EVSEL KATI ATIK TOPLAMA VE TAŞIMA İŞKOLUNDA ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOŞULLARININ İYİLEŞTİRİLMESİ

Transkript

1 T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EVSEL KATI ATIK TOPLAMA VE TAŞIMA İŞKOLUNDA ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOŞULLARININ İYİLEŞTİRİLMESİ Cemal Burak YAŞAROĞLU İSG Uzman Yardımcısı

2 SUNUM İÇERİĞİ Giriş ve Amaç Genel Bilgiler Bulgular -Saha Araştırması 3T Risk Değerlendirmesi Çalışanlara Yönelik Anket Çalışması İş Kazası İstatistikleri -İyi Uygulama Örnekleri Öneriler Sonuç ve Değerlendirme Kaynaklar 2

3 GİRİŞ ve AMAÇ Katı Atık: Üreticisi tarafından atılmak istenen ve toplumun huzuru ile özellikle çevrenin korunması bakımından, düzenli bir şekilde bertaraf edilmesi gereken katı maddeler; katı atık olarak tanımlanmaktadır. Evsel katı atık (çöp) ise konutlardan atılan, tehlikeli ve zararlı katı atık kavramına girmeyen, bahçe, park ve piknik alanları gibi yerlerden gelen katı atıkları kapsamaktadır. 3

4 PEKİ GERÇEKTEN DURUM BÖYLE Mİ? Dünya Bankasının 2005 de yayınladığı rapor; evsel katı atıkların içerisinde tehlikeli ve zararlı olarak nitelendirilecek atık türlerinin mevcut olduğunu göstermektedir. 4

5 Atık Kaynağı Tipik Atık Üreticisi Atık Türü vsel Müstakil ve Çok Aileli Konutlar Yiyecek artığı, karton, plastik, tekstil, deri, bahçe artığı, ağaç, şişe, metal, kül, özel atık (yığma atık, tüketici elektroniği, beyaz eşyalar, piller, yakıt, lastikler), evsel tehlikeli atıklar ndüstriyel Hafif ve Ağır İmalat, Fabrikasyon, İnşaat Alanı, Enerji Üretim Tesisleri, Kimya Tesisleri Temizlik atıkları, paketleme, yiyecek artığı, inşaat-yıkım malzemeleri, tehlikeli atıklar, küller, özel atıklar icari Mağazalar, Oteller, Restoranlar, Marketler, Ofis Binaları Kağıt, karton, plastik, tahta, yiyecek artığı, şişe, metal, özel atıklar, tehlikeli atıklar urumsal Hastaneler, Okullar, Cezaevleri, Hükümet Binaları Kağıt, karton, plastik, tahta, yiyecek artığı, şişe, metal, özel atıklar, tehlikeli atıklar apı-inşaat-yıkım Yeni İnşaat Alanları, Yol Bakım ve Onarımı, Restorasyon Alanları, Binaların Yıkımı Tahta, çelik, demir, beton, kum, çakıl vb. elediye Hizmetleri Sokak Temizleme, Çevre Düzenlemesi, Parklar, Plajlar, Diğer Rekreasyon Alanları, Su ve Atık Su Arıtma Tesisleri Yol süpürme, çevre düzenleme ve ağaç budama, park plaj ve diğer rekreasyon alanlarından çıkan genel atıklar, su ve atık su arıtma tesislerinden çıkan çamur roses Ağır ve Hafif İmalat, Rafineriler, Kimyasal Tesisler, Enerji Üretim Tesisleri, Maden Çıkarma ve İşleme Tesisleri Endüstriyel proses atıkları, hurda malzemeleri, cüruf, proses atıkları, harman atığı, üretim hatası ürünler Kaynak: Dünya Bankası (2005)) 5

6 Dolayısıyla evsel katı atık toplama ve taşıma iş kolunda çalışanların karşılaşacağı risk ve tehlikeler artmaktadır. 6

7 AMAÇ: Eldeki verileri değerlendirerek, mevcut riskleri ve ortaya çıkabilecek yeni riskleri belirleyerek, teknolojinin getirdiği imkanlardan da yararlanarak yeni bir yaklaşım ortaya koymaktır. 7

8 GENEL BİLGİLER Türkiye de ne yazık ki atık bilinci pek fazla gelişmiş değil. Atık ve çevre bilincinin geliştirilerek, çöpe atılmasının önlenmesi yani kaynağında ayırma işlemi, öncelikle katı atıkları taşımak ve bertaraf etmek için yapılan masrafları azaltmakta ve bu bertaraf etme işleminin temininden önce çöplüklerde veya atık toplama işlerinde çalışan insanların sağlığı açısından çok büyük önem taşımaktadır. 8

9 İnsanlarımız çöpü kaynağında ayırmadığı gibi, evsel katı atık sınıfına girmeyen maddeleri de çöplerle birlikte depolamaktadır. Bu da çöplerin toplanması ve taşınmasında görevli çalışanlar için sağlık açısından çok büyük riskler ortaya çıkarmaktadır. 9

10 BULGULAR SAHA ARAŞTIRMASI 3T Risk Değerlendirmesi: 3T RD Yöntemi modüler bir yapıya sahiptir. Her risk değerlendirmesinde kullanılması gereken 5 temel modülden oluşur. 10

11 3T Risk Değerlendirmesi: Temel modüller şu şekildedir: A. Kaza tehlikeleri B. Çalışma ortamındaki fiziksel faktörler C. Kimyasal ve biyolojik faktörler D. İşin kas-iskelet sistemini zorlayıcı faktörleri E. İşin psiko-sosyal faktörleri 11

12 3T Risk Değerlendirmesi: Özel modüller şu şekildedir: F. Genel trafikte araç kullanma G. Makineler H. İşyerinde güvenlik ve davranış kültürü I. İş sağlığı hizmetleri 12

13 3T Risk Matrisi: 13

14 3T Risk Değerlendirmesi: Her modülde belirlenen her bir risk için bir risk puanlaması yapılmalıdır. Risk Değerlendirmesi Matrisine göre her bir tehlike veya sorun için 1 ila 5 arası risk puanları belirlenmiştir. Risk puanı potansiyel şiddet ile kontrol önlemlerinin düzeyinin bir bileşkesidir. 14

15 3T Risk Değerlendirmesi: 5 4,5 4 3,5 3 4,4 3,3 Risk Modülleri Puan Grafiği 3, , , ,5 1 0,5 0 A B C D E F G H I Tavan Değer 15

16 A. Kaza Tehlikeleri: (Risk Skoru: 4,4/5) 16

17 17

18 18

19 19

20 B. Çalışma Ortamındaki Fiziksel Tehlikeler: (Risk Skoru: 3,3/5) Titreşim Termal konfor şartları Gürültü Aydınlatma Kesici ve Delici Cisimler Soğuk ve Sıcak Nesneler 20

21 C. Çalışma Ortamındaki Kimyasal ve Biyolojik Tehlikeler: (Risk Skoru: 3,7/5) Hava kirliliği (toz, toprak, gaz, duman vs.) Tehlikeli kimyasallar Bulaşıcı hastalık tehlikesi 21

22 D. Kas İskelet Sistemine Baskı Faktörü: (Risk Skoru: 4/5) Ağır yük kaldırma, indirme El ve kol ile tekrarlayan işler Aracın arkasında durma pozisyonu 22

23 23

24 24

25 25

26 Yük kaldırma, indirme NIOSH: Bir çöp toplayıcısı genellikle günde 4,7-11,2 ton aralığında bir çöpü elle kaldırır. 7 kg lık bir çöp poşetini tutmak veya poşetle yürümek, omurganın L5/S1 kısmına 3240 ile 5200 N arasında bir kuvvet binmesine neden olmaktadır. 22 kg ile 60 kg arasında bir çöp bulunan konteyneri çekmek veya itmek, omurganın L5/S1 kısmına 1510 ile 2650 N arasında bir kuvvet binmesine neden olmaktadır. NIOSH, omurganın L5/S1 kısmına uygulanacak kuvvetin 3400 N u geçmemesini tavsiye etmektedir. 26

27 27

28 E. Psiko-Sosyal Faktörler: (Risk Skoru: 2/5) Genel olarak gece geç saatlerde çalışılmaktadır. Belirli süre zarfında işin tamamlanması gerekmektedir. 28

29 F. Genel Trafikte Araç Kullanma: (Risk Skoru: 4/5) 29

30 Çalışanlara Yönelik Anket Çalışması: Satışlar Şoför Çöp Toplayıcı Meslek Grubuna Göre Dağılım 30

31 Satışlar İlkokul Ortaokul Lise 31

32 Seri Evet 81 Hayır 19 İşe Başlamadan Öce Tetanoz Aşısı Oldunuz Mu? 32

33 Satışlar İncinme/Burkulma Kırık/Çatlak Ezilme/Zedelenme Kesilme/Delinme 7 Son 1 Yıl İçerisinde Geçirilen Yaralanma Çeşitlerine Göre Dağılım 33

34 Satışlar Cilt Rahatsızlıkları 1 Solunum Sistemi Rahatsızlıkları Alerjiler Sindirim Sistemi Rahatsızlıkları 6 Kas İskelet Sistemi Rahatsızlıkları Son 1 Yıl İçerisinde Geçirilen Hastalık Çeşitlerine Göre Dağılım 34

35 Seri 1 20% 00% 100% 96,30% 100% 80% 60% 40% 20% 9,80% 0% Eldiven Solunum Koruyucu 0% Kulak Koruyucu Güvenlik Ayakkabısı Reflektör Yelek Çöp Toplayıcılarında KKD Kullanım Oranları (82) 35

36 Lütfen aşağıdaki tehlike etmenleriyle karşılaşma sıklığınıza 0 ile 5 arası puan veriniz. 0 Hiç 1 Çok az 2 Az 3 Orta düzeyde 4 Oldukça 5 Büyük ölçüde İş Esnasında Karşılaşılan Tehlike Etmenleri Gürültüye maruz kalma sıklığı: O O O O O O Titreşime maruz kalma sıklığı: O O O O O O Yetersiz aydınlatma koşullarında çalışma sıklığı: O O O O O O Sıcağa ve soğuğa maruz kalma sıklığı: O O O O O O Ağır yük kaldırma işlerine maruz kalma sıklığı: O O O O O O Egzoz gazı ve diğer gazlara maruz kalma sıklığı: O O O O O O Toza maruz kalma sıklığı: O O O O O O Kesici ve delici cisimlere maruz kalma sıklığı: O O O O O O Hijyen atıklarından etkilenme sıklığı: O O O O O O 36 Yabani hayvan, haşerelerle karşılaşma sıklığı: O O O O O O

37 Seri ,4 1,9 2,2 3,4 3,3 2,6 3,6 3,2 2, İş Esnasında Karşılaşılan Tehlike Etmenleri 37

38 Seri ,6 3,9 4 3, ,5 2 2,3 2,9 2,8 2, İş Esnasında Karşılaşılan Tehlike Etmenleri (Çöp Toplayıcıları) 38

39 5 4 Seri ,8 1,3 1,8 2,2 0,4 1,4 1,7 0,4 0,6 0,4 0 İş Esnasında Karşılaşılan Tehlike Etmenleri (Şoförler) 39

40 İş Kazası İstatistikleri: YABANCI CİSİM GİRMESİ 7% KİMYASAL ZEHİRLENME 1% SICAĞA BAĞLI YANIKLAR - FİZİKSEL 3% KİMYASAL YANIKLAR 5% GENEL VUCÜT TRAVMASI 22% EKLEM AĞRILARI 5% KESİĞE BAĞLI TRAVMA 16% KIRKLI ve / veya ÇIKIKLI TRAVMA 41% 2013 yılı iş kazası verileri (Toplam iş kazası sayısı: 76) 40

41 İyi Uygulama Örnekleri: Vakum Teknolojisi Vakum teknolojili çöp toplama sistemi 41

42 İyi Uygulama Örnekleri: Vakum Teknolojisi Yeraltı depolama sistemi 42

43 İyi Uygulama Örnekleri: Vakum Teknolojisi Mobil çöp toplama sistemi 43

44 İyi Uygulama Örnekleri: Otomatik Çöp Toplama Teknolojisi Otomatik çöp toplama sistemi 44

45 İyi Uygulama Örnekleri: Otomatik Çöp Toplama Teknolojisi Daldırmalı çöp konteyneri sistemi 45

46 İyi Uygulama Örnekleri: Çok Amaçlı Çöp Aracı (ÇAÇA) Daldırmalı çöp konteyneri sistemi 46

47 Çok Amaçlı Çöp Aracı (ÇAÇA) Daldırmalı çöp konteyneri sistemi 47

48 ÖNERİLER İSG Açısından Getirilen Öneriler: Elle kaldırma/taşıma Çöp toplama araçları ve trafik Gürültü ve titreşim Aydınlatma Termal konfor şartları 48

49 İSG Açısından Getirilen Öneriler: Atık pil toplama kutuları Atık pil toplama kutusu ve aracı Bilinçlendirme Daha fazla atık kutusu 49

50 İSG Açısından Getirilen Öneriler: Evsel tehlikeli kimyasallar Toz ve hava kirleticileri Kesici ve delici cisimler Hayvanlar ve haşereler 50

51 İSG Açısından Getirilen Öneriler: Tıbbi enjektörler Güvenlik kilidi aktifleştirilmiş ucu kapalı enjektör 51

52 SONUÇ ve DEĞERLENDİRME İyi uygulama örneklerinde gördüğümüz yeni teknolojilerin, çöp toplayıcıları için iş sağlığı ve güvenliği koşullarının iyileştirilmesi adına birçok risk etmenini ortadan kaldırması sebebiyle uygulanmasında çok büyük yararlar vardır. 52

53 SONUÇ ve DEĞERLENDİRME Evsel katı atık toplama ve taşıma işkolunda çalışanların iş sağlığı ve güvenliği koşullarının iyileştirilmesi, teknolojideki ilerlemelerin, yeniliklerin getirdiği avantajlarla sağlanacağı gibi, vatandaşlarımızın kazanacağı atık bilinci ile de sağlanacaktır. Atık bilinci, öncelikli olarak, atık üretiminin azaltılması ve geri dönüşümün yaygınlaşması ile başlamalıdır. 53

54 SONUÇ ve DEĞERLENDİRME Atık bilincinin bir diğer argümanı ise, atıkların türlerine göre depolanmasıdır. Her türlü atığı evsel atıklarla birlikte depolamamız, çöp toplayıcıları açısında ciddi problemler ortaya çıkarmaktadır. Merkezi ve mahalli otoriteler, atık bilincinin yerleştirilmesi için çok daha fazla kampanya üretmeli, daha çok sayıda vatandaşımıza ulaşılmalıdır. Atık bilinci için ulusal kanallarda, özellikle akşam kuşağında bilgilendirme amaçlı yayınlar yapılmalıdır. 54

55 KAYNAKLAR Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete: tarih ve sayı Solid Waste Management Health and Safety Risks: Epidemiology and Assessment to Support Risk Reduction, March e

56 TEŞEKKÜRLER 56