Dünya da ve Türkiye de Beklentileri Gelişmeler. Doç.Dr.Işın Çelebi 24 Ekim 2015

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Dünya da ve Türkiye de Beklentileri Gelişmeler. Doç.Dr.Işın Çelebi 24 Ekim 2015"

Kelebek Ölmez
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Dünya da ve Türkiye de Beklentileri Gelişmeler Doç.Dr.Işın Çelebi 24 Ekim

2 Giriş Tüm Şehitlerimizin Ailelerine ve Ülkemize Başsağlığı Dilerken Kimya alanında Nobel kazanan Prof.Dr.AZİZ SANCAR a Teşekkür Ediyorum. Yaman bir Çelişki AZİZ SANCAR NE DİYOR? ROL MODEL Olmalıyız! Türkiye ye BİLİM Lazım, Bilim e önem verilmeli diyor Cem Kozlu da Kalkınmanın bir diğer göstergesi, uluslararası alanda sanatçı, sporcu ve kültür adamı sayısıdır demişti. Örnek; Gürer Aykal Orhan Pamuk Arda Turan Biz bu insanların yeterince kıymetini biliyor muyuz? 2

3 Türkiye Nereden Nereye 3

4 Yıllarında DÜNYA NIN GÖRÜNÜMÜ ; a) Durgunluk deflasyon tehlikesi (fiyatların genel düzeyinde sürekli düşüş eğilimi)devam ediyor. b) Yükselen Pazarlardan kaynak çıkışı hızlanıyor (Gelişen Ekon) (Tablo 1) 4

5 Tablo 1 GSYH Büyüme Hızları (%) Yıllar Dünya Ekonomisi Gelişmiş Ülke Yükselen Pazar (Yükselen Pazarlarda büyüme hızı 2010 dan bu yana (son beş yıldır) düşüşünü sürdürüyor) Kaynak : IMF 5

6 Ne Anlatmak İstiyorum 1. Dünya Ekonomisi ve Gelişmiş Ülkeler yeterli büyüyemiyor. 2. Enerji ve Emtia Fiyatları düşüşü sonucu Deflasyon tehlikesi artıyor yılı ve sonrası uzun bir Durgunluk Dönemi olabilir. 6

7 2008 de Başlayan Küresel Krizin Etkileri Devam Ediyor Dünya Ekonomisi Normalleşemiyor 7

8 Neden Çünkü Küresel Kriz Üç Aşamalı Değerlendiriliyor a. ( ) yıllarındaki likidite artışı ile yükselen pazarlara kaynak girişinin hızlanması, b. ABD ve İngiltere de devam eden sorunlar, c. Çin den başlayan ekonomik yavaşlama 8

9 1. ( ) Yıllarında AB de başlayan euro bölgesi krizi (İtalya,İspanya,Portekiz, Yunanistan) derinleşiyor ve sonrasında Çin başta olmak üzere Yükselen Ülkeler krizi yaşanıyor ve yaşanacak (Son aylarda kaynak çıkışı başladı, faizler artıyor ve büyüme düşüyor.) (D/2) 3. Risk Artıyor. (D/3) 4. İklim değişikliği ve kentleşme sorunları büyüyor 5. Heryerde barış ve huzur arıyoruz. 9

10 Küresel bol para dönemi D/2 Merkez Bankası Varlı kları ABD Avrupa Japonya İngiltere mlr $ 1,337 trl 113 trl 100 mlr ,471 trl $ 2,360 trl 332 trl 405 mlr Değişim 5 kat 2 kat 3 kat 4 kat Miktar Genişlemesi Δ $ 3.5 tlr 1.4 tlr 2.3 trl 0.5 trl Para Girişi = 7.8 trilyon $ 10

11 Gelişen ülkelerde kırılganlık teması.. Küresel sermaye neyi inceliyor? D/3 KIRILGANLIK RİSK Temel Ekonomik Veriler Büyüme TÜFE Yatırımlar/GSYH Kredi Büyümesi 1 Ukrayna 2 Brezilya 3 Venezuela 4 Arjantin Mali Görünüm Kamu Borcu Değişimi/GSYH Faiz Dışı Dengel/GSYH Net Kamu Borcu/GSYH Bütçe Dengesi/GSYH 5 Türkiye 6 Güney Afrika 7 Meksika 8 Polonya 9 Rusya 10 Macaristan Cari Hesap Verileri Cari Denge/GSYH Rezervler/Cari Ödemeler Dış Borçlanma/ Cari Alacaklar Doğrudan Yatırımlar/GSY H 11 Bulgaristan 12 Kolombiya 13 Malezya 14 Hindistan 15 Romanya 16 Şili Dış Makro Denge Yükümlülükler/ Cari Alacaklar Dış Borçluluk/Cari Alacaklar 17 Endonezya 18 Peru 19 Tayland 20 Filipinler 21 Çin 11

12 İstenen Büyüme Gerçekleşmiyor Dünya da Petrol ve Emtia Fiyatları Düşüyor Yükselen Pazar Ekonomilerinde Resesyon tehlikesi Artıyor ÇİN deki Yavaşlama Çok Etkili Oluyor Bu Durum Küresel Deflasyon Riskini Arttırıyor 12

13 Koşullar Gelişen Ülkeler Aleyhine Dönüyor 2008 Sonrası Yükselen Pazar ülkelerinde Sadece reel sektör net 3 trilyon USD borçlandı Bugün gelen bu kaynaklar geri çıkıyor ve Reel Sektör bundan etkilenmeye başladı (D/4) 13

14 Koşullar gelişen ülkelerin aleyhine dönüyor D/4 Gelişen ülkelere sermaye akımları 2008 krizi seviyesinin altına inmiş durumda Bu yıl itibariyle 1988 den bu yana ilk kez gelişen ülkelerden net sermaye çıkışları yaşanıyor 2014 teki 32 milyar $ lık girişin ardından, IIF tahminlerine göre 2015 te 540 milyar $ ta ise 306 milyar $ çıkış olacak 14

15 Yükselen Pazar Ülkelerinde Risk Artıyor Zorluklar ve Riskler Yükseliyor Sermaye Çıkışı Hızlanıyor Bu durum Rusya,Brezilya,Güney Afrika,Endonezya, Meksika ve Türkiye yi ZORLAYACAK Türkiye ve Çin, şirket bazında en fazla Borçlanan Ülkeler 15

16 Bu Süreçten En Çok Kim Etkilenir? 1) Cari Açıkları Büyük olan ülkeler 2) Makro Politikaları dalgalanan istikrarsız ekonomiler 3) Aşırı borçlanan ve açık pozisyon taşıyan kuruluşlar 4) Siyasi Belirsizlik ve istikrarsızlık ortamı devam eden ülkeler 16

17 Nasıl Bir Dünya SözKonusu 1. DÜNYA Çok hızlı değişmekte olup, BİLGİ REKABETİ etki olmakta 2. Uzun Vadeli Durgunluğun Kalıcı Olma Tehlikesi bulunuyor. 3. Genişlemeli Maliye Politikalarına İhtiyaç var. 4. DÜNYA DURAKLAMA SÜRECİNDE KÜRESEL Resesyon Dönemine Geçebilir. (GSMH %2 altı) 5. DÜNYA da RİSKler ve SORUNlar artıyor 6. Yükselen Pazar ülkelerinde Beş Yıldır büyüme geriliyor 7. ÇİN deki Gerileme Ciddi Sorun haline gelecektir. 8. Yükselen Pazar ülkelerindeki şirketlerin toplam borçları 23.7 trilyon usd çıktı. 9.BELİRSİZLİKLER, Çatışmalar, KRİZ ORTAMLARI ön plana çıkmaktadır. 17

18 Türkiye deki Siyasi Ortam Nasıl Olur? 1) Son İki yılda 4 Seçim yaşandı 2) Ekim 2015 de Ekonominin kötü yönetildiğini söyleyen seçmen oranı yüzde 64. Bu oran nisan 2014 de yüzde 46 idi 3) Seçim döneminden Yönetim Dönemine geçme isteği var 4) Partiler arası seçmen akışkanlığı görülmemekte 5) Yapılan araştırmalarda seçmenlerin yüzde 80 inin kararının netleşmiş olduğu anlaşılıyor. 18

19 6) Kitlenme ve Karamsarlık Artıyor 7) Oy Verme Davranışı ile ekonomik göstergeler arasında yoğun bir ilişki bulunuyor. 8) Yapılan araştırmalarda terör sorunu yüzde 47 ile ilk sırada, ekonomik sıkıntılar ise yüzde 18 ile ikinci sırada yer alıyor. 9) Seçmenin yüzde 56 sı Suriye politikasını başarısız buluyor. 19

20 Tüketici Güven Endeksi ve İşsizlik Oranı ile Oy Verme Davranışı İlişkili (%85 90) Regrasyon Analizi Y = α X 1-2.4X 2 İktidar Partisi Oy Oranı Tüketici Güven Endeksi İşsizlik Oranı 20

21 Gelecek Bazı Sorunlar 1. İklim Değişikliği ve Çevre Sorunları 2. Kentleşme ve Gelir Dağılımı 3. Eğitimin Kalitesi ve BİLGİ Rekabeti 4. Dış Politikada Güven ve İstikrar Sağlanması 21

22 Türkiye de Ne Olabilir? 1. ( ) döneminde Yükselen Pazar Ülkelerine Yönelen Yabancı Kaynaklar Türkiye nin Önemli bir İVME kazanmasına neden oldular Ancak bunların geri çıkışını yaşayabiliriz T/1 22

23 Son 13 yılın karnesi T /1 BÜTÇE DENGESİ (%GSYH) TÜFE (%) KAMU BORCU (%GSYH) Seçilmiş Gelişen Ülkeler Türkiye Seçilmiş Gelişen Ülkeler Türkiye Seçilmiş Gelişen Ülkeler Türkiye TASARRUF ORANI (%GSYH) Seçilmiş Gelişen Ülkeler Türkiye Seçilmiş Gelişen Ülkeler CARİ AÇIK (%GSYH) Türkiye Seçilmiş Gelişen Ülkeler DIŞ BORÇ (%GSYH) Türkiye *Seçilmiş gelişen ülkeler; Brezilya. Macaristan. Hindistan. Meksika. Polonya. Rusya ve Güney Afrika yı kapsamaktadır. Kötü İyi

24 1. Bu durum ; 1) Belirli bir dönem daha devam etti 2) 2010 ve sonrası likidite genişlemesi durunca Türkiye bundan olumsuz etkilendi. (T/2) 3) Türkiye den net döviz çıkışı başladı, GSMH artışı (büyüme) yüzde 3 ün altına geriledi. 4) Net döviz rezervleri 25 milyar USD eridi (T/3) 5) 2008 yılından bu yana kişi başına Milli gelir 10 bin dolar düzeyine takıldı. 24

25 Türkiye de Ekonomik açıdan iki farklı dönem T / Vergi ve harcama reformları Mali disiplin ve özelleştirme uygulamaları Avrupa Birliği entegrasyon reformları Bağımsız kurumlar BDDK, TCMB Kriz Sonrası 200 Türkiye Gelişen Ülkeler mlr $ 19.5 trl $ mlr $ 30.5 trl $ 50 Gelişen Ülkeler GSYH ($) Türkiye GSYH ($) Değişim % 9.5 %

26 Kırılganlık asıl fiyatlanan faktör... TL de kalıcı değerlenme zor... T /3

27 Türkiye de 2016 Yılında sonrasında kolay borçlanma imkanı bulan Yükselen Piyasalardan kaynak çıkışı, yılı sonrasında başlayan durgunluk süreci devam edecek. (T/4) 27

28 Makro Projeksiyonlar T/4 Büyüme Enflasyon Cari Açı k % 2.6 % 2.8 % 8.3 % 7.5 % 5.6 % Beklenen Küresel Makro Getiriler Senaryolar 2 Yıllık Faiz 10 Yıllık Faiz USD / TL Bist100 Pozitif Senaryo %12.2 %9.5 %10.0 %12.4 % % Mevcut Baz Senaryo Seviyeler %10.8 %12.3 %9.3 %10.4 %11.8 %3.1 % %1.1 Negatif Senaryo %15.5 %5.9 %14.0 %8.3 % %11.9

29 Büyüme (%) T,2 Yükselen Pazar Türkiye (%) GSYH Milyar$ Kişi Başına $ , , , , , , , , , ,

30 Türkiye de Resesyon Süreci Devam Edebilir 1. Reel Sektör kuruluşlarının açık pozisyonu artıyor. Rusya, Brezilya, Çin ve Türkiye resesyon sürecini yaşıyor. 2. Türkiye de a) Rekabet gücü ve b) İç tasarruf oranı zayıflıyor 3. Bu nedenle Türkiye nin KIRILGANLIĞI yükseliyor 4. Türkiye de bozulma 2010 yılı sonrasında başladı. 30

31 SONUÇ KÜRESEL KRİZ VE TÜRKİYE YE ETKİSİ Krizi Eylül de başladı 2. Lehman Brothers Eylül 2008 de iflas etti Eylülünden bu yana Yunanistan ve İspanya da işsizlik oranı yüzde 20 nin üzerine çıktı 4. FED; miktar kolaylaştırması ile Piyasalar için likidite genişlemesi yaptı 5. ÇİN Renimbi (Yerel Para) devalue etti. Çin ekonomisini yenilemedi 6. Yükselen Piyasalardan sermaye kaçışı hızlanıyor. 7. Reel ekonomide gerçek büyüme olmadan, Ekonomik sistemin sanal olarak aşırı finansallaşması sıkıntı yaratıyor. 8. Avrupa da UZUN VADELİ FAİZLERİN seyri ilginç Negatif faiz uygulaması çok dikkat çekici 9. Reel Ekonomik Gerçekler gözardı edilmemeli önemli olan üretim limitleri 10. Reel ekonominin şartları cari işlemler açığı, bunun Milli gelire oranı aşıyorsa kırılganlık artıyor. 11. Borç krizini tetikleyen küresel sıcak para harekatı ve faiz oranları çok dalgalanıyor. 31

32 Risk Matrixi 32

33 Türkiye Nereden Nereye 33

Benzer belgeler

AB Krizi ve TCMB Para Politikası

AB Krizi ve TCMB Para Politikası Erdem Başçı Başkan 28 Haziran 2012 Stratejik Düşünce Enstitüsü, Ankara Sunum Planı I. Küresel Ekonomik Gelişmeler II. Yeni Politika Çerçevesi III. Dengelenme IV. Büyüme