Sosyo Ekonomi. İkiz Açıklar Hipotezi: Teorik Çerçeve ve Hipoteze Yönelik Yaklaşımlar. Twin Deficit Hypothesis: Theoretical Framework and Approaches

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Sosyo Ekonomi. İkiz Açıklar Hipotezi: Teorik Çerçeve ve Hipoteze Yönelik Yaklaşımlar. Twin Deficit Hypothesis: Theoretical Framework and Approaches"

Transkript

1 Sosyoekonomi / / Ahmet Atilla UĞUR & Pelin KARATAY Sosyo Ekonomi Ocak-Haziran İkiz Açıklar Hipotezi: Teorik Çerçeve ve Hipoteze Yönelik Yaklaşımlar Ahmet Atilla UĞUR augur@gantep.edu.tr Pelin KARATAY pkaratay@gantep.edu.tr Twin Deficit Hypothesis: Theoretical Framework and Approaches Abstract Twin deficit hypothesis is a phenomenon came up with there is a relation between budget deficit and current account deficit. Whether there is causality relation between these two means of evidence and, if there is a relation, searching course of causality is critically important. Actuality of twin deficit hypothesis and interaction between budget deficit and current account deficit is positive have been determinative at economic policies of open economies. There isn t a consensus at studies about twin deficit hypothesis. Coming upon is possible both Classical Approach which accepted actuality of theory and Ricardo s Equivalence Hypothesis which come up with there isn t a relation between budget deficit and current account deficit. Also Monetary Approach holds a place in studies about this caseuous. Key Words : Budget Deficit, Current Account Deficit, Twin Deficit Hypothesis. JEL Classification Codes : H62, F11, H30. Özet İkiz açıklar hipotezi, bütçe açıkları ile cari açıklar arasında bir ilişki olduğunu ileri sürmektedir. Bu iki kanıt arasındaki nedensellik ilişkisinin olup olmadığını, varsa nedenselliğin yönünü araştırmak büyük önem taşımaktadır. Dışa açık ekonomilerin ekonomi politikalarında ikiz açıklar hipotezinin varlığı ve bütçe açıkları ile cari açıklar arasındaki etkileşimin pozitif yönde olması belirleyici olmaktadır. İkiz açıklar hipotezi ile ilgili yapılan çalışmalarda, bir görüş birliği söz konusu değildir. Hem teorinin varlığını kabul eden Geleneksel Yaklaşımı destekleyen çalışmalara, hem de cari açık ve bütçe açığı arasında bir ilişki olmadığını ileri süren Ricardocu Eşdeğerlik Hipotezini destekleyen çalışmalara rastlamak mümkündür. Ayrıca Parasalcı Yaklaşım da bu konu ile ilgili çalışmalarda yer almaktadır. Anahtar Sözcükler : Bütçe Açığı, Cari Açık, İkiz Açıklar Hipotezi.

2 Ahmet Atilla UĞUR & Pelin KARATAY 102

3 İkiz Açıklar Hipotezi: Teorik Çerçeve ve Hipoteze Yönelik Yaklaşımlar 1. İkiz Açıklar Hipotezi Bir ülkede makroekonomik dengenin sağlanmasında güçlü bir role sahip olmakla beraber, iç ve dış dengeyi temsil eden en önemli iki gösterge bütçe açıkları ve cari açıklardır. İkiz açıklar hipotezi, bütçe açıkları ile cari açıklar arasında bir ilişki olduğunu ileri süren bir olgudur. Bu iki kanıt arasındaki nedensellik ilişkisinin olup-olmadığını, varsa nedenselliğin yönünü araştırmak büyük önem taşımaktadır. Dışa açık ekonomilerin ekonomi politikalarında ikiz açıklar hipotezinin varlığı ve bütçe açıkları ile cari açıklar arasındaki etkileşimin pozitif yönde olması belirleyici olmaktadır (Papadogonas ve Stournaras, 2006: 595). Bütçe ve dış ticaret değişkenleri arasındaki etkileşimin yönünün bilinmesi etkileşim içinde rol alan diğer makroekonomik değişkenlerin tespiti, ikiz açığın giderilmesi için uygulanacak politikalar açısından kritik öneme sahiptir (Zengin, 2000: 38). Her iki açığın giderilmesi için, tek başına para veya tek başına maliye politikasını uygulamak yeterli olmamaktadır. Genel politika, hem para hem de maliye politikalarının kombinasyonu ile ortaya çıkmalıdır. Çünkü her iki açığı tetikleyen ve bu açıkları birbiriyle ilişkilendiren işsizlik, enflasyon, yüksek orandaki borçlanma, döviz kurlarının yüksekliği vs gibi ekonomik sorunların çözülmesi, ekonomi politikalarının optimal kullanılması ile mümkün olmakta ve açıklarda düşüş sağlanabilmektedir (Klein, 2006: 675). Devletin gelir ve giderlerinin gelecek bir dönem için tahmin edildiği, gelirlerin toplanmasına ve giderlerin gerçekleşmesine izin ve yetki veren bütçe sistemine göre, bütçenin denk olması gerekmektedir (Aksoy, 1993: 219). Klasik iktisatçılar ve maliyeciler tarafından benimsenen bu ilke, 1929 daki ekonomik buhrana kadar geçerliliğini korusa da, bu tarihten sonra müdahaleci devlet anlayışı benimsenmiş ve devletin ekonomide artan rolü kamu harcamalarının da artmasına yol açmıştır. Kamu gelirlerinin artan kamu harcamalarını karşılayamaması ile de bütçe açıkları ortaya çıkmıştır (Özen, 2002: 1). İthal edilen mal ve hizmetlerin ihraç edilen mal ve hizmetlerden fazla çıkması sonucu ortaya çıkan cari işlemler bilançosu açığı konusunda da Klasik, Keynezyen ve Monetarist iktisat okulları tedavi edici farklı politikalar ortaya koymuşlardır. Dış açıkları önlemek için devalüasyon yapılması gerektiğini söyleyen Esneklikler Yaklaşımı, iktisat politikası aracı olarak döviz kurunun değer kazanmasını öngörmektedir. Keynezyen anlayış, dış açıkların gelir ve gider dengesizliği sonucu oluştuğunu ve söz konusu açıkların, uygulanacak maliye politikası ile giderilebileceğini savunmaktadır. Monetarist anlayışa göre ise, dış açıklara temelde aşırı para arzı neden olmakta ve bu yüzden kullanılacak politika aracı da para politikası olmak durumundadır (Utkulu, 2003: 46). 103

4 Ahmet Atilla UĞUR & Pelin KARATAY 2. Konu İle İlgili Literatür Araştırması Bütçe açıkları ve cari açıklar arasındaki ilişki konusundaki tartışmalar, 1970 li yıllarda ABD de başlamıştır. Bütçe açıkları ve dış ticaret açıkları, özellikle 1980 lerde ABD Devlet Başkanı Reagan döneminde aynı anda açık vermeye başlamış ve bu açıkların ikiz olup-olmadığı sorusunu akıllara getirmiştir (Salvatore, 2006: 1). Çalışmaların başlangıç aşamasında bütçe açıkları ile dış ticaret açıkları arasındaki ilişkiyi analiz ederken, 1990 lardan sonra yapılan çalışmalar derinlik kazanmış ve yapılan analizlere sermaye hareketleri de eklenmiş, bütçe açıkları ve cari açıklar arasındaki ilişki test edilmeye başlanmıştır. Bu yıllarda ve sonrasında çok sayıdaki araştırmacı farklı model ve yöntemler kullanarak ikiz açıklar arasındaki ilişkiyi analiz etmişlerdir. Ancak çalışma sonuçları konusunda bir görüş birliği sağlanamamıştır. Yani, bu konudaki deneysel analizler, herhangi bir uzlaşma sağlamada başarısız olmuştur. Kimi analizler gelişmekte olan ülkeleri analize katarken, kimileri gelişmiş ülkeleri seçmişlerdir. Bu ayrım da araştırma sonuçlarında farklı sonuçlar elde edilmiş olmasının diğer bir sebebi olmuştur (Günaydın, 2004:149). Yapılan çalışmalar bütçe açıklarından cari açıklara doğru olan bir nedensellik ilişkisinin olduğu geleneksel Keynesyen teoriyi kabul ettiği gibi, nedenselliğin yönünün cari açıklardan bütçe açıklarına doğru olduğunu da ortaya koymuştur. Keynesyen teorinin kabul ettiği nedenselliğin yönünün bütçe açıklarından cari açıklara doğru olduğunu savunan görüşün tersine nedenselliğin yönünün cari açıklardan bütçe açıklarına doğru olduğunu savunan diğer bir sonuca da ulaşılmıştır. Varılan bir diğer sonuç da, Ricardocu Eşdeğerlik Hipotezini kabul eden bütçe açıkları ve cari açıklar arasında nedenselliğin olmadığı sonucu olmuştur. Yapılan çalışmalardan en önemli olanlarından bahsedilirse; Darrat (1988), ABD ekonomisini 1960:1 1984:4 dönemini kapsayan üç aylık GSYİH a oranlanmış reel verilerle, Granger nedensellik testi uygulayarak hipotezi sınamıştır. Analizinde parasal taban, reel üretim, enflasyon, emek maliyeti, döviz kuru, faiz oranı gibi değişkenleri de kullanmıştır. Çalışmasının sonucunda hem bütçe açıklarından cari açıklara hem de cari açıklardan bütçe açıklarına doğru bir nedensellik ilişkisi tespit etmiştir. Enders ve Lee (1990), ABD ekonomisinin 1947:3 1987:1 dönemi için üçer aylık verilerle reel tüketim harcamaları, reel borçlar, reel faiz oranları, cari işlemler hesabı ve döviz kurları değişkenlerini içeren vektör otoregresyon (VAR) model kullanmışlardır. Model, bütçe açıklarının cari işlemler üzerinde bir etkisi olmadığını ileri süren hipotezi reddedememiştir. Feldstein (1992), 1980 dönemi sonrası ABD ekonomisi için uyguladığı çalışmasında bütçe açıkları ve cari açıkların her zaman birlikte açık vermediğini ortaya koymuştur. Gelişmekte olan ülkeler ile gelişmiş olan ülkelerde farklı sonuçlara 104

5 İkiz Açıklar Hipotezi: Teorik Çerçeve ve Hipoteze Yönelik Yaklaşımlar ulaşıldığını, yine kısa vadede ikiz açıklar hipotezinin varlığı doğrulanmamasına rağmen uzun vadede, teorinin varlığından söz edilebileceğini tespit etmiştir. Türkiye de bu konuda yapılan çalışmalar; Faik Bilgili ve Emre Bilgili (1998), Ahmet Zengin (2000), Kuştepeli (2001), Akbostancı ve Tunç (2002), Kutlar ve Şimşek (2001), Ata ve Yücel (2003), Utkulu (2004), Günaydın (2004), Ay, Karaçor, Mucuk, Erdoğan (2004), Aksu ve Başar (2005), Ünsal (2006), Timur (2006), Gök ve Altay, (2007), şeklindedir. Faik Bilgili ve Emre Bilgili (1998) geleneksel teoriyi test etmek üzere Türkiye, Singapur ve ABD için dönemini kapsayan regresyon analizi yapmışlardır. Analiz sonunda her üç ülke için bütçe açıklarının cari işlem açıkları üzerinde bir etkiye sahip olmadığı böylece Ricardocu Denklik Hipotezinin desteklendiği görüşünü ortaya koymuşlardır. Zengin (2000) çalışmasında, dönemi üçer aylık verileri kullanarak makro ekonomik modelleme vektör otoregresif (VAR) modeli uygulamıştır. Bütçe açığı, dış ticaret açığı, faiz oranı milli gelir, para arzı, döviz kuru modelde kullanılan değişkenler olmuştur. Elde edilen bulgular Geleneksel Yaklaşımı destekler nitelikte olmuştur. Bütçe açıkları doğrudan cari işlem açıklarını etkilerken aynı zamanda dolaylı olarak da cari işlem açıklarının etkisi altında olduğunu ortaya koymuştur. Kutlar ve Şimşek (2001) Türkiye de ikiz açıklar hipotezini Geleneksel ve Ricardocu Eşdeğerlik hipotezi çerçevesinde analiz etmeye çalışmışlardır dönemine ait üçer aylık verileri kullanarak iki değişkenli modellerle çalışmalarını gerçekleştirmişlerdir. Ampirik uygulamalar sonucu bütçe açıkları ve cari açıklar arasında nedensellik ilişkisinin varlığı doğrulanmış, koentegrasyon analizi uzun dönemde ilişki olduğunu göstermiştir. Kuştepeli (2001), dönemi için yıllık verilerle yaptığı çalışmasında Feldstein Zinciri nin Türkiye ekonomisi için geçerliliğini eş-bütünleşme testleri ile sınamış, ancak teorinin doğruluğunu kanıtlar sonuçlara rastlamamıştır. Akbostancı ve Tunç un (2002) çalışmasında ise dönemine ait veriler kullanılarak EMC (güç kalitesi ve harmonik analizi) ve koentegrasyon analizleri ile ikiz açıklar hipotezi Türkiye için test edilmiştir. Kısa dönem analizinde EMC kullanılmış ve kısa dönem için bütçe açıklarının cari açıkları kötüleştirdiği ortaya çıkmıştır. Koentegrasyon analizi ise uzun dönem için uygulanmış ve iki açık arasında bir nedensellik ilişkisi olduğunu doğrular bulgulara rastlanmıştır. Ancak nedenselliğin yönü konusunda bir sonuca rastlanmamıştır. Ata ve Yücel (2003) dönemine ait yıllık verileri kullanarak iki aşamalı Enger-Granger Nedensellik testini uygulamışlardır. Eş-bütünleşme analizi 105

6 Ahmet Atilla UĞUR & Pelin KARATAY göstermiştir ki, bütçe açıkları ile cari işlem açıkları arasında uzun dönemli bir ilişki vardır. Ayrıca, nedensellik analizinin sonuçlarına göre, birinci gecikmede bütçe açıklarından cari açıklara doğru, üçüncü ve yedinci gecikmede da cari açıklardan bütçe açıklarına doğru nedensellik bulunmuştur. Utkulu (2004) da Türkiye de yılları arasında bütçe açıkları ve cari açıklar arasındaki uzun dönemli ilişkiyi durağanlık testi, eş-bütünleşme testi ve hata düzeltme modelini kullanarak araştırmıştır. Çalışılan veri seti zaman serisi olduğu için zaman serilerinin gerektirdiği testler yapılarak söz konusu dönemde bütçe açıkları ve dış ticaret açıkları arasındaki teorik bağın varlığı deneysel olarak da iki yönlü olduğu sonucuna varılmıştır. Ay, Karaçor, Mucuk ve Erdoğan (2004) yaptıkları çalışmada, aylık verilerinden hareketle bu hipotezlerden hangisinin geçerli olduğunu Granger nedensellik testi ve regresyon analizi yardımıyla sınamışlardır. Analiz sonuçları Türkiye de ele alınan dönem itibariyle iki açık arasında karşılıklı ilişki bulunduğu, dolayısıyla Keynesyen Görüşün geçerli olduğunu yansıtmaktadır. Günaydın (2004), ikiz açıklar hipotezini Toda-Yamamoto testi çerçevesinde dönemini esas alarak Türkiye için test etmiştir. Ampirik çalışma sonucu bütçe açıkları ve cari açıklar arasında bir nedensellik ilişkisinin varlığını doğrular sonuçlara ulaşılmakla beraber nedenselliğin yönünün bütçe açıklarından cari açıklara doğru olduğu ortaya konulmuştur. Aksu ve Başar (2005) yılları için bütçe gelirlerinin giderlerine oranı, ithalatın ihracata oranı, reel efektif kur endeksi ve ABD dolarına uygulanan 1 ay vadeli döviz tevdiat hesabı faiz oranı değişkenlerini kullanarak uyguladıkları VAR analizi ve Granger nedensellik testi sonuçlarına göre hipotezin Türkiye için geçerliliğini ortaya koyan sonuçlara rastlamamışlardır. Timur (2006), bütçe açıkları ve cari açıklar arasındaki ilişkiyi Granger nedensellik testi uygulayarak dönemi için test etmiştir. Sonuçlar geleneksel yaklaşımı destekler nitelikte ortaya çıkmıştır. Ünsal (2006) dönemi verilerini kullanarak Granger nedensellik testi ve eş-bütünleşme analizi yapmıştır. Granger nedensellik testine göre, ödemeler bilançosu açıklarından kamu açıklarına doğru bir nedensellik ilişkisi ortaya konulurken, eşbütünleşme analizi sonuçlarına göre de iki değişken arasında kısa ve uzun dönemde bir denge ilişkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Gök ve Altay, (2007), çalışmalarında 1988:1 2005:12 dönemi için bütçe açıkları ve cari açıklar arasındaki ilişkiyi zaman serisi yaklaşımı kullanarak makroekonomik değişkenler arasında uzun dönemli ilişkinin varlığını eş-bütünleşme 106

7 İkiz Açıklar Hipotezi: Teorik Çerçeve ve Hipoteze Yönelik Yaklaşımlar testleri ile sınamışlardır. Makroekonomik değişkenler arasında meydana gelen dinamik geri beslemenin ve değişkenlerin birbirleri üzerine etkilerinin gözlenebilmesi amacıyla VAR yöntemi yardımıyla etki-tepki analizleri yapmışlardır. Çalışmanın sonucunda, İkiz Açıklar Hipotezi nin söz konusu dönem için uzun dönemde geçerli olmadığı ancak, kısa dönem için geçerli olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Bu güne kadar İkiz Açıklar Hipotezini test eden çalışmaları vardıkları sonuçlara göre toparlarsak aşağıdaki ayrımı yapabiliriz. 3. İkiz Açıklar Hipotezinin Teorik Çerçevesi İkiz Açıklar Hipotezi nin teorik çerçevesi milli gelir üzerinden oluşmaktadır. Hipotezi daha iyi analiz etmek için milli gelir tanımlamasının dikkatli incelenmesi gerekir. Basit anlamda dışa kapalı bir ekonomide Keynes in milli gelir (Y) modeli, tüketim (C), yatırım (I) ve kamu harcamaları (G) toplamından oluşur. Milli gelir için aşağıdaki eşitlik yazılabilir. Y= C + I + G (1) Ancak, gayrisafi yurtiçi hâsıla (GSYİH), bir yıl içerisinde üretilen tüm mal ve hizmetlerin nihai değeridir. Üretilen mal ve hizmetler, ülke içerisinde ticarete konu olabildiği gibi ülke dışında da ticarete konu olurlar. Dolayısıyla teorik çerçevenin oluşumunda açık ekonomilerde milli gelirin oluşumu bizim için önemlidir. Bu nedenle dış âlem gelir ve giderlerini de modele dâhil etmek gerekir. Böylece milli gelir için öncelikle tüketim, yatırım, kamu harcamaları ve cari ihracat (X) toplamından oluşan aşağıdaki eşitlik yazılabilir. Y= C + I + G + X (2) Söz konusu tüketim, yatırım, kamu harcamaları ülke sınırları içerisinde yapıldığı gibi ülke sınırları dışında da yapılır. Aynı zamanda ülke içerisindeki ekonomik faaliyetlere dışarıdan gelen harcama ve yatırımlar da konu olur. Bu nedenle milli gelir düzeyini belirlerken yabancı mal ve hizmet ithalini göz önünde bulundurup bu eşitlikten çıkarmak gerekir. Milli gelir aşağıdaki eşitlik haline dönüştürülür. C d, I d, G d iç ekonomiye konu olan tüketim, yatırım ve kamu harcamaları olmak üzere milli gelir bu değişkenlerle birlikte ihracat toplamından oluşur. Ancak yabancı mal ve hizmet ithali de düşünülürse, yabancı tüketim, yatırım ve kamu harcamalarını f f f (C + I + G ) milli gelirden çıkarmak gerekir. Y= C d + I d + G d + X (3) Y= (C-C f ) + (I-I f ) + (G-G f ) + X (4) 107

8 Ahmet Atilla UĞUR & Pelin KARATAY f f f Y= C + I + G+ X (C + I + G ) (5) Yabancı mal ve hizmet ithalinin ihracattan çıkarılması sonucu cari işlemler bilançosuna (current account) ulaşılır. f f f CA = X (C + I + G ) (6) Y= C+ I + G+ CA (7) C+I+G Yerel harcamalar CA Cari işlemler bilançosu (current account) Dolayısıyla cari işlemler bilançosunun açık vermesi (ithalatın ihracattan fazla olması) toplam talebin azalmasına ve milli gelirin düşmesine sebep olur. Cari işlemler bilançosunun fazla vermesi (ihracatın ithalattan fazla olması) ise toplam talebin artması sonucunu doğurur ve milli gelir düzeyine katkı sağlar. Öte yandan formül aşağıdaki şekle dönüştürüldüğünde, cari işlemler bilançosunun üretim düzeyi ve harcama düzeyi arasındaki farka eşit olduğu sonucu ortaya çıkar. CA= X - M =Y- (C+ I+ G) (8) Üretim düzeyi harcama düzeyinden fazla iken cari işlemler bilançosu fazla, harcama düzeyi üretim düzeyinden fazla olursa, cari işlemler bilançosu açık verir. Milli gelir analizine bir de tasarruflar cephesinden bakarsak bütçe açıklarının, cari açıklarla ilişkilendiğini görürüz. Bir başka deyişle, milli gelir dengede iken I = S olacağından 1 nolu formülde I yerine S konarak, aşağıdaki milli gelir eşitliği elde edilir. Y = C + S + G (9) Burada, tasarrufları çekersek, S = Y - C G olur. Eşitliğin sağ tarafına vergileri (T) ekleyip çıkardığımızda eşitliğin değeri değişmeyecektir. S = Y C T + (T G) (10) 108

9 S = (Y- C - T) + (T- G) İkiz Açıklar Hipotezi: Teorik Çerçeve ve Hipoteze Yönelik Yaklaşımlar Y- C - T özel tasarrufları ifade etmektedir. Özel tasarruflar, hane halkının vergi sonrası eline geçen kullanılabilir gelirinin harcanmadığı kısmıdır. S p = Y- C - T (11) T G ise kamu tasarruflarını ifade etmektedir. Kamu tasarrufu, kamunun harcama yerine tuttuğu vergi gelirleridir. S g = T G (12) Kamu ve özel tasarruf toplamı toplam tasarrufları oluşturur. S = S p + S g (13) Bu ilişkiden yola çıkarak, cari işlemler bilançosu ile milli tasarruflar arasında bir ilişki ortaya çıkar. Daha önce ulaşılan Y= C+ I + G+ CA eşitliğinden CA ı çekersek aşağıdaki eşitliğe ulaşılır. CA= Y- (C+ I + G) (14) Eşitlik aşağıdaki şekilde tekrar düzenlenirse yine daha önce ulaşılan S=Y-C-G eşitliği karşımıza çıkar. CA= (Y- C- G) - I (15) = S I (16) Görüldüğü gibi, bu eşitlik cari açık ve tasarruflar arasındaki etkileşimi ortaya çıkarmaktadır. Cari hesap = Milli Tasarruf Yatırım Cari hesap = Net yabancı yatırım Buradan ithalatı ihracatından daha fazla olan bir ülkenin milli tasarrufunun yatırımlarına göre daha düşük olduğu görülebilir. S = I + CA veya CA = S-I Bu eşitliklerden, cari işlemler açığının bir finansal sermaye akışını veya negatif net dış yatırımı ifade ettiği söylenebilir. Dolayısıyla, ülkeler yatırımları ya tasarruflarla, ya 109

10 Ahmet Atilla UĞUR & Pelin KARATAY da cari işlemler hesabı açığına eşit yabancı sermaye ile finanse edebilmektedirler. Tasarrufların yatırımlardan büyük olması durumunda (S>I), cari açık fazla verecek (CA>0) böylece, yatırımlar ve finansal sermaye dışarı akacaktır. Tersine (S<I) durumunda ise cari açık ortaya çıkacaktır. S p Toplam tasarrufları, kamu ve özel tasarruf şeklinde ayırırsak, cari açık için CA= + S g - I diyebiliriz. S g yerine konulursa eşitlik yeniden düzenlenmiş olur. S g = T G olduğundan, CA = S p - T + G I (17) = S p - I + G I = S p - I + BD (18) BD Bütçe açığı (budget deficit) (S p - I) özel tasarruf-yatırım farkını ifade ettiğine göre, bu ifade için de tasarruf açığı (SD) (saving deficit) denilebilir. Dolayısıyla eşitliğin son hali aşağıdaki gibi olur. CA = SD + BD Görüldüğü gibi, ikiz açıklar hipotezinin teorik çerçevesi içerisinde cari açıklar ile bütçe açıkları arasıda bir ilişki vardır. Yüksek bir kamu açığı, özel tasarruf ve özel yatırımlar arasındaki fark sıfır iken, negatif ödemeler bilançosu dengesine yol açar (Krugman and Obstfeld, 2006). 4. İkiz Açıklar Hipotezine Yönelik Yaklaşımlar Görüldüğü gibi, gerek bütçe açıklarına ve gerekse cari açıklara yönelik tartışmalar yeni değildir. Bu bağlamda bütçe açıkları ve cari açıklar arasındaki etkileşimden bahseden ikiz açıklar hipotezine yönelik farklı iki yaklaşım söz konusudur. Bunlardan Geleneksel Yaklaşım bütçe açıklarının cari açıklara neden olduğunu, Ricardocu Eşdeğerlik Hipotezi ise hipotezin geçersizliğini savunur. Bir de bu iki yaklaşıma ek olarak ikiz açıklar hipotezini ekonominin parasal boyutunu ele alarak farklı bir yöntemle açıklayan Parasalcı Yaklaşımdan söz edilebilir Geleneksel Yaklaşım (Mundell-Fleming Modeli Analizi) Geleneksel Yaklaşım, bütçe açıkları ile cari açıklar arasında kuvvetli bir korelasyon olduğunu iddia etmektedir. İkiz açıklar hipotezi, Keynezyen Teoriye 110

11 İkiz Açıklar Hipotezi: Teorik Çerçeve ve Hipoteze Yönelik Yaklaşımlar dayanmakta olup bu yaklaşıma göre, söz konusu açıklar arasındaki bağ çok kuvvetlidir. Geleneksel yaklaşım bu iki parametre arasındaki etkileşim konusunda iki çıkarımda bulunmaktadır. İlki; bütçe açıkları ve cari açıklar arasındaki ilişkinin pozitif olduğu, diğeri ise; ilişkinin yönünün bütçe açıklarından cari açıklara doğru olduğudur (Alkswani, 2000: 4). Geleneksel yaklaşım, Keynezyen IS-LM modeline dayalı olarak bütçe açıkları ve dış ticaret açıkları arasındaki pozitif ilişkiyi açıklamaktadır. Bütçe açığındaki artışlar, dış ticaret açığındaki bir artışa sebep olur hipotezi doğrudan Mundell-Fleming modelinden izlenebilir. Model makroekonomik denge için iç denge ile birlikte, dış dengenin de aynı anda sağlanmasını öngörmektedir. Mundell-Fleming modeli, Keynezyen IS-LM modeline sermaye hareketlerinde serbestlik varsayımı eklenerek geliştirilmiştir. Model, uluslar arası sermaye hareketlerinin serbest olması varsayımı altında farklı döviz kuru rejimlerinde, para ve maliye politikalarının sistematik bir şekilde analizini yaparak ekonomi literatürüne önemli katkı sağlamıştır (Günaydın, 2004:146). Mal piyasasında dengeyi gösteren IS, para piyasasında dengeyi gösteren LM dışa kapalı bir ekonomi için denge şartı sağlarken, dışa açık bir ekonomide bunlara dış dengede dengeyi ifade eden BP (ödemeler bilançosu dengesi) de katılmalıdır ki; bu noktada Mundell-Fleming modeli önem kazanmaktadır. Mundell-Fleming modeli, dışa açık küçük bir ekonomide toplam arzın tam esnek olduğu, fiyatlar genel düzeyinin dengede olduğu, bugünkü döviz kuru ile gelecek döviz kuru beklentilerinin aynı olması nedeniyle sınırsız sermeye hareketliliğinin olduğu, kısa dönemli bir model üzerine kurulmuştur (Ünsal, 2007: 65). Sermayenin hareketliliği varsayımı ile faiz oranları esnek olmaktadır. Eğer sermaye yüksek derecede hareketli ise, reel faiz oranı mali uyarıcıya karşı esnek değildir. Çünkü yurtdışından gelen fonlar, mali açığın yarattığı iç tasarruflar üzerindeki sızıntıyı baskılar. Bu sermaye akışı, ya nominal döviz kuru üzerinden (esnek döviz kuru varsayımı altında), ya da fiyatlar genel düzeyinde yükselme aracılığı ile reel döviz kurları üzerinde artış yönünde baskı yaratır (Anoruo ve Ramchander, 1998: 490). Her noktasında yatırım tasarruf eşitliğinin sağlandığı (I=S) IS eğrisi mal piyasasında değişik faiz oranları ve reel milli gelir düzeyi bileşenlerini verir. IS eğrisinin negatif eğimli olması, faiz oranları yükseldikçe yatırım-tasarruf eşitliğinin sağlandığı gelir seviyesinin düşmesi anlamına gelmektedir. Çünkü tasarruflar milli gelirin ve faiz oranlarının bir fonksiyonudur (S= f (Y,r)) ve pozitif yönlü ilişki vardır, milli gelir ve faiz oranı arttıkça tasarruflar da artar. Yatırımlar ise, faiz oranlarının bir fonksiyonudur (I= f (r)) ve negatif yönlü bir ilişki vardır, faiz oranları yükseldikçe yatırımlar azalır. Her noktasında para arz ve talebinin eşitlendiği (L=M) LM eğrisi ise, farklı gelir seviyelerinde faiz hadleri vasıtasıyla para arz ve talebinin dengelendiği pozitif eğimli bir eğri olup para piyasasındaki dengeyi ifade eder. Eğrinin pozitif eğimli olması faiz oranları yükseldikçe para arz ve talebi eşitliğinin sağlandığı gelir seviyesinin artacağını gösterir. Bunun sebebi, para arzının para otoritelerince belirlenmesi söz konusu iken, para talebinin 111

12 Ahmet Atilla UĞUR & Pelin KARATAY faiz oranları ve milli gelir seviyesine göre belirlenmesidir (L= f (Y, r)). Milli gelir seviyesi yükseldikçe para talebi artacaktır, yani pozitif yönlü ilişki vardır. Faiz oranları yükseldikçe, para talebi azalacaktır, ters yönlü ilişki mevcuttur (Stiglitz, 1996: 331). BP eğrisine gelince, veri döviz kuru ile ödemeler bilançosu dengesini sağlayan, faiz hadleri ve milli gelir düzeylerinin değişik bileşimlerini ifade etmektedir. Dış dengeyi ifade eden BP doğrusu pozitif eğimli olup, cari işlemler bilançosu ve sermaye bilançosu toplamından oluşmaktadır. Buna göre cari işlem bilançosu açığı sermaye bilançosu fazlası ile kapatılırsa ödemeler bilançosu dengededir. Bir başka deyişle, Ödemeler Bilançosu = Cari İşlemler Açığı + Sermaye Bilançosu Fazlası = 0 olması durumudur. Faiz oranları yükseldikçe, ülkeye daha büyük sermaye akışı olacağından ödemeler bilançosu daha yüksek bir milli gelir seviyesinde dengeye gelecektir. Bu doğrunun eğimi sermayenin faiz oranları farkına karşı duyarlılığına bağlıdır. Sermayenin faiz esnekliği yüksek olursa eğri yatıklaşır (Seyidoğlu, 2001: 510). Eğrinin sağı dış açığı, solu ise dış fazlayı ifade eder. Makroekonomik denge IS, LM ve BP parametrelerinin aynı anda dengeye gelmesiyle iç ve dış dengenin aynı anda sağlanması şeklinde gerçekleşir. Mundell-Fleming Modelinde ekonomide meydana gelen parasal genişleme veya mali genişleme ekonominin iç ve dış dengesini etkilemektedir. Dolayısıyla analizin daha doğru tespiti için her iki durumun da incelenmesi gerekmektedir. Kapalı bir ekonomide para ve maliye politikalarının özel tüketim ve özel yatırım üzerindeki etkisi tamdır. Ancak açık ekonomilerde bu politikaların etkisi sermaye hareketliliğinin derecesine bağlıdır. Model açık ekonomi ve tam sermaye hareketliliği varsayımı altında incelendiğinden para ve maliye politikalarının farklı etkileri söz konusu olmaktadır (Peeters, 1999: 579). Modele göre para ve maliye politikalarının etkinliğini sağlayan en önemli faktör döviz kurlarıdır (Anoruo ve Ramchander, 1998: 489). Bu nedenle hem mali genişlemenin hem de parasal genişlemenin sabit ve esnek döviz kurları çerçevesinde ayrıca incelenmesi önem kazanmaktadır ki; aşağıdaki bölümde bu incelemeler verilmiştir Mali Genişlemenin İç ve Dış Dengeye Etkisi Genişletici bir maliye politikasının uygulanması piyasada toplam talebin artması mal piyasası dengesi üzerinden iç denge ve sonrasında dış denge üzerinde değişme meydana getirecektir. Mali genişlemenin yol açtığı bütçe açığı, milli tasarruflar ve tüketimi etkileyerek, ithalat eğilimi çerçevesinde cari açığa sebep olmaktadır. Vergi oranlarının düşürülmesiyle ortaya çıkan bütçe açığı, faiz oranlarının yükselmesiyle milli tasarrufların azalmasına, harcanabilir gelirin artmasıyla da tüketim harcamalarının artmasına yol açmaktadır. Bu iki etkinin birleşmesiyle de cari açık ortaya çıkmaktadır dönemini kapsayan ABD ekonomisi için yapılan bir çalışmada, bütçe açığındaki her bir dolarlık artışın milli tasarruflar üzerinde 35 centlik azalışa (veya tüketim harcamalarında 35 centlik artışa), cari açıkta ise 30 centlik açığa yol açtığı ispatlanmıştır (Bartolini and Lahiri, 2006: 2). 112

13 İkiz Açıklar Hipotezi: Teorik Çerçeve ve Hipoteze Yönelik Yaklaşımlar Analizimize mali genişlemenin esnek kur sistemi çerçevesinde incelenmesiyle başlanır ve Mundell-Fleming modeli grafik üzerinde analiz edilmeye çalışılırsa, mal piyasasında (IS), para piyasasında (LM) ve ödemeler bilançosunda aynı anda dengenin sağlandığı nokta E noktası olmaktadır. Şekil 1 de görüldüğü gibi, denge noktasındaki milli gelir düzeyi Y, faiz oranı da r dir. Şekil: 1 Mundell-Fleming Analizi Ülkenin E denge noktasında ve Y milli gelir düzeyinde tam istihdam milli gelir düzeyini yakalayamadığını ve bunun için genişletici maliye politikası uyguladığını varsayalım. Bu durumda IS eğrisi sağa kayarak IS' konumuna gelir. Yeni denge noktası E' olarak belirlenir ve yeni milli gelir seviyesi Y' olurken, faiz oranı r' seviyesine yükselir. Faiz oranlarındaki yükseliş nedeniyle, E' denge noktası BP eğrisinin yukarısında kalmakta yani net sermaye akışını fazla vermektedir. Bunun sonucunda reel para değer kazanmakta ve BP eğrisi BP' seviyesine geçmektedir. Yerli paranın değer kazanması cari işlemler dengesinin kötüleşmesine ve IS' eğrisinin IS'' seviyesine gerilemesine sebep olmaktadır. Yerli paranın değer kazanması aynı zamanda ithalatın ucuzlamasına ve ülke içinde fiyatlar genel seviyesinin düşmesine neden olur. Fiyatların düşmesi durumunda para arzı sabitken LM eğrisi sağa kayar ve LM' seviyesine yükselir. Görüldüğü gibi nihai denge noktası IS'', LM' ve BP' bileşiminden oluşmaktadır. Bu denge noktasında, faiz oranı seviyesi r'' olurken, denge milli gelir seviyesi de Y'' olarak gerçekleşir. Genişletici maliye politikası uygulanması ilk aşamada, ülkenin para biriminin 113

14 Ahmet Atilla UĞUR & Pelin KARATAY reel olarak değer kazanmasına, dolayısıyla cari işlemler açığına ve sermaye akımlarına ve bütçe açıklarına neden olmaktadır (Salvatore, 2006: 706). Sonuç olarak, bu durum bütçe açıkları ve cari açıklar arasındaki ilişkiyi açıklamaktadır. Esnek döviz kuru rejiminde, bütçe açığındaki bir artış toplam talepte bir artışa sebep olacak ve iç reel faiz oranları üzerinde yukarıya doğru bir baskı yapacaktır. Faiz oranlarının yükselmesi ile sermaye girişleri artacak ve böylece ülke parası değer kazanacaktır. Dolayısıyla ülke parası cinsinden ihracat pahalılaşacak ithalat ucuzlayacaktır ve cari işlemler bilançosunda bozulma meydana gelecektir. Görüldüğü gibi Mundell- Fleming modeli hem esnek hem de sabit döviz kuru rejimlerinde, farklı iletim mekanizmalarıyla ikiz açıklar hipotezini geleneksel yaklaşım çerçevesinde desteklemekte, bütçe açığının cari açığa yol açtığını ifade etmektedir (Günaydın, 2004: 146). Bütçe açığı vererek mali genişlemenin gerçekleşmesi durumunda, bu açığın finansmanı para arzının arttırılması rezervlerin kullanılması şeklinde gerçekleşebilir. Çünkü sabit döviz kuru altında, para arzının denetimi para otoritelerinin denetiminde değildir. Dolayısıyla, ülke için ya borçlanmaya gitmek veya rezervleri kullanmak şeklinde iki seçim söz konusu olacaktır. Borçlanmaya gitmek cari açıklar ve bütçe açıkları arasındaki pozitif ilişkiyi daha güçlendirir (Vyshnyak, 2000: 9). Çünkü sabit döviz kuru rejiminde, mali teşvik daha yüksek reel gelir veya fiyatlar meydana getirir ve bu cari açıkların daha fazla açık vermesi demek olur (Günaydın, 2004: 146). Sabit döviz kuru geçerli iken ülke rezervlerinin aşırı kullanılması ülkeler arasındaki ödemeler dengesinde krize yol açar. Döviz rezervlerinin bütçe açığını finanse etmek için kullanılması durumunda ulusal para değer kazanacaktır. Bu durumda ulusal paranın devalüasyonu kaçınılmaz olacak ve sermaye kaçışları gerçekleşecek böylece, ödemeler dengesi krizi baş gösterecektir (Vyshnyak, 2000: 9). Geleneksel yaklaşımda, yüksek bütçe açıklarının cari açık üzerindeki etkisi, mal piyasası (reel döviz kuru yolu ile) ve sermaye hesabı (reel faiz oranı yolu ile) üzerinden iletilir (Papadogonas ve Stournaras 2006: 596). Diğer bir ifade ile mali genişleme sonucu oluşan bütçe açıklarının dış ticaret açıkları üzerinde doğrudan ve dolaylı olmak üzere iki tür etkisi söz konusudur (Timur, 2005: 47). i. Doğrudan etki (Keynesyen gelir harcama yaklaşımı) Keynezyen Gelir Harcama Yaklaşımına göre, kamu harcamalarının arttırılması, ya da vergilerin azaltılmasıyla kamu bütçe açıklarında bir artışın ortaya çıkması sonucu milli gelir uyarılacaktır. Uyarılan milli gelir sonucu ithalat oranında artış meydana gelecek ve cari açık ortaya çıkacaktır (Gök ve Altay, 2007: 188). Kamu harcamalarında bir artış, veya vergilerde azalma yolu ile genişletici maliye politikasının doğrudan etkisi üretim ve tüketim üzerinde pozitif etkide bulunarak 114

15 İkiz Açıklar Hipotezi: Teorik Çerçeve ve Hipoteze Yönelik Yaklaşımlar ulusal geliri arttırması ve böylece marjinal ithalat eğilimine bağlı olarak ithalatı arttırması söz konusu olur. İhracatta bir değişme yaşanmadığı varsayımıyla, bu durumda dış ticaretteki açık ulusal tasarruftaki düşüşe denk bir açık olacaktır. Bunun yanı sıra, faiz oranlarındaki yükselme, özel yatırımları ve özel tüketim harcamalarını olumsuz etkileyerek dışlama etkisine yol açacaktır. Bu durum yatırım-tasarruf eşitsizliğine sebep olur (Timur, 2005: 48). ii. Dolaylı etki (Feldstein zinciri) Genişletici maliye politikası, döviz kurunda meydana gelen değişmeler yolu ile dış ticaret açığı üzerinde dolaylı etkiye sahiptir. Feldstein Zinciri ne göre, kamunun bütçe açığı vermesi sonucu yerel faiz oranlarında yükselme olacak, faiz oranlarının yükselmesi ise, ülke içi yatırımı cazip hale getirerek ulusal paraya olan talebi ve dolayısıyla ulusal paranın değerini arttıracaktır (Gök ve Altay, 2007: 188). Bu durumda ithal edilen mallar ucuzlarken, ihraç edilen mallar pahalılaşmaktadır. Bu da ithalatın artmasına, ihracatın azalmasına yol açmakta ve cari işlemler bilançosu açık vermektedir. Dolayısıyla geleneksel yaklaşıma göre cari açıkların sebebi bütçe açıklarıdır. Feldstein zincirine göre işleyen bütçe açığı, cari açık arasındaki teorik ilişki sermaye hareketlerinin serbesti derecesine bağlıdır. Faiz oranlarının yükselmesi, yurtiçine akan sermaye girişlerini hızlandıracaktır. Ancak sermaye hareketliliği ne kadar yüksekse kısa vadeli sermaye girişi artacak ve ulusal paraya talep o kadar artmış olacaktır (Marinheiro, 2006: 8) Parasal Genişlemenin İç ve Dış Dengeye Etkisi Mundell-Fleming modeli farklı döviz kurlarında ekonomi politikalarının sistematik bir analizi olması nedeniyle, hem para hem de maliye politikaları çerçevesinde incelenmelidir. Yukarıda genişletici maliye politikası sonucu bütçe açıkları ve cari açıkların nasıl etkilendiği analiz edildikten sonra aynı analizin genişletici para politikası sonucu bütçe açıkları ve cari açıkları etkileme şekline bakmakta fayda vardır. Şekil 2 de de görüldüğü gibi IS, LM, ve BP dengesinin sağlandığı E noktası başlangıçtaki denge noktasıdır. Bu durumda, esnek döviz kuru varsayımı altında ekonomide genişletici para politikası uygulandığını varsayalım. LM eğrisi bu durumda LM' eğrisine dönüşecektir. Parasal genişlemenin arttırdığı piyasadaki para miktarı, döviz kurlarının yükselmesini, nominal gelir düzeyinin yükselmesini, ihracatın artarak, ithalatın azalmasını ve böylece cari işlemler bilançosunun iyileşmesini sağlar. Artan gelir IS eğrisinin IS' seviyesine kaymasına, yükselen döviz kurları ise; BP nin BP' eğrisine dönüşmesine yol açar. Fiyatlar genel seviyesinin değişmeyeceği varsayımı altında, para arzında meydana gelen artış faiz oranlarını düşürür ve nitekim r' seviyesine iner. Düşük faiz oranlarının etkisiyle yurtdışına 115

16 Ahmet Atilla UĞUR & Pelin KARATAY sermaye kaçışı söz konusu olur. Bu da dövize olan talebi arttıracağından dolayı döviz kurları yükselir. Şekil: 2 Parasal Genişleme Analizi LM LM BP BP IS Sabit döviz kurunun geçerli olması durumunda döviz kurlarının parasal genişlemeden etkilenmesi söz konusu olmayacaktır. Para otoritesi döviz kurlarını sabitlemek için rezervlerini kullanarak piyasadaki para arzını daraltacaktır. Dolayısıyla Mundell-Fleming modeline göre sabit kur rejimi geçerli iken parasal genişleme olması durumunda, bütçe açıkları ve cari açıklar arasında bir etkileşim meydana gelmemektedir (Benigno, 2007: 6 8) Ricardocu Eşdeğerlik Hipotezi Baro (1989) tarafından öne sürülen ikiz açıklar hipotezine karşı görüş, Ricardocu Eşdeğerlik Hipotezidir ki, bu hipotez cari açık ve bütçe açıkları arasındaki ilişkiyi reddetmektedir. Hipoteze göre, dış ticaret dengesi faiz oranları ve yatırım miktarı bütçe açığındaki değişmelerden etkilenmemektedir. Bu yaklaşım hane halkının davranışları üzerine yoğunlaşmaktadır. Baro ya göre, devlet kamu harcamalarını arttırırken vergileri arttırmazsa bütçe açığı meydana gelecektir. Bütçe açığı, açık borçlanma ile 116

17 İkiz Açıklar Hipotezi: Teorik Çerçeve ve Hipoteze Yönelik Yaklaşımlar finanse edilirse bu durumda bireyler, borç anapara ve faiz ödemeleri sırasında vergilerin zorunlu olarak arttırılacağını bilirler. Ricardocu Eşdeğerlik Hipotezinin bazı varsayımları söz konusudur (Bilgili ve Bilgili, 1998: 9): - Sermaye piyasası tam rekabettedir; - Tüketicilerin likidite kısıtı yoktur; - Herkesten götürü usulü vergi alınmaktadır; vergilerin bozucu etkisi yoktur; - Nesiller arası transferler söz konusudur; - Devletin geleceğe yönelik maliye politikası tam olarak belirgindir; - Bireyler rasyonel düşünmektedirler. Ricardocu eşdeğerlik hipotezini destekleyen çalışmaların çoğunda, devletin vergileme zamanlarını değiştirme yetkisini elinde bulundurması sebebiyle, cari açığı etkileme kabiliyetinin olduğu ifade edilmektedir (Normandin, 1999: 173). Hipoteze göre, vergilerde yapılacak bir indirim yoluyla oluşacak bütçe açığı, cari işlemler bilançosunu etkilemeyecektir. Sabit kamu harcamaları ve borçlanmada herhangi bir kısıtlamaya gidilmediği varsayımı altında, uygulanacak bir vergi indirimi, ileride bir vergi artırımı ile giderileceğinden cari vergilerdeki azalma planlanan tasarruf düzeyinde bir etkiye sahip olmayacaktır (Utkulu, 2003: 48). Çünkü bütçe açıkları ulusal tasarruf düzeyi ile ilişkisizdir; özel tasarruflardaki artışlar bütçe açıklarını dengeleyerek etkisiz hale getirir. Dolayısıyla bütçe açıklarının ekonomi üzerinde herhangi bir etkisi oluşmayacaktır (Şimşek, 2005: 2). Kamu otoritesinin, bütçe açığını borçlanma yoluyla kapatması durumunda ileride bu borcu geri ödeyebilmek için vergileri, vergi borcu ve faizi kadar arttıracaktır. Rasyonel düşünen bireyler, vergilerin azalması sonucu harcanabilir gelirlerindeki artışı tüketime değil, tasarrufa ayıracaklardır. Böylece Ricordocu Eşdeğerlik Hipotezine göre, kamunun genişletici maliye politikası izleyerek bütçe açığı vermesi, geleneksel yaklaşımdan farklı olarak bireylerin tüketim davranışlarını değiştirmemektedir (Gök ve Altay, 2007: 189). Rasyonel düşünen bireyler, alınan borçların ertelenen vergiler olduğunu bildikleri için, uzun dönemde, hükümetin toplam harcamaları toplam gelirlerine eşit olacaktır. Çünkü bütçe açıklarını finanse etmek için başvurulan iç borçlanma, toplam tasarruf/toplam refah düzeyini etkilememektedir. Bu sebeple bütçe açıkları faiz oranları, para talebi, yatırım harcamaları, cari açık gibi herhangi bir makroekonomik değişken üzerinde etkili değildir (Akbostancı ve Tunç, 2002: 3). Hükümet, bütçe açığını kapatmak için tahvil çıkarırsa, bu tahviller devlet tarafından vergilendirilen hane halkları için bir yükümlülük ortaya çıkarır. Varlıklar ve 117

18 Ahmet Atilla UĞUR & Pelin KARATAY yükümlülükler birbirini dengelerse, hane halkları harcanabilir gelirlerinde bir artış hissetmeyecek ve harcamalarını değiştirmeyeceklerdir. Toplam harcamayı etkilemeyen vergi indirimleri de, tasarruflar üzerinde bir etkiye sahip olmayacağı için, bütçe açıklarının tüketimle birlikte tasarrufları da etkilemesi söz konusu olmaz. Bütçe açığındaki değişme, tasarruflardaki değişme ile dengelenir. Sonuç olarak, faiz oranları istikrarlı olmaya devam eder. IS-LM modelinde, bütçe açıklarının artışı IS ve LM eğrilerini hareket ettirmez. Bu da tasarruf, tüketim, yatırım ve faiz oranlarının değişmeyeceği anlamına gelir (Vamvukas, 1998: 376). Günümüzde açıkların geçici ve sürekli olması durumuna göre, farklı etkilerin olduğu kabul edilmektedir. Geçici bütçe açıklarının finansmanında devlet borçlarının kullanılması, bireylerin servetlerini ve toplam talebi arttırıcı bir etki meydana getirmektedir. Bu durumda bütçe açıkları ortadan kalksa bile, toplam talep gerilemeyecektir. Bu sebeple, bir ekonomide toplam talebin yetersiz olması durumunda, en uygun bütçe politikası vergi indirimleri olacaktır. Bütçe açıklarının sürekli olması durumunda ise, ekonomik büyümenin artması önem kazanmaktadır (Şimşek, 2007: 55) Parasalcı Yaklaşım Parasalcı yaklaşım Geleneksel Yaklaşımda olduğu gibi bütçe açıkları ve cari açıklar arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğunu ve ilişkinin yönünün bütçe açıklarından cari açıklara doğru olduğunu ileri sürmektedir. Sadece farklı olarak ekonominin parasal boyutunu ele almaktadır. Ödemeler bilançosunda meydana gelen bir bozulma, para arzı ile para talebi dengesizliğinden kaynaklanmaktadır. Ödemeler bilançosunda meydana gelen bu bozulmalar ise kendiliğinden giderilebilir. Parasalcı yaklaşıma göre, parasal denge ile ödemeler bilançosu dengesi para arz ve talebine göre şekillenir. Para talebi sabitken para arzındaki bir artış, piyasadaki para miktarını ve harcamaları arttıracak, artan harcamalar ithalatı arttırarak, ihracatı azaltacak ve dış açığa neden olacaktır. Bu durumda Merkez Bankası, dış açığı azaltmak için rezervlerini kullanacaktır. Resmi rezervlerdeki azalma, parasal tabanı daraltacaktır. Bu durumda yabancı menkul kıymetlere ve mallara talep azalacak ve böylece ödemeler dengesi sağlanacaktır. Para arzının daralması durumunda ise, mekanizma tersine işleyecek ve dış fazla oluşacaktır. Dış fazlayla birlikte resmi rezervler hesabı fazla verir ve döviz kurları düşer. Bu kez Merkez Bankası piyasadaki yerli para miktarını arttırmak için piyasadan döviz satın alır. Artan para miktarına paralel olarak yurtdışı menkul kıymetlere talep artar ve dış fazla eritilmiş olur. Parasalcı yaklaşımda görüldüğü gibi bütçe açıkları ve cari açıklar arasında bir ilişki kurulurken temel alınan parametre net dış varlıklardır (Ünsal, 2007: 77 78). 118

19 İkiz Açıklar Hipotezi: Teorik Çerçeve ve Hipoteze Yönelik Yaklaşımlar 5. Sonuç Bütçe açıkları ve cari açıklar arasında bir ilişki olduğunu ileri süren İkiz açıklar hipotezinin konu alındığı bu çalışmada, bu değişkenler arasındaki ilişki teorik çerçevede incelenmiş, bu konudaki farklı yaklaşımlardan bahsedilmiştir. İkiz açıklar hipotezi ile ilgili yapılan çalışmalarda, bir görüş birliği söz konusu değildir. Hem teorinin varlığını kabul eden Geleneksel Yaklaşımı destekleyen çalışmalara, hem de cari açık ve bütçe açığı arasında bir ilişki olmadığını ileri süren Ricardocu Eşdeğerlik Hipotezini destekleyen çalışmalara rastlamak mümkündür. Ayrıca Parasalcı Yaklaşım da bu konu ile ilgili çalışmalarda yer almaktadır. Geleneksel Yaklaşım, bütçe açıkları ile cari açıklar arasında kuvvetli bir korelasyon olduğunu iddia etmektedir. Mundell-Fleming Analizine dayanan Geleneksel yaklaşım bu iki parametre arasındaki etkileşim konusunda iki çıkarımda bulunur. İlki; bütçe açıkları ve cari açıklar arasındaki ilişkinin pozitif olduğu, diğeri ise; ilişkinin yönünün bütçe açıklarından cari açıklara doğru olduğudur. Etkileşim mekanizması, bütçe açığındaki bir artışın toplam talepte bir artışa sebep olması ve iç reel faiz oranları üzerinde yukarıya doğru bir baskı yapması ile başlamaktadır. Faiz oranlarının yükselmesi ile sermaye girişleri artmakta ve böylece ülke parası değer kazanmaktadır. Dolayısıyla ülke parası cinsinden ihracat pahalılaşmakta ithalat ucuzlamakta ve cari işlemler bilançosunda bozulma meydana gelmektedir. Parasalcı yaklaşım Geleneksel Yaklaşımda olduğu gibi bütçe açıkları ve cari açıklar arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğunu ve ilişkinin yönünün Geleneksel Yaklaşımda kabul edildiği gibi, bütçe açıklarından cari açıklara doğru olduğunu ileri sürmektedir. Sadece farklı olarak ekonominin parasal boyutunu ele almaktadır. Ricardocu Eşdeğerlik Hipotezi, dış ticaret dengesi, faiz oranları ve yatırım miktarının bütçe açığındaki değişmelerden etkilenmediğini ileri sürmektedir. Hane halkının davranışları üzerine yoğunlaşan bu yaklaşıma göre, devlet kamu harcamalarını arttırırken vergileri arttırmazsa bütçe açığı meydana gelecektir. Bütçe açığı, açık borçlanma ile finanse edilirse bu durumda bireyler, borç anapara ve faiz ödemeleri sırasında vergilerin zorunlu olarak arttırılacağını bilmektedirler. Bu konudaki farklı yaklaşımlar olmakla birlikte teorinin varlığı söz konusu iken ülkelerin uygulayacağı ekonomi politikaları tercihi önem kazanmaktadır. Bu sebeple teorinin ülke ekonomileri için geçerli olup olmadığı her ülke için test edilmeli bu sonuca göre ekonomi politikaları belirlenmelidir. 119

20 Ahmet Atilla UĞUR & Pelin KARATAY Kaynakça Akbostancı, E. ve G.İ. Tunç (2002), Turkish Twin Deficit: An Error Correction Model of Trade Balance, Middle East Technical Universty, ERC working papers, Aksoy, Ş. (1993), Kamu Bütçesi, Filiz Kitabevi, İstanbul. Aksu, H ve S. Başar (2005), İkiz Açıklar Hipotezi nin Türkiye Açısından Araştırılması, İktisat, İşletme ve Finansa Dergisi, (20), Alkswani, A.M. (2000), Twin Deficit Phenomenon in Petroleum Economy: Evidence from Saudi Arabia, Seventh Annual Conference, Economic Research Forum, Amman. Anoruo, E. and S. Ramchander (1998), Current Account and Fiscal Deficit: Evidence from Five Developing Economies of Asia, Journal of Asian Economics, 9 (3), Ata, A. Y. ve F. Yücel (2003), Eş-Bütünleşme ve Nedensellik Testleri Altında İkiz Açıklar Hipotezi: Türkiye Uygulaması, Çukurova Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (12). Ay, A., Z. Karaçor, M. Mucuk, S. Erdoğan (2004), Bütçe Açığı - Cari İşlemler Açığı Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği ( ), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (12), Bartolini, L. and A. Lahiri (2006), Twin Deficits, Twenty Years Later. Fedaral Reserve Bank of New York, Current Issues in Economic and Finance, 12 (7), Baro, R.J. (1989), The Ricardian Approach to Budget Deficits, Journal of Economic Perspectives, 3 (2), Benigno, G. (2007), Elasticity Approach To The Balance Of Payment: Mundell-Fleming Model. London School of Economics, Political Science, İnternational Economics. < Bilgili, E. ve F. Bilgili (1998), Bütçe Açıklarının Cari işlem Dengesi Üzerindeki Etkileri: Teori ve Uygulama, İşletme-Finans Dergisi, (146), Darrat, D.A. (1988), Have Large Budget Deficit Coused Rising Trade Deficit?, Southern Economic Journal, (54), Enders, W. and B.S. Lee (1990), Current Account and Budget Deficits: Twins or Distant Cousins, Review of Economics and Statistics, 72 (3), Feldstein, M. (1992), The Budget Deficit and Trade Deficit Aren t Really Twins, National Bureau of Economic Research, NBER Working Papers Series, 1050 Massachusetts Avenue Cambrige. Gök, B. ve O. Altay (2007), Türkiye de İkiz Açıklar Hipotezi , TİSK Akademi Dergisi, 13 (2),

21 İkiz Açıklar Hipotezi: Teorik Çerçeve ve Hipoteze Yönelik Yaklaşımlar Günaydın, İ. (2004), Bütçe ve Ticaret Açıkları Arasındaki İlişki: Türkiye Uygulaması, Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 15 (52 53), Klein, L. R (2006), Issues Posed by Chronic US deficit, Journal of Policy Modeling, (28), Krugman, P.R. and M. Obsfeld (2006), International Economics, < Kuştepeli, Y.R. (2001), An Emprical Investigation of the Feldstein Chain for Turkey, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 2 (1). Kutlar, A. ve M. Şimşek (2001), Türkiye de Bütçe Açıklarının Dış Ticaret Açıklarına Etkileri, Ekonometrik Bir Yaklaşım: , Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF Dergisi, 16 (1), Marinheiro, C.F. (2006), Ricardian Equivalence, Twin Deficits, and the Feldstein- Horioka puzzle in Egypt, Grupo de Estudos Monetários e Financeiros, Faculty of Economics University of Coimbra, Portugal. Normandin, M. (1999), Budget deficit persistence and the twin deficits hypothesis, Journal of International Economics, Department of Economics and Center for Research on Economic Fluctuations and Employment, Universite du Que bec a`montre al, Canada, (49), Özen, A. (2002), Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Bütçe Açığının Gelişimi, Maliye Dergisi, (141) Eylül-Aralık. Utkulu U. (2003), Türkiye de Bütçe Açıkları ve Dış Ticaret Açıkları Gerçekten İkiz mi? Koentegrasyon ve Nedensellik Bulguları, D.E.Ü. İİBF Dergisi, 1 (18), Papadogonas, T. & Y. Stournaras (2006), Twin Deficit and Financial Integration in EU Member-States, Journal of Policy Modellig, (28), Peeters, M. (1999), The Public-Private Saving Mirror and Causality Relations Among Private Saving, Invesment, and (twin) Deficit: A Full Modeling Approach, Econometric Research and Special Studies Department, Journal of Policy Modeling, De Nederlandsche Bank, Amstersam, 21 (5) Salvatore, D. (2006), Twin Deficits in the G 7 countries and global structural imbalances, Journal of Policy Modelling, (28), Seyidoğlu, H. (2001), Ulusarası İktisat, 14. baskı, Birsen Yayınevi, İstanbul. Stiglitz, J.E. (1996), Principles Of Makroeconomics, Second edition, Norton&Company, New York & London. Şimşek, M. (2005), Türkiye deki Bütçe Açıklarının Ulusal Tasarruflara Etkileri, Cumhuriyet Üniversitesi İİBF Dergisi, 6 (2). Şimşek, S. (2007), Bütçe Açığı ve Türkiye de Bütçe Açığının Finansmanı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, S.B.E., Eskişehir. 121

22 Ahmet Atilla UĞUR & Pelin KARATAY Timur, Y. (2005), Cari İşlemler ve Bütçe Açığı Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Teori ve Uygulama, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, S.B.E., Kayseri. Ünsal, H. (2006), Kamu Açıkları İle Ödemeler Bilançosu Açıkları Arasındaki Etkileşim: 1980 Sonrası Türkiye Örneği, Basılmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi S.B.E., Ankara. Vamvukas, G.A. (1998), The relationship Between Budget Deficit and Money Demand: Evidance From Small Economy, Applied Economics, (30), 376. Vyshnyak, O. (2000), Twin Deficit Hypothesis: The Case of Ukraine, < 1 45, Zengin, A. (2000), İkiz Açıklar Hipotezi (Türkiye Uygulaması), Gazi Üniversitesi Ekonomik Yaklaşım Dergisi,11 (39),

Makro İktisat II Örnek Sorular. 1. Tüketim fonksiyonu ise otonom vergi çarpanı nedir? (718 78) 2. GSYİH=120

Makro İktisat II Örnek Sorular. 1. Tüketim fonksiyonu ise otonom vergi çarpanı nedir? (718 78) 2. GSYİH=120 Makro İktisat II Örnek Sorular 1. Tüketim fonksiyonu ise otonom vergi çarpanı nedir? (718 78) 2. GSYİH=120 Tüketim harcamaları = 85 İhracat = 6 İthalat = 4 Hükümet harcamaları = 14 Dolaylı vergiler = 12

Detaylı

Ödemeler Bilançosunda Denge: BP Eğrisi

Ödemeler Bilançosunda Denge: BP Eğrisi Ödemeler Bilançosunda Denge: BP Eğrisi Dışa açık bir ekonomide ekonomi politikalarını ve çeşitli şokların etkilerini inceleyebilmek için IS-LM modelinin kapalı ekonomi için geliştirilen versiyonu yeterli

Detaylı

FİNAL ÖNCESİ ÇÖZÜMLÜ DENEME MALİYE POLİTİKASI 1 SORULAR

FİNAL ÖNCESİ ÇÖZÜMLÜ DENEME MALİYE POLİTİKASI 1 SORULAR SORULAR 1- Genişletici maliye politikası uygulanması sonucunda faiz oranının yükselmesine bağlı olarak özel yatırım harcamalarının azalması durumuna ne ad verilir? A) Dışlama etkisi B) Para yanılsaması

Detaylı

Plan Ödemeler Dengesi, tanım, kapsamı Ana Hesap Grupları Cari Denge, Sermaye Hesabı Dengesi Farklı Ödemeler Dengesi Tanımları Otonom ve Denkleştirici

Plan Ödemeler Dengesi, tanım, kapsamı Ana Hesap Grupları Cari Denge, Sermaye Hesabı Dengesi Farklı Ödemeler Dengesi Tanımları Otonom ve Denkleştirici Ödemeler Dengesi Doç. Dr. Dilek Seymen Araş. Gör. Aslı Seda Bilman 1 Plan Ödemeler Dengesi, tanım, kapsamı Ana Hesap Grupları Cari Denge, Sermaye Hesabı Dengesi Farklı Ödemeler Dengesi Tanımları Otonom

Detaylı

gerçekleşen harcamanın mal ve hizmet çıktısına eşit olmasının gerekmemesidir

gerçekleşen harcamanın mal ve hizmet çıktısına eşit olmasının gerekmemesidir BÖLÜM 5 Açık Ekonomi Açık Ekonomi Önceki bölümlerde kapalı ekonomi varsayımı yaptık Bu varsayımı terk ediyoruz çünkü ekonomilerin çoğu dışa açıktır. Kapalı ve açık ekonomiler arasındaki fark açık ekonomide

Detaylı

Kamu bütçesi, Millet Meclisi tarafından onaylanıp kanunlaşan ve devletin planlanan gelir ve harcamalarını gösteren yıllık bir programdır.

Kamu bütçesi, Millet Meclisi tarafından onaylanıp kanunlaşan ve devletin planlanan gelir ve harcamalarını gösteren yıllık bir programdır. 97 BÖLÜM 6. KAMU BÜTÇESİ ve MALİYE POLİTİKASI (KEYNESYEN MODEL DEVAMI) Kamu bütçesi, Millet Meclisi tarafından onaylanıp kanunlaşan ve devletin planlanan gelir ve harcamalarını gösteren yıllık bir programdır.

Detaylı

BAHAR DÖNEMİ MAKRO İKTİSAT 2 DERSİ KISA SINAV SORU VE CEVAPLARI

BAHAR DÖNEMİ MAKRO İKTİSAT 2 DERSİ KISA SINAV SORU VE CEVAPLARI 2015-2016 BAHAR DÖNEMİ MAKRO İKTİSAT 2 DERSİ KISA SINAV SORU VE CEVAPLARI 1. Toplam Talep (AD) doğrusunun eğimi hangi faktörler tarafından ve nasıl belirlenmektedir? Açıklayınız. (07.03.2016; 09.00) 2.

Detaylı

DERS NOTU 09 DIŞLAMA ETKİSİ UYUMLU MALİYE VE PARA POLİTİKALARI PARA ARZI TANIMLARI KLASİK PARA VE FAİZ TEORİLERİ

DERS NOTU 09 DIŞLAMA ETKİSİ UYUMLU MALİYE VE PARA POLİTİKALARI PARA ARZI TANIMLARI KLASİK PARA VE FAİZ TEORİLERİ DERS NOTU 09 DIŞLAMA ETKİSİ UYUMLU MALİYE VE PARA POLİTİKALARI PARA ARZI TANIMLARI KLASİK PARA VE FAİZ TEORİLERİ Bugünki dersin içeriği: 1. MALİYE POLİTİKASI VE DIŞLAMA ETKİSİ... 1 2. UYUMLU MALİYE VE

Detaylı

IS-LM-BP Grafikleri. A. Sabit kur rejimi ve tam (sınırsız) sermaye hareketliliği altında politikaların etkinliği:

IS-LM-BP Grafikleri. A. Sabit kur rejimi ve tam (sınırsız) sermaye hareketliliği altında politikaların etkinliği: IS-LM-BP Grafikleri A. Sabit kur rejimi ve tam (sınırsız) sermaye hareketliliği altında politikaların etkinliği: A.1. Sabit kur rejimi, sınırlı sermaye hareketliliği ve BP nin eğimi, LM in eğiminden düşükken

Detaylı

IS-LM-BP Grafikleri. B. Sabit kur rejimi ve tam (sınırsız) sermaye hareketliliği altında politikaların etkinliği:

IS-LM-BP Grafikleri. B. Sabit kur rejimi ve tam (sınırsız) sermaye hareketliliği altında politikaların etkinliği: IS-LM-BP Grafikleri B. Sabit kur rejimi ve tam (sınırsız) sermaye hareketliliği altında politikaların etkinliği: B.1. Sabit kur rejimi ve sınırsız sermaye hareketliliği durumunda para politikasının etkinliğini

Detaylı

Ödemeler Dengesi Doç. Dr. Dilek Seymen Araş. Gör. Aslı Seda Bilman 1 Plan Ödemeler Dengesi, tanım, kapsamı Ana Hesap Grupları Cari Denge, Sermaye Hesabı Dengesi Farklı Ödemeler Dengesi Tanımları Otonom

Detaylı

Ekonomi II. 23.Uluslararası Finans. Doç.Dr.Tufan BAL. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından

Ekonomi II. 23.Uluslararası Finans. Doç.Dr.Tufan BAL. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından Ekonomi II 23.Uluslararası Finans Doç.Dr.Tufan BAL Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından faydalanılmıştır. 2 23.Uluslararası Finans 23.1.Dış Ödemeler

Detaylı

IS-LM MODELİNİN UYGULANMASI

IS-LM MODELİNİN UYGULANMASI IS-LM MODELİNİN UYGULANMASI IS ve LM eğrilerinin kesiştiği nokta milli geliri belirliyor. Birinin kayması kısa dönem dengeyi değiştiriyordu. Maliye politikası Hükümet harcamaları artışı IS eğrisi sağa

Detaylı

ÇALIŞMA SORULARI TOPLAM TALEP I: MAL-HİZMET (IS) VE PARA (LM) PİYASALARI

ÇALIŞMA SORULARI TOPLAM TALEP I: MAL-HİZMET (IS) VE PARA (LM) PİYASALARI ÇALIŞMA SORULARI TOPLAM TALEP I: MAL-HİZMET (IS) VE PARA (LM) PİYASALARI 1. John Maynard Keynes e göre, konjonktürün daralma dönemlerinde görülen düşük gelir ve yüksek işsizliğin nedeni aşağıdakilerden

Detaylı

SORU SETİ 2 TOPLAM HARCAMALAR VE DENGE ÇIKTI

SORU SETİ 2 TOPLAM HARCAMALAR VE DENGE ÇIKTI SORU SETİ 2 TOPLAM HARCAMALAR VE DENGE ÇIKTI Problem 1 (KMS-2001) Bir ekonomiyle ilgili olarak aşağıdaki bilgiler verilmiştir: Y net milli geliri, Ca tüketimi, In net yatırımı, Xn net ihracatı, G hükümet

Detaylı

SORU SETİ 11 MİKTAR TEORİSİ TOPLAM ARZ VE TALEP ENFLASYON KLASİK VE KEYNEZYEN YAKLAŞIMLAR PARA

SORU SETİ 11 MİKTAR TEORİSİ TOPLAM ARZ VE TALEP ENFLASYON KLASİK VE KEYNEZYEN YAKLAŞIMLAR PARA SORU SETİ 11 MİKTAR TEORİSİ TOPLAM ARZ VE TALEP ENFLASYON KLASİK VE KEYNEZYEN YAKLAŞIMLAR PARA Problem 1 (KMS-2001) Kısa dönem toplam arz eğrisinin pozitif eğimli olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

Detaylı

2018/1. Dönem Deneme Sınavı.

2018/1. Dönem Deneme Sınavı. 1. Aşağıdakilerden hangisi mikro ekonominin konuları arasında yer almamaktadır? A) Tüketici maksimizasyonu B) Faktör piyasası C) Firma maliyetleri D) İşsizlik E) Üretici dengesi 2. Firmanın üretim miktarı

Detaylı

FİYATLAR GENEL DÜZEYİ VE MİLLİ GELİR DENGESİ

FİYATLAR GENEL DÜZEYİ VE MİLLİ GELİR DENGESİ FİYATLAR GENEL DÜZEYİ VE MİLLİ GELİR DENGESİ Bu bölümde Fiyatlar genel düzeyi (Fgd) ile MG dengesi arasındaki ilişkiler incelenecek. Mg dengesi; Toplam talep ile toplam arzın kesiştiği noktada bulunacaktır.

Detaylı

MAKRO İKTİSAT KONUYA İLİŞKİN SORU ÖRNEKLERİ(KARMA)

MAKRO İKTİSAT KONUYA İLİŞKİN SORU ÖRNEKLERİ(KARMA) MAKRO İKTİSAT KONUYA İLİŞKİN SORU ÖRNEKLERİ(KARMA) 1- Bir ekonomide işsizlik ve istihdamdaki değişimler iktisatta hangi alan içinde incelenmektedir? a) Mikro b) Makro c) Para d) Yatırım e) Milli Gelir

Detaylı

IS-MP-PC: Kısa Dönem Makroekonomik Model

IS-MP-PC: Kısa Dönem Makroekonomik Model 1 Toplam Talep Toplam Talebin Elde Edilmesi 2 Para Politikası AD Eğrisi 3 4 Eğrisi Toplam Talep Toplam Talebin Elde Edilmesi Keynes (1936), The General Theory of Employment, Interest, and Money Toplam

Detaylı

ÖZET. SOYU Esra. İkiz Açık ve Türkiye Uygulaması ( ), Yüksek Lisans Tezi, Çorum, 2012.

ÖZET. SOYU Esra. İkiz Açık ve Türkiye Uygulaması ( ), Yüksek Lisans Tezi, Çorum, 2012. ÖZET SOYU Esra. İkiz Açık ve Türkiye Uygulaması (1995-2010), Yüksek Lisans Tezi, Çorum, 2012. Ödemeler bilançosunun ilk başlığı cari işlemler hesabıdır. Bu hesap içinde en önemli alt başlık da ticaret

Detaylı

1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ

1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ DERS NOTU 06 IS/LM EĞRİLERİ VE BAZI ESNEKLİKLER PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ ETKİNLİKLERİ TOPLAM TALEP (AD) Bugünki dersin içeriği: 1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ... 1 2. LM EĞRİSİ VE PARA TALEBİNİN

Detaylı

TOPLAM TALEP VE TOPLAM ARZ: AD-AS MODELİ

TOPLAM TALEP VE TOPLAM ARZ: AD-AS MODELİ TOLAM TALE VE TOLAM ARZ: AD-AS MODELİ AD-AS IS LM ve IS LM B modellerinde fiyatlar genel düzeyinin sabit olduğu varsayılırken, bu analizde fiyatlar genel düzeyi () ile reel milli gelir (Y) arasındaki ilişkiler

Detaylı

Ekonomi II. 20.Para Teorisi ve Politikası. Doç.Dr.Tufan BAL. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından

Ekonomi II. 20.Para Teorisi ve Politikası. Doç.Dr.Tufan BAL. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından Ekonomi II 20.Para Teorisi ve Politikası Doç.Dr.Tufan BAL Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından faydalanılmıştır. 20.1.Para Teorisi Para miktarındaki

Detaylı

ÇALIŞMA SORULARI. S a y f a 1 / 6

ÇALIŞMA SORULARI. S a y f a 1 / 6 1. LM eğrisini oluşturan noktalar neyi ifade etmektedir? LM eğrisinin nasıl elde edildiğini grafik yardımıyla açıklayınız. 2. Para talebinin gelir esnekliği artarsa LM eğrisi nasıl değişir? Grafik yardımıyla

Detaylı

BÜTÇE AÇIĞI - CARİ İŞLEMLER AÇIĞI ARASINDAKİ İLİŞKİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ ( )

BÜTÇE AÇIĞI - CARİ İŞLEMLER AÇIĞI ARASINDAKİ İLİŞKİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ ( ) BÜTÇE AÇIĞI - CARİ İŞLEMLER AÇIĞI ARASINDAKİ İLİŞKİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ (992-2003) Ahmet AY * Zeynep KARAÇOR ** Mehmet MUCUK *** Savaş ERDOĞAN **** ÖZET Bu çalışma ile bütçe ve cari işlem açıkları arasındaki

Detaylı

Finansal Piyasa Dinamikleri. Yekta NAZLI ynazli@yahoo.com

Finansal Piyasa Dinamikleri. Yekta NAZLI ynazli@yahoo.com Finansal Piyasa Dinamikleri Yekta NAZLI ynazli@yahoo.com Neleri İşleyeceğiz? Finansal Sistemin Resmi Makro Göstergeler ve Yorumlanması Para ve Maliye Politikaları Merkez Bankası ve Piyasalar Finansal Piyasalardaki

Detaylı

İçindekiler kısa tablosu

İçindekiler kısa tablosu İçindekiler kısa tablosu Önsöz x Rehberli Tur xii Kutulanmış Malzeme xiv Yazarlar Hakkında xx BİRİNCİ KISIM Giriş 1 İktisat ve ekonomi 2 2 Ekonomik analiz araçları 22 3 Arz, talep ve piyasa 42 İKİNCİ KISIM

Detaylı

SORU SETİ 7 IS-LM MODELİ

SORU SETİ 7 IS-LM MODELİ SORU SETİ 7 IS-LM MODELİ Problem 1 (KMS-2001) Marjinal tüketim eğiliminin düşük olması aşağıdakilerden hangisini gösterir? A) LM eğrisinin göreli olarak yatık olduğunu B) LM eğrisinin göreli olarak dik

Detaylı

Dengede; sızıntılar ve enjeksiyonlar eşit olacaktır:

Dengede; sızıntılar ve enjeksiyonlar eşit olacaktır: Sızıntılar: Harcama akımından çıkanlar olup, kapalı ekonomide tasarruflar (S) ve vergilerden (TA) oluşmaktadır. Enjeksiyonlar: Harcama akımına yapılan ilaveler olup, kapalı bir ekonomide yatırımlar (I),

Detaylı

IS LM MODELİ ÇALIŞMA SORULARI

IS LM MODELİ ÇALIŞMA SORULARI IS LM MODELİ ÇALIŞMA SORULARI Soru KPSS 2001 Otonom tüketim harcamalarının artması aşağıdakilerin hangisine neden olur? a) Denge üretim düzeyinin artmasına, LM eğrisinin sağa doğru kaymasına b) Denge üretim

Detaylı

TOPLAM TALEP I: IS-LM MODELİNİN OLUŞTURULMASI

TOPLAM TALEP I: IS-LM MODELİNİN OLUŞTURULMASI BÖLÜM 10 TOPLAM TALEP I: IS-LM MODELİNİN OLUŞTURULMASI IS-LM Modelinin Oluşturulması Klasik teori 1929 ekonomik krizine çare üretemedi Teoriye göre çıktı, faktör arzına ve teknolojiye bağlıydı Bunlar ise

Detaylı

2009 VS 4200-1. Gayri Safi Yurt içi Hasıla hangi nitelikte bir değişkendir? ) Dışsal değişken B) Stok değişken C) Model değişken D) kım değişken E) içsel değişken iktist TEORisi 5. Kısa dönemde tam rekabet

Detaylı

8.1 KLASİK (NEOKLASİK) MODEL Temel Varsayımlar: Rasyonellik; Para hayali yoktur; Piyasalar sürekli temizlenir.

8.1 KLASİK (NEOKLASİK) MODEL Temel Varsayımlar: Rasyonellik; Para hayali yoktur; Piyasalar sürekli temizlenir. 1 BÖLÜM 8: HASILA VE FİYAT DÜZEYİ: ALTERNATİF MAKRO MODELLER Bu bölümde AD ve farklı AS eğrileri birlikte ele alınarak farklı makro modellerde P ve Y düzeylerinin nasıl belirlendiği incelenecektir. 8.1

Detaylı

ULUSLARARASI EKONOMİK İLİŞKİLER: IS-LM-BP MODELİ

ULUSLARARASI EKONOMİK İLİŞKİLER: IS-LM-BP MODELİ ULUSLARARASI EKONOMİK İLİŞKİLER: IS-LM-BP MODELİ Bu ünite tamamlandığında; Farklı döviz kuru sistemlerini açıklayabileceğiz Net ihracat eğrisinin eğiminin ve konumunun değişmesine neden olan faktörleri

Detaylı

DURGUNLUK VE MALİYE POLİTİKASI

DURGUNLUK VE MALİYE POLİTİKASI 1 DURGUNLUK VE MALİYE POLİTİKASI Durgunluk Tanımı Toplam arz ile toplam talep arasındaki dengesizlik talep eksikliği şeklinde ortaya çıkmakta, toplam talebin uyardığı üretim düzeyinin o ekonominin üretim

Detaylı

PARA, FAİZ VE MİLLİ GELİR: IS-LM MODELİ

PARA, FAİZ VE MİLLİ GELİR: IS-LM MODELİ PARA, FAİZ VE MİLLİ GELİR: IS-LM MODELİ Bu bölümde faiz oranlarının belirlenmesi ile faizin denge milli gelir düzeyinin belirlenmesi üzerindeki rolü incelenecektir. IS LM modeli, İngiliz iktisatçılar John

Detaylı

BÖLÜM I MAKROEKONOMİYE GENEL BİR BAKIŞ

BÖLÜM I MAKROEKONOMİYE GENEL BİR BAKIŞ İÇİNDEKİLER BÖLÜM I MAKROEKONOMİYE GENEL BİR BAKIŞ Giriş... 1 1. Makroekonomi Kuramı... 1 2. Makroekonomi Politikası... 2 2.1. Makroekonomi Politikasının Amaçları... 2 2.1.1. Yüksek Üretim ve Çalışma Düzeyi...

Detaylı

GÜÇLÜ EKONOMĠYE GEÇĠġ PROGRAMI SONRASI TÜRKĠYE DE ĠKĠZ AÇIKLAR HĠPOTEZĠ: AMPĠRĠK BĠR UYGULAMA *

GÜÇLÜ EKONOMĠYE GEÇĠġ PROGRAMI SONRASI TÜRKĠYE DE ĠKĠZ AÇIKLAR HĠPOTEZĠ: AMPĠRĠK BĠR UYGULAMA * Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi (The Journal of Social and Economic Research) ISSN: 1303 8370 / Ekim 2015 / Yıl: 15 / Sayı: 30 GÜÇLÜ EKONOMĠYE

Detaylı

İkiz Açık Hipotezinin Geçerliliği: Türkiye Örneği ( )

İkiz Açık Hipotezinin Geçerliliği: Türkiye Örneği ( ) YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2015 Cilt:22 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA İkiz Açık Hiotezinin Geçerliliği: Türkiye Örneği (1995-2013) Öğr. Gör. Dilek ŞAHİN Cumhuriyet Üniversitesi, Yıldızeli

Detaylı

Maliye Politikası ve Bütçe

Maliye Politikası ve Bütçe Maliye Politikası ve Bütçe Giriş Bütçe ve kamu borcu arasındaki ilişki Bütçe açıklarının, vergi indirimlerinin ve artan kamu harcamalarının kısa veuzun dönem ekonomik etkileri Devlet Bütçesi Bütçe dengesi

Detaylı

FİNANS VE MAKROEKONOMİ. Finansal Sistem ve Ekonomik Büyüme. Finansal Krizler ve Ekonomi

FİNANS VE MAKROEKONOMİ. Finansal Sistem ve Ekonomik Büyüme. Finansal Krizler ve Ekonomi FİNANS VE MAKROEKONOMİ Finansal Sistem ve Ekonomik Büyüme Finansal Krizler ve Ekonomi Finansal Sistem ve Ekonomik Büyüme Finansal Sistemin İşleyişi Doğrudan Finansman : Fon akışı finansal aracı kullanılmadan

Detaylı

Ayrım I. Genel Çerçeve 1

Ayrım I. Genel Çerçeve 1 İçindekiler Önsöz İçindekiler Ayrım I. Genel Çerçeve 1 Bölüm 1. Makro Ekonomiye Giriş 3 1.1. Ekonominin Tanımlanması ve Bir Bilim Olarak Ekonomi 4 1.2. Ekonomi Teorisi ve Politikası 5 1.3. Makro Ekonomi

Detaylı

Banka Kredileri ve Büyüme İlişkisi

Banka Kredileri ve Büyüme İlişkisi Banka Kredileri ve Büyüme İlişkisi Cahit YILMAZ Kültür Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İstanbul c.yilmaz@iku.edu.tr Key words:kredi,büyüme. Özet Banka kredileri ile ekonomik büyüme arasında

Detaylı

1 MAKRO EKONOMİNİN DOĞUŞU

1 MAKRO EKONOMİNİN DOĞUŞU İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 MAKRO EKONOMİNİN DOĞUŞU ve TEMEL KAVRAMLAR 11 1.1.Makro Ekonominin Doğuşu 12 1.1.1.Makro Ekonominin Doğuş Süreci 12 1.1.2.Mikro ve Makro Ekonomi Ayrımı 15 1.1.3.Makro Analiz

Detaylı

1. Yatırımın Faiz Esnekliği

1. Yatırımın Faiz Esnekliği DERS NOTU 08 YATIRIMIN FAİZ ESNEKLİĞİ, PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ ETKİNLİKLERİ, TOPLAM TALEP (AD) EĞRİSİNİN ELDE EDİLİŞİ Bugünki dersin içeriği: 1. YATIRIMIN FAİZ ESNEKLİĞİ... 1 2. PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ

Detaylı

BÖLÜM FAİZ ORANI-MİLLİ GELİR DENGESİ. Bu bölümde, milli gelir ile faiz oranı arasındaki ilişkiler incelenecektir.

BÖLÜM FAİZ ORANI-MİLLİ GELİR DENGESİ. Bu bölümde, milli gelir ile faiz oranı arasındaki ilişkiler incelenecektir. BÖLÜM FAİZ ORANI-MİLLİ GELİR DENGESİ Bu bölümde, milli gelir ile faiz oranı arasındaki ilişkiler incelenecektir. IS-LM modeli ; J.M.KEYNES tarafından ortaya atılmıştır. Buna göre ekonomide; 1. MAL PİYASASI

Detaylı

A İKTİSAT KPSS-AB-PS / 2008 5. Mikroiktisadi analizde, esas olarak reel ücretlerin dikkate alınmasının en önemli nedeni aşağıdakilerden

A İKTİSAT KPSS-AB-PS / 2008 5. Mikroiktisadi analizde, esas olarak reel ücretlerin dikkate alınmasının en önemli nedeni aşağıdakilerden 1. Her arz kendi talebini yaratır. şeklindeki Say Yasasını aşağıdaki iktisatçılardan hangisi kabul etmiştir? A İKTİSAT 5. Mikroiktisadi analizde, esas olarak reel ücretlerin dikkate alınmasının en önemli

Detaylı

Para Piyasasında Denge: LM (Liquit Money) Modeli

Para Piyasasında Denge: LM (Liquit Money) Modeli 11. Hafta Para Piyasasında Denge: LM (Liquit Money) Modeli Para piyasasının dengede olduğu (reel para arzının, reel para talebine eşit olduğu) faiz ve reel gelir düzeylerini gösteren eğriye, LM eğrisi

Detaylı

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ Sayfa 1 Gözden Geçirme Notları 2011 Yılı Nisan Ayı Ödemeler Dengesi Göstergeleri Merkez Bankası tarafından tarihinde yayımlanan 2011 yılı Nisan ayına ilişkin Ödemeler Dengesi bültenine göre; 2010 yılı

Detaylı

ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... XI BİRİNCİ BÖLÜM MAKRO İKTİSADA GİRİŞ

ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... XI BİRİNCİ BÖLÜM MAKRO İKTİSADA GİRİŞ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... XI BİRİNCİ BÖLÜM MAKRO İKTİSADA GİRİŞ 1.Makro İktisat Nedir?...1 2. Makro İktisat Ne İle Uğraşır?... 4 3. Başlıca Makro İktisat Okulları...5 3.1.Klasik Makro İktisat

Detaylı

tepav Mart2011 N201139 POLİTİKANOTU Cari Açığın Sebebini Merak Eden Bütçeye Baksın Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı

tepav Mart2011 N201139 POLİTİKANOTU Cari Açığın Sebebini Merak Eden Bütçeye Baksın Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı POLİTİKANOTU Mart2011 N201139 tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Sarp Kalkan 1 Politika Analisti, Ekonomi Etütleri Cari Açığın Sebebini Merak Eden Bütçeye Baksın Cari açık, uzun yıllardan

Detaylı

ULUSLARARASI EKONOMİK İLİŞKİLER: IS-LM-BP MODELİ. Yrd. Doç. Dr. Hasan GÖCEN MELİKŞAH ÜNİVERSİTESİ

ULUSLARARASI EKONOMİK İLİŞKİLER: IS-LM-BP MODELİ. Yrd. Doç. Dr. Hasan GÖCEN MELİKŞAH ÜNİVERSİTESİ ULUSLARARASI EKONOMİK İLİŞKİLER: IS-LM-BP MODELİ Yrd. Doç. Dr. Hasan GÖCEN MELİKŞAH ÜNİVERSİTESİ IS-LM-BP Modeli IS-LM Modelini incelerken ekonominin dışa kapalı olduğu varsayımı ile hareket etmiş ve dış

Detaylı

9. DERS : IS LM EĞRİLERİ: MALİYE VE PARA POLİTİKALARI

9. DERS : IS LM EĞRİLERİ: MALİYE VE PARA POLİTİKALARI 9. DERS : IS LM EĞRİLERİ: MALİYE VE PARA POLİTİKALARI 1. Maliye Politikası ve Dışlama Etkisi...2 A. Uyumlu Maliye ve Para Politikaları...4 2. Para Arzı ve Açık Piyasa İşlemleri...5 3. Klasik Para ve Faiz

Detaylı

Ekonomi II. 21.Enflasyon. Doç.Dr.Tufan BAL. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından

Ekonomi II. 21.Enflasyon. Doç.Dr.Tufan BAL. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından Ekonomi II 21.Enflasyon Doç.Dr.Tufan BAL Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından faydalanılmıştır. 2 21.1.Nedenlerine Göre Enflasyon 1.Talep Enflasyonu:

Detaylı

SORU SETİ 7 IS-LM MODELİ

SORU SETİ 7 IS-LM MODELİ SORU SETİ 7 IS-LM MODELİ Problem 1 (KMS-2001) Marjinal tüketim eğiliminin düşük olması aşağıdakilerden hangisini gösterir? A) LM eğrisinin göreli olarak yatık olduğunu B) LM eğrisinin göreli olarak dik

Detaylı

Dengesi Dr. Dilek Seymen Dr. Aslı Seda Bilman

Dengesi Dr. Dilek Seymen Dr. Aslı Seda Bilman Ödemeler 1 Dengesi Dr. Dilek Seymen Dr. Aslı Seda Bilman Plan 2 Ödemeler Dengesi, tanım, kapsamı Ana Hesap Grupları Cari Denge, Sermaye Hesabı Dengesi Farklı Ödemeler Dengesi Tanımları Otonom ve Denkleştirici

Detaylı

A. IS LM ANALİZİ A.1. IS

A. IS LM ANALİZİ A.1. IS A. ANALZ A.. Analizi (Mal Piyasası) (Investment aving) (atırım Tasarruf) Eğrisi, faiz oranları ile gelir düzeyi arasındaki ilişkiyi gösterir. Analizin bu kısmında yatırımları I = I bi olarak ifade edeceğiz.

Detaylı

MALİYE POLİTİKASI KISA ÖZET KOLAYAOF

MALİYE POLİTİKASI KISA ÖZET KOLAYAOF MALİYE POLİTİKASI KISA ÖZET KOLAYAOF DİKKAT Burada ilk 4 sahife gösterilmektedir. Özetin tamamı için sipariş veriniz www.kolayaof.com 2 Sayfa 2 1. Ünite Maliye Politikası: Kavramlar, Etkinliği ve Sınırları

Detaylı

ÜNİTE 4: FAİZ ORANLARININ YAPISI

ÜNİTE 4: FAİZ ORANLARININ YAPISI ÜNİTE 4: FAİZ ORANLARININ YAPISI Faiz oranlarının yapısı; Menkul kıymetlerin sahip olduğu risk, Likidite özelliği, Vergilendirme durumu ve Vade farklarının faiz oranlarını nasıl etkilediğidir. FAİZ ORANLARININ

Detaylı

Cari açık ve finansmanı

Cari açık ve finansmanı Cari açık ve finansmanı I.GİRİŞ Cari açık ve finansmanı konusunun, 2011 yılında Türkiye Ekonomisindeki önemli gündem maddelerinden biri olacağı anlaşılıyor. 2010 yılında cari açık, 2009 a göre % 247,1

Detaylı

İktisat Anabilim Dalı- Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) Programı Ders İçerikleri

İktisat Anabilim Dalı- Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) Programı Ders İçerikleri İktisat Anabilim Dalı- Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) Programı Ders İçerikleri 1. Yıl - Güz 1. Yarıyıl Ders Planı Mikroekonomik Analiz I IKT751 1 3 + 0 8 Piyasa, Bütçe, Tercihler, Fayda, Tercih,

Detaylı

Tufan Samet ÖZDURAK THEMIS MAKRO İKTİSAT

Tufan Samet ÖZDURAK THEMIS MAKRO İKTİSAT Tufan Samet ÖZDURAK THEMIS MAKRO İKTİSAT İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... VII BİRİNCİ BÖLÜM Makro İktisat 1. MAKRO İKTİSATIN ANLAMI... 1 2. MAKRO İKTİSATTA KARAR BİRİMLERİ (SEKTÖRLER)... 2 3. MAKRO İKTİSATTA PİYASA

Detaylı

11.12.2013 CARİ İŞLEMLER DENGESİ

11.12.2013 CARİ İŞLEMLER DENGESİ 11.12.2013 CARİ İŞLEMLER DENGESİ Ekim ayı cari işlemler açığı piyasa beklentisi 2,9 Milyar dolar eksiyken, veri beklentilere paralel 2,89 milyar dolar açık olarak geldi. Ocak-Ekim arasındaki 2013 cari

Detaylı

1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 13 1.1.İktisadın Konusu ve Kapsamı 14 1.2. İktisadın Bölümleri 15 1.2.1.Mikro ve Makro İktisat 15 1.2.2. Pozitif İktisat ve Normatif İktisat

Detaylı

16.Bölüm:Gelir ve Fiyat Düzeyinin Belirlenmesi: Toplam Talep-Toplam Arz Modeli. Doç.Dr.Tufan BAL

16.Bölüm:Gelir ve Fiyat Düzeyinin Belirlenmesi: Toplam Talep-Toplam Arz Modeli. Doç.Dr.Tufan BAL Ekonomi II 16.Bölüm:Gelir ve Fiyat Düzeyinin Belirlenmesi: Toplam Talep-Toplam Arz Modeli Doç.Dr.Tufan BAL Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından faydalanılmıştır.

Detaylı

PARA POLİTİKASI AMAÇLARI VE ARAÇLARI TÜRKİYE UYGULAMASI

PARA POLİTİKASI AMAÇLARI VE ARAÇLARI TÜRKİYE UYGULAMASI 1 PARA POLİTİKASI AMAÇLARI VE ARAÇLARI TÜRKİYE UYGULAMASI Para Politikasının Amaçları 2 1. Fiyat İstikrarı: Enflasyonu yıllık yüzde 1-2 seviyelerinde devam ettirmek. TCMB nin şu an izlediği politika enflasyon

Detaylı

2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi

2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi 2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisadi ve Mali Analiz Yüksek Lisansı Bütçe Uygulamaları ve Mali Mevzuat Dersi Kıvanç

Detaylı

2016 YILI I.DÖNEM AKTÜERLİK SINAVLARI EKONOMİ

2016 YILI I.DÖNEM AKTÜERLİK SINAVLARI EKONOMİ SORU 1: Aşağıdakilerden hangisi/hangileri tüm dünyada görülen artan işsizlik oranını açıklamaktadır? I. İşsizlik yardımı miktarının arttırılması II. Sendikalaşma oranında azalma III. İşgücü piyasında etkin

Detaylı

DENEME SINAVI A GRUBU / İKTİSAT

DENEME SINAVI A GRUBU / İKTİSAT DENEME SINAVI A GRUBU / İKTİSAT 2 1. A malının fiyatındaki bir artış karşısında B malına olan talep azalıyorsa A ve B mallarının özellikleriyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) A ve B

Detaylı

ÇALIŞMA SORULARI-6 DIŞA AÇIK MAKROEKONOMİK MODEL: IS-LM-BP

ÇALIŞMA SORULARI-6 DIŞA AÇIK MAKROEKONOMİK MODEL: IS-LM-BP ÇALIŞMA SORULARI-6 DIŞA AÇIK MAKROEKONOMİK MODEL: IS-LM-BP 1. Bir ülkenin ihracatı; a) GSMH eksi tüketim eksi yatırım eksi hükümet harcamalarına eşittir b) GSMH eksi yurtiçi mal ve hizmetlerin tüketimi

Detaylı

Merkez Bankası 1998 Yılı İlk Üç Aylık Para Programı Gerçekleşmesi ve İkinci Üç Aylık Para Programı Uygulaması

Merkez Bankası 1998 Yılı İlk Üç Aylık Para Programı Gerçekleşmesi ve İkinci Üç Aylık Para Programı Uygulaması Merkez Bankası 1998 Yılı İlk Üç Aylık Para Programı Gerçekleşmesi ve İkinci Üç Aylık Para Programı Uygulaması Gazi Erçel Başkan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 1 Nisan 1998 Ankara I. Giriş Ocak ayı başında

Detaylı

TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU

TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU Hazırlayan: Sıla Özsümer Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı Türkiye Düzenli Ekonomi Notu ve Raporun İçeriği Hakkında

Detaylı

-MAKROEKONOMİ KPSS SORULARI- 1) Nominal faiz oranı artarsa, reel para talebi nasıl değişir?( KPSS 2006)

-MAKROEKONOMİ KPSS SORULARI- 1) Nominal faiz oranı artarsa, reel para talebi nasıl değişir?( KPSS 2006) -MAKROEKONOMİ KPSS SORULARI- 1) Nominal faiz oranı artarsa, reel para talebi nasıl değişir?( KPSS 2006) A) Artar, çünkü bireyler gelirlerinin daha büyük bir kısmını ödünç vermek ister. B) Artar, çünkü

Detaylı

FİNAL ÖNCESİ ÇÖZÜMLÜ DENEME PARA VE BANKA SORULAR

FİNAL ÖNCESİ ÇÖZÜMLÜ DENEME PARA VE BANKA SORULAR SORULAR 1- Değişimi yapılan finansal aracın hemen teslim edildiği ve ödemenin hemen yapıldığı piyasalar hangisidir? A) Birincil Piyasa B) İkincil Piyasa C) Organize Piyasa D) Tezgahüstü Piyasa E) Spot

Detaylı

ÜNİTE 5: DÖVİZ KURLARININ ANLAMI VE BELİRLENMESİ DÖVİZ KURLARININ ANLAMI

ÜNİTE 5: DÖVİZ KURLARININ ANLAMI VE BELİRLENMESİ DÖVİZ KURLARININ ANLAMI ÜNİTE 5: DÖVİZ KURLARININ ANLAMI VE BELİRLENMESİ DÖVİZ KURLARININ ANLAMI Döviz kurları, farklı ülkelerde üretilen mal ve hizmetlerin fiyatları arasında karşılaştırma yapılmasına olanak sağlayarak başta

Detaylı

I. Uluslararası Parasal Ortam 1

I. Uluslararası Parasal Ortam 1 İÇİNDEKİLER Ön Söz Teşekkür Öğrenciye Editör ün Notu XI XIII XV XIX I. Uluslararası Parasal Ortam 1 1. Döviz Piyasası 3 Döviz İşlem Hacmi 3 Coğrafi Döviz Kuru İşlemi 4 Spot Döviz Kurları 7 Döviz Arbitrajı

Detaylı

ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME ( )

ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME ( ) ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME (2014-2016) I- Dünya Ekonomisine İlişkin Öngörüler Orta Vadeli Program ın (OVP) global makroekonomik çerçevesi oluşturulurken, 2014-2016 döneminde; küresel büyümenin

Detaylı

ÜNİTE:1. Maliye Politikası: Kavramlar, Etkinliği ve Sınırları ÜNİTE:2. Maliye Politikasının Makroekonomik Temelleri ÜNİTE:3

ÜNİTE:1. Maliye Politikası: Kavramlar, Etkinliği ve Sınırları ÜNİTE:2. Maliye Politikasının Makroekonomik Temelleri ÜNİTE:3 ÜNİTE:1 Maliye Politikası: Kavramlar, Etkinliği ve Sınırları ÜNİTE:2 Maliye Politikasının Makroekonomik Temelleri ÜNİTE:3 Maliye ve Para Politikalarının Nispi Etkinliği ÜNİTE:4 İradi Politikalar ve Otomatik

Detaylı

İthalat 5 birim olduğuna göre, toplam talep kaç birimdir?

İthalat 5 birim olduğuna göre, toplam talep kaç birimdir? ÇALIŞMA SORULARI MAKRO İKTİSAT SORU ÇÖZÜMLER 1- Toplam tüketim fonksiyonu C = 120 + 0,8 (Yd) ve T = 50 + 0,2 Y ise, Gelir 2500 birim olduğunda toplam tüketim harcamaları kaçtır? (C: tüketim miktarı, Y:

Detaylı

1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR

1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR ÖNSÖZ İÇİNDEKİLER III Bölüm 1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR 11 1.1. İktisat Biliminin Temel Kavramları 12 1.1.1.İhtiyaç, Mal ve Fayda 12 1.1.2.İktisadi Faaliyetler 14 1.1.3.Üretim Faktörleri 18 1.1.4.Bölüşüm

Detaylı

Grafik-4.1: Cari Açığın GSYH ye Oranı (%)

Grafik-4.1: Cari Açığın GSYH ye Oranı (%) 4. Cari Denge 211 yılında GSYH nin yüzde 9 una kadar ulaşan cari açık, devam eden dönemde uygulanan makroihtiyati tedbirler ve kredilerdeki yavaşlama neticesinde azalma eğilimine girmiştir (Grafik-4.1).

Detaylı

MAL VE PARA PİYASALARINDA EŞ ANLI DENGE. Mal ve para piyasalarında eşanlı denge; IS ile LM in kesiştiği noktada gerçekleşir.

MAL VE PARA PİYASALARINDA EŞ ANLI DENGE. Mal ve para piyasalarında eşanlı denge; IS ile LM in kesiştiği noktada gerçekleşir. MAL VE PARA PİYASALARINDA EŞ ANLI DENGE Mal ve para piyasalarında eşanlı denge; IS ile LM in kesiştiği noktada gerçekleşir. DENGE GELİR DÜZEYİ VE FAİZ ORANINDA DEĞİŞMELERE YOL AÇAN FAKTÖRLER Genişletici

Detaylı

Finansal Krizler ve Türkiye Deneyimi. Nazlı Çalıkoğlu 11103567 Aslı Kazdağlı 10103545

Finansal Krizler ve Türkiye Deneyimi. Nazlı Çalıkoğlu 11103567 Aslı Kazdağlı 10103545 Finansal Krizler ve Türkiye Deneyimi Nazlı Çalıkoğlu 11103567 Aslı Kazdağlı 10103545 Finansal Krizler İkinci Dünya Savaşı ndan sonra başlayıp 1990 sonrasında ivme kazanan ulusal ve uluslararası finansal

Detaylı

Giriş İktisat Politikası. İktisat Politikası. Bilgin Bari. 28.Eylül.2015

Giriş İktisat Politikası. İktisat Politikası. Bilgin Bari. 28.Eylül.2015 28.Eylül.2015 1 Giriş Temel Kavramlar Politika Etkilerinin Analizi 2 nın Yürütülmesi Tanımlar Giriş Temel Kavramlar Politika Etkilerinin Analizi İktisat kıt kaynakların etkin dağılımı üzerine çalışır.

Detaylı

BÖLÜM 11: ÖDEMELER DENGESİ, FAİZ HADDİ VE HASILA DÜZEYİ: IS-LM-BP MODELİ (MUNDELL-FLEMİNG MODELİ)

BÖLÜM 11: ÖDEMELER DENGESİ, FAİZ HADDİ VE HASILA DÜZEYİ: IS-LM-BP MODELİ (MUNDELL-FLEMİNG MODELİ) BÖLÜM 11: ÖDEMELER DENGESİ, FAİZ HADDİ VE HASILA DÜZEYİ: IS-LM-BP MODELİ (MUNDELL-FLEMİNG MODELİ) 1 Bu bölümde IS-LM modeli, uluslararası mal ve sermaye hareketlerini kapsayacak şekilde genişletilecektir.

Detaylı

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR...

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR... İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR... 1 1.1. EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER... 3 1.1.1. Romalıların Ekonomik Düşünceleri... 3 1.1.2. Orta Çağ da Ekonomik Düşünceler...

Detaylı

Büyümeyi Sürdürmek: Yurtiçi Tasarrufların Önemi

Büyümeyi Sürdürmek: Yurtiçi Tasarrufların Önemi Büyümeyi Sürdürmek: Yurtiçi Tasarrufların Önemi Eser Pirgan Matur Ekonomik Modeller ve Stratejik Araştırmalar Dairesi Kalkınma Bakanlığı 24 Ekim 2014 03.11.2014 1 Sunum Planı Yurtiçi Tasarrufların Kalkınma

Detaylı

BÖLÜM 11: ÖDEMELER DENGESİ, FAİZ HADDİ VE HASILA DÜZEYİ: IS-LM-BP MODELİ (MUNDELL-FLEMİNG MODELİ)

BÖLÜM 11: ÖDEMELER DENGESİ, FAİZ HADDİ VE HASILA DÜZEYİ: IS-LM-BP MODELİ (MUNDELL-FLEMİNG MODELİ) 1 BÖLÜM 11: ÖDEMELER DENGESİ, FAİZ HADDİ VE HASILA DÜZEYİ: IS-LM-BP MODELİ (MUNDELL-FLEMİNG MODELİ) Bu bölümde IS-LM modeli, uluslararası mal ve sermaye hareketlerini kapsayacak şekilde genişletilecektir.

Detaylı

Ders Notları Dr. Murat ASLAN. Bu notlar; Prof. Dr. ABUZER PINAR ın MALĠYE POLĠTĠKASI ders kitabından faydalanılarak hazırlanmıştır.

Ders Notları Dr. Murat ASLAN. Bu notlar; Prof. Dr. ABUZER PINAR ın MALĠYE POLĠTĠKASI ders kitabından faydalanılarak hazırlanmıştır. Ders Notları Dr. Murat ASLAN Bu notlar; Prof. Dr. ABUZER PINAR ın MALĠYE POLĠTĠKASI ders kitabından faydalanılarak hazırlanmıştır. genişleme trend Daralma Kriz, küçülme 12,00 Reel Büyüme Hızı Oranı 1950-2008

Detaylı

MAKROİKTİSAT BÖLÜM 1: MAKROEKONOMİYE GENEL BİR BAKIŞ. Mikro kelimesi küçük, Makro kelimesi ise büyük anlamına gelmektedir.

MAKROİKTİSAT BÖLÜM 1: MAKROEKONOMİYE GENEL BİR BAKIŞ. Mikro kelimesi küçük, Makro kelimesi ise büyük anlamına gelmektedir. 68 MAKROİKTİSAT BÖLÜM 1: MAKROEKONOMİYE GENEL BİR BAKIŞ Mikro kelimesi küçük, Makro kelimesi ise büyük anlamına gelmektedir. Mikroiktisat küçük ekonomik birimler (hanehalkı, firmalar ve piyasalar) ile

Detaylı

M2 Para Tanımı: M1+Vadeli ticari ve tasarruf mevduatları (resmi mevduatlar hariç)

M2 Para Tanımı: M1+Vadeli ticari ve tasarruf mevduatları (resmi mevduatlar hariç) PARA ARZI Dar tanımlı para arzı dolaşımdaki nakit ile bankacılık sisteminde vadesiz mevduatların toplamından oluşmakta, geniş tanımlı para arzı ise bu toplama bankacılık sistemindeki vadeli mevduatların

Detaylı

ÖDEMELER BİLANÇOSU VE DENGESİ

ÖDEMELER BİLANÇOSU VE DENGESİ ÖDEMELER BİLANÇOSU VE DENGESİ I. Temel Yapı Ülkede yerleşik kişilerin belirli bir dönem boyunca yabancı ülkelerde yerleşik kişilerle yaptıkları tüm ekonomik işlemlerin sonucunu gösteren sistematik kayıtlarına

Detaylı

Para Teorisi ve Politikası Ders Notları

Para Teorisi ve Politikası Ders Notları Para Teorisi ve Politikası Ders Notları A. YASEMIN YALTA TÜRKİYE BİLİMLER AKADEMİSİ AÇIK DERS MALZEMELERİ PROJESİ SÜRÜM 1.0 (EKİM 2011) İçindekiler 1 Paranın Tanımı ve İşlevleri 1 1.1 Para Tanımı..............................

Detaylı

Tablo 7.1: Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklükleri

Tablo 7.1: Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklükleri 7. Kamu Maliyesi 2016 yılında, maliye politikaları özellikle kamu harcamaları yoluyla büyümeye katkı sağlamıştır. Buna ek olarak, özel tüketimi desteklemek, reel sektöre finansal destek sağlamak ve yatırımı

Detaylı

[AI= Aggregate Income (Toplam Gelir); AE: Aggregate Expenditure (Toplam Harcama)]

[AI= Aggregate Income (Toplam Gelir); AE: Aggregate Expenditure (Toplam Harcama)] 88 BÖLÜM 5: TOPLAM GELİR-TOPLAM HARCAMA MODELİ (KEYNESYEN MODEL) Bölüm 4 te Toplam Talep-Toplam Arz modelini (AD-AS modeli) inceledik. Bölüm 5 te ise Toplam Gelir-Toplam Harcama modelini (AI-AE modeli)

Detaylı

ÜNİTE 3: FAİZ ORANLARININ ANLAMI, ÖLÇÜMÜ VE BELİRLENMESİ FAİZ ORANLARININ ANLAMI

ÜNİTE 3: FAİZ ORANLARININ ANLAMI, ÖLÇÜMÜ VE BELİRLENMESİ FAİZ ORANLARININ ANLAMI ÜNİTE 3: FAİZ ORANLARININ ANLAMI, ÖLÇÜMÜ VE BELİRLENMESİ FAİZ ORANLARININ ANLAMI Faiz oranı, ödünç alanın belirli bir dönem boyunca aldığı borca karşılık ödediği faiz tutarının veya ödünç verenin verdiği

Detaylı

Makro Veri. Cari açık yeni rekorda. Tablo 1: Cari Denge (milyon $) -month,

Makro Veri. Cari açık yeni rekorda. Tablo 1: Cari Denge (milyon $) -month, Makro Veri Ödemeler Dengesi: Cari açık yeni rekorda İbrahim Aksoy Ekonomist Tel: +90 212 334 91 04 E-mail: iaksoy@sekeryatirim.com.tr Cari denge Aralık ta 7,5 milyar $ rekor açık verirken, rakam, piyasa

Detaylı

BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİNE PANORAMİK BAKIŞ...

BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİNE PANORAMİK BAKIŞ... İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİNE PANORAMİK BAKIŞ... 1-20 1.1. Temel Makro Ekonomik Göstergelere Göre Türkiye nin Mevcut Durumu ve Dünyadaki Yeri... 1 1.2. Ekonominin Artıları Eksileri; Temel

Detaylı