DOĞAL İMMÜNİTE. Prof. Dr. Bilun Gemicioğlu. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı

Transkript

1 DOĞAL İMMÜNİTE Prof. Dr. Bilun Gemicioğlu İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı

2 Bağışıklık? Konağın kendisinden yapısal olarak fark gösteren bir maddeyi yabancı olarak algılaması ve ondan kurtulmak için harekete geçirdiği çeşitli savunma mekanizmaları olarak tanımlanır

3 İmmünojene Karşı Savunma Mekanizmaları Lokal / Sistemik Spesifik / Nonspesifik Hümoral / Hücresel

4 Nonspesifik İmmünüte : Doğal Direnç Bireylerde doğuştan var olan yapısal ve kalıtsal karakterleri ile ilişkili olarak, çeşitli etkenlere karşı kendini savunma sistemi olarak tanımlanır.

5 İnfeksiyona neden olan organizmalar Patojen tipi Örnek Hastalık Bakteriler Virusler Mantarlar Parazitler Salmonella enteritidis Micobacterium tuberculosis Variola Influenza Epidermophyton floccosum Candida albicans Plasmodium falciparum Ascaris lumbricoides Gıda zehirlenmesi Tuberküloz Çiçek Nezle Ringworm Sistemik kandidiasis Sıtma Askariaz

6 Doğal immün mekanizmalar

7 Patojenler dokulara farklı mekanizmalar ile zarar verebilir

8 Patojenler vücudun değişik kompartmanlarınada olabilir

9 İnfeksiyon evreleri ve korunma

10 Doğal direnci oluşturan ve etkileyen faktörler Doğal direnci oluşturan faktörler Genetik faktörler Primer savunma faktörleri (fizyo anatomik engeller) Sekonder savunma faktörleri (doku ve doku sıvılarındaki koruyucu ve hücresel faktörler) Doğal direnci etkileyen faktörler Yaş, Cinsiyet, Hormon dengesi, Beslenme

11 Tür Irk Genetik Faktörler Kuduzun sadece memelilerde hastalık yapması Siyah ırkın tüberküloz, çiçek ve mantar hastalıklarına, anglosaksonları solunum yolu infeksiyonlarına daha sık yakalanması Bireysel Orak anemili hastaların sıtmaya dirençli olmaları

12 Primer Savunma Faktörleri Deri Solunum Sistemi Sindirim Sistemi Ürogenital Sistem Diğer (göz yaşı, dış kulak, süt)

13 Deride Doğal Savunma Kornifiye olmuş epitel örtüsü Kıl ve kirpiksi tüy örtüsü Ter (laktik asit ve tuz) Yağ bezleri (oleik asit vb.) Deri mikroflorası

14 Solunum Sisteminin Savunması Burnun yapısı Burun mukoid salgısı Burun silli epiteli Aksırık Öksürük Alt solunum yollarının epiteli, silyer yapısı ve salgısı Alveoler makrofajlar

15 Sindirim Sisteminin Savunması Ağız mukozası Ağız mikroflorası Tükürüğün antimikrobiyal yapısı Mide asiditesi Barsak bakteri florasının antimikrobiyal metabolitleri Barsak yağ asitleri, siga, lizozim, bakteriosin gibi selektif inhibitörler

16 Ürogenital Sistem Savunması İdrarın yıkayıcı ve antibakteryel etkisi Üretranın mukoid salgısı Vaginanın mikroflorası ve özellikle laktobasiller Vaginal sekresyon Servikal mukus Seminal sıvı

17 Diğer Sistem Savunmaları Göz yaşı (lizozim, siga ) Dış kulak sekresyonunun bariyer etkisi Anne sütü (laktoperoksidaz, lizozim)

18 Fizyo- anatomik bariyerler

19 Sekonder Savunma Faktörleri Doku ve Vücut Sıvılarındaki Aktif Koruyucu Maddeler Lizozim Betalizin Bazik polipeptidler Properdin Doğal antikorlar Kompleman sistemi İnterferonlar Bazı sitokinler Hücresel Elemanlar ve Fagositoz

20 Lizozim Düşük molekül ağırlıklı bazik bir proteindir. Ter, BOS ve idrar dışındaki birçok doku sıvısında bulunur. PNL granülleri içinde, deri, burun salgısı, tükürük ve göz yaşında bulunur. Mukolitik enzim şeklinde etkisi ile gram (+) bakterilerin hücre duvarındaki aminopolisakaritleri ayırarak bakteri erimesine yol açar.

21 Beta-lizin (Bakterisidin) Isıya dirençli bazik bir proteindir. Gram (+) mikroorganizmalara etkilidir. Nonenzimatik hücre duvarı yıkımı yapar. Normal serumda az olan miktarı inflamasyonda artar.

22 Bazik Polipeptidler İnfeksiyon sırasında parçalanan doku ve kan elementlerinden çıkan bazik bir proteindir. Bakteri vb. üzerinde öldürücü etki gösterebilir. Protamin, histon, lökin, plakin, fagositin bu gruptandır.

23 Properdin Bir gama-2 globülindir. Magnezyum iyonları ve kompleman ile birlikte birçok bakteri ve virüs üzerinde öldürücü etki gösterir. Kompleman sistemini alterne yoldan aktive eder.

24 Doğal Antikorlar (Ig) İnsan serumunda mikro organizmalar ile ortak antijenleri bulunan bazı maddelerin neden olduğu uyarı sonucu ortaya çıkan antikorlardır.

25 Kompleman Sistemi Normal serumda düşük konsantrasyonda bulunan 28 e yakın protein yapısında molekülden oluşur. Bunların bir kısmı enzim bir kısmı kofaktör, bazıları inhibitör veye inaktivatör ve diğerleri de membrana bağlı proteinlerdir. Plazma globülin fraksiyonun %15 ini oluşturur ve inaktif durumda bulunur. Sistemin aktivasyonu ile saniyeler içinde çeşitli etkiler oluşturur.

26 İnterferonlar Bir kısmı antiviral etki gösteren, bir kısmı immün yanıtın fonksiyonlarını etkileyen protein yapısında maddelerdir. 3 grupta toplanmışlardır: Alfa interferon Beta interferon Gama interferon

27 Sitokinler İmmün ve inflamatuar olaylara katılan hücrelerin etkilerini arttıran, uyarılmış hücrelerde sentezlenen ve salındıkları zaman organizmada sistemik (endokrin) ve/veya salındıkları hücre çevresindeki hücrelerde parakrin veya doğrudan salındıkları hücre üzerinde otokrin etkili peptid veya glikoprotein yapısında solubl maddelerdir. TNF, IL-1, IL-6 doğal immünitede akut faz yanıtının başlamasında sorumlu tutulan sitokinlerdir.

28 Doku ve Vücut Sıvılarındaki Hücresel Elemanlar Polimorfonükleer lökositler Nötrofiller Eozinofiller Bazofiller ve mast hücreleri Mononükleer fogositik hücreler Monositler Dolaşan makrofajlar ve doku makrofajları Doğal Öldürücü (Natural Killer : NK) hücreler

29

30 Nötrofiller (1) Kandaki oranı en yüksek lökositlerdir. Normal şartlarda %90 ı K.İ. de,%2-3 ü dolaşımda ve %7 kadarı dokularda bulunur. Çomak şeklinde veya loblu bir nükleusa sahiptir. Sitoplazmasındaki ince granüller Wright ile erguani boyanırlar. İki tip granül içerir: Primer azurofilik granüller: miyeloperoksidaz, katepsin, elastaz, kollagenaz, proteinaz,defensin, azurosidin içerir Sekonder spesifik granüller: laktoferrin, lizozim, NADPH oksidaz, plazminojen aktivatörü, β2 mikroglobülin bulunur.

31 Nötrofiller (2) Görevleri: Mikroorganizmaların, yabancı maddelerin, doku yıkım artıklarının fagositozu ve akut faz cevabının oluşmasına katkı Ig G nin Fcparçası ile C3b için spesifik yüzey reseptörleri taşırlar. Ayrıca çeşitli sitokin reseptörleri vardır. Sitoplazmalarındaki kontraktil hareket etme yeteği kandıran kontraktil proteinler ile psödopotlar çıkararak kemotaktik etkene doğru yönelebilirler.

32 Eozinofiller Kandaki lökositlerin % 2-3 kadarını oluşturur. Allerjik ve paraziter olaylarda sayıları artar. Nukleusları çomak veya parçalı şekilde olabilir. Sitoplazmasında iri parlak kırmızı boyanan granülleri vardır. Tembel ameboidhareketleri ve zayıf fagositik aktiviteleri vardır. MBP, ECP, oksijen metabolitleri ile hücre membranında ozmotik sitolize neden olup hasar yapar.

33 Bazofiller - Mast Hücreleri Kandaki lökositlerin %1 inden azdır. Bazofillerin nükleusu segmentli, mast hücresinin segmentsiz ve daha büyüktür. Sitoplazmada iri mor mavi renkli granüller bulunur. Fagositik aktiviteleri zayıftır. Granülleri içindeki histamin, serotonin vb maddeleri salarak veya araşidonik asit ürünlerini sentezleyerek etkilerini oluştururlar.

34 Monosit - Makrofaj Kanda %4-6 oranında bulunan büyük, çekirdeği dikdörtgenimsi hücrelerdir. Dokuda makrofaj veya çeşitli isimler ile belirtilirler.yüzeyleri kıvrıntılı olup ameboid hareketler ile ilerlerler. Lizozomal granüllere ve bakterisidal maddelere sahiptir : lizozim alkalen fosfodiesteraz, peroksidaz Çeşitli sitokinler ile diğer hücreleri uyarır Saldığı mediatörler ile inflamasyonun sistemik akut belirtilerini oluşturur Spesifik immün yanıtta da çok önemli görevleri vardır

35 Doğal Öldürücü- Natural Killer (NK) Hücreler Kemik iliği lenfoid serisinin 3. grup hücrelerdir. Vücuda bakteri, virüs, tümör hücresi girdiği zaman etkin hücrelerdir. Granülleri içinde 3 çeşit materyal bulunur: Perforinler: Kalsiyuma bağlı hedef hücrede litik porlar oluşturur. Granzimler: Serin esterazlardır. Hücre yüzeyine bağlanıp DNA fragmantasyonuna yol açıp ölmesine neden olurlar. Sitokinler: Metabolizmalarını bozarak bu hücreleri apoptozise yollarlar.

36 Fagositoz

37 Makrofaj çeşitli reseptörleri aracılığı ile bakteri ile bağlantı sağlayıp fagositozuna neden olur

38

39 Toll like receptor ile sinyal iletimi

40 Makrofaj & Bakteri

41 Bakteri ürünleri makrofajdan çeşitli sitokinlerin salınımına neden olur

42 Alternatif yoldan kompleman aktivasyonu ile bakterinin efektör hücreye sunulması

43 Plasma preteinleri infeksiyonun yayılmasını önler

44 Makrofaj kaynaklı sitokinler ile vücutta infeksiyonun etkileri

45 Akut faz cevabı

46 Lokal infeksiyon Sistemik infeksiyon

47 Nötrofiller adezyon molekülleri aracılığı ile damardan olay yerine geçeler

48 Bakteriler nötrofil reseptörleri ile birleşerek fagositoz ve mikrobun ölümünü hazırlar

49 Virus ile infekte hücreler Tip I interferonları salgılar

50 Tip I interferonların görevleri

51 NK hücresinin infekte ve infekte olmayan hücreyi tanıması

52 Çok az oranda B ve T hücresi de doğal immünite de rol oynayabilir

53

54

55 Fagositoz

56 Doğal + kazanılmış immünite