Bu rapor, 18/1978 sayılı Sayıştay Yasası'nın 3. maddesi uyarınca hazırlanmıştır. 13 Kasım, Raporu Hazırlayan Denetim Ekibi

Transkript

1 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Sayıştay Başkanlığı SSSA Y AAY TTA YIIIŞ ŞŞT Y AAYY SAYIŞTAY BAŞKANLIĞI DENETİM RAPORU MD 14/ Kasım, 2013 KKTC Kalkınma Bankası 2010 Mali Yılı Hesaplarına İlişkin Dene m Raporu Rapor: 26 Sayfa

2 Bu rapor, 18/1978 sayılı Sayıştay Yasası'nın 3. maddesi uyarınca hazırlanmıştır. 13 Kasım, 2013 Raporu Hazırlayan Denetim Ekibi Kıdemli Denetçi Ece ÇELİKDAL Denetçiler Duycan GEYLAN Yankı DENİZSEVER Refet ÇAĞIN Bu rapora Sayıştay Başkanlığının adresinden ulaşılabilir.

3 İÇİNDEKİLER ÖZET Denetim Görüşü Denetim Bulguları Özeti: Öneriler: GİRİŞ Finansal Raporlama ve Muhasebe Politikaları: İç Kontrol ve İç Denetim BULGULAR ÖNEMLİ BULGULAR: Tahvil Alma Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi: Yasal Takibe Aktarma Sürecinde Gecikme: Envanter Kaydının Olmaması: Hak Edişe Göre Kredi Kullandırılması Aşamasında Yetersiz Kontrol: Bilgisayar Destekli Muhasebe Sistemi Yetersizliği ve Kayıtların Elde Tutulması: DİĞER BULGULAR: Tahsilat Kayıtlarının Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine Uygun Olarak Tutulmaması: Kasa Hesabı kaydının tutulmaması Alınan Çekler Hesabının Çalıştırılmaması: Kredi Kullandırımında Yeterli Teminat Alınmaması: Kredi Kullandırımında Yasa ve Tüzüklere Aykırılık: Amortisman Hesaplamalarında Yanlış Oranın Kullanılması: Bankalar Hesap Alanı Uyuşturmasında Dönemsellik İlkesine Aykırılık: Hatalı Faiz ve Reeskont Hesaplaması: Hatalı Döviz Kurunun Kullanılması: Tahakkuk Ettirilmeyen Faiz Geliri: İştirakler Hesabının Hatalı Olması: Dövizli Krediler Kur Farklarında Sınıflandırma Yapılmaması: Genel Kurulun Düzenli Olarak Toplanmaması:... 22

4 ÖZET Sayıştay Başkanlığı nın tarafımıza tevdi etmiş olduğu görev doğrultusunda Kalkınma Bankası na ait 2010 mali yılı hesaplarına ilişkin mali denetim tarafımıza sunulan kayıt, bilgi ve belgeler ışığında örnekleme ve analitik prosedür yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. 1. Denetim Görüşü a. Mali Tablolarla ilgili Denetim Görüşü: Kalkınma Bankası nın 2010 mali yılına ilişkin bilanço ve karzarar tablosu incelenmiştir. Denetim sonucunda, mali tabloları olumsuz etkileme riski taşıyan önemlilik seviyesinin altında hatalar olmakla birlikte, hesapları doğrudan etkileyen önemlilik seviyesi üzerinde hata olmadığı, mali tabloların Kalkınma Bankası nın 31 Aralık 2010 tarihindeki finansal durumunu, faaliyet sonuçlarını ve nakit akışlarını genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uyumlu olarak doğru ve açık bir biçimde yansıttığı sonucuna varılmıştır. b. Yasallıkla ilgili Denetim Görüşü: Aşağıda özeti verilip, denetim bulgularında ayrıntılı olarak izah edilen ve ilgili mevzuata aykırı oldukları tespit edilen uygulamalardan dolayı Bankanın faaliyetlerine şartlı görüş verilebileceği sonucuna ulaşılmıştır. 2. Denetim Bulguları Özeti: a yılında KKTC de faaliyet gösteren toplam 23 bankadan 10 bankanın 2010 mali yılı için Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Kalkınma Bankası ndan toplam ,49 TL tutarında tahvil almakla yükümlü oldukları halde toplam ,82 TL lik tahvil aldıkları, dolayısıyla ,67 TL tutarında eksik tahvil alındığı ve 454/1992 sayılı yasanın 16. ve 37. maddelerine aykırı davranıldığı, b. Dünya Matbaacılık Ltd. ye banka kaynaklı sanayi yatırım kredisinin, makine teminatı karşılığı kullandırılması esnasında, aynı amaca yönelik sunulan belgelerle ilgili Banka tarafından yeterli bir araştırma yapılmadan kredinin sağlandığı, c. Banka nın vadesi geldiği halde ödenmeyen kredi taksitlerinin yasal takibe aktarımlar konusunda mevzuata uygun hareket etmediği, d. Yönetim Kurulu nun K/171/08 nolu kararı ile Yeşilırmak Turizm ve Yatırım Şti Ltd ye yeterli teminat sunulması karşılığında, USD tutarında yatırım kredisi kullandırılmasına onay vermesine karşın, teminatın USD değerinde olduğu ve kredinin kullandırılması aşamasında Kalkınma Bankası Kredilendirme Kriter ve Prensipleri nde belirtilen (kullandırılacak kredinin 1.30 katı) orana bağlı olarak teminatın yetersiz kalacağı, 1

5 e. Devlet Planlama Örgütünce Bumerang Travel Club Ltd. e verilen 032(RR) Yatırım Teşvik Belgesinin Özel Şartlar başlığı altındaki 6. maddesine göre şirkete kredi tahsis edilmediği ve edilmeyeceği şeklinde şartı bulunmasına ve Bakanlar Kurulu ile Bankanın belirlediği kredilendirme kriterlerine aykırı olmasına rağmen, Kalkınma Bankası tarafından söz konusu şirkete bitmiş olan bir proje için kredilendirilme yapıldığı, f. Gelir ve Vergi Dairesi Yıpranma Payları Tebliği nde belirlenen sektörlere göre uygulanacak amortisman oranları doğrultusunda, binalar için %3 amortisman oranı ayrılması gerekirken, %4 oranı kullanılarak hatalı uygulama yapıldığı, tespit edilmiştir. 3. Öneriler: a. 45/1992 sayılı Kalkınma Bankası Yasası nın 16(2) maddesi kuralları bağlamında Tahvil Alma yükümlülüğünü yerine getirmeyen bankalar için 37. maddede belirtilen cezai müeyyidenin çalıştırılması gerekmektedir. b. Tespit edilen hak edişler ile sunulan ekspertiz raporlarındaki yetersizliğin önüne geçmek ve iç kontrolleri güçlendirmek adına kredilere konu olan gümrük belgeleri dahil tüm teyit edici evrakların kontrolden geçirilmesi ayrıca Bankaca da yerinde kontrol yapılması gerekmektedir. c. Kalkınma Bankası nın problemli krediler için Krediler Tüzüğü nün 18. maddesinde yer alan hükme istinaden hareket etmesi gerekmektedir. Kullandırılan kredilerin tahsilatlarındaki gecikmelerin takibinin sağlıklı olarak yapılabilmesi için, ödeme tarihi baz alınarak kredi müşterilerinin listeleneceği ve takibinin yapılacağı bir sistem oluşturulmalıdır. d. Teminatlar Kalkınma Bankası kredilendirme kriter ve prensipleri bağlamında belirlenen oranlar çerçevesinde alınmalıdır. e. Her yıl onaylanan ve kullandırılan krediler değerlendirilmeli ve ortaya çıkan hatalar zamanında tespit edilip düzeltilmelidir. f. İşlemlerin ilgili mevzuat doğrultusunda yapılmasına özen gösterilmelidir. 2

6 1. GİRİŞ Kalkınma Bankası na ait 2010 mali yılı tablolarındaki hesaplar baz alınarak belirlenen hesap alanlarından 11 tanesi için örnekleme ve 1 hesap alanı için ise analitik prosedür yöntemi kullanılarak denetim yapılmıştır. Kalkınma bankasına ait denetim 18/1978 sayılı Sayıştay Yasası uyarınca gerçekleştirilmiştir. Bu denetim, Kalkınma Bankası nın tarihli bilanço ve kar/zarar tablolarının güvenilirliğini ölçmek ve banka faaliyetlerinin mevzuata uygun yapılıp yapılmadığını değerlendirmek için yapılmıştır. 1.1 Finansal Raporlama ve Muhasebe Politikaları: Kalkınma Bankası Denetleme Kurulu tarafından hazırlanan 2010 mali yılı raporunda; KKTC Kalkınma Bankası mali tablolarının Fasıl 113 Şirketler Yasası hükümlerinin Bankacılık ile iştirak eden şirketler için yetkili kıldığı tarzda ve usulüne göre hazırlanmış ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtıldığı belirtilmiştir. 45/1992 sayılı KKTC Kalkınma Bankası Yasası nın 3. maddesine göre Kalkınma Bankası Limited Şirket statüsünde kamu tüzel kişiliğine haiz bir Banka olarak kurulmuştur. Ancak bu Yasanın 36(1) maddesi bağlamında Bankaya, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Bankalar Yasası ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankası Yasası Kuralları uygulanamayacağı, 36(2) maddesinde ise yasada açık olarak kural bulunmayan konularda, o konu ile ilgili Şirketler Yasası hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir. Banka faaliyet amacı doğrultusunda; 45/1992 sayılı Yasa nın 5. maddesiyle kredi açmak, tahvil satın almak ve/veya çıkarmak (devlet kefaletli), diğer bankalardan mevduat kabul etmek, kredi müşterilerine hesap açmak, senet ve vesikaları reeskont ettirmek ve/veya Merkez Bankasının sunduğu senet ve vesikaları reeskonta kabul etmek, kredilerle ilgili rehabilitasyon, konsolidasyon, bonifikasyon yapmak, amacını gerçekleştirmede yardımcı her türlü kalkınma ve yatırım bankacılığı işlemleri yapmak şeklinde bankacılık fonksiyonunu yerine getirmekle yükümlü kılınmıştır. Diğer yandan ise 39/2001 sayılı Bankalar Yasası nın 44. maddesinde mevduat toplamayan kalkınma ve yatırım bankaları sınırlanmış olmasına rağmen; Banka nın amacı doğrultusunda gerçekleştirdiği işlemleri kayıt altına alırken; Merkez Bankası Tebliği ve kendi yasasında belirtilen kuralları uyguladığı görülmüştür. Dolayısıyla bu durum da muhasebe politikalarına yansımaktadır. 1.2 İç Kontrol ve İç Denetim Yapılan denetim sonucunda Kalkınma Bankası nın iç kontrol mekanizmasının etkin olmadığı tespit edilmiştir. İç kontrolün bazı alanlarda etkin çalışmaması, hataları önlemede Banka nın yetersiz kaldığı anlamına gelmektedir. Banka nın muhasebe biriminde yapılan bazı işlemlerin iç kontrole tabi olmadığı belirlenmiştir. 3

7 Ayrıca, Kalkınma Bankası Denetleme Kurulu tarafından yerine getirilen iç denetim sonucunda, Kurul tarafından hazırlanan 2010 mali yılı raporunda denetimin genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak gerçekleştirildiği belirtilmiştir. Halbuki Raporumuzun Bulgular bölümünde de izah edildiği gibi bu ilkelere riayet edilmeden yapılan işlemlerin söz konusu olduğu tespit edilmiştir. Nitekim Denetleme Kurulu üyelerinden biri ile yapılan yüz yüze görüşmede bu durum kabul edilmiş ve denetimlerin, ihbar ve/veya şikayet üzerine yapıldığı tarafımıza aktarılmıştır. İç kontrol ve iç denetim birbirinden farklı, ancak birbirini tamamlayan iki kavram olarak değerlendirilmelidir. Banka içi kontrollerin yerindeliği ve yeterliliğinin değerlendirilebilmesi için iç denetim faaliyetlerinin etkin bir şekilde yerine getirilmesi gerekmektedir. 2. BULGULAR Denetim planı hazırlanırken; Finansal tablolara olabilecek etkisi belirlenmiş ve denetim sürecinde bu konuların nasıl ele alındığı EKA da sunulan Hataya Sebep Olabilecek Önemli Riskler tablosunda açıklanmıştır. Denetimde tespit edilen bulgular uluslararası standartlara göre kuruma yarattıkları/yaratabilecekleri sorunlar önemlilik düzeyleri baz alınarak önemli bulgular ve diğer bulgular şeklinde iki kısma ayrılarak raporlanmıştır. 2.1 ÖNEMLİ BULGULAR: Tahvil Alma Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi: Bulgu: Kalkınma Bankası Yasası nın 16(2)(A) maddesinde yer alan; Bankalar taahhütlerine karşılık bulundurmaları gerekli yüzde on disponibilitenin iki puanlık kısmı için devlet garantili Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Kalkınma Bankası tahvili almak zorundadırlar hükmüne karşılık, Merkez Bankası bankaların 2010 mali yılında almak zorunda oldukları toplam ,24 TL lik devlet garantili Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Kalkınma Bankası tahvilleri olduğunu Kalkınma Bankası na tarih ve BHM2010/593 sayılı yazı ile bildirmiştir. Merkez Bankası nın bildirimine göre, 2010 yılında KKTC de faaliyet gösteren toplam 23 banka bulunmaktaydı. Yapılan denetimde bu bankaların 13 nün yükümlülüğünü yerine getirdiği, 10 bankanın ise taahhütlerine karşılık almak zorunda olduğu toplam ,49TL lik tahvil miktarı yerine, ,82 TL lik tahvil aldığı ve bu nedenle, toplam ,67 TL meblağ tutarında eksik tahvil aldığı tespit edilmiştir. (Tablo 1) 4

8 TABLO 1 Eksik Tahvil Alan Bankalar Alınması Gereken Kalkınma Bankası Tahvili Alınan Tahvil Alınmayan Tahvil K.T. Koop.Merkez Bankası Ltd , , ,78 Limasol T.Koop.Bankası Ltd , , ,18 Asbank Ltd , , ,83 K.İktisat Bankası Ltd , , ,60 Artam Bank Ltd , ,25 21,45 Akfinans Ltd , , ,65 Universal Bank Ltd , , ,64 K. Continental Bank Ltd , , ,74 Viya Bank Ltd , , ,94 T.Ekonomi Bankası AŞ , , ,86 TOPLAM , , ,67 Banka İçin Risk: Bankaların almak zorunda olduğu tahviller Kalkınma Bankası na kendi kaynağıyla kredi kullandırabilmesi açısından önemli bir finansman kaynağı yaratmaktadır yılında alınan tahviller ile kullandırılan kredilerin oranına bakıldığında tahvillerin banka kaynaklı kredilerin kullandırılmasında büyük bir orana sahip olduğu görülmektedir. Bankalar tarafından alınan tahvil miktarının yükümlülüklerine göre eksik olması, Kalkınma Bankası nın kendi kaynağıyla kullandırabileceği kredi miktarında aynı oranda azalmaya yol açacağı düşünülmektedir. Banka Yönetiminin Cevabı: Bankaların tahvil alma mükellefiyetlerine karşılık zaman zaman aksamaların olduğu ve bazı bankaların eksiklerini tamamlamakta gecikmeli davranmakla birlikte Bankamızca yazılı ikazlar yapılmaktadır. Aynı şekilde 2012 yılı verilerine baktığımızda Bankaların toplam taahhütleri TL iken toplam Tahvil mevcudu TL karşılığıdır. Buna göre Tahvil alınması yönünde iyi bir gelişme olduğu söylenebilmektedir. Ayrıca, Bankamız tarafından düzenlenen Tahviller yasa gereği 1 yıl vadeli olup vade sonunda ilgili Bankanın taahhüt ve mevcutlarına göre yenilenme işlemleri yapılmaktadır. Her Tahvil in düzenlenme tarihine göre ilgili mali dönem sonunda reeskont ayrılmak sureti ile Kar/Zarar tablosu ve Bilanço ya yansıtılmaktadır Bu başlık altında dahil olan ancak 2Önemli Bulgular başlığı altında 4Muhasebe çerçevesinde belirtildiği şekliyle Tahviller haricindeki tüm işlemlerde tahakkuk esası kullanıldığı tespit edilmiştir. şeklindeki ifadeye itiraz edilmiş ve Tahakkuk sisteminin Tahvillerde de kullanıldığı vurgulanmıştı. Buradaki ifadenin Bankaların toplam yükümlülüğü 5

9 içerisinde bulunduğu halde Bankalar tarafından ilgili mali dönemde alınmayan Tahvil miktarlarının Bilançoda yer almadığının vurgulandığı ifade edilmiştir. Böyle bir durumda ise Bilanço Aktif ve Pasiflerinin ayni ölçüde artırılmış olacağı, Gelir Gider tablosunda değişiklik olmayacağı tarafımızdan belirtilmiş ve alınmayan Tahvil miktarlarının Faaliyet Raporlarında Bilanço dip notları olarak gösterilmesi yönünde mutabakata varılmıştır. Ayrıca, ilgili dönem Müdürü Sayın Ahmet Ataner ile Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Ömer A. Köseoğlu, Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Sayın Aziz Kalçay ve Yönetim Kurulu Üyesi Sayın Ertan Tosun, Sayın Atilla Süren, Sayın Dr. Zeki Çiftçi, Sayın Kayhan Sonsal, Sayın Münür Doratlı ya disponibilite cetveline göre bankaların almak zorunda oldukları Kalkınma Bankası Tahvil miktarını almayan bankaların uyarılmaması ile Kalkınma Bankası Yasası nın 37. maddesinin çalıştırılmaması hususlarındaki gerekçelerinin nedeni sorulduğunda; dönem Müdürü nün tarihli yazısında, söz konusu tahvillerin çok büyük kısmının ödendiği, geriye kalan bakiye kısmının ise bilahare tahsil edilmekte olduğu için Yönetim Kurulunun bankaların cezalandırılması hususunda hiçbir karar üretmediği belirtilmiştir; Yukarıda belirtilen Yönetim Kurulu üyeleri ise konunun gündemlerine getirilmediğinden dolayı herhangi bir malumatlarının ve sorumluluklarının bulunmadığını tarih ve KBA16/ sayılı ortak cevaplarında ifade etmişlerdir. Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Banka Yönetiminin cevabında; 2012 yılı verilerinde bankaların yükümlülüklerini yerine getirme hususunda iyileştirmelerin olduğu vurgulanırken aslında 2012 yılı için de alınan eksik tahvil miktarlarının söz konusu olduğu anlaşılmaktadır. 45/1992 sayılı Kalkınma Bankası Yasası nın 27. maddesi hükmü uyarınca Bankaya kaynak sağlanması için gerekli tedbir ve kararların üretilmesinde yetkili kılınan Yönetim Kurulunun iş programlarını ve finansman planlarını onaylayacağı, izleyip, gerektiğinde değiştirebileceği ve sonuç olarak da bilançoyu onaylayarak Genel Kurula götürmekle yükümlülüğünün bulunduğu açıktır. Dolayısıyla, Yönetim Kurulunun önemli görevleri arasında yer alan bu hususun, ciddiye alınması, bu bilgilerin sürekli olarak bilgisine getirilmesi ve kaynağın sağlanabilmesi için gerekli tedbirlerin alınması önem arz etmektedir. Taslak Denetim Raporunun Banka ya iletilmesinin akabinde Kalkınma Bankası Müdürü Sayın Ercan İbrahimoğlu tarih ve KB: /A16/ sayılı yazısında tarihi itibarı ile tahvil alma mükellefiyetleri bulunan bankaların yükümlülüklerini yerine getirmeyen on dört bankaya mükellefiyetlerini yerine getirmeleri için bildirimde bulunulduğunu, bu bankalardan 7 sinin mükellefiyetlerini yerine getirdiği, geriye kalan 7 Bankanın ise tahvil alma mükellefiyetlerini yerine getirmediği ve bu nedenle tekrardan ilgili bankalara uyarı yazıları gönderildiği belirtilmiştir. Aynı yazıda konunun Yönetim Kurulu gündemine taşındığı, Yönetim Kurulu nun ise 45/1992 sayılı Kalkınma Bankası Yasası nın 28. maddesi uyarınca Genel Müdür tarafından söz konusu işlemlerin yürütülmesi gerektiği ve bunun için bir karar üretilmesine gerek görülmediği belirtilmiştir. Bu nedenle, Kalkınma Bankası Yasası nın 37. maddesinde yer alan; Bu Yasanın 16 ncı maddesinin (2) inci fıkrası kurallarına uymayan Bankaların işlerini fiilen yöneten karar ve icra organı mensupları bir suç işlemiş olur ve mahkumiyetleri halinde görev ve ilgilerine ve fiile katılma derecelerine göre 5 yıla kadar hapis cezasına veya 5,000,000,000.TL (Beş Milyar Türk Lirası) na kadar para 6

10 cezasına veya her iki cezaya birden çarptırılabilirler. hükmü uyarınca tahvil alma sorumluluklarını yerine getirmeyen bankaların cezai müeyyideye tabi tutulmaları yönünde işlem başlatılması gerekmektedir Yasal Takibe Aktarma Sürecinde Gecikme: Bulgu: Verilen kredilerin geri dönüşü ve yasal takibe alınmasına ilişkin yapılan araştırmada 76 yatırımcıya ait kredilerin problemli kredi kapsamına girdiği, bu nedenle de yasal takibe alındığı saptanmıştır. Bu yatırımcılara ait kredilerin geri kalmış tutarlarının ne olduğu hususunda bilgi talep edilmesine rağmen, işlemlerin manüel tutulduğu ve denetimimiz süresince bu bilgilerin derlenemeyeceği gerekçesine dayanılarak ilgililerce herhangi bir bilgi sağlanamamakla birlikte, konu yatırımcıların kredilerinin geri kalmış taksit sayısına bakıldığında yasal takibe aktarım için 8 taksite kadar beklenilenlerin var olduğu anlaşılmıştır. Krediler Tüzüğü nün Takip ve Tasfiye başlıklı 18. maddesinde...tahsili gecikmiş kredi ve/veya faiz alacakları problemli kredi addedilerek idari yollardan tahsiline çalışılır. İdari yollardan tahsilat işlemi, tahsil edilemeyen ilk taksit tarihinden itibaren başlatılır ve bir sonraki taksit tarihine kadar devam eder Yasal yollara geçilmeden önce borçlunun makul bir ödeme planı sunması ve bu planın Kredi İştirak Komitesi nce olumlu bulunması halinde, azami bir yıllık sürede alacağın idari yollarla tahsil ve tasfiyesi ile takside bağlanmasına krediyi tahsis eden makam yetkilidir hükmü yer almaktadır. Ancak yukarıda belirtilen sonuçlara ait uygulamaya bakıldığında yetkili makamın yasal gerekleri yerine getirmediği anlaşılmaktadır. Banka İçin Risk: Kalkınma Bankası tarafından problemli kredi olarak addedilen krediler için zamanında yasal takip işleminin başlatılmayarak tahsilâtın geciktirilmesi, Bankanın kuruluş amacı ve işlevine ters düşmesi yanında, Bankaca verilen kredilerin geri ödenmesini suiistimale açık hale getirebilecek ve düzenli tahsilâtın yapılmaması riskini artıracaktır. Düzenli tahsilâtın yapılmaması Bankanın nakit akışının olumsuz yönde etkilenmesine ve yeni yatırımcıların kredi taleplerinin de karşılanamamasına neden olacaktır. Banka Yönetiminin Cevabı: Bankamız 2008 yılından başlayıp 2010 yılına kadar devam eden süreçte gerek ekonomik kriz ve gerekse özellikle turizm sektöründe meydana gelen tıkanıklıklar nedeniyle mevcut 2 yıllık taksitlerin ötelenmesi hakkında Bakanlar Kurulu düzeyinde Turizm sektörünün girişimleri olmuştu. Bu konuda Bakanlar Kurulu kararları ( tarih ve S ( KII ) no lu karar ile tarih ve S ( KII ) no lu karar) oluşturulmuş, ancak Banka Yönetim Kurulunca uygun bulunmayıp karar alınmadığından uygulamaya geçilememişti. Bakanlar Kurulu nun konu ile ilgili kararları olması nedeniyle uygulamaya girme ihtimali göz önünde bulundurularak yasal takibe aktarılmada gecikme yaşandığı görülmektedir. Dolayısı ile yasal takibe aktarmak için geri kalmış taksit sayısının 8 lere kadar çıkması genel kabul görmüş bir uygulama değildir. 7

11 Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Banka Yönetiminin cevabında; Bakanlar Kurulu nun özellikle turizm sektörüne yönelik taksitlerin ötelenmesine ilişkin kararı olmasından dolayı yasal takibe aktarılmada gecikme yaşandığı ifade edilmektedir. Oysa 45/1992 Sayılı Kalkınma Bankası Yasası nın 34. maddesinde, Bakanlar Kurulu nun Bankanın vereceği kredilerde kredinin veriliş şekli ve alınacak teminatlar hakkında tüzük yapma yetkisine sahip olduğu açıkça belirtilmektedir. İlgili maddede kredi taksitlerinin ötelenmesi hakkında Bakanlar Kuruluna herhangi bir yetki verilmemektedir. Dolayısıyla Kalkınma Bankası, yasal takibe aktarımlar konusunda Bakanlar Kurulu Kararı yerine Bakanlar Kurulu tarafından onaylanan Krediler Tüzüğü nün 18. maddesinde belirlenen hükümler doğrultusunda işlem yapmak durumundadır. Nitekim Bankanın kuruluşundan günümüze kadar geçen süreçteki uygulamalara ilişkin yapılan Denetimlerimize 1 bakıldığında; cevapta belirtilen uygulamanın bir defaya mahsus olmadığı, geçmişte de aynı uygulamaların olduğu ve bu uygulamalarla mevzuatın göz ardı edildiği veya mevzuata uydurmak adına mevzuatın değiştirildiği görülmektedir. Kullandırılan kredilerin tahsilatlarındaki gecikmelerin takibinin sağlıklı olarak yapılabilmesi için, örneğin ödeme tarihi baz alınarak kredi müşterilerinin listeleneceği bir Excel formatı oluşturulabilir. Böylece tahsilâtı yapılan ve yapılamayan kredilerin ayrımı kolayca yapılabilecek, tahsilâtı geciken kredilerin tahsilâtı için gereken yasal işlemlerin yapılmaması riski azalacaktır Envanter Kaydının Olmaması: Bulgu: Bankada envanter kayıtlarının olmadığı, bunun yerine yıl sonu itibarı ile hazırlanan amortisman listesinin mevcut olduğu, ancak bu listede sabit kıymetlere ilişkin varlıkların elde ediliş biçimi ve niteliğine yönelik referans verilmediği, diğer bir ifade ile sabit kıymetlerin ayrıntılı dökümlerinin yer aldığı ve süreklilik arz etmesi gereken kayıtların tutulmadığı tespit edilmiştir. Banka için Risk: Envanter kayıtlarının olmaması ve sabit kıymetlerle ilgili ayrıntılı bilgilerin bulunmaması bu kıymetlerin suiistimale açık olması riskini taşımaktadır. Envanter işlemlerinin yapılmaması, mali tabloların dönem sonunda gerçek değerlerinin yansıtılmaması riskini taşımaktadır. Banka Yönetiminin Cevabı: Bankamız Envanter defteri mevcut olup, Sayıştay Başkanlığı raporu sonrasında en kısa zamanda güncel hale getirilmesi amacıyla çalışmalar başlatılmıştır. Ancak, Envanter kayıt defterinde kayıtların güncel olmaması dönem sonunda mali tablolara gerçek değerlerini yansıtmama riskini taşımamaktadır. Bankamız envanterlerinde sadece menkul ve gayrimenkuller bulunmaktadır. Bankamıza alınan herhangi bir sabit kıymet fatura karşılığı olarak ayni anda kayda girmektedir. Ayni şekilde herhangi bir sabit kıymetin Dönemine İlişkin tarih ve B /5405 sayılı Denetim Raporu, Dönemine İlişkin tarih ve B /8768 sayılı Denetim Raporu, 2006 Mali Yılına İlişkin tarih ve B /8698 sayılı Denetim Raporu, 8

12 kayıtlardan çıkarılması (hek veya satış yapılması ) her halükarda bir belgeye dayanılarak kayıtlardan çıkarılmaktadır. Dolayısı ile dönem sonunda gerçek değerlerin yansıtılmaması söz konusu değildir. Ayrıca, 66/1999 sayılı İşletmelerin Sermaye ve Ekonomik Varlıklarının Yeniden Değerlendirilmesi Yasası nın 55/2007 sayılı Yasa ile 1 Ocak 2007 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılması sonrasında Ekonomik kıymetlerin mali dönem sonlarında yeniden değerlendirilmesi yapılmamakta ve Bilançolara mal oluş bedeli üzerinden yansıtılmaktadır. Yukarıda verilen cevabın akabinde ilgililerle yapılan yüz yüze görüşme sonrasında yazılan ikinci cevapta; Envanter defter kayıtlarının 2010 yılı denetimleri sırasında güncel olmadığı, ancak 2013 Şubat ayından itibaren güncellenmiş olduğu ayrıca Envanter kayıt defteri haricinde Bankamız Muhasebe kayıtlarının tutulmuş olduğu Yevmiye, Defteri Kebir ve Yardımcı defterlerde tüm kayıtlar yanında Sabit Aktiflerin de kaydının giriş tarihleri itibariyle bulunduğu ve Mali tablolara yansıtılmamasının mümkün olmadığı şeklinde ifadede bulunulmuştur. Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Envanter; sayım, kontrol ve düzeltme işlemlerini yapmak suretiyle, belirli bir tarihteki alacakların, borçların ve varlıkların miktar ve değerlerinin saptanmasıdır. Kurumların envanter sayımı yapmadaki öncelikli nedeni mali tablolarını gerçeğe yakın bir değerle tespit edebilmesidir. Her kurumun, hesap dönemi sonunda envanter yaparak varlıklarının ve kaynaklarının gerçek durumlarını miktar ve değer olarak belirleyerek envanter defterine kaydetmesi gerekmektedir. Her ne kadar 27/1977 sayılı Vergi Usul Yasası nın 124(3) maddesi; Amortisman defteri veya listelerinin kayıtları, envanter kaydı yerine geçer. hükmü göz önünde bulundurularak Kalkınma Bankası nın envanter kaydı yerine amortisman listesi oluşturması doğru bir uygulama gibi görünse de, envanter işlemleri yapılmadan hazırlanan işletmeye ait bilanço ve gelirgider tablosu gerçek değerleri yansıtmama riskini taşıyacaktır. Denetimin gerçekleştirildiği dönemde, bankanın envanter kayıt defterinin güncel olmadığı Banka tarafından da kabul edilmiş ve Banka Müdürü Sayın Ercan İbrahimoğlu tarafından Sayın Abdullah Altıntaş, envanter kaydının oluşturulması hususunda görevlendirilmiştir. İlgili sorumlu tarafımızla da görüşerek 2013 Şubat ayından itibaren ambardaki mevcudu belirlemek üzere sayım yaparak tutanak tanzim etmiş ve bu tarih itibariyle girişçıkış ve envanter kayıtlarını oluşturmaya başlamıştır Hak Edişe Göre Kredi Kullandırılması Aşamasında Yetersiz Kontrol: Bulgu: Kalkınma Bankası Yönetim Kurulu tarih ve K/229/09 sayılı karar ile Dünya Matbaacılık Ltd. nin matbaacılık, karton kutu, kâğıt ambalaj üretim projesinde kullanmak üzere 4 baskı makinesi almaktan vazgeçmesi üzerine yeni proje maliyeti çerçevesinde USD banka kaynaklı sanayi yatırım kredisi limiti kullanmasına, krediye 2 yıl ödemesiz 7 yıl vade tanınmasına, gerekli sermaye artışının Teşvik Belgesi nde öngörüldüğü şekilde yatırım süresi sonunda gerçekleştirilmesine karar vermiştir yılında hak ediş üzerinden kullandırılmaya başlanan kredilere ilişkin teminat olarak gayrimenkul 9

13 ipoteği gösterilmiş, ancak Yönetim Kurulu tarih ve K/143/11 sayılı karar ile banka kaynaklı sanayi yatırım kredisinin %70'inin gayrimenkul ipoteği karşılığında kullandırılmış olmasını dikkate alarak; bakiye kredi limitinin banka teminat mektubu ve/veya gayrimenkul ipoteği ve/veya 1:1.30 (kullandırılacak kredinin 1.30 katı) oranında makine teminatı karşılığında kullandırılmasına karar verdi. Kalkınma Bankası na icar satış mukaveleleri hazırlanarak devredilen ve Sanayi Dairesi tarafından hazırlanan expertiz raporuna dayandırılarak hazırlanan hak edişteki makinelere ait faturalar incelendiğinde; Aynı mallara yönelik çifte faturaların düzenlendiği ve Türkiye Gümrüğü ile KKTC Gümrüğü ne sunulan bu fatura tutarları arasında fark olduğu tespit edilmiştir.(tablo 2) Tablo 2 Fat. Tarih Fat. No Firma Adı Malın Cinsi Fiyat (USD) Expertiz Rapor No Gümrük No Belge Gümrük Tarih P Paz. Halkla İlş. Man Roland 705 Tan. Plan Eğitim Ofset Baskı Hiz. San. Tic. Ltd. Makinesi Şti P Paz. Halkla İlş. Tan. Plan Eğitim Hiz. San. Tic. Ltd. Şti P Paz. Halkla İlş. Tan. Plan Eğitim Hiz. San. Tic. Ltd. Şti P Paz. Halkla İlş. Tan. Plan Eğitim Hiz. San. Tic. Ltd. Şti Man Roland 7003B 4 Renkli Ofset Baskı Mak. ve Sandart Aksesuarları Müller Martini Forma Harman Kapak Makinası Muller Martini Forma Harman Kapak Takma Makinesi ,00 Seri:YH USD Mersin Yolcu Salonu Gümrük Müd ,00 SND.0.00 Mağusa Gümrük /96/ ,00 Seri:YI USD Taşucu Gümrük ,00 SND /96/ Girne Gümrük Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere, KKTC Gümrüğü ne ibraz edilen faturalar ile TC Gümrüğüne ibraz edilen faturalar arasında 1,280,900 USD tutarında fark olduğu ve teminat olarak sunulan makinelerin gerçek değerinden daha düşük bir değere sahip olması nedeniyle krediye ilişkin teminatın yetersiz kaldığı saptanmıştır. Bu durum aynı zamanda verilen ve/veya verilecek olan kredi miktarını da aynı oranda etkilemektedir. Bu durum Bankaca sonradan tespit edilmiş ve Polis Genel Müdürlüğü ne bildirilmiş ve akabinde konu ile ilgili soruşturma başlatmıştır. Banka İçin Risk: Krediler ekspertiz raporları ve faturalara dayandırılan hak edişe göre kullandırıldığından, bu hak edişlere ilişkin gerçekleştirilen iç kontrol yetersiz kalmakta ve kredilerin gerçeği yansıtmayan belgeler üzerinden kullandırılma riski artmaktadır. Yetersiz teminat karşılığında kredi kullandırılması, kredinin geri ödemesinde sorun yaşanması halinde, tamamının ipotekle kapatılamaması riskini taşımaktadır. 10

14 Banka Yönetiminin Cevabı: Spesifik Riskler olarak belirtilen bahse konu proje dahil, Bankamızca onaylanan krediler çerçevesinde makine ve teçhizat, mefruşat vb. yatırımların yurtdışından alınması halinde, KKTC Gümrüklerine sunulan faturalar üzerinden hazırlanan orijinal Gümrük Giriş Belgeleri ve, Bu evrakların Bankamızın hizmet aldığı Devlet Kurumlarından biri olan Sanayi Dairesi Müdürlüğünün Ekspertiz ( Makine ve Teçhizatların yerinde monte edilmiş durumunu belirten tespiti ve değerlerini içeren ) Raporu, Bankamızca hazırlanacak Hakediş Tespit Raporu için esastır. Dolayısı ile bahse konu evraklar, öncelikle KKTC Gümrük Müdürlüğü ile Sanayi Dairesi Müdürlüğünün kontrolünden geçmektedir. KKTC Gümrüğü ne sunulan ve Gümrük ten geçen faturalar dışında, yurtdışı gümrüklerinden geçen faturaların araştırılması Bankamız mükellefiyetleri içinde olmayıp, aksine bu görevin KKTC Gümrüklerine ait olduğu kanaati hasıl olmaktadır. KKTC Gümrüklerine sunulan evrakların, yurtdışı gümrüklerinden geçen evraklarla farklı olduğu bilgimize geldiği anda, Polis Müdürlüğüne bizzat Bankamızın başvurusu ile Polis soruşturmasının başlatılması gerçekleştirilmiştir. Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Bankanın hakediş tespit raporlarının, ekspertiz raporlarına dayandırıldığı ve Bankanın hizmet alarak sağladığı ekspertiz raporlarını hazırlayanların veya diğer Kurumların sorumluluğu bulunduğu vurgulanarak, Bankanın sorumluluğu bulunmadığı ifade edilmektedir. Ancak yukarıdaki tespitimizden de anlaşıldığı gibi Bankanın hazırladığı hakediş raporlarına kaynak olan Ekspertiz Raporlarının yanlış ve/veya yanıltıcı veriler içerebileceği açıktır. Kullandırılan kredilerin dayandırıldığı faturaların gerçeği yansıtıp yansıtmadığının kontrolü, Banka nın da sorumluluğunda olduğu kadar ilk aşamada ekspertiz raporu hazırlayan Sanayi Dairesi ve faturaların doğru olup olmadığını kontrol etmeden ithal işlemini gerçekleştiren Gümrük Müdürlüğüne de aittir. Bu sorumluluğun Banka üst Yönetimince üstlenilmemesi iç kontrolün düzgün çalıştırılmadığının bir göstergesidir. Bu nedenle aynı hataların kullandırılan diğer kredilerde de ortaya çıkabileceği düşünülmektedir. Tespit edilen hak edişler ile sunulan ekspertiz raporlarındaki yetersizliğin önüne geçmek ve iç kontrolleri güçlendirmek adına kredilere konu olan gümrük belgeleri dahil tüm teyit edici evrakların kontrolden geçmesi ve ekspertiz değerlendirmesi yapılırken, Bankanın iç kontrol mekanizmasını çalıştırmak adına ilgili Banka personelinin de sürece dahil olması, ayrıca bu gibi durumların tekrarlanmaması için ekspertiz raporları hazırlayan birimlerin Bankaca uyarılması gerekmektedir Bilgisayar Destekli Muhasebe Sistemi Yetersizliği ve Kayıtların Elde Tutulması: Bulgu: KKTC Kalkınma Bankası nda kredi ve tahvil reeskontlarına ilişkin kayıtların bilgisayar ortamında tutulduğu ancak, bunların haricinde gerçekleşen faaliyet sonuçlarının muhasebe bölümü tarafından manüel olarak kayda alındığı tespit edilmiştir. Muhasebe 11

15 kaydına yönelik IT (information technology) donanımı yetersizliği, günün koşullarına uygun, ana ve tali hesapların gerektiğinde izlenebileceği bir sistemin oluşturulmasına engel teşkil etmektedir. Banka İçin Risk: Kayıtların elde tutulması sonucu ortaya çıkan hatalar küçük olsa bile toplamda önemlilik eşiğinin üzerinde bir hataya sebep olma riskini taşır. Banka Yönetiminin Cevabı: Bankamız Bilgisayar programı için yazılım çalışmaları devam etmekte olup tam olarak tamamlanmaması nedeniyle esas kayıtlar elde tutulmaktadır. Bilgisayar Programı tamamlanmamış dahi olsa yazılımın tamamlandığı ölçüde programından faydalanılmaktadır. Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: KKTC ekonomisine katkı koyma amacı güden Kalkınma Bankası gibi bir Bankanın bilgisayar destekli muhasebe ve raporlama sisteminin hesap kullanıcıları için ihtiyaç duyulan düzeye taşınmasının öncelikli ve zaruri ihtiyacı olduğu, programdan belirli ölçüde faydalanmanın; birimler arası iletişim eksikliğini gideremeyeceği ve yönetime gerekli bilgileri anında aktaramayacağı açıktır. Bankanın mali sistemine ilişkin bilgi akışının istenildiği anda Banka üst yönetimine ve karar organı durumunda olan Kalkınma Bankası Yönetim Kurulu na, doğru ve gerçekçi bilânço analizi, risk analizi, likidite analizi yapılmasına, izlenmesine, yönetilmesine ve raporlanmasına ilişkin politikaların uygulanmasına olanak sağlaması gerekmektedir. Bu nedenle bu sistemin ivedi olarak hayata geçirilmesi önem arz etmektedir. 2.2 DİĞER BULGULAR: Tahsilat Kayıtlarının Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine Uygun Olarak Tutulmaması: Kasa Hesabı kaydının tutulmaması. Bulgu: Kalkınma Bankası müşterilerinden nakit olarak gerçekleştirilen tahsilâtların muhasebe kaydı yapılırken Kasa Hesabı nın çalıştırılmadığı, bunun yerine Bankalar Hesabı nın çalıştırıldığı tespit edilmiştir. Bu nedenle tahsilâtların ne şekilde yapıldığı defter kayıtlarından anlaşılmamaktadır. Banka İçin Risk: Banka tahsilâtlarının ana hesap kaydı olan kasa hesabının çalıştırılmaması; iç denetim de dâhil olmak üzere nokta denetimlerde, kasa noksanının ve/veya fazlasının tespit edilmesinde sorun yaratmakla birlikte, kasa mevcudiyetinin suiistimale açık olabileceği ve/veya iç kontrol mekanizmasında zafiyet yaratabileceği riskini taşımaktadır. Banka Yönetiminin Cevabı: Kalkınma Bankası ndan kredi kullanan yatırımcılardan alınan çekler ve nakitler ayni günden veya çalıştığımız bankaların veznelerinin kapanış saatlerine bağlı olarak en geç ertesi gün Banka hesabına yatırılması nedeniyle Muhasebe kayıtlarında 12

16 doğrudan Banka hesabı kullanılmaktadır. Bu noktada, yatırımların Banka hesaplarına geçmesi bire bir takip edilip gerekli uyuşturma işlemleri yapılmaktadır. Konu hakkındaki raporunuz sonrasında, uygulama değişikliği dikkate alınıp gerekli çalışma başlatılmıştır. Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Genel kabul görmüş muhasebe standartlarına uygun olarak kasa hesabının çalıştırılması gerekmektedir. Kasa ve Bankalar hesabının düzenli olarak uyuşturulması yapılmalıdır Alınan Çekler Hesabının Çalıştırılmaması: Bulgu: Kredi müşterilerinden tahsil edilen çekler aynı gün müşterinin kredi hesabından düşülmesine rağmen, bankada takas işlemine tabi tutulduğundan 2 iş günü sonunda banka ekstrelerine yansımaktadır. Çek tahsilatı sırasında alınan çekler hesabı yerine doğrudan banka hesabı nın çalıştırılması hem tahsilatların günlük ve dönemsel olarak uyuşturulmasında, hem de defter kayıtları ve ekstre bakiyelerinde ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkların giderilmesinde sorun yaratmaktadır. Banka İçin Risk: Genel muhasebe prensiplerine göre, Alınan çekler hesabı gerçek ve tüzel kişiler tarafından ilgili kuruma verilmiş olup henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş olan çeklerin izlenmesini sağlamaktadır. Çekin Kalkınma Bankası na verilmesi ile çekin ilgili banka tarafından tahsil edilerek hesaba geçmesi arasında bir zaman aralığı olmaktadır. Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine göre Bankalar Hesabı nın borç kalanı ilgili işletmenin bankalardaki ticari mevduatını, yani parasını göstermektedir. Oysa, Kalkınma Bankasında tahsil edilen çeklerin Alınan çekler Hesabı na kaydedilmeden ve henüz fiilen takastan dönmeden doğrudan Bankalar Hesabı na kaydedilmesi sebebiyle Bankalar Hesabı nın borç kalanında görülen ve Bankanın mevcudu olması gereken meblağ ile Kalkınma Bankasının bankalardaki gerçek parasal varlığı arasında tutarsızlığa neden olmaktadır. Mevcut uygulama dolayısıyla, muhasebe kaydı açısından alınan çeklerin karşılıksız çıkması riski de göz ardı edilmektedir. Bahse konu zaman aralığında krediler için karar üretilirken, hesap kullanıcılarına sunulan muhasebe kayıtlarındaki söz konusu yanıltıcı bilgiler sonucunda hatalı kararlar üretilebilme riski ortaya çıkmaktadır. Banka Yönetiminin Cevabı: Bankamız tahakkuk sistemi yanında taksitlerin belirlenen günde tahsil edilmesi esastır. Gecikmeli ödemeler için tahsilat gününe göre gecikme faizi hesaplanmaktadır. Bu nedenle tahsil edilen tutar ayni gün ilgili kredi hesabından düşülmektedir.(bu uygulama Sosyal Sigorta, İhtiyat Sandığı, Vergi Dairesi ve benzeri dairelerde ayni şekilde uygulanmaktadır) tahsil edilen çekin anında kredi hesabından düşülmemesi daha büyük sorunları beraberinde getirecektir. Çekin karşılıksız çıkma durumunda ise, yapılan işlem ters kayıt sistemi ile kredi hesabına borçlandırılmaktadır. Ayrıca iade çek masrafı yine ilgili kredi hesabına 13

17 borçlandırılmaktadır. Bu durumda çeklerin iade olması karşılığında herhangi bir risk payı oluşturmamaktadır. Ayrıca, Bankamız kayıtları aylık olarak uyuşturma işlemlerine tabi tutulmakta ve tüm hesaplar uyuşturulmaktadır. Özellikle banka defter kaydında olup henüz bozdurulmamış çekler ile henüz takas işlemi tamamlanmaması nedeniyle ekstre kaydına geçmemiş olan çekler olabilmektedir. Tüm bunların her ay tarafımızdan kayıtları tutulmakta ve aylık ekstreler buna göre uyuşturulmaktadır. Konu hakkındaki raporunuz sonrasında, uygulama değişikliği dikkate alınıp gerekli çalışma başlatılmıştır. Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Kalkınma Bankası nca tahsil edilen çeklerin yukarıda belirtilen genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak kayıtlara yansıtılması ve dönemsel hesap uyuşturmalarının düzenli olarak yapılması gerekmektedir. Bunun sonucunda, hem Bankanın gerçek parasal varlığının takibi yapılabilecek, hem de zaten gecikmekte olan tahsilatların düzenli olarak kontrol edilmesi sağlanabilecektir Kredi Kullandırımında Yeterli Teminat Alınmaması: Bulgu: 45/1992 sayılı Kalkınma Bankası Yasası nın Bankanın Görev ve Yetkileri başlıklı 5(9) maddesi gereğince; açılan krediler karşılığında taşınır mal rehini, ticari işletme rehini, taşınmaz mal ipoteği de dahil olmak üzere her türlü teminatı almak bankanın görev ve yetkilerindedir. Yeşilırmak Turizm ve Yatırım Şti Ltd. ye tarih ve K/171/08 sayılı Yönetim Kurulu kararı ile yeterli teminat gösterilmesi karşılığında USD tutarında banka kaynaklı yatırım kredisi kullandırılması onaylanmıştır. Alınan ipoteğin USD değerinde olduğu dikkate alındığında kredinin kullandırılması aşamasında Kalkınma Bankası Kredilendirme Kriter ve Prensipleri nde belirtilen orana (kullandırılacak kredinin 1.30 katı) bağlı olarak teminatın yetersiz kalacağı görülmektedir. Banka İçin Risk: Yetersiz teminat karşılığında kredi kullandırılması, kredinin geri ödemesinde sorun yaşanması durumunda tamamının ipotekle kapatılamaması ve alınması gereken faiz ve komisyonların alınamaması, bu durumda da kaynak finansmanı açısından Banka nın başarısız olması riskini taşımaktadır. Banka Yönetiminin Cevabı: KKTC Kalkınma Bankası nın 45/1992 sayılı yasasının Madde. 34(1) altında yer alan Krediler Tüzüğü ve Kalkınma Bankası Yasası İç düzeni çerçevesindeki Bankanın Görevi, Yetkileri ve Oluşumu başlığı altındaki 5 (9) maddesinde Açtığı krediler karşılığında taşınır mal rehini, ticari işletme rehini, taşınmaz mal ipoteği de dâhil olmak üzere her türlü teminatı almak hususuna yer verilmektedir. Yukarda yer alan madde tahtında, döviz veya Türk Lirası cinsinden kullandırılacak kredilere karşılık alınacak para cinsine bağlı teminatlar hususundaki oranlar Banka Yönetim Kurulu nca alınan kararlar çerçevesinde uygulanmaktadır. 14

18 Kredilendirilen projelerle ilgili Bankamız ekspertiz raporları çerçevesindeki proje maliyet, veya ipotek maliyet değerlendirmeleri alınacak teminatın esasını teşkil etmektedir. Yatırım projelerinde teminat olarak alınan gayrimenkul ipoteği, halen uygulanmakta olan hak edişlere göre, dilimler halinde çözülen kredi tutarına göre yapılan kısmi ipotek işlemleri çerçevesinde yapılabileceği gibi, Projenin üzerine yapılacağı arazi ve proje inşaat değeri (mefruşat, tefriş, teçhizat hariç) üzerinden bir defada da ipotek alınabilmektedir.(k/29/98 sayı ve 9 Şubat,1998 tarihli Yön. Krl. kararı) Bankamız uygulamaları çerçevesinde kredinin niteliğine göre hesaplamalarda alınan marjlar (1.5 2 katı oranlar veya bazı özel durumlarda işin niteliğine göre) oluşacak faiz ve masrafları karşılayacak nitelikte olması yanında, kredinin geri dönüşlerindeki risk paylarını da kapsayacak şekilde, zaman ve koşullara bağlı olarak Yönetim Kurulu Kararı ile yenilenebilmektedir. Genel olarak Banka Yönetim Kurulu nun onaylanan kredilerle ilgili kararlarında yer alan teminat kısmı, kredinin yeterli ve kabul edilebilir gayrimenkul ipoteği ve/veya Banka Teminat Mektubu karşılığında kullandırılması şeklindedir. Bu çerçevede 4. paragrafta anlatıldığı üzere; Hak edişler çerçevesinde, dilimler halinde çözülen kredi tutarına göre yapılan kısmi ipotek işlemleri ile yapılabileceği gibi, Her hak ediş için her defasında Tapu Dairelerine gidilmesinin önlenmesi ve tapu işlemlerindeki evrak akışının azaltılması açısından ipotek konusu gayrimenkule yettiği kadar, toplam değer üzerinden ipotek konularak kontrollü bir şekilde kullandırılmaktadır. Ancak her halükarda kullandırılan kredi miktarı, teminat miktarını aşmamaktadır. Kredi kullandırımında yeterli teminat alınması başlığı altına yer alan denetçi Bulgu, Banka İçin Risk ve Riske Hitap Eden Öneri/ Öneriler kısımlarına ortaya çıkan analizlerde; Yeşilırmak Turizm ve Yatırım Şti. Ltd. e tarih ve K/171/08 sayılı Yönetim Kurulu kararı ile USD.1,000,000. tutarında Banka Kaynaklı Yatırım Kredisi onaylandığı, oysa alınan ipoteğin USD.930,000. olduğu ve yetersiz teminat karşılığı kredi kullandırıldığı kanaatiyle Bankanın risk altında olduğu hususunda görüş belirtilmiştir. Yapılan toplantıda alınan ipoteğin, kullandırılan kredi dilimlerine göre yeterli olduğu izah edilmiş ve konu ile ilgili mutabakata varılmıştır. Ayrıca bu maddede Sayıştay tarafından murad edilenin kredi talebinde bulunan müşterinin yeterli teminata sahip olup olmadığı konusunda emin olunmadan kredi talebinin onaylanmaması gerektiği olduğu anlaşılmıştır. Ancak mevcut uygulamalarımızın ve mevzuatımızın böyle olmadığı izahla, konu tahtında yapılacak önerilerin rapora alınması hususunda görüş birliğine varılmıştır. Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Yukarıda da izah edildiği gibi kullandırılacak kredi ile alınacak teminat oranı birbiriyle bağlantılı olup, Kredilendirme Kriter ve Prensipleri nde alınacak teminat, kullandırılacak kredi miktarının 1.30 katı olarak belirlenmiştir. Nitekim Kredi İştirak Komitesi nin tarih ve 41/2008 sayılı kararının 6.Sonuç Bölümünde; Kredinin onaylanması halinde sunulan teminatın yeterli 15

19 olmadığı görülmekte olup ilave teminat sunulması gerekmektedir. ibaresi yer almaktadır. Dolayısıyla kullandırılan kredi miktarına bağlantılı olarak alınan teminatın da artırılması gerekmektedir Kredi Kullandırımında Yasa ve Tüzüklere Aykırılık: Bulgu: Bumerang Travel Club Ltd. Bakanlar Kurulu nun tarih ve E sayılı kararı kapsamında 2009 yılında hazine kaynaklı turizm yatırım kredisi başvurusunda bulunmuştur. Şirketin tarihli başvurusuna ilişkin dosyasından, bankaya sunmuş olduğu su arıtma ile ilgili makine ve teçhizat faturalarının tarihli olduğu tespit edilmiştir. KKTC Devlet Planlama Örgütünce söz konusu şirkete verilen tarih ve 032(RR) nolu Yatırım Teşvik Belgesinin Özel Şartlar başlığı altındaki 6. maddede; TC Hazine Müsteşarlığının 2002/1 numaralı Tebliğinin 4. maddesi uyarınca yatırımcıdan alınan taahhütname ışığında KKTC de kredi tahsis edilmediği ve edilmeyeceği şartı bulunmaktadır. Diğer taraftan, Banka Yönetim Kurulu'nun tarih ve K/24/07 sayılı kararında; Teşvik Belgesi tarihinden/ön başvuru ve/veya dilekçe tarihinden; bina ve inşaat yatırımları için en fazla 12 ay önce; makine, teçhizat ve diğer yatırımlar için en fazla 6 ay öncesine kadar gerçekleştirilen yatırımlar ile müracaat tarihinden sonra yapılan ve yapılacak olan yatırımların birlikte kredilendirme kapsamına alınması hükmü yer almaktadır. Bu bağlamda hem Teşvik Belgesi nde yer alan şarttan hem de yukarıda alıntısı verilen Yönetim Kurulu Kararı ndan dolayı kredilendirme yapılmaması gerektiği anlaşılmaktadır. Banka İçin Risk: Belirlenmiş olan kurallara aykırı olacak şekilde önceden tamamlanmış bir proje için kredinin onaylanması ve kullandırılması, kullandırılacak olan kaynağın zaten önceden kredisi alınmış ve tamamlanmış bir proje için kullanılamayacağı, dolayısıyla diğer hak eden projeler için kullandırılacak kaynağın yanlış amaca, diğer bir ifade ile haksız yere birilerini kredilendirmeye yönelik kullandırılması riskini taşımaktadır. Banka Yönetiminin Cevabı: Bakanlar Kurulu nun, T sayı ve tarihli kararı ve bu kararı tadil eden S sayı ve tarihli karar ile S sayı ve tarihli karara ilaveten otellerin deniz suyundan içme ve kullanma suyu elde etmelerinin teşvik edilmesine ilişkin S sayı ve tarihli kararı yeni 3 üncü madde eklenmek suretiyle E sayı ve tarihli karar uyarınca; faaliyette bulunan ve Turizmden sorumlu Bakanlıkça belgelendirilmiş turistik konaklama tesislerinin içme suyu ihtiyaçlarının bir bölümünü deniz suyundan karşılayabilmek üzere hazırlayacakları arıtma projelerinde kullanılmak üzere Yarım Kalmış Turistik Tesislerin Tamamlanmasına Kredi Verilmesi Projesi kaleminden 2009 mali yılında toplam TL1,000,000.tutarında kaynak tahsis edilmesi uygun görülmüştür. Şirketin, tarihinde KKTC Sağlık Bakanlığı Devlet Laboratuarı Dairesi Müdürlüğü nden su örneğinin TDS analizine yönelik görüş alınmıştır. 3 Kasım, 2009 tarihli KKTC Turizm Çevre ve Kültür Dairesi tarafından yazılan yazıda Girne Bölgesi nde bulunan Bumerang Travel Club Ltd. e ait otel için yapılan 600m3/gün kapasiteli deniz suyu arıtma ile 16

20 ilgili olarak tarihli denetim raporu ve tarihli Devlet Laboratuarı Dairesi tahlil sonuçları çerçevesinde ve tarih ve S sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında maliyet üzerinden %20 hibe nitelikli katkının ödendiği belirtilmiştir. Şirketin tarihli talebi incelemeye alındığında, Bankamıza sunmuş olduğu faturalardan tespit edilen gümrük giriş tarihlerine göre su arıtma ile ilgili makine ve teçhizatın tarihinde almış olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, EURO 465,000. tutarında yatırıma ait tarihli Gümrük Vergisi ve Fon Muafiyeti bulunmaktadır. Bu tarihler dikkate alındığında Bankamız Yönetim Kurulu nun 47/2000 sayılı Teşvik Belgesi ile ilgili uygulamalara yönelik K/24/07 sayı ve tarihli kararı ile, Bankamıza Kredi Müracaatında bulunan projeler değerlendirilirken, Teşvik Belgesi tarihinden sonra ve ön başvuru ve/veya dilekçe tarihinden bina ve inşaat yatırımları için en fazla 12 ay önce, makine teçhizat ve diğer yatırımlar için en fazla 6 ay öncesine kadar gerçekleştirilen yatırımlar ile müracaat tarihinden sonra yapılan ve yapılacak olan yatırımların birlikte kredilendirme kapsamına alınması kararı mevcuttur. Bu tespitler çerçevesinde tarihli Bilgi Notu ile Bankamız Genel Müdürlüğü bilgilendirilmiştir. Bankamız Genel Müdür Yardımcısı, konu yatırımın 2006 yılında gerçekleşmiş olduğunu ancak arıtma ile ilgili kaynağın 2009 da yaratıldığı için şirketin kredi müracaatında bulunduğu belirtilmiştir. Ancak, Bankamız kriterlerine göre başvurudan önce yatırımların kredilendirme kapsamına girmediği de belirtilmiştir. Ancak, konu yatırımla ilgili Turizm Bakanlığı nca %20 hibenin ödenmiş olması kullanılacak olan kaynağın Reel Sektörün Desteklenmesi Projesinden tahsis edilen kaynak olması ve dosyanın Yönetim Kurulu gündeminde olması dikkate alınarak konu problem vurgulanarak dosyanın değerlendirilmesi ve Yönetim Kurulu nun bilgisine getirilmesinin uygun olacağı yönünde Genel Müdüre yazı yazılmıştır. Dosya, belirtilen hususların Yönetim Kurulu nun bilgisine getirilecek şekilde tamamlanması yönündeki Genel Müdür talimatı ile neticelendirilmiştir. Bahse konu tüm hususlar tarih ve KİK97/2009 sayılı Kredi İştirak Komitesi Raporu ile Yönetim Kurulunun bilgisine sunulmuştur. Kredi İştirak Komitesinin KİK97/2009 sayılı raporunu görüşen Yönetim Kurulu K/269H355/09 sayı ve tarihli karar uyarınca, Bakanlar Kurulu nun tarih ve E sayılı kararı ve KKTC Maliye Bakanlığı ile yapılan Kredi Antlaşması çerçevesinde Bumerang Travel Club Ltd. adına Hazine Kaynaklı Yatırım Kredisi onaylamıştır. Değerlendirme ve Riske Hitap Eden Öneri/Öneriler: Devlet Planlama Örgütünce verilen tarih ve 032(RR) nolu Yatırım Teşvik Belgesi nde bu şirketin kredilendirilemeyeceği belirtilmesine ve 2007 yılında alınan Yönetim Kurulu Kararı na göre kredilendirilme imkanı olmamasına rağmen, Bumerang Travel Club Ltd. nin Kalkınma Bankası na sunduğu tarih ve numaralı Gümrük Vergisi ve Fon Muafiyet Belgesi ne dayanılarak kredilendirildiği, dolayısıyla tamamlanmış bir yatırım ile ilgili olduğundan ve şirkete verilen Teşvik Belgesi nde konulan şarta aykırı olduğundan bu şirkete kredi verilmemesi gerektiği ve bu uygulamanın mevzuata aykırı olduğu açıktır. 17