiþime iliþkin genel bir fikir verilecek, ardýndan çizilen genel perspektif içinde Türkiye için geliþtirilen genel vizyon Ana Unsurlar baþlýðý altýnda irdelenecek, son bölümde ise Ulusal Ýnovasyon Giriþimi Çalýþma Gruplarýnýn bulgularýndan hareketle oluþan genel deðerlendirme ve önerilere yer verilecektir. Bu çalýþmanýn içeriði tasarlanýrken özellikle inovasyonu hýzlandýracak olan ögelerin neler olduðuna yoðunlaþýlmýþtýr. Söz konusu öneriler geliþtirilirken proje odaklý bir yaklaþým benimsenmiþ, bir baþka ifadeyle önerilerin proje haline getirilme kapasitesine dikkat edilmiþtir. Çalýþma Gruplarýnýn hazýrladýðý raporlarla birlikte, 29 Nisan 2006 tarihli ikinci çalýþtayýn, Panelin yorumlarýnýn ve proje hazýrlýklarý süresince gerçekleþtirilen tüm bilgi alýþveriþinden elde edilen birikimin sonucunda hazýrlanan bu raporda seçilmiþ olan örneklere bakýldýðýnda, dikkate alýnan unsur, öne sürülen konularýn TEMENNÝ mi, yoksa ÖNERÝ mi olduðudur. Ancak göz ardý edilmemesi gereken gerçek iki konu arasýndaki çizginin çok da kalýn olmadýðýdýr. Özet çalýþma olarak hazýrlanan Ýnovasyon Çerçeve Raporunun oluþturulmasýndaki bir diðer önemli hedef ise; Çalýþma Gruplarýnýn kendi içlerinde ürettiði görüþ ve önerilerin tek bir çatý altýnda birleþtirilmesidir. Önerilerin gerçek hayatta uygulanabilir hale gelebilmeleri için ise; getirileri uzun vadede alýnacak olan ince tasarýmlara ve ayarlara gereksinim duyulacaðý bilinmektedir. Ýnce tasarým ve ayarlar arasýnda doðal olarak, proje önerileri için mali kaynak bulunmasý, projelerin detaylandýrýlmasý, projelerin sorumlularýnýn belirlenmesi ve paydaþlarý tarafýndan sahiplenilmesi gibi çok sayýda öge bulunmaktadýr. Ýnovasyon Çerçeve Raporu, 30 Haziran 2006 tarihi itibariyle sona eren Taslak Rapor hazýrlýk çalýþmalarýndan elde edilen bilgilere göre hazýrlanmýþtýr. Bu tarihten sonra Raporda deðinilen önerilerle ilgili yaþanan geliþmeler dikkate alýnmamýþtýr. Raporda öneri olarak sunulan ve Türkiye de uygulanmasý salýk verilen konular deðerlendirilirken, söz ettiðimiz konumun dikkate alýnmasýnda yarar olacaktýr. Raporumuzun kapsamýyla ilgili bir diðer önemli konu; ülkemizde inovasyon ve inovasyon ekosistemi ile ilgili olarak çok sayýda giriþimin ve etkinliðin yapýldýðý veya önümüzdeki dönem için planlandýðý bilinmektedir. Öneri olarak sunulan konular, Üyelerimizin bilgileri çerçevesinde hazýrlanmýþtýr. Bu nedenle, Raporumuz içinde sunulan önerilerin hâlihazýrda uygulanýyor olmasý veya buna yakýn bir yaklaþýmýn bulunmasý durumu doðal karþýlanmalýdýr. 13

11 Ýnovasyonun Tanýmý Bu çalýþmada Türkçe de daha çok yenilik olarak kullanýlan, Ýngilizce de innovation sözcüðü karþýlýðýnda inovasyon kelimesi kullanýlmýþtýr. Bu yaklaþýmýn benimsenmesindeki temel neden, yenilik kelimesinin içinde inovasyonun içindeki ticarileþme gereksinimini hatýrlatacak vurgunun güçlü olmamasýdýr. Yenilik dendiðinde ticari baþarýya sahip olsun veya olmasýn, her türlü yeni eylem anlaþýlmaktadýr. Üyelerimiz arasýnda farklý görüþlerin varlýðýný vurgulamakla beraber, Giriþimimizin bu konudaki genel yaklaþýmý; inovasyon kelimesi karþýlýðýnda fikir önderlerinin çoðunluðunun kabul edeceði bir Türkçe karþýlýk üzerinde hemfikir olmak, ardýndan Türkçe karþýlýðýnýn kullanýlmasý için kamuoyu yaratmaktýr. OECD ve Avrupa Komisyonu tarafýndan hazýrlanan, TÜBÝTAK tarafýndan Türkçeye çevrilen Oslo Kýlavuzu (Oslo Kýlavuzuna TÜBÝTAK ýn web sitesinden, adresinden eriþmek mümkündür). inovasyon kelimesini aþaðýdaki þekilde betimlemektedir: yenilik (inovasyon), yeni veya önemli ölçüde deðiþtirilmiþ ürün (mal ya da hizmet), veya sürecin; yeni bir pazarlama yönteminin; ya da iþ uygulamalarýnda, iþyeri organizasyonunda veya dýþ iliþkilerde yeni bir organizasyonel yöntemin uygulanmasýdýr (Oslo Kýlavuzu/OECD, AB 2005). Ýnovasyon Türleri: Ürün inovasyonu, yeni veya özellikleri ya da kullaným amaçlarý açýsýndan önemli ölçüde geliþtirilmiþ/iyileþtirilmiþ bir mal veya hizmetin pazara sunulmasýdýr. Bu, teknik özelliklerde, parçalarda ve malzemelerde, yerleþik yazýlýmda, kullaným kolaylýðýnda veya diðer iþlevsel özelliklerde önemli iyileþtirmeleri/geliþtirmeleri içerir. Süreç inovasyonu, yeni veya önemli ölçüde geliþtirilmiþ/iyileþtirilmiþ üretim ya da daðýtým yöntemininin uygulanmasýdýr. Bu, tekniklerde, ekipmanda ve/veya yazýlýmda önemli deðiþiklikleri içerir. Pazarlama inovasyonu, ürün tasarýmýnda veya paketinde, ürün yerleþtirmede, ürün promosyonunda ya da fiyatlandýrmasýnda önemli deðiþiklikler içeren yeni bir pazarlama yönteminin uygulanmasýdýr. Organizasyonel inovasyon, firmanýn iþ uygulamalarýnda, iþyeri organizasyonunda veya dýþ iliþkilerinde yeni bir organizasyonel yöntemin uygulanmasýdýr. 14

12 UÝG Kurucu Üye Listesi Sivil Toplum Örgütleri: Ömer Aras, TÜSÝAD Ekonomik ve Mali Ýþler Komisyonu ndan sorumlu Yönetim Kurulu Üyesi Ayça Dinçkök, TÜSÝAD Bilgi Toplumu ve Yeni Teknolojiler Komisyonu ndan sorumlu Yönetim Kurulu Üyesi Agah Uður, TÜSÝAD Sanayi, Hizmetler ve Tarým Komisyonu ndan sorumlu Yönetim Kurulu Üyesi, REF Ýcra Kurulu Eþbaþkaný Tuðrul Tekbulut, TÜSÝAD Giriþimcilik ve Yenilikçilik Çalýþma Grubu Baþkaný Enis Özsaruhan, Türk Giriþim ve Ýþdünyasý Konfederasyonu Baþkanlar Konseyi Üyesi Celal Beysel, Türk Giriþim ve Ýþdünyasý Konfederasyonu Baþkaný Bülent Akgerman, Sektörel Dernekler Federasyonu Baþkaný Üniversite: Prof. Dr. Ural Akbulut, Orta Doðu Teknik Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Atilla Aþkar, Koç Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ali Doðramacý, Bilkent Üniversitesi Rektörü (UÝG Eþbaþkaný) Prof. Dr. Faruk Karadoðan, Ýstanbul Teknik Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ayþe Soysal, Boðaziçi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Tosun Terzioðlu, Sabancý Üniversitesi Rektörü Özel Sektör: Hasan Denizkurdu, Yaþar Holding CEO Ahmet Cemal Dördüncü, Sabancý Holding CEO Erdal Karamercan, Eczacýbaþý Topluluðu Genel Koordinatörü, CEO (UÝG Eþbaþkaný) Hüseyin Kýzýltay, IBM Türk Genel Müdürü Bülent Özaydýnlý, Koç Holding CEO Ömer Yüngül, Vestel Holding CEO TÜSÝAD-Sabancý Üniversitesi Rekabet Forumu Doç. Dr. Cemil Arýkan, TÜSÝAD-Sabancý Üniversitesi Rekabet Forumu Ýcra Kurulu Eþbaþkaný Prof. Dr. Gündüz Ulusoy, TÜSÝAD-Sabancý Üniversitesi Rekabet Forumu Direktörü 15

13 UÝG Çalýþma Grubu Üyeleri 1 Eylül 2005 itibariyle varolan bilgiye göre hazýrlanmýþtýr Nuran Acur Ali Akurgal Orhan Alankuþ Alper Alsan Ahmet Arkan Abdullah Atalar Mustafa Atilla Oðuz Babüroðlu Hakan Çetinkaya Atilla Dikbaþ Ahnet Duyar Cem Ergün Burak Erman Aykut Göker Yusuf Iþýk Ýzzet Kale Tuðrul Karasarlýoðlu Okyay Kaynak Baha Kuban Halil Kulluk Turgay Maleri Jan Nahum Ekber Onuk Selim Sarper Zeki Ziya Sözen Mehmet Þahin Deniz Taner Murat Tekalp Cengiz Ultav Refik Üreyen Verda Yunusoðlu Müfit Akyos Hakan Altýnay Sumru Altuð Bilkent Üniversitesi Akurgal Danýþmanlýk A.Þ Tofaþ Türk Otomobil Fabrikasý A.Þ Siemens San. ve Tic. A.Þ. Arfesan A.Þ Bilkent Üniversitesi Ankara Teknoloji Geliþtirme Bölgesi Kurucu ve Ýþletici A.Þ. Sabancý Üniversitesi IBM Türk Limited Þirketi ÝTÜ Artesis A.Þ. AREND Endüstriyel Danýþmanlýk A.Þ. Koç Üniversitesi Türkiye Teknoloji Geliþtirme Vakfý Milletvekili Danýþmaný, TBMM Doðu Akdeniz Üniversitesi Bursa Eðitim Geliþtirme Vakfý (BEGEV) Boðaziçi Üniversitesi Türkiye Þiþe ve Cam Fabrikalarý A.Þ. Ýntekno Teknoloji Transfer Sanayi ve Ticaret A.Þ Gate Elektronik Sanayi ve Ticaret A.Þ. Petrol Ofisi A.Þ. Onuk Tasit Sanayii Ltd Sanko A.Þ. Ülker Gýda Sanayi ve Ticaret A.Þ. Gazi Üniversitesi FAZ ELEKTRÝK Motor Makina San. ve Tic. A.Þ. Koç Üniversitesi Vestel Elektronik Sanayi ve Ticaret A.Þ Türkiye Teknoloji Geliþtirme Vakfý Migros Türk T.A.Þ Bilim ve Teknoloji Araþtýrma Vakfý Kale-Altýnay Robotik ve Otomasyon San. Ve Tic. A.Þ. Koç Üniversitesi 16

14 UÝG Çalýþma Grubu Üyeleri Ziya Boyacýgiller Reha Civanlar Dilek Çetindamar Talat Çiftçi Canan Çilingir Serhat Görgün Adnan Ýnce Nevzat Özgüven Fazilet Vardar Sükan Yalçýn Tanes Ruþen Yaykýn Uður Yüksel Ahmet Acar Þahap Aktaþ Petek Aþkar Elif Baktýr Oya Bozkurt Melih Bulu Ahmet Çelebi Nilüfer Eðrican Üstün Ergüder Kaðan Kalýnyazgan Selçuk Karabatý Selahattin Kuru Hasan Mandal Þener Oktik Necip Özçer Meltem Özturan Erbil Payzýn Hamit Serbest Þefik Þenyürek Mustafa Ali Türker Deðerhan Usluel Öktem Vardar Lütfi Yenel Sabancý Üniversitesi Koç Üniversitesi Sabancý Üniversitesi Hakan Madencilik San. ve Tic. Ltd. Þti. ODTÜ Inovent Fikri Mülkiyet Haklarý, Yönetim, Ticaret ve Yatýrým A.Þ. Türkiye Taþýt Araçlarý Yan Sanayi Derneði ODTÜ EGE ÜNÝVERSÝTESÝ ARÇELÝK A.Þ Interpro Holding ODTÜ ODTÜ AKTAÞ HAVA SÜSPANSÝYON SÝSTEMLERÝ SAN. VE TÝC A.Þ Hacettepe Üniversitesi TEKÝM A.Þ. Bursa Eðitim Geliþtirme Vakfý (BEGEV) Uluslararasý Rekabet Araþtýrmalarý Kurumu Derneði Beko Elektronik A.Þ. Yeditepe Üniversitesi Sabancý Üniversitesi Yüce Özel Eðitim ve Kültürel Hizmetler A.Þ. Koç Üniversitesi Iþýk Üniversitesi Anadolu Üniversitesi Muðla Üniversitesi Brisa, Bridgestone Sabancý, Lastik Sanayi ve Ticaret A.Þ Boðaziçi Üniversitesi Payzýn Danýþmanlýk A.Þ. Çukurova Üniversitesi Beko Elektronik A.Þ Siemens Business Services Sistem Hizmetleri A.Þ. Kratis A.Þ. Iþýk Üniversitesi Alcatel 17

15 UÝG Çalýþma Grubu Üyeleri Ýskender Yýlgör Yýlmaz Argüden Yaþar Atacýk Aytekin Berkman Yavuz Ege Hasan Ersel Bülent Gönç Fuat Ýnce Ömer Kaymakçalan Zeki Sagay Hüseyin Uður Fatoþ Yarman Vural Uður Yüce Aytekin Ziylan Müjdat Altay Savaþ Arýkan Murat Aþkar Melih Ayraçman Kemal Cýlýz Kaan Dericioðlu Metin Durgut Faruk Eczacýbaþý Þirin Elçi Alpay Er Selçuk Geçim Metin Ger Haluk Geray Ayhan Ýzmirli Ýbrahim Kavrakoðlu Levent Kýzýltan Ýlhan Ölmez Atilla Öner Alp Sevindik Erol Taymaz Ercan Tezer Koç Üniversitesi AR-GE Danýþmalýk A.Þ. Sabancý Holding Maltepe Üniversitesi Türkiye Ýþ Bankasý A.Þ. Sabancý Üniversitesi Koç Bilgi Grubu Ýletiþim ve Teknoloji Hizmetleri A.Þ. Hava Harp Okulu Komutanlýðý Havacýlýk ve Uzay Teknolojileri Enstitüsü Tüyap Teknoloji Yatýrýmlarý San.ve Tic. A.Þ. MNG Computer Tüyap Teknoloji Yatýrýmlarý San.ve Tic. A.Þ. ODTÜ BIM GRUP AFCEA Türkiye Nortel Networks Netaþ Telekomünikasyon A.Þ. Tofaþ Türk Otomobil Fabrikasý A.Þ. ODTÜ Sony (Türkiye) Müzik ve Sanat A.Þ. Boðaziçi Üniversitesi Ankara Patent Bürosu ODTÜ Eczacýbaþý Topluluðu Focus Ýnnovation ÝTÜ Hacettepe Üniversitesi ODTÜ Ankara Üniversitesi ESBAÞ-Ege Serbest Bölge Kurucu ve Ýþleticisi A.Þ. Kavrakoðlu Danýþmanlýk Eczacýbaþý Topluluðu Serbest Yeditepe Üniversitesi Pfizer Ýlaçlarý Ltd.Þti ODTÜ Otomotiv Sanayi Derneði (OSD) 18

16 UÝG Çalýþma Grubu Üyeleri Uran Tiryakioðlu Metin Türkay Ýpek Uzunkaya Uður G.Yalçýner Mehmet Yürükoðlu Entes A.Þ.-UAC A.Þ. Koç Üniversitesi Pfizer Ýlaçlarý Ltd.Þti Yalçýner Danýþmanlýk ve Dýþ Ticaret Ltd. Þti. Sabancý Üniversitesi 19

17 Panel of Global Consultation Üyeleri Dr. Tamir Agmon, Tel Aviv Üniversitesi, Ýsrail Dr. George Haour, Institute for Management Development, Ýsviçre Dr. Leif Hommen, Lund Üniversitesi, Ýsveç Dr. Uður Müldür, Avrupa Komisyonu, Belçika Dr. Banu Onaral, Drexel Üniversitesi, ABD Stef Wertheimer, ISCAR, Ýsrail 20

18 ÝNOVASYON KAVRAMI ve YAÞANAN DEÐÝÞÝM Giriþ Özellikle 1980 li yýllarda ABD sahip olduðu üstün rekabet gücü karþýsýnda Japonya yý bir tehdit olarak görmüþ, bu duruma karþý ise maliyetlerin düþürülmesi, operasyonel etkinliðin artýrýlmasý ve kalite yönetimi gibi alanlarda çeþitli politikalar geliþtirmiþtir. ABD de olduðu gibi diðer geliþmiþ ekonomilerde de kitle üretiminden esnek üretime bir geçiþin yaþandýðý gözlenmiþ; yalýn üretim, altý sigma, toplam kalite yönetimi, tedarik zinciri iyileþtirme gibi yeni yönetim kavramlarý uygulamaya alýnmýþ, böylece bir verimlilik sýçramasý gerçekleþtirilmiþtir. Ancak bugünün dünyasýnda maliyet ve kalitenin asgari düzeyde gereksinimler olduðu kabul edilmekte, sürdürülebilir rekabet gücü için yeterli olmadýðý genel olarak bilinmektedir. Günümüzde rekabet avantajýný sürdürebilmek artýk etkinlik ve maliyetin iþletmelere taþýdýðý getirilerin daha da üzerinde yeni pazarlar yaratabilmekte, müþterilere daha fazla katma deðer saðlamakta ve yine küresel ölçekte daha fazla inovasyon yapabilmekte yatmaktadýr. Dünyada Geliþme Ülkelerin Ýnovasyon Kavramýna Karþý Deðiþen Yaklaþýmlarý: Dünya ekonomisindeki geliþime bakýp genel bir deðerlendirme yaptýðýmýzda birçok ülkenin teknolojiye ve teknolojinin ötesinde inovasyona özel bir yer verdiði görülür. Ülkeler, sosyal ve ekonomik politika gündemlerinde inovasyonsuzluk ve böyle bir eksikliðin yaratacaðý bedelin üstesinden gelmek için yeni yaklaþýmlar benimsemektedir. AB mutlaka bir paradigma deðiþimine ihtiyaç duyulduðunu vurgulamaktadýr. Ayrý ayrý deðerlendirildiðinde AB nin güçlü ekonomileri Almanya, Fransa ve Ýngiltere nin ulusal inovasyon stratejileri geliþtirdiði gözden kaçýrýlmamalýdýr. Uzak Doðu da Japonya; Güneydoðu Asya da Tayvan, Singapur ve Güney Kore çok sistemli bir biçimde yeni teknolojilerin getirdiði dalgalara yön vererek uluslararasý pazarlarda söz sahibi olmak yolunda çaba harcamaktadýr. Nüfus büyüklüðünün dýþýnda, dünya ekonomisi içinde henüz yüzde 10 un altýnda bir paya sahip olsa da Çin in uluslararasý ticaret arenasýnda sözünün ne denli geçtiði, çok sayýda ülkenin Çin e karþý ve/veya Çin le birlikte hareket ederek geliþtirdiði yeni rekabet taktikleri, dünya ekonomik gündeminin ana konularýndan biridir. Çin in kendisi de katma deðeri yüksek ürün gamýna hizmet edecek bir üretim yaklaþýmýna ihtiyaç duymakta, çok sistemli bir biçimde hareket ettiði izlenmektedir. Hindistan yazýlým geliþtirmede bir kapasite yaratmayý baþarmýþ, imalat ve ileri teknoloji gibi alanlarda dýþarýdan tedarik etmede (outsourcing) etkili bir platformda yer almayý baþarmýþtýr. 21

19 Ýnovasyonun Yarattýðý Deðer Ne Getirmekte? Ýnovasyon neden gereklidir? Bu sorunun yanýtýna iliþkin düþünceler özet bir biçimde bu bölümde verilmektedir. Baþarýlý bir inovasyon sürecinin yeni ürün ve hizmetlerin geliþtirilmesi, yeni piyasalara ivme-hareketlilik kazandýrmasý ve giriþimler için büyüme imkânlarý yaratmasýyla deðer kattýðý görülür. Diðer yandan inovasyon ile ne tip kazanýmlarýn elde edildiði araþtýrýldýðýnda, inovasyon uygulamalarý ile daha yüksek düzeyde verimliliðe, daha düþük düzeyde maliyetlere ve artan kâr ve istihdam kapasitelerine ulaþýlabildiði görülür. Ýnovasyonun benimsenmesi ve yaygýnlaþmasý bir toplumun bilgi birikimini artýrmakta, böylece piyasalarýn geliþimini desteklemekte, uzun vadede refah artýþýný ve daha yüksek yaþam standartlardýný saðlamaktadýr. Þekil 1 de verilen TÜSÝAD Sabancý Üniversitesi Rekabet Forumu (REF) Rekabet Piramidinde bilim, teknoloji ve inovasyonun yaþam standardý üzerinde yaratacaðý etki kolaylýkla izlenebilir. Þekil 1: REF Rekabet Piramidi Kaynak: TÜSÝAD Sabancý Üniversitesi Rekabet Forumu,

20 Ýnovasyonun Doðasýnda Bir Deðiþim Yaþanmaktadýr: Ýnovasyondaki deðiþimi daha net görebilmek için nasýl tanýmlandýðýna ve hatta yapýsal özelliklerine dikkat etmek gerekir. Ýnovasyonun karmaþýk ve çok boyutlu olduðunu, ayný zamanda tek bir girdiyle ölçüm yapýlarak inovasyonun yapýsal özellikleri hakkýnda fikir üretmenin güç olduðunu kabul etmek gerekir. Ýnovasyonun yerinin tanýmlanmasýnda daha çok sanayi döneminin ölçütlerinin yansýtýldýðýný, ortaya çýkan ürünlerin ve somut oluþumlarýn dikkate alýndýðýný görürüz. Ancak bu ölçütlerin ötesinde fikirleri, süreçleri ve müþteriye yaratýlan deðeri dikkate almak, inovasyonun asýl yansýmalarý hakkýnda fikir sahibi olunmasýný saðlayacaktýr. Geçmiþteki yapýda, yani teknolojinin piyasalara göreli daha yavaþ nüfuz ettiði dönemlerde inovasyonun geliþimini, hatta doðasýný doðrusal bir modelle açýklamak mümkündü. Ancak bugünün koþullarýnda yapýnýn bu þekilde açýklanmasý yanýltýcý hale gelmiþ, yerine dinamik modellerin kullanýmý gündeme taþýnmýþtýr. Bugün daha çok baskýn olan akým, talebi hissetmeye ve buna hýzla yanýt vermeye, iþbirliði içinde hareket eden yapýlarýn kurgulanmasýna ihtiyaç göstermektedir. Disiplinler arasý düþünmeye ve disiplinlerin kesiþtikleri noktalarda da iþbirliklerine ihtiyaç duyulmaktadýr. Gereksinim duyulan ve güncel diyebileceðimiz inovasyon felsefesi artýk ürün ve süreçlerimi; müþteriye sunduðum hizmeti nasýl daha iyi hale getirebilirim? sorusunun dýþýnda, geliþtirilen ürün, süreç veya hizmetin müþteriye kattýðý deðere odaklanýr. Ýnovasyonun doðasýnda yaþanan deðiþime benzer bir bakýþla notumuza devam edeceðiz. Global Innovation Outlook (GIO) isimli raporun hazýrlýk sürecinde düþünce liderlerine bugünün önemli olaylarýnýn deðerlendirildiði bir platformda tartýþma imkâný sunulmaktadýr (IBM, 2006). Amaç geleceði tahmin etmek deðil; bireyler, iþletmeler ve son olarak da dünya için anlamlý deðiþimlerin arkasýndaki motive edici unsurlarý belirleyebilmektir. GIO ayný zamanda inovasyonun kendisini de yani bir bakýma doðasýný ve karþý karþýya kaldýðý dönüþümü de araþtýrýr. Bu çerçevede 2004 yýlýnda yapýlan çalýþmadan elde edilen sonuçlara göre inovasyonun artan bir biçimde; Küresel; að teknolojilerin ve açýk standartlarýn, temelde coðrafyadan kaynaklanan ulaþýlabilirliðin sýnýrlarýný ortadan kaldýrdýðý ve herkesin inovasyona dayalý ekonomik sistem içine dahil olabileceði Çok disiplinli; karþý karþýya kalýnan ve baþ edilmesi gereken unsurlarýn artýk çok daha karmaþýk-kompleks yapýlar olduðu, bu nedenle de inovasyonun farklý disiplinlerden uzmanlýklar ve yetenekleri gerektirdiði Ýþbirlikçi ve açýk; her geçen gün artarak, inovasyonun birlikte ve bütünleþik bir biçimde çalýþan bireylerin emeklerinden doðduðu görünmektedir. 23

21 Günümüzde bilginin dönüþümü ve daha da ötesinde ticarileþmesinde, inovasyon yapan giriþimcilerin varlýðýnýn temel unsurlardan biri olduðu bilinmektedir. Ýnovasyon daha bir küresel boyut kazanmakta ve daha çok birbirini etkileyen bir özelliði barýndýrmakta, yani etkileþimli hale gelmektedir. Etkileþimin kimler arasýnda gerçekleþtiðine bakýldýðýnda tüketicilerin, devletlerin ve hükümetlerin, üniversitelerin ve diðer akademik kurumlarýn, araþtýrma merkezlerinin, mali sektör oyuncularýnýn var olduðu görülür. Yapýlan çalýþmalarda görülen bir diðer gerçek ise inovasyonun bütünleþik, bir baþka ifadeyle sistemik bir politika çerçevesine oturmasý gereðidir. Bununla birlikte bu bütünleþme ihtiyacýnýn dinamikleri ortaya konurken iþletmelerin iç faktörlerinin analizinin daha da ötesinde, dýþ faktörlere de özel önem verilmesi gereðinin altý çizilmelidir. Dýþ faktörlerin ne olduðuna bakýldýðýnda ise piyasanýn yarattýðý oluþturduðu talebin, kamu politikalarýnýn ve enerji, bilgi ve iletiþim, ulaþtýrma gibi unsurlarý içeren inovasyon altyapýsýnýn etken olduðu görülür. 24

22 Ýnovasyonun Piyasalara Nüfuz Etme Hýzý Artmaktadýr: Geçmiþte ortaya çýkan bazý yeni teknolojilerin piyasalara nüfuz etmeleri için gereken sürelerin bugünkü yeni teknolojilerle karþýlaþtýrýldýðýnda uzun olduðu görülür. Örnek verecek olursak; otomobilin küresel piyasalarda %50 oranýnda kullanýmý için 100 yýla, telefonun 75 yýla, elektriðin ise 50 yýla ihtiyaç göstermiþ olduðu görülür. Ancak mobil telefon teknolojisinin piyasalarda nüfuz etmesi için gereken süre, kiþisel bilgisayarlar hatta internet için gerekenden daha az olmuþtur. Ýnovasyon ve Ýçerdiði Bazý Özellikler: Ýþletmelerin üst yöneticilerinin üzerinde genel olarak hemfikir olduðu bir gerçek, baþarýlý ve sürdürülebilir inovasyonun artýk sadece Ar-Ge takýmýnýn çalýþmalarýnýn sonucunda oluþmadýðýdýr. Bu deðiþimi görüp de kendisi de deðiþmek isteyen geleneksel iþletmelerin karþýlarýnda bir zorluk daha vardýr: karþý karþýya kalýnan yeni sorunlarýn çözümünde yine geleneksel yöntemlere baþvurulmasý ve genel olarak herkese uyan bir çözüm yolunda hareket edilmesi Ýþletmelerin bu deðiþime uyan bir yapýya kavuþabilmek için inovasyon bölümleri ve inovasyon ile ilgili unvanlar ve organizasyon içinde çeþitli kademeler yarattýklarý görülmektedir. Ancak elde var olan verilerden hareket edildiðinde, basit organizasyonel yapýlanmalarýn, özellikle sorunlarýn derin ve sürekli olmasý durumunda çalýþmadýðý sonucuna varýlacaktýr. Ýnovasyon bir iþletmede belirli bir fonksiyonu yerine getiren bir organizasyon birimi olmanýn ötesinde kültürel bir geliþim ve deðiþimdir. Gerçekleþtirilmesi hiç de kolay olmayan bu kültürün yerleþtirilmesi için en iyi uygulamalar tartýþýlmaktadýr. Kültürün oluþumu ise bugünden yarýna sihirli bir biçimde deðil, bir dizi eylemin hayata geçirilmesiyle mümkün olmaktadýr (IBM, 2006). 25

23 Avrupa Birliði ve Ýnovasyon; Bir Paradigma Deðiþimi: Avrupa Birliði daha inovatif bir toplum olma yolunda Finlandiya eski Baþbakaný Esko Aho liderliðinde bir uzman grubu tarafýndan hazýrlanan bir çalýþma yayýmlamýþtýr (European Commission, 2006). Söz konusu çalýþmada inovasyonu teþvik eden ve inovasyon yapmaya cesaret veren bir Avrupa yaratýlmasý önerilmektedir. Böylece firmalarýn Ar-Ge düzeylerini yükseltmeleri ve yeni teknolojileri süreçlerine uyarlamalarý desteklenecek diye düþünülmektedir. Raporda eþanlý ve birbiriyle uyum içinde geliþtirilecek olan çabalarýn aþaðýda belirtilen üç alana odaklanmasý gerektiðinin altý çizilmektedir: Ýnovasyona dayalý ürün ve hizmetler için piyasa yaratýlmasý; Ar-Ge ve inovasyon için yeterli düzeyde kaynak yaratýlmasý; Avrupa nýn hareketliliðinin-geçiþkenliðinin (mobility) ve uyumunun geliþtirilmesi. Yapýsal geçiþkenlik ile ne kastedildiðine iliþkin açýklama þu þekildedir: geçiþkenlik sadece coðrafi olarak bir yer deðiþtirme deðildir. Daha çok yeni bünyeler oluþturabilmek ve deðerleri deðiþtirmek, böylece kurumlarýn, insanlarýn ve kaynaklarýn daha inovatif bir Avrupa yaratmak adýna hareketliliðini saðlamaktýr. Burada bir paradigma deðiþimine ihtiyaç duyulduðu görülmektedir. Paradigma deðiþimi ile neyin kastedildiðine gelince, sanayi ve kaynak temelli bir toplum yapýsýndan bilgi toplumuna doðru geçecek olan sosyal bir çerçeve ile yer deðiþiminin anlatýldýðý görülmektedir. Yukarýda belirtilen her üç alaný da yatay olarak kesen bir dördüncü alan ise Avrupa nýn giriþimciliðe ve risk almaya dair tutumunu bugünkü konumundan daha ileri noktalara taþýyabilmektir (European Commission, 2006). Çalýþma Grubu nun önerilerinin merkezinde inovatif bir Avrupa nýn gündemini belirlemek ve yürütmek için Araþtýrma ve Ýnovasyon için Anlaþma önerisinin yer aldýðý görülmektedir. Bu süreç, Lizbon Stratejisinin hedeflerine ulaþabilmek için politikacýlarýn, iþ dünyasýnýn ve toplumun liderleri düzeyinde yüksek bir sahiplenmeyi ve iyi niyeti gerekli kýlmaktadýr. Hatta yine Lizbon Stratejisi ile Birliðin hedeflerine ulaþabilmek adýna özellikle inovasyonla ilgili yeni programlarýn da gündemde olduðu görülmektedir. Avrupa Teknoloji Enstitüsü nün kurulmasý, Yedinci Çerçeve Programýna ek, özel olarak inovasyon yeteneði için tasarlanmýþ Rekabetçilik ve Ýnovasyon Çerçeve Programý (Competitiveness and Innovation Framework Programme) örnek çalýþmalar arasýnda verilebilir. Önerilen eylemin pratik ve sembolik deðerine gelince, Avrupa nýn inovasyon ekosistemi içinde yer alan tüm paydaþlarýnýn Avrupa nýn refahý, rekabet gücü ve yaþam standardý için birlikte çalýþmasýdýr. 26

24 Ulusal Ýnovasyon Giriþimi Öneriler, Ortak Vizyon, Genel Yaklaþým ve Ana Unsurlar 27

25 Ulusal Ýnovasyon Giriþimi Öneriler, Ortak Vizyon, Genel Yaklaþým ve Ana Unsurlar Ortak Vizyon Kalkýnma ve büyüme için en temel gereksinimlerden biri olduðuna inanýlan, toplumun tüm kesimlerinin üzerinde mutabýk kaldýðý bir inovasyon vizyonuna ihtiyaç olduðu gerçeðinden hareketle; Türkiye nin küresel inovasyon ekonomisi çerçevesinde; inovasyona dayalý kalkýnmanýn ve büyümenin evrensel ve ulusal gereklerini yerine getiren; ülke çapýnda inovasyona dayalý fikri mülkiyet odaklý bir ekonomik ve sosyal geliþme sürecini gerçekleþtirmeye yönelen; bu hedefe göre kaynak daðýlýmý ve örgütlenmeyi saðlayabilen bir ülke haline gelmesi ortak vizyon olarak önerilmektedir. Ýnovasyonun toplumun tümünü ilgilendirmesi, bütüncül boyutuyla birlikte ortak-kolektif bir sorumluluk anlayýþý gerektirmesi nedeniyle, Türkiye nin tüm paydaþlarý ile birlikte ortaya konan bu vizyonu hayata geçirebilmesi için bir ulusal mutabakatýn saðlanmasý gereklidir Genel Gereksinimler Ýnovasyon katýlýmcý bir süreçtir. Açýk, katýlýmcý ve paylaþýmcý bir anlayýþýn temelleri ise iyi iþleyen bir demokratik rejimin varlýðýna dayanýr. Çaðdaþ ve demokratik bir toplum düzenine kavuþulmasý durumunda, bilgi ve inovasyona dayanan bir ekonomik sistemi yapýlandýrmak çok daha hýzlý, etkin ve sürdürülebilir olacaktýr. Bu çerçevede demokratikleþmenin inovasyona dayalý kalkýnma ve büyüme için olmazsa olmaz bir girdi olarak kabul edilmesine ihtiyaç duyulmaktadýr. Ýnovasyon yapan bir toplum içinde; düþünen, sorgulayan, yargýlayan ve yaratýcýlýðý geliþmiþ genç nesillere; genç nesillerle birlikte kendilerini hayat boyu deðiþime yanýt verecek biçimde güncelleme azmi içinde olan yetiþkin yaþtaki yeteneklere gerek duyulmaktadýr. Böylesine bir insan kaynaðýný içinde barýndýran inovasyona dayalý kalkýnma ve büyüme ilke ve prensiplerini benimsemiþ olan sosyal ve ekonomik sistem için, Avrupa Birliði ne tam üye olmayý kendisine hedef olarak koymuþ olan Türkiye nin, demokraside en geliþmiþ AB standartlarýna ulaþmayý özellikle dikkate almasý önemlidir. 29

26 DÖNEMÝ ÝÇÝN ÝNOVASYON YAPISININ ANA UNSURLARI Genel Deðerlendirme Önümüzdeki 20 yýl ve ötesine uzanan ufukta Türkiye nin inovasyon alanýna iliþkin vizyonu, genel konumuna iliþkin vizyonu ile doðrudan baðlantýlý olacaktýr. Gerek inovasyon, gerekse Türkiye nin genel konumu açýsýndan oluþturulacak bir vizyon, 20 ya da 50 yýl sonrasýna iliþkin bir nokta tahmini anlamýna gelmemektedir. Vizyon birdenbire "bir vizyon edineyim" denerek tek bir defada, kestirme yoldan hazýr ve tamamlanmýþ bir blok olarak edinilebilen ya da ulaþýlabilen bir olgu deðildir. Mevcut koþullarý, kaynaklarý, rekabet ufkunu, hedefleri dikkate alarak geleceði yakalamayý ve buna uygun yeni hedefleri, kaynaklarý bu amaçla harekete geçirip geliþtirmeyi içeren bir yaklaþým ve süreçtir. Vizyon, birdenbire deðil ancak aþama aþama oluþturulmasý mümkündür ancak belirli bir anda veya belirli bir noktada ihtiyacý yakýndan kavrayarak harekete geçmeyi, bir atýlým yapmayý da dýþlamaz. Ayný þekilde vizyon oluþtururken geleceðe yönelik olarak örneðin teknolojiden uluslararasý ticarete, finans dünyasýndaki deðiþimlere, tüketici tercihlerinin geliþme biçimlerine v.b iliþkin olasýlýklarýn ve bunlarýn hepsi hakkýndaki tasarýmlarýn olasý strateji, hazýrlýk ve adýmlarýn her birinin ayný anda ele alýnmasý ne mümkün ne de gereklidir. Bunlarýn aþama aþama tasarýmlanmasý ve deðiþen koþullar dikkate alýnarak sürekli olarak yenilenmesi, böylece ana vizyon parýltýsýnýn saðlýklý bir biçimde ortaya çýkmasýna elveriþli bir ortamýn sistematik bir biçimde oluþturulmasý gereklidir. Bu ihtiyaç gerek þirketlere kesimini ilgilendiren boyutlarýyla, gerekse de ülke ekonomisi gibi farklý ölçeklerde geçerlidir. Ekonomik düzenin istikrarý ve öncelikle yolsuzlukla haksýz rekabetin iþ ortaminda en aza indirilmesi, fikri mülkiyet haklarýnýn yasama, yargý ve yürütme organlarýnca dikkatle korunmasý gereklidir. Önümüzdeki 5 ve 10 yýllýk süre içinde Türkiye nin atacaðý ya da atmayacaðý adýmlar, 20 yýllýk ve daha ötedeki geleceðimizi eskisine göre çok daha fazla etkileyecektir. Bu doðrultuda atýlacak adýmlarda geliþmenin kilit bir unsuru niteliði kazanmýþ olan inovasyon açýsýndan yapýlacak ya da yapýlmayacak olanlar ayýrt edici bir öneme sahip olacaktýr. Ýnovasyon alanýnda atýlan adýmlarýn, kaynak tahsislerine, yatýrým kararlarýna, yasal düzenlemelere, eðitim yöntemlerine, þirket yapýlanmalarýna karþýlýk geldiði, somut þekilde hayata geçtiði takdirde anlam taþýdýðý gözlenmektedir. Vizyon oluþturarak geliþmenin en yararlý ve ayný zamanda kritik yönü, bir yol haritasýnýn oluþturulmasýdýr. Bugün bilgi ekonomisi ve inovasyon sürecinin niteliði gereði bu yol haritasý da kuþkusuz geleceðe yönelik doðrusal bir uygulamalar çizelgesi biçiminde olamaz. Bu açýdan da tek baþýna genel söylemler ve niyet beyanlarý yarar saðlamayacaktýr. Bu nedenle belirleyici unsurlar; kamunun bilgi ekonomisi ve inovasyon için gerekli ortamý oluþturmasý, eðitimi saðlamasý, yatýrýmlarý yapmasý, her þirketin konumunun gerektirdiði inovasyon, Ar-Ge, teknolojik geliþme, yatýrým, kurumsal dönüþüm süreçlerine kaynak, insan gücü ve yönetim zaman ve enerjisini ayýrmasý gibi eylemler olacaktýr. Kamu kurumlarýnýn, öðretim kurumlarýnýn, þirketlerin dünya ekonomisinde þimdiden belli olan ve geleceðe iliþkin öngörüleriyle belirleyecekleri koþullar uyarýnca bir perspektif oluþturup kararlarýný buna göre almamalarý durumunda, bu eksiði ortadan kaldýracak bir politika bulunmamaktadýr. Bu anlamda inovasyon vizyonu bütünsel bir boyutu olan ve ortak sorumluluk getiren bir vizyondur. Böyle bir vizyonu oluþturmak için dünya ekonomisinin bugünkü dinamikleri ve geleceðe iliþkin geliþme süreçlerine iliþkin öngörüler temelinde doðrusal-lineer olmayan bir geliþme perspektifi ortaya konabilir. 30

27 Ekonomik düzenin istikrarý ve öncelikle yolsuzluk ve haksýz rekabetin evrensel normlarda kabul edilebilecek en düþük düzeylere indirilmesi, fikri mülkiyet haklarýnýn yasama, yargý ve yürütme organlarýnca dikkatle korunmasý gereklidir. Büyümenin niceliðinin yaný sýra niteliði de önem taþýyacaktýr. Bu üç açýdan gereklidir: Birincisi, büyümenin üretim faktörleri kullanýmý artýþýnýn ötesinde inovasyon, teknolojik geliþme gibi faktörleri yansýtan toplam faktör verimliliði unsurunun yüksek olmasýna ihtiyaç vardýr. Ýkincisi, özellikle Türkiye boyutunda bir ülkenin ekonomisinin sektörel olarak ve daha genel düzeyde çeþitlilik bakýmýndan da kapsamlý bir bileþime ihtiyacý bulunmaktadýr. Üçüncüsü de, biyoteknoloji, nanoteknoloji gibi dünya ekonomisi açýsýndan sürükleyici nitelik kazanmakta olan sektörlerin mutlaka geliþmesine ihtiyaç vardýr. Önümüzdeki yirmi yýllýk geleceðin muhtemelen ikinci yarýsýndan sonra bu sektörler de aþýlmýþ olacaktýr. Dolayýsýyla, en kritik faktör dünyadaki sürükleyici güç ve süreçlerle baþ edebilecek geliþme kapasitesini yakalamaktýr. Bu nedenle bugün ve yakýn gelecekte geliþmesinde yarar bulunan sektörlere yatýrým yapýlýr ve destek saðlanýrken, diðer taraftan geleceði hazýrlamak bakýmýndan gerekli kapasiteleri yaratmaya öncelik verilmelidir. Hedeflenen büyüme salt daha fazla üretim deðil, ayný zamanda gelecekte geliþmeye de olanak verecek sürdürülebilir bir büyümedir. Bilgi temelli, inovasyon ve fikri mülkiyet odaklý bir geliþme saðlayacak adýmlarýn atýlmasý gerekir. 31

28 Ana Unsurlara Ýliþkin Öneriler Ýnovasyona dayalý bir kalkýnma ve büyüme modelinin uygulamasýna yönelik bir toplumsal mutabakatýn saðlanmasý, inovasyonsuzluk olarak tanýmlanabilecek bir durumla karþýlaþýlmasý halinde, Türkiye nin sahip olduðu kaynaklarýn etkin kullanýmýna dair yaratacaðý kayýplarýn ortaya konmasý, böylesi kayýplardan kaçýnabilmek için yeteneklerin birer potansiyel kalkýnma hamlesi haline dönüþtürülmesi ve bunun için stratejilerin geliþtirilmesi; Ýnovasyonun ana unsurlarýndan biri olan genç nüfusa sahip olduðumuz gerçeðinden hareketle, gençlerin akla dayalý ve sorgulamaya açýk bir ortamda, inovasyonu ve yaratýcýlýðý geliþtiren ana bakýþ açýsýna sahip biçimde yapýlanmýþ eðitim almalarý, yaný sýra Türkiye nin sahip olduðu demografik özelliklerin faydaya dönüþtürülmesi için uygulanan eylem planlarýnýn hýzlandýrýlmasý ve etkinliðinin saðlanmasý, ihtiyaç duyulan yeni eylem planlarýnýn ise önceki eylem planlarýyla ardýþýk, birbirleriyle tutarlý ve tüm politika ve stratejilerle eþgüdüm içinde yapýlandýrýlmasý; Gelir daðýlýmýndaki eþitsizliðin azaltýlmasý, toplum kesimleri arasýnda varolan bilgi uçurumunun kýsa vadede azaltýlmasý, 2013 yýlýna kadar da tamamen kaldýrýlmasý. Özellikle kadýnlarýn karþý karþýya kaldýðý fýrsat eþitsizliðinin ayný dönem içinde ortadan kaldýrýlarak rekabet avantajýna dönüþtürülebilmesi için gerekli yaklaþýmýn benimsenmesi ve hayata geçirilmesi, inovasyona dayalý kalkýnma ve büyüme modeli içinde kadýn iþgücünün aktif bir unsur olarak dikkate alýnmasý, ilk aþamada istihdama katýlým oranlarýnýn artýrýlmasý için gerekli yapýsal önlemlerin alýnmasý, kadýn istihdamýn teþvik edilmesi. Kadýnlarýn gerek eþitlik, gerekse geliþmeye katkýlarý açýsýndan konumlarýnýn Türkiye nin hedeflediði AB düzeyi ve ötesine ulaþtýrýlmasý. Çocuk yetiþtirmede birinci derecede etkinliðe sahip analarýn inovasyon konusunda öncelikle bilinçlendirilmesi; özetle tüm bu ve benzer eylemlerle kadýn iþgücünün inovasyon potansiyelinin harekete geçirilmesi; Dünyada yaþanan deðiþime yanýt verebilecek yeteneklerin geliþtirilmesi, bu yeteneklerin geliþtirilebilmesi için de gündemde olan projelerin desteklenmesi, gündemdeki projelerin yanýnda yeni projelerin hayata geçirilmesi; Ýnovasyon politikasýnýn yalýtýlmýþ bir ortamda gerçekleþmediðinin, tüm politikalarýn inovasyon politikasý ile iç içe olduðunun, bir baþka deyiþle; inovasyonun birbirinden koparýlmasý mümkün olmayacak parçalarýn oluþturduðu bir sistem olduðunun kabulü ile birlikte, inovasyonun sosyal ve ekonomik politikalarla bütünleþmesinin saðlanmasý; 32

29 Ýnovasyonun ana taþýyýcýlarýndan biri olan öncü ve disiplinler arasý bilimsel araþtýrmalarýn en üst düzeyde desteklenmesi; Ýnovasyon destek süreçlerinin merkezi destek ve karar süreçlerine katký saðlayacak; bu süreçleri tamamlayýp etkinleþtirecek bölgesel sistemler geliþtirilmesi; inovasyonun ülke çapýnda yönetiminde bölgesel yapýlanmanýn öne çýkarýlmasý ve Kalkýnma Ajanslarý ile iliþkilendirilmesi; Ýnovasyon ile ilgili bilinç ve farkýndalýðýn toplumun tüm kesimlerine yaygýnlaþtýrýlmasý; Ekonomik düzenin istikrarý ve öncelikle yolsuzluk ve haksýz rekabetin evrensel normlarda kabul edilebilecek en düþük düzeylere indirilmesi; fikri mülkiyet haklarýnýn yasama, yargý ve yürütme organlarýnca dikkatle korunmasý... 33

30 Kurumlar arasý Görev ve Sorumluluk Daðýlým Önerileri Konu Ýlgili Kurumlar Koordinasyon* Kritik Baþarý Faktörü Beklenen Sonuç Kalkýnma ve büyüme modeli için toplumsal mutabakatýn saðlanmasý Siyasi erk, Yüksek Planlama Kurulu, Devlet Planlama Teþkilatý, TÜBÝTAK, Yüksek Öðretim Kurulu, üniversiteler, meslek kuruluþlarý dahil ilgili sivil toplum kuruluþlarý Devlet Planlama Teþkilatý Etkin koordinasyon ve iletiþim, üst düzeyde sahiplenme, tüm katmanlarda sahiplenme, yönetim yeteneði Refah düzeyinde artýþ, iþsizlikte düþüþ, daha rekabetçi Türk iþletmeleri Özel sektör tarafýndan giriþim sermayesi fonlarýnýn kurulmasý Maliye Bakanlýðý, Devlet Planlama Teþkilatý, Sermaye Piyasasý Kurulu, Finansal sistem içindeki kurumlar, ilgili sivil toplum örgütleri Maliye Bakanlýðý ve Sermaye Piyasasý Kurumu ortaklýðý ile yýllarý arasýnda toplam 150 milyon ABD dolarý destek için etkin kaynak kullanýmý, mali sistemde inovasyon hakkýnda bilgilendirme, özel sektör kuruluþlarýný giriþim sermayesi hakkýnda bilgilendirme, ortaklýklara iliþkin anlayýþ deðiþikliði Giriþimciliðin artýrýlmasý, Türk kurumlarýnýn yönetim yeteneklerinin artýrýlmasý, inovasyona açýk bir yapýya sahip olabilmeleri Yukarýdaki tabloda, örnek olabilmesi amacýyla seçilmiþ Ana Unsurlar bölümünden bir, Ýnovasyonun Finansmaný bölümünden bir proje önerisi sunulmaktadýr. Tabloda, ilgili projeye iliþkin sorumluluk üstlenebilecek olan kurumlarla birlikte, proje önerilerinin hayata geçirilmesi için kritik baþarý faktörleri, beklenen sonuç gibi bilgiler yer almaktadýr. Özellikle ilgili kurumlarýn seçimi, ayrý ve çok özel bir çalýþmaya ihtiyaç göstermektedir. Tablo, öneriyle en yakýndan ilgili olabilecek kurumlarý kapsamaktadýr. UÝG, bu tablonun, Ýnovasyon Çerçeve Raporu ndaki tüm öneriler için uygulanmasýný önermektedir. * Koordinasyon görevi Türkiye deki mevcut yapý içinde önerilmektedir. Bununla beraber, inovasyonla ilgili bir sivil toplum örgütünün koordinatör görevi ile atanmasý yerinde olacaktýr. 34

31 Bir sonraki sayfada bulunan tabloda, yukarýda belirtilen ana unsurlara ve bu raporun ilerleyen bölümlerinde iþlenen ortam ve altyapý, finansman, insan kaynaðý ve yetenekler ve kamuda inovasyon konularý hakkýnda Ulusal Ýnovasyon Giriþimi nin genel deðerlendirmeleri ve geliþtirdikleri önerilerin bir bölümüne yer verilmektedir. Ýnovasyon için Gerekli Deðiþime Genel Bakýþ ( Dönemi) adý verilen, Ulusal Ýnovasyon Giriþimi nin bakýþ açýsý ile Türkiye nin inovasyon gündemini ortaya koyan sözkonusu tablo, Ýnovasyon Çerçeve Raporu hakkýnda okuyucuya genel bir fikir vermek için geliþtirilen önerilerin bir bölümünün özetinden oluþmaktadýr. Gerek tablo, gerekse de bundan sonraki bölüm, Çalýþma Gruplarý Raporunda gündeme getirilen önerilerin tümünü kapsamamaktadýr. Gruplarýmýzýn önerileri Ana Unsurlar, Altyapý ve Kamu, Odak Yetenekler, Ýnovasyonun Finansmaný ve Projeler baþlýðýnda deðerlendirilmiþ, içerik; Gruplarýn geliþtirdikleri önerilerin Gruplarýn isim ve çalýþma alanlarýndan baðýmsýz bir biçimde harmanlanarak düzenlenmiþtir. Bu özet çalýþmanýn dýþýnda, Çalýþma Gruplarý tarafýndan hazýrlanan genel deðerlendirmeler ve önerilerin tamamýna Türkçe içerikle projenin koordinasyonundan sorumlu olan TÜSÝAD-Sabancý Üniversitesi Rekabet Forumu nun web sitesinden ulaþmak mümkündür ( 35

32 Ana Unsurlar Ýnovasyon Ýçin Gerekli Deðiþime Genel Bakýþ ( Dönemi) Ýnovasyona dayalý kalkýnma ve büyüme modeli konusunda bir toplumsal mutabakatýn saðlanmasý Ýnovasyonun ülkenin sosyal ve ekonomik politikalarýnýn ayrýlmaz bir parçasý olarak kabulü ve kavramýn bu politikalarla bütünleþtirilmesi Kadýn iþgücünün inovasyon potansiyelini harekete geçirmek için istihdamýn teþvik edilmesi Ýnovasyonun ana taþýyýcýlarýndan biri olan öncü ve disiplinlerarasý bilimsel araþtýrmalarýn en üst düzeyde desteklenmesi Gençlerin akla dayalý ve sorgulamaya açýk bir ortamda inovasyonu ve yaratýcýlýðý geliþtiren ana bakýþ açýsýna sahip biçimde yapýlanmýþ eðitim almalarý Ýnovasyon destek süreçlerinin merkezi destek ve karar süreçlerine katký saðlayacak; bu süreçleri tamamlayýp etkinleþtirecek bölgesel sistemler geliþtirilmesi; inovasyonun ülke çapýnda yönetiminde bölgesel yapýlanmanýn öne çýkarýlmasý ve Kalkýnma Ajanslarý ile iliþkilendirilmesi Ýnovasyonla ilgili bilinç ve farkýndalýðýn toplumun tüm kesimlerine yaygýnlaþtýrýlmasý 36

33 Altyapý ve Kamu Hedefleri Ýnovasyon için Gerekli Deðiþime Genel Bakýþ ( Dönemi) Ýnovasyonun kurumsal çatýsý örgütlenmesinin saðlanmasý Baþbakan ýn liderliðinde Ulusal Ýnovasyon Yapýlanmasý nýn benimsenmesi Yerel paydaþlarýn katýldýðý Bölgesel Ýnovasyon Yapýlanmalarý nýn benimsenmesi Ýnovasyon alanýnda özel sektör, üniversite ve sivil toplumun tüm katmanlarýndan temsilin saðlandýðý bir Sivil Toplum Kuruluþu nun yapýlandýrýlmasý Kamu, özel sektör ve diðer kesimlerden kanaat liderlerinin sahiplendiði bir Ýnovasyon Liderler Aðý nýn oluþturulmasý Özel sektör kuruluþlarýnýn sahip olmasý gereken nitelikler Ulusal ölçekte iþ ortamýnýn inovasyonu destekler deðerlere ve yasal düzenlemelere sahip olmasý Riskli alanlara yapýlan yatýrýmlarýn teþvik edilmesi Ýnovasyona dayalý deðer yaratma modelinin benimsenmesi (detay için Ek e bakýnýz) Ýnovasyon arayüzlerinin yapýlandýrýlmasý Ýnovasyon Aktarým Merkezleri nin yapýlandýrýlmasý (Türkiye de kurulu örnekler için Ek e bakýnýz) Üniversitelerde Teknoloji Transfer Ofisleri nin kurulmasý Ýnkübatörlerin teknoloji geliþtirme bölgeleri dýþýnda da yaygýnlaþtýrýlmasý için teþviklerin düzenlemesi Að yapýlarýn önemi hakkýnda farkýndalýðýn yaratýlmasý, að yapýlarý için bir fon oluþturulmasý, baþarý örneklerinin paylaþýlmasý Ýnovasyonu hýzlandýracak bir Fikri Mülkiyet altyapýsýnýn oluþturulabilmesi için gerekli yasal düzenlemenin yapýlmasý, fikri haklarýn korunmasý, ayný zamanda fikri haklara iliþkin düzenlemelerin inovasyonun önüne geçmeyecek þekilde yapýlandýrýlmasý e-europe standartlarýnda bir geniþ bant BT altyapýsýnýn saðlanmasý Türkiye nin Ar-Ge yoðunluðu hedefine paralel olarak teþvik mekanizmalarýnýn çeþitlendirilmesi ve derinleþtirilmesi AB 7. Çerçeve Programýyla birlikte Rekabet ve Ýnovasyon Çerçeve Programlarýna Türkiye nin katýlýmýnýn saðlanmasý Üniversite-Sanayi iliþkilerini teþvik etmek için üniversitelerde mevcut döner sermaye düzeninin deðiþtirilerek kontratlý araþtýrma yapýlmasýna olanak verecek yasal ve mali düzenlemelerin yapýlmasý; ayný zamanda üniversitelerde inovasyonun önünü açmak amacý ile akademik yükseltme mevzuatýnda deðiþiklik yapýlmasý Gerek kamuda, gerek yerel yönetimlerde inovasyon süreçlerinin desteklenmesi; kamu tedarik politikalarýnýn inovasyon sürecini destekler þekilde yapýlandýrýlmasý

34 Odak Yetenekler Okul öncesi, ilk ve orta öðrenimde inovasyon kültürünün verilmesi; bu çerçevede Eðitim Reformu Giriþiminin geliþme ve sonuçlarýnýn dikkate alýnmasý. (kaynak için Ek e bakýnýz) Giriþimcilik eðitimlerinin yaygýn bir biçimde verilmesi için gerekli fonlarýn oluþturulmasý Üniversitelerde inovasyon yönelimli bir kültürün oluþabilmesi için; Öðrenme sürecinin ve üniversite yönetim biçiminin yeniden yapýlandýrýlmasý Müfredat içinde giriþimcilik, yaratýcýlýk ve inovasyon kavramlarýnýn yaygýn bir biçimde iþlenmesi Profesyonel lisansüstü programlarýn yapýlandýrýlmasý Araþtýrmacýlýðýn bir kariyer yolu olarak benimsenmesi; bunun için özlük haklarýný da içeren gerekli düzenleme ve teþvik sistemlerinin yapýlandýrýlmasý; araþtýrmacýlarýn üniversiteler, sivil toplum kuruluþlarý ve özel sektör arasýnda geçiþkenliðinin-hareketliliðinin saðlanmasý Yurtdýþýnda yaþayan vatandaþlarýmýzýn araþtýrmacý, giriþimci ve yönetici olarak Türkiye ye çekilmesi için gerekli olan teþvik sistemlerinin hayata geçirilmesi Kamu ve yerel yönetim çalýþanlarýnýn problem çözme, inovasyon, yaratýcýlýk ve etkin kaynak kullanýmý yeteneklerinin artýrýlmasý için belirtilen hedeflere özgü eðitim programlarýnýn yapýlandýrýlmasý 38

35 Ýnovasyonun Finansmaný döneminde öngörülen finansal destekler; Yýlda ortalama 1000 adet giriþimciye Çekirdek Giriþim Sermayesinin YTL bin tutarla saðlanmasý Erken Aþama Desteðinin yýlda ortalama 100 giriþimciye YTL bin gibi tutarlarda yapýlandýrýlarak sunulmasý Özel sektör tarafýndan Giriþim Sermayesi Fonlarýnýn kurulmasý amacýyla devletin her bir fon için en fazla 10 milyon ABD dolarý ve toplam 150 milyon ABD dolarý tahsis etmesi ve özel sektörün en az devletin tahsis ettiði tutar kadar kaynak ile fona katýlmasý (kaynak için Ek e bakýnýz) Yatýrýmcý kamu kurumlarý ve yerel yönetimlerin yatýrým bütçelerinden %2 payýn kendi sorunlarýnýn çözümüne yönelik giriþimciliði teþvik etmek amacýyla oluþturduklarý projeler için kaynak ayrýlmasý (ABD Small Business Innovation Research Modeli-kaynak için Ek e bakýnýz) Ýþ Melekleri yerel aðlarýnýn kurulmasý (business angels local network) Ýnovasyonun tüm paydaþlarýnýn içine alýndýðý, rekabet öncesinde geliþtirilecek ortak projelerin desteklenebilmesi için mekanizmalarýn oluþumu (Güvenli Sürüþ Projesi-kaynak için Ek e bakýnýz) 39