KPSS KONU ANLATIMI. Web: Mail:

Transkript

1 KPSS KONU ANLATIMI Web: Mail:

2 2. ÜNİTE BÖLÜM 1: REHBERLİĞE GİRİŞ

3 KPSS de bu bölümden her yıl ortalama 2 soru gelmektedir. Bu bölümdeki sorular genellikle bilgi veya örnek verilerek sorulan yarı bilgi sorusu şeklindedir.

4 Rehberlik; bireyin kendini tanıması, anlaması ve kabul etmesi, problemlerini çözmesi, çevresindeki imkânları fark etmesi, doğru kararlar vererek özünü (kendini) gerçekleştirmesi ve yaşadığı topluma uyum sağlayabilmesi için sunulan bilimsel, sistematik ve profesyonel bir yardım sürecidir.

5 2. REHBERLİK NEDİR? 1) Rehberlik bilimsel, sistemli ve profesyonel bir yardım sürecidir. 2) Rehberlik bireyi merkeze alır ve bireye yardım etme sürecidir. 3) Rehberlik hizmetlerinde gizlilik ve gönüllülük esastır. 4) Rehberlik bireyin gelişimini ve uyumunu sağlayan bir hizmettir. 5) Rehberlik hizmetleri süreklidir. 6) Rehberlik hizmetleri herkese verilir. 7) Rehberlik hizmetlerinin birinci işlevi bireyin kendisini tanımasını sağlamaktır. 8) Rehberlik hizmetleri ekip çalışması gerektirir. 9) Rehberlik bireyin karar verme stratejilerini geliştirme sürecidir. 10) Rehberlik hizmetleri bireye farklı seçenekler sunma ve bireyin kendisiyle ilgili kararları alabilmesine yardımcı olma faaliyetidir.

6 1) Rehberlik hizmeti sadece sorunlu öğrencilere verilen bir hizmet değildir. İsteyen herkese verilen bir hizmettir. 2) Rehberlik hizmetleri bireye öğüt ve nasihat verme işi değildir. 3) Rehberlik ve psikolojik danışmada birey adına karar alınmaz, son karar bireye aittir. 4) Rehberlik ve psikolojik danışma bu yardımı alan birey açısından akademik bir ders ya da öğrenme konusu değildir. Yani rehberlik hizmetleri yalnızca derslerde verilecek bir hizmet değildir. 5) Rehberlik ve psikolojik danışma tüm problemleri hemen çözebilecek sihirli bir güce sahip değildir. 6) Rehberlik ve psikolojik danışmanın temelinde bireye acıma, onu kayırma, her sıkıntıya düştüğünde bireye kol kanat germe anlayışı yoktur. 7) Rehberlik hizmeti zorlamaya dayalı bir hizmet olmayıp gönüllüğe dayalı bir hizmettir.

7 8) Rehberlik ve psikolojik danışma bireyi disipline etme (kontrol) görevi değildir. Çağdaş eğitimde iç disiplin ya da içten denetim temeldir. 9) Rehberlik hizmeti belirli yaş gruplarındaki bireylere yönelik değildir. Tüm bireylere yöneliktir. 10) Rehberlik yardımı, bireye tek yönlü ve doğrudan doğruya yapılan bir yardım değildir ancak karşılıklı bir etkileşimin sonucunu gerçekleştirebilir. 11) Rehberlik bireyin sadece duygusal yanıyla ilgilenmez. Bir bütün olarak bireyin sosyal, zihinsel, fiziksel ve duygusal her türlü gelişim alanlarıyla ilgilenir. 12) Rehberlik ve psikolojik danışmada kullanılan bütün yöntemler ve teknikler amaç değil, sadece araçtırlar. 13) Rehberlik ve psikolojik danışma yargılamaz ve ceza vermez. 14) Rehberlik hizmeti bireye yol değil, yollar gösterir. 15) Rehberlik hizmetini herkes veremez ve sadece psikolojik danışman da bu hizmeti vermez.

8 Rehberlik anlayışına sahip bir öğretmenin aşağıdaki davranışlardan hangisini sergilemesi beklenmez? A) Öğrencileri ile sıcak ve olumlu bir iklim oluşturmak B) Öğrencilerin duygularına önem vermek C) Sorun yaşayan ve sorununu kendi çözemeyen öğrenciye psikolojik yardım vermek D) Öğrencilerin sahip oldukları kapasiteyi geliştirmelerine yardımcı olmak E) Öğrencilerin ilgi, yetenek ve becerilerini geliştirmek için çeşitli etkinlikler düzenlemek

9 4. REHBERLİĞİN AMACI Rehberliğin nihai (sonal) amacı; bireyin kendisinde var olan gizli potansiyeli açığa çıkarmasına yardımcı olarak, bireyin kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir. Kendini gerçekleştirmenin kelime karşılığı tam verimlilik tir. Yani bireyin her yönüyle, kapasitesini sonuna dek geliştirebilmesi, daha verimli ve mutlu bir düzeye ulaşabilmesidir. Kendi gerçekleştirme süreci yaşam boyu devam eder. Bireyin kendini gerçekleştirmesi uzun bir süreç içinde, aşama aşama sağlanabilecek bir oluşumdur. Bu nihai amaca varabilmek için rehberlik öncelikle alt amaçları gerçekleştirmekle işe başlar.

10

11 Aşağıdakilerden hangisi rehberliğin temel amacını ortaya koyar? A) Bireyin çeşitli özellikleri hakkında bilgi toplamak B) Bireyin ihtiyaçlarını belirleyip okulun yakın çevresini buna göre düzenlemek C) Bireye, ne yapması gerektiğini söylemek D) Bireyin, kendisini tanımasına ve çevresindeki olanakları fark etmesine yardımcı olmak E) Bireyin sorunlarını belirlemek

12 MASLOW UN İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ Maslow her insanın değerli, kendine özgü ve iyiye yönelik bir özbene sahip olduğunu savunur. Olanaklar sağlandığında, her insanın doğuştan getirdiği gizil güçlerinin farkına varacağını ve eninde sonunda kendini gerçekleştireceğini savunur. A. MASLOW ( ) Maslow, insan güdülerinin evrensel bir hiyerarşisinin bulunduğunu savunur. Bu ihtiyaçlar hiyerarşisine göre, en alt basamaktaki ihtiyaç kısmen de olsa, giderildikten sonra bir üst basamaktaki ihtiyaç ortaya çıkar. Kendini gerçekleştirme güdüsü, diğer ihtiyaçlar giderilmişse ortaya çıkar. 12

13 MASLOW UN İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ MASLOW UN Orjinal İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ Kendini gerçekleştirme Saygınlık ihtiyaçları (Kendisine saygı, güven, başarı, diğerlerinin saygısı) Üst Düzey/Gelişimsel İhtiyaçlar (PDR Hizmetleri) Ait olma ve sevgi ihtiyaçları (arkadaşlık, aile, bağlanma duygusu) Emniyet ve güven ihtiyaçları (İş, sağlık, mülkiyet, aile, sosyal güvenlik) Alt Düzey/Temel İhtiyaçlar (Rehberlik) Biyolojik ve fizyolojik ihtiyaçlar (nefes, yeme, içme, uyuma, cinsellik) 13

14 Maslow un orijinal ihtiyaçlar hiyerarşisi beş basamak şeklindedir. Ancak, Maslow un ihtiyaçlar hiyerarşisini bazı uzmanlar geliştirerek bazı basamaklar ekledi. Bilişsel ihtiyaçlar (bilme ve anlama ihtiyacı) Estetik ihtiyaçlar Transcendence: aşkınlık, yücelme, bilgeleşme, insanüstü olma. (Bu basamak çok az kişi tarafından kabul edilmiştir) Günümüzde 7 basamaklı piramit daha çok kabul edilmekte ve kullanılmaktadır. 14

15 MASLOW UN İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ MASLOW UN 1990 sonrası Geliştirilmiş İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ Kendini gerçekleştirme Estetik ihtiyaçlar (Müzik, sanat) Bilişsel ihtiyaçlar (Bilme ve anlama) Saygınlık ihtiyaçları (Kendisine saygı, güven, başarı, diğerlerinin saygısı) Ait olma ve sevgi ihtiyaçları (arkadaşlık, aile, bağlanma duygusu) Emniyet ve güven ihtiyaçları (İş, sağlık, mülkiyet, aile, sosyal güvenlik) Üst Düzey/Gelişimsel İhtiyaçlar (PDR Hizmetleri) Alt Düzey/Temel İhtiyaçlar (Rehberlik) Biyolojik ve fizyolojik ihtiyaçlar (nefes, yeme, içme, uyuma, cinsellik) 15

16 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE İLGİLİ ORTAK SORU Üçüncü sınıfa devam eden Ali, okulun rehber öğretmenine, Öğretmenimiz sınıfta daha çok belli arkadaşlarımızla ilgileniyor. Beni görmezden geliyor. Ben de okula gelmek istemiyorum. diyerek duygularını paylaşmıştır. Ali'nin okula gitmek istememesinin nedeni, Maslow'un İhtiyaçlar Hiyerarşisi ne göre aşağıdakilerden hangisiyle ilişkilidir? A) Güvende olma B) Başarılı olma C) Kendini gerçekleştirme D) Fizyolojik E) Ait olma

17 Bu ihtiyaçlardan - ilk 4 ihtiyaç (fizyolojik, güven, ait olma ve sevgi, saygınlık) temel ihtiyaçlar (hayatta kalma ihtiyaçları) - son 3 ihtiyaç ise (bilişsel, estetik, kendini gerçekleştirme) üst düzey (gelişimsel) ihtiyaçlardır. 17

18 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE İLGİLİ ORTAK SORU Yapılan bir araştırmada; bakımevine getirilen terk edilmiş, yeni doğmuş bebeklerin bakıcılar tarafından beslenme, temizlik gibi günlük bakımlarının yapılmasına rağmen bazılarının yaşamadığı görülmüştür. İhtiyaç kuramına göre, gerekli bakımları yapıldığı hâlde bebeklerin yaşamlarını yitirmelerinin en önemli nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Sevgi, ilgi görme ihtiyacı da hayatta kalma ihtiyaçlarındandır. B) Bakımevleri, bebeklerin gelişim özelliklerine göre düzenlenmemiştir. C) Bakımevleri, ait olma ihtiyacını karşılamada yetersizdir. D) Bebekler, kendilerini güvende hissetmemektedir. E) Bakımevleri, asgari koruma standartlarına göre düzenlenmiştir.

19 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE İLGİLİ ORTAK SORU Oya Hanım tiyatroyu çok sever ve fırsat bulduğunda sık sık tiyatroya gider. Son zamanlarda işlerinin yoğunluğundan yeni bir oyuna gidememiştir. Bu yüzden, uzun zamandır tiyatroya gidememenin eksikliğini hissetmekte ve tiyatroya gitmenin bir fırsatını kollamaktadır. Oya Hanım ın tiyatroya gitme ihtiyacı, hangi türden bir ihtiyaçtır? A) Rahatlama B) Bilme, tanıma C) Yakınlık D) Estetik E) Saygınlık

20 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE İLGİLİ ORTAK SORU Bugün 25 yaşında olan Kübra büyük bir bilgisayar yazılım şirketinde dört yıldır çalışmaktadır. Ailesi Kübra'yı evlendirmek ister. Kübra da sık sık evlenme teklifleri alır. Bu konu aile içinde konuşulduğunda, Kübra işi öğrenmek için çok çalıştığını, iş yerinde rekabetin çok fazla yaşandığını, son derece karmaşık programlar yazabildiği için bilgi ve yeteneğini arkadaşlarının kabul etmek zorunda kaldıklarını söyler. Bunların da kendisi için evlilikten daha önemli olduğunu ekler. Maslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisine göre, Kübra'nın yaşam biçimi öncelikle aşağıdaki ihtiyaçlardan hangisini doyurmaya yöneliktir? A) Fiziksel B) Güvenlik C) Sevgi-ait olma D) Saygı E) Kendini gerçekleştirme

21 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE İLGİLİ ORTAK SORU Fakir bir ailede dünyaya gelen Cahit Bey, ekonomik sıkıntılar yüzünden çocuk yaşta çalışmaya başlar. Bugün büyük bir servete sahip olmasına karşın Cahit Bey çocukluğundaki yoksul günlere dönmekten korkar. Bu yüzden ilerleyen yaşına rağmen işiyle ilgili ekonomik gelişmeleri anlamaya ve mesleki bilgilerini artırmaya çalışır. Maslow'un İhtiyaçlar Hiyerarşisine göre, Cahit Bey in yaşam biçimi öncelikle hangi ihtiyacını doyurmaya yöneliktir? A) Fizyolojik ihtiyaçlar B) Güvenlik C) Bilme anlama D) Saygı saygınlık E) Kendini gerçekleştirme

22 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE İLGİLİ ORTAK SORU Biyoloji uzmanı Pınar Hanım 38 yaşındadır. Bulunduğu tıp fakültesinde oldukça üretken bir öğretim elemanı olarak bilinen Pınar Hanım, Emekli olduğumda alanıma önemli katkılar yapmış biri olarak hatırlanmak istiyorum. demektedir. Pınar Hanım, bu ifadesiyle aşağıdaki ihtiyaçlardan hangisine öncelik vermektedir? A) Saygı - saygınlık B) Kendini gerçekleştirme C) Güvenlik D) Bilme - anlama E) Ait olma - sevgi

23 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE İLGİLİ ORTAK SORU Maslow a göre, gelişim süreci boyunca bir üst düzeydeki ihtiyacın ortaya çıkabilmesi, bir alt düzeydeki ihtiyacın giderilme derecesine bağlıdır. Buna göre, aşağıdaki ihtiyaçlardan hangisinin diğerlerinin hepsinden sonra ortaya çıkması beklenir? A) Güvenlik B) Uyuma C) Yeteneklerini geliştirme D) Kabul edilme E) İlgi görme

24 Kendini gerçekleştiren bireylerin özellikleri 1) Kendini gerçekçi şekilde tanır. 2) Kendini, başkalarını ve doğayı olduğu gibi kabul eder. 3) İçinden geldiği gibi yani doğal (spontan) davranışlar sergiler. 4) Daha derin kişilerarası ilişkiler kurabilir. 5) Olayları objektif algılayabilir. 6) Yaşamdan zevk ve doyum alır. 7) Özerktirler yani çevrelerinden bağımsızdır. 8) Yaratıcıdır veya üreticidir. 9) Varoluşsal biçimde yaşar, anı yaşar, şimdi ve burada olur. 24

25 10) Kendileri dışındaki sorunlarla da ilgilenirler. 11) Demokratik ve insancıl bir kişilik yapısına sahiptirler. 12) Düşmanca olmayan bir mizah anlayışına sahiptirler. 13) İnsanlarla birlikte olmaktan hoşlanırlar, fakat toplumsal kalıplara karşı çıkarlar. 14) Yalnız kalabilme gücüne sahip olabilirler. 15) Amaçlar ve araçlar arasındaki uygun ayrımları yapabilirler. 16) Kültürün ve toplumun etkisine karşı direnebilirler. 17) Sorumluluklar alabilirler. 25

26 GELİŞİM PSİKOLOJİSİ İLE İLGİLİ ORTAK SORU Aşağıdakilerden hangisi kendini gerçekleştirme sürecinde olan bir bireyin sahip olması gereken özellikler arasında yer almaz? A) Ceyhun un güçlü olduğu yönleri kadar zayıf olduğu yönlerini de kabul etmesi B) Barış ın olayları değerlendirirken kendi deneyimlerini ön plana alması C) Deniz in kendisi ve başkaları hakkında olumlu düşüncelerinin olması D) Zehra nın kendisini gerçekçi bir gözle anlamaya çalışması E) Meriç in kendine ve çevresindekilere karşı bir mizah anlayışına sahip olması

27 Ülkemizde uygulanmakta olan gelişimsel rehberlik modelinin en önemli amacı; bireyin yaşam kariyerini geliştirmesine yardımcı olmaktır. 27

28 5. REHBERLİĞİN İŞLEVLERİ a) Bireyin kendini tanımasına, anlamasına ve kabul etmesine yardım etmektir: Bireyi tanıma çalışmaları, dıştan tanıma çalışmaları (gözlem, anket, test gibi) ve içten kendini değerlendirme çalışmaları (öz geçmiş, biyografi gibi) ile elde edilir. b) Bireyin çevresindeki imkanları fark etmesine yardım etmektir: Bireyin gelişimine katkı sağlayacak her türlü imkan ve seçenekler hakkında farkındalık kazanmasına yardımcı olunur. c) Bireyin potansiyellerini uygun çevresel koşullarda kullanmasına yardım etmektir: Birinci işlev ile ikinci işlevi uzlaştırmaktır.

29 6. REHBERLİĞİN İLKELERİ 1) Rehberliğin temelinde, demokratik ve insancıl bir anlayış vardır. Bu anlayış her bireyi değerli ve biricik kabul eder. Bu anlayışın bir uzantısı olarak her bireyi koşulsuz kabul (saygı) etmek de gerekir. 2) Demokratik ve insancıl bir anlayışın bir özelliği olarak, her birey seçme, kararlar alma ve kendini gerçekleştirme özgürlüğüne (özerkliğine) sahiptir. Bu nedenle rehberlik birey adına karar vermez ya da problem çözmez. 3) Rehberlik, her türlü çalışmasıyla öğrenciyi (bireyi) merkeze alan bir eğitim anlayışını öngörür. 4) Rehberlik tüm öğrencilere yönelik bir hizmettir. Yani rehberlik hizmeti sadece sorunlu öğrencilere yönelik bir hizmet değildir.

30 Annesiyle yaşadığı sorunu anlatan bir öğrenci, sınıf rehber öğretmeninden annesiyle konuşmasını ve kendisine aşağılayıcı sözler söylememesi için ona uyarıda bulunmasını istemektedir. Bu durumda sınıf rehber öğretmeni aşağıdakilerden hangisini yaparsa, özerklik ilkesine uygun davranarak öğrenciye yardım etmiş olur? A) Annesini görüşmeye çağırıp onunla konuşursa B) Rehberlik servisinin hazırladığı etkili iletişim broşürlerini öğrenciyle eve gönderirse C) Annesinin evdekilerle ilişkilerini araştırıp onu tanımaya çalışırsa D) Öğrenciye bu konuda eğitim verip annesiyle kendisinin konuşmasını önerirse E) Öğrencinin annesini iletişimle ilgili veli eğitimlerine davet ederse

31 Türkçe dersinin yazılı sınavından çıkan bir grup öğrenci, sınıf rehber öğretmeni Barış Bey'e sınıfı temsilen geldiklerini söyler ve anlatmadığı konulardan yazılı sınavda sorular sorduğu için Türkçe öğretmeninden şikayetçi olur. Bu durumda, Barış Öğretmen aşağıdakilerden hangisini söylerse, rehberliğin "özerklik" ilkesine aykırı davranmış olur? A) Bazen benim de anlatmadığım konulardan bir-iki soru sorduğum olur. B) Öğretmeninizin o konuları anlatmadığından eminsiniz değil mi? C) Bir sonraki sınava daha dikkatli çalışıp, bunu telafi edersiniz. D) Bu benim görevim değil, ilgili müdür yardımcısıyla görüşmelisiniz. E) Öğretmeninizle görüşüp, bu durumu göz önünde bulundurmasını isteyeceğim.

32 Rehberliğin temelinde demokratik ve insancıl anlayış bulunur. ilkesini aşağıdakilerden hangisi en doğru açıklar? A) Okullarda demokratik ortam sağlanmalı, yönetimsel kararlara rehber öğretmenler de katılmalıdır. B) Demokraside seçimler vardır, rehberlik bireyin kendisi için en uygun seçimler yapmasına yardımcı olur. C) Rehberlik demokrasiye inanan bireyler yetiştirmeyi hedefler. D) Demokraside herkes farklı düşüncelere sahiptir, rehberlik bunların içinden en doğrusunu bulmaya yöneltir. E) Demokrasi bireye özgürlükler verir, bunların yanlış kullanılmaması için bireyin yönlendirilmesi gerekir.

33 Atatürk bir söyleşisinde, eğitime yaklaşımını şöyle ortaya koyar: Çocuklar serbestçe konuşmaya, düşündüklerini ve duygularını olduğu gibi ifade etmeye teşvik edilmelidir. Böylece onların hem hatalarını düzeltme imkânı bulunur, hem de ileride yalancı ve iki yüzlü olmalarının önüne geçilmiş olur. Aynı zamanda onların temiz yüreklerinde yurt, ulus, aile ve yurttaş sevgisiyle beraber doğruya, iyiye ve güzel şeylere karşı sevgi ve ilgi uyandırmaya çalışmalıyız. Bence bunlar çocuk terbiyesinde, ana kucağından en yüksek eğitim ocaklarına kadar her yerde, her zaman üzerinde durulacak önemli noktalardır. Atatürk ün vurguladığı eğitimle ilgili temel görüşlerden bazılarıyla rehberlik ilkeleri arasında benzerlikler vardır. Atatürk ün eğitime yönelik bu görüşlerinden hangisi, rehberlik ilkeleri arasında bulunmamaktadır? A) Rehberlik, demokratik ve insancıl anlayışa dayalıdır. B) Rehberlik hizmetleri, hem bireye hem de topluma karşı sorumludur. C) Rehberliğin amacı, hataların düzeltilmesiyle sağlıklı kişilik gelişimine yardımcı olmaktır. D) Rehberlik hizmetleri, öğrenciyi merkeze alan bir eğitim sistemi gerektirir. E) Rehberlik, öğrencinin her yönüyle gelişmesine ve kendini gerçekleştirmesine yardım eder.

34 Psikolojik danışma yardımı alan kişiye balık vermektense, balık tutmayı öğretmek, onun daha güçlü olması ve ileride ortaya çıkabilecek sorunlarını çözmede yeterli hâle gelmesi için doğru bir yaklaşımdır. Bu anlayış, aşağıdaki rehberlik ilkelerinden hangisiyle doğrudan ilişkilidir? A) Gönüllülük ilkesi B) Bireyin seçme özgürlüğü C) İnsana saygı D) Bireysel farklara saygı E) Özerklik ilkesi

35 5) Rehberlik hizmetlerinde öğrencinin her yönüyle (zihinsel, bedensel, sosyal ve duygusal) bütün olarak gelişmesi ve kendini gerçekleştirmesine yardım etmelidir. 6) Rehberlik uygulamalarında öğrenciyle ilgili herkesin ortak anlayışı ve işbirliği içinde olması gerekir. Rehberlik hizmetleri bir takım çalışmasıdır. Rehberlik uzmanı, öğretmenler, veli, okuldaki yöneticiler ve çevrenin işbirliğini gerektirir. 7) Rehberlik uygulamaları her okulun amaç ve ihtiyaçlarına göre değişir. Okulun yapısı, niteliği, eğitim düzeyi, koşulları, olanakları, hedefleri gibi yönler dikkate alınarak rehberlik çalışmaları yapılmalıdır. 8) Rehberlik programı dinamik yapıya sahip olmalıdır; çünkü öğrenciler ve yaşam sürekli değişmektedir.

36 Aşağıdakilerden hangisi psikolojik danışma ve rehberliğin ilkelerinden değildir? A) Birey, seçme özgürlüğüne sahiptir. B) Dini, dili ve cinsiyeti ne olursa olsun her insan saygıya değerdir. C) Rehberlik faaliyetlerinde gönüllülük esastır. D) Rehberlik faaliyetleri takım çalışmasını gerektirir. E) Rehberlik faaliyetleri bütün okullarda aynı şekilde yürütülür.

37 9) Rehberlik, eğitimin ayrılmaz ve tamamlayıcı bir parçasıdır. Eğitim ve rehberlik karşılıklı olarak birbirlerine bağımlıdır. 10) Rehberlik hizmetlerinde bireysel farklara saygı esastır. Her birey kendine özgü bir bütündür. Kapasiteleri, yetenekleri, ilgileri ve ihtiyaçları farklıdır. Bu nedenle öğrencilere rehberlik hizmeti verilirken bireysel özelliklerini dikkate almak gerekir. 11) Rehberlik hizmetleri planlı, programlı, örgütlenmiş bir biçimde ve profesyonel bir düzeyde sunulmalıdır. 12) Rehberlik hizmetlerinde süreklilik esastır. Rehberlik hizmetleri yaşam boyu devam eden bir uygulamadır. Çünkü öğrenci sürekli gelişim halindedir ve gelişim sürecinde rehberlik hizmetlerinden yararlanabilir.

38 Okul çağındaki öğrenciler değişme ve gelişme içindedir. Sahip oldukları özellikler o döneme özgüdür ve bu özellikler zamanla değişir. Bu bilgiler doğrultusunda, sınıf rehber öğretmeninin aşağıdaki ilkelerden hangisine uyması gerekir? A) Öğrenciyi tanıma hizmeti tüm öğrencilere yöneliktir. B) Öğrencileri bütün yönleriyle tanımak gerekir. C) Öğrenciyi tanıma hizmeti takım çalışması gerektirir. D) Öğrenciyi tanıma hizmeti sürekli olmalıdır. E) Öğrenci hakkında elde edilen bilgiler bir bütün hâlinde değerlendirilmelidir.

39 Rehberlik anlayışına sahip bir öğretmenin aşağıdaki davranışlardan hangisini sergilemesi beklenmez? A) Öğrencileri ile sıcak ve olumlu bir iklim oluşturmak B) Öğrencilerin duygularına önem vermek C) Sorun yaşayan ve sorununu kendi çözemeyen öğrenciye psikolojik yardım vermek D) Öğrencilerin sahip oldukları kapasiteyi geliştirmelerine yardımcı olmak E) Öğrencilerin ilgi, yetenek ve becerilerini geliştirmek için çeşitli etkinlikler düzenlemek

40 Babasıyla sürekli çatışma yaşadığından yakınmaya başlayan bir öğrenciye, aşağıdakilerden hangisi sorulursa insancıl yaklaşıma göre bireye saygı ilkesine aykırı davranılmış olur? A) Babanla hangi konularda çatışma yaşıyorsun? B) Babanla yaşadığın çatışmayı çözmek için neler yapabilirsin? C) Babanla çatışma yaşadığın zamanlarda ona karşı hangi duyguları hissediyorsun? D) Babana duyduğun kırgınlığı açıklamanın yolları neler olabilir? E) Babanın söylediklerini abartıyor olabilir misin?

41 13) Rehberlik hizmetlerinde gönüllülük esastır. Hizmetler sunulur, öğrenci yararlanmaya teşvik edilir. Ancak yararlanması için zorlanamaz. Zorla danışmana gönderilemez, seçim yapması için baskılanamaz. 14) Yapılan tüm rehberlik hizmetlerinde (özellikle psikolojik danışma hizmetinde) gizlilik esastır. Öğrenciye ait bilgiler onun izni olmaksızın başkalarıyla paylaşılamaz. Ancak hayati tehlike (intihar), uyuşturucu kullanımı, cinsel istismara maruz kalma gibi durumlar varsa danışanın izni alınmaksızın, fakat öğrenci önceden haberdar edilerek gerekli kişiler bilgilendirilir. 15) Rehberlik hizmetleri çok yönlü ilişkiler sistemi içinde yürütülmelidir. Yani rehberlik hizmetleri sırasında katkı getirebilecek tüm kişi ve kuruluşlardan yararlanılmalıdır. 16) Rehberlik hizmetleri hem bireye hem de topluma karşı sorumludur. Rehberlik bireyin ve toplumun beklentileri arasında denge kurmalıdır.

42 Bu yıl sınıf rehber öğretmeni olarak görevlendirilen Ayşe Hanım, rehberlik saatinde öğrencilere Kimdir bu formlarını dağıtır ve öğrencilerden sıra arkadaşlarına göstermeden bu formdaki sorulara yanıt vermelerini ister ancak bazı öğrencilerin uygulamaya katılmadıklarını görür. Bu durumda, Ayşe Hanım gönülsüz öğrencilere aşağıdakilerden hangisini yaparsa gönüllülük ilkesine en uygun davranmış olur? A) Çalışmanın amacına ulaşmayacağını söyleyerek ikna etmeye çalışırsa B) Uygulama dışında tutup çalışmaya katılmadıklarını uygulama formunda belirtirse C) Çalışmaya katılmayı isteyinceye kadar bir süreliğine etkinliği ertelerse D) Gönülsüz davranmalarının altında yatan nedenlerin araştırılması için okul rehberlik servisine sevk ederse E) Bu uygulamaya katılırlarsa bir sonraki derse kadar bahçede vakit geçirebileceklerini söylerse

43 İlköğretim 6. sınıf öğretmeni Rukiye Hanım, sınıfa bu yıl katılan öğrencisi Kübra nın ailesinde şiddet gördüğünü fark eder. Okul çıkışında, Rukiye Hanım Kübra ile konuşur ve okul rehber öğretmeniyle görüşmesini ister. Kübra ise bu konuda konuşmak istemez ve rehberlik servisine gitmek istemediğini söyler. Rukiye Hanım aşağıdakilerden hangisini yaparsa gönüllülük ilkesine aykırı davranmadan Kübra ya yardım etmiş olur? A) Sıra arkadaşına sorunu anlatır, ondan birlikte Kübra yı ikna etmek için yardım isteyebilir. B) Rehberlik servisine gitmezse ailesiyle konuşmak zorunda kalacağını söyleyebilir. C) Rehber öğretmenden öğrenciyle görüşmesini isteyebilir. D) Kübra yı rehberlik servisine götürüp rehber öğretmene sorunu anlatabilir. E) Kübra yı zorlamaz, sorununu anlatacağı ve rehber öğretmenle görüşmek isteyeceği güne kadar bekler.

44 Aşağıdaki görüşlerden hangisi rehberlik ilkelerine uygundur? A) Gönüllü olmalarını beklemek yerine, rehberlik yardımı almaları için çocukları ikna etmek gerekebilir. B) Öğrenciye acımak ya da sempati duymak empati kurulmasını engelleyebilir. C) Kararsızlık yaşamaları durumunda seçenekleri sınırlayarak öğrencilerin doğru kararlar vermeleri sağlanabilir. D) Bir okulda okul rehber öğretmeni yoksa deneyimli bir sınıf rehber öğretmeni rehberlik hizmetlerini yürütebilir. E) Okul rehber öğretmeni bir öğrencinin öğretmeniyle yaşadığı sorunları çözebilmesi için öğrencisi adına öğretmeniyle görüşebilir.

45 Bir okul rehber öğretmeni (psikolojik danışman), aşağıdaki davranışlardan hangisini gösterirse, psikolojik danışma ve rehberliğin temel ilkelerinden olan gizlilik ilkesini ihlal etmemiş olur? A) Etkili bir öğretim ortamı sağlanması amacıyla öğrencilerin kişisel gelişim dosyalarındaki özel bilgileri okuldaki öğretmenlerle paylaşmak B) Sınıf rehber öğretmenine, öğrencisini daha iyi tanıyabilmesi için öğrenciyle sürdürdüğü psikolojik danışma oturumlarının içeriğine ilişkin bilgi vermek C) Uyarıcı madde kullanan öğrencileri önceden bilgilendirerek, durumlarına ilişkin ailelerine haber vermek D) Şiddete karşı önlem alınması amacıyla mağdur öğrencilerin yazdıkları otobiyografileri müdüre göstermek E) Güvenlerini zedelememek için hiçbir koşulda öğrencilere ait özel bilgileri başkalarıyla paylaşmamak

46 46 Rehberliğin İlkeleri Demokratik ve insancıldır. Tüm öğrencilere yönelik bir hizmettir. Her okulun amaç ve ihtiyaçlarına göre değişir. Bireysel farklara saygı esastır. İnsan saygıya değer bir varlıktır. Gizlilik esastır. Planlı, programlı, örgütlenmiş, profesyonel bir hizmettir. Karar vermeye yardım eder. Gönüllülük esastır. Öğrenciyi her yönüyle tanımak gerekir. Eğitimin ayrılmaz ve tamamlayıcı bir parçasıdır. Özerklik esastır (Birey adına karar vermez). Öğrenciyi merkez alan bir eğitim sistemi öngörür. İşbirliği esastır (Takım çalışması gerektirir). Bireye ve topluma karşı sorumludur. Süreklilik esastır.

47 7. REHBERLİKTE ETİK KURALLAR a) Gizlilik: Öğrenciye ait bilgiler onun izni olmaksızın başkalarıyla paylaşılamaz. Ancak hayati tehlike (intihar), uyuşturucu kullanımı, cinsel istismara maruz kalma gibi durumlar varsa danışanın izni alınmaksızın, fakat öğrenci önceden haberdar edilerek gerekli kişiler bilgilendirilir.

48 Aşağıdakilerden hangisi, rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde sınıf rehber öğretmenlerinin görevleri arasında yer almaz? A) Rehberlik dersinde uygulanması gereken etkinlikleri öğrencilere uygulamak B) Öğrenci gelişim dosyalarının tutulmasında rehberlik servisiyle iş birliği yapmak C) Öğrenciler hakkında topladığı özel bilgileri velilerle paylaşmak D) Yıl boyunca yapmış olduğu rehberlik çalışmalarını raporlaştırarak yıl sonunda okul rehberlik servisine vermek E) Okul müdürünün vereceği rehberlik hizmetleriyle ilgili görevleri yapmak

49 Bir okul rehber öğretmeni (psikolojik danışman), aşağıdaki davranışlardan hangisini gösterirse, psikolojik danışma ve rehberliğin temel ilkelerinden olan gizlilik ilkesini ihlal etmemiş olur? A) Etkili bir öğretim ortamı sağlanması amacıyla öğrencilerin kişisel gelişim dosyalarındaki özel bilgileri okuldaki öğretmenlerle paylaşmak B) Sınıf rehber öğretmenine, öğrencisini daha iyi tanıyabilmesi için öğrenciyle sürdürdüğü psikolojik danışma oturumlarının içeriğine ilişkin bilgi vermek C) Uyarıcı madde kullanan öğrencileri önceden bilgilendirerek, durumlarına ilişkin ailelerine haber vermek D) Şiddete karşı önlem alınması amacıyla mağdur öğrencilerin yazdıkları otobiyografileri müdüre göstermek E) Güvenlerini zedelememek için hiçbir koşulda öğrencilere ait özel bilgileri başkalarıyla paylaşmamak

50 b) Değer aktarımı: Psikolojik danışman, belli bir değer veya yaşam felsefesinin propagandasını yapmaktan, belli bir görüşü kabul ettirmeye çalışmaktan, ikna, telkin, koşullama yöntemlerini kullanmaya kalkışmaktan, bir siyasi veya dini görüşünü aşılamaya çalışmaktan kaçınmalıdır.

51 c) Mesleği kötü kullanma: Psikolojik danışman, bilgi ve becerilerini, yetkilerini, danışanın iyiliği için kullanmalıdır. Psikolojik danışman bilgi ve becerilerini, yetkilerini aşan durumlarda, danışanı ilgili kurum ya da kişilere yönlendirmelidir. Ayrıca psikolojik danışman, danışan ile profesyonel sınırları aşan ilişkilere girmekten kaçınmalıdır.

52 8. REHBERLİĞİN ORTAYA ÇIKMASI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

53

54 9. REHBERLİĞİN TARİHÇESİ 9.1. Dünyada rehberlik çalışmaları Rehberlik çalışmaları 20. yüzyıl başlarında Amerika da ortaya çıkmıştır. Rehberlik uygulamaları ilk olarak meslek seçimineiş bulmaya yönelik başlamıştır yılında Boston da Parsons bir büro açarak iş arayanlara yardım hizmetleri vermeye başlayarak ilk rehberlik çalışmasını yapmıştır. Bu nedenle rehberliğin babası sayılır yılında Amerika da APGA (Amerikan kişilik hizmetleri ve rehberlik derneği) kuruldu. Rehberlik, ilk kez A.B.D. de 1913 yılında eğitim sistemine alınarak sistemli bir şekilde gelişmeye başlamıştır. Eğitime girdiği bu ilk dönemde rehberlik anlayışı, düzeltici ve çare bulucudur. Bu rehberlik geleneksel anlayışı temsil eder.

55 Rehberlik çalışmaları mesleki rehberlik olarak başladı, daha sonraları eğitsel ve kişisel rehberlik ortaya çıktı. Rehberlik hizmetleri başlangıçta sadece sorunlu, uyum sorunu yaşayan bireylere verilirken günümüzde tüm öğrencilere yönelik verilmektedir. Rehberlik çalışmaları başlangıçta ortaöğretim kurumlarında başlamış, daha sonra genişleyerek ilköğretim ve yükseköğretim kademelerinde de verilmeye başlanmıştır. Rehberlik hizmetleri günümüzde sadece eğitim sektöründe değil, aile, sanayi ve sağlık alanında da verilmeye başlanmıştır.

56 9.2. Türkiye de rehberlik çalışmaları yılında ilk defa Gazi Eğitim Enstitüsü, Pedagoji ve Özel Eğitim Bölümleri ders programlarına rehberlik dersi konulmuştur de Ankara Demirlibahçe ilkokulunda ilk rehberlik merkezi Psikolojik Servis Merkezi adıyla açılmıştır öğretim yılında 24 orta dereceli okulda rehberlik uygulamaları resmen başlatılmış öğretim yılında bütün orta dereceli okullarda yaygın olarak rehberlik çalışmaları başlatılmıştır yılında MEB e bağlı Özel Eğitim, Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Daha önce açılan RAM larda bu daireye bağlanmıştır yılında ise Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği (PDR- DER) kurulmuştur.

57 2. ÜNİTE BÖLÜM 2: REHBERLİK MODELLERİ

58 KPSS de bu bölümden her yıl ortalama 1 soru gelmektedir. Bu bölümdeki sorular genellikle bilgi veya örnek verilerek sorulan yarı bilgi sorusu şeklindedir.

59 1. PARSONS MODELİ Dünyada rehberlik hizmetleri ilk olarak meslek seçimine ve iş bulmaya yönelik başlamıştır (İlk rehberlik çalışması, mesleki rehberliktir) yılında Frank Parsons ilk meslek bürosunu açarak kendisine işe yerleşme isteğiyle başvuranlara işe yerleştirme konusunda yardımcı olmuştur. Parsons un amacı, endüstri bölgelerinde iş aramakta olan birçok vasıfsız göçmenin, kısa bir eğitim programından geçtikten sonra uygun bir işe yerleşmesine yardımcı olmaktır. Bu yardımda şu basamakları uygulamıştır: Bireyleri inceleyerek tanıma (Bireyin kendini tanımasını sağlama) Mesleklerin gerektirdiği özelliklerin incelenmesi (meslek analizi) Bireyin özellikleri ile kendine uygun meslekler arasında bağ kurmasını sağlama Parsons modeli, rehberliği, Mesleğe Yöneltme ile eş anlamlı görmektedir. Parsons un yaptığı rehberlik günümüzde özellik-faktör yaklaşımının başlangıcını oluşturmuştur.

60 2. KLİNİK MODEL (ÖZELLİK- FAKTÖR KURAMI) (WİLLİAMSON) Parson modeline benzerdir ve özellik-faktör olarak da adlandırılır. Klinik model, bireysel farklılıkların dikkate alınarak eğitimin bireyselleştirilmesi üzerine odaklanır. Klinik model, bireye karar vermede yardımcı olmadan önce, onun ayrıntılı olarak incelenmesine ağırlık verir. Yani bireyi tüm yönleriyle tanımalıyız. Çünkü bu, bireyin kişisel sorunlarının çözümü için gereklidir (Bu model bireyi bir bütün olarak ele almamıştır, tüm yönlerini ayrı ayrı ele almıştır). Klinik modele göre; bir sorunun nedenini ortaya çıkarmak, o sorunun çözümünde en önemli aşamadır. Klinik model, sorunların kaynağının (nedenlerinin) dışsal tekniklerle (geçerliği ve güvenirliği yüksek test, gözlem gibi ölçme araçlarıyla) ortaya çıkarılabileceğini savunur. Bu amaçla birçok ölçme aracı geliştirilmiştir. Rehberlikte kullanılan birçok ölçme aracının geliştirilmesine, toplu dosya sisteminin oluşturulmasına katkıda bulunmuştur. Danışman, bir uzman olarak, danışana bazı çözüm yolları tavsiye edebilir, ancak danışan da kendisine önerilen yollardan birini seçmekte özgürdür.

61 Parsons modeli, mesleki rehberlik çalışmalarına yoğunlaşırken, Klinik model ise rehberliğin psikolojik danışma hizmetlerinde tıbbi modeli uygulaması ile öne çıkarılır. 61

62 Bir rehber öğretmen 12. sınıf öğrencilerine vermiş olduğu konferansta Hepiniz kendinize özgü özelliklere sahipsiniz. Seçeceğiniz mesleğin gerektirdiği nitelikle sizin sahip olduğunuz nitelikler birbirine ne kadar yakınsa meslek yaşamınızda da o kadar başarılı olursunuz. ifadesini kullanmıştır. Rehber öğretmenin ifade ettiği bu görüş, aşağıdaki kuramlardan hangisinin açıklamasına en yakındır? A) Holland ın tipoloji kuramı B) Roe nin gereksinim kuramı C) Ginzberg in gelişim kuramı D) Özellik faktör kuramı E) Super in benlik kuramı

63 Özellik-faktör kuramcılarının aşağıdaki rehberlik ilkelerinden hangisini en çok benimsedikleri söylenebilir? A) Bireyi tanıma işlemleri sürekli olarak yapılmalıdır. B) Bireyi tanımada geçerliği ve güvenirliği yüksek ölçme araçları kullanılmalıdır. C) Bireyi tanıma hizmetlerinin başarılı olması için öğrenciyle ilgili olan herkesin işbirliği içinde çalışması gerekir. D) Bireyi tanıma hizmetleri eğitimin ayrılmaz ve tamamlayıcı bir parçasıdır. E) Öğrenciyi merkeze alan bir eğitim sistemini öngörür.

64 3. EĞİTİMLE KAYNAŞTIRILMIŞ MODEL (BREWER) Eğitimde rehberlik uygulamalarına yer veren ilk modeldir. Kişilere tam işe yerleşecekleri sırada yardım etmenin geç kalınmış bir hizmet olduğu düşünülerek, bu yardımın okul sıralarında, iş ve meslek yaşamının tanıtılması biçiminde yapılmasının daha uygun olduğu görüşüyle rehberlik çalışmaları Brewer tarafından eğitime taşınmıştır. Brewer e göre, eğitim ve rehberlik kavramları özdeş kavramlardır. Ona göre, eğitim ve rehberlik amaç, yöntemleri ve sonuçları bakımından aynıdır. Brewer e göre rehberlik, her şeyden önce eğitimin bir parçasıdır ve başlıca amacı, bireyin okula ve okul dışındaki çevresine uyumunda yardımcı olmaktır. Bu model, rehberlik hizmetlerinin tıpkı konu alanlarının öğretilmesi gibi, sınıf içinde verilebilecek bir hizmet olduğu anlayışını getirmiştir. Bunun sonucu olarak okul programlarında grup rehberliği için saatler ayrılmaya başlanmıştır. Brewer in modelinde grup rehberliği ve bilgi verme hizmeti ön plana çıkmaktadır.

65 4. KARAR VERMEYE YARDIM SÜRECİ OLAK REHBERLİK Katz, Tiedeman, Jones ve Tyler başlıca temsilcileridir. Bu kişiler rehberliği, bireyin karar verme sürecine yardım olarak tanımlamışlardır. Bu modele göre rehberlik hizmetlerinin amacı; bireylerin iş ve meslek seçimi kararları sırasında ihtiyaç duydukları olgusal bilgiyi sağlamaktır. Tiedeman, eğitimin bireyin yaşamında kesintiler yarattığını, bireyi sık sık karar vermeyi gerektiren yol ayrımlarına getirdiğini ileri sürmekte ve rehberliği, bireye bir hedef seçme ve o hedefe götürecek araçları belirlemede yardım eden bir hizmet olarak tanımlamaktadır. Uygarlığın ilerlemesi ve değişen yaşam koşulları karşısında bireyin toplumdaki imkânlar arasından kendine en uygun olanını seçme ve buna karar verme sorumluluğu artmıştır. Artık birey daha sık karar verme yaşantısıyla ve karar vermesine yardımcı olacak bilgilere sahip olma ihtiyacıyla karşı karşıya gelmiştir. Rehberlik, bireyin mesleki veya eğitsel konularda karar vermelerine yardımcı olan profesyonel bir müdahaledir. Bu müdahale bireyin sahip olduğu değerlerin incelemesi ile gerçekleştirilir.

66 5. ÖNLEYİCİ REHBERLİK Önleyici rehberlik, herhangi bir sorun ortaya çıkmadan önce çeşitli yöntem ve tekniklerle sorun olabilecek nedenleri tespit edip onlara uygun rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri verilmesi sürecidir. Önleyici rehberlik, problemlere katılıp onları önlemeyi amaçlar.

67 6. GELİŞİMSEL REHBERLİK Maslow, Rogers, Mathewson ve Havighurst başlıca temsilcileridir. Gelişimsel rehberlik anlayışı HÜMANİST FELSEFEYE dayanmaktadır. Gelişimsel rehberlik anlayışı, rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin, akademik başarıyı arttırma ya da program ve meslek seçimi gibi sorunlar ile sınırlandırılmasına ve bunalım durumlarında düzeltici, çare bulucu yardımlar sağlamaya ağırlık vermesine bir tepki olarak 1960 lı yıllarda ortaya çıkmıştır. Çağdaş eğitimin rehberlik modelidir. Yani günümüzde geçerli olan ve kullanılan rehberlik modelidir.

68 Gelişimsel rehberlik, bireyin sürekli gelişim halinde olduğu, bir gelişim basamağını başarı ile geçirenlerin daha sonraki gelişim basamağının görevlerini daha iyi başaracağı gerçeğine dayanır. Gelişimsel rehberlik anlayışı, bireyleri içerisinde bulundukları gelişim dönemlerine göre ele almaktadır. Bireylerin farklı gelişim dönemlerinde kazanmaları gereken gelişim görevlerini ve karşılaştıkları gelişim krizlerini atlatmalarında yardımcı olmayı esas alır. Gelişimsel rehberlik anlayışı, bireyi bir gelişme süreci içinde gördüğü için, gözlenen davranışların kalıcı olmadığı, belli bir gelişim basamağına özgü olabileceği ve değişebileceği görüşünden hareket eder. Gelişimsel rehberlik, rehberlik hizmetlerinin amacının, öğrencilerin tüm yönleriyle bir bütün olarak gelişimine yardım etmek olduğunu savunur.

69 Gelişimsel rehberlik, gelişimin temel ilkelerini referans alır. Bunlar: Rehberliğin temel amacı, yaşamın her döneminde bireyin gelişimsel görev ve ihtiyaçlarını karşılayabilmesine yardımcı olmaktır. Gelişim süreklidir, bu nedenle rehberlik hizmetleri de kesintisiz yapılmalıdır. Gelişim bütündür, bu nedenle rehberlik hizmetlerinde de birey bir bütün olarak ele alınmalıdır. Rehberlik hizmetleri sadece sorunlu öğrencilere değil, tüm öğrencilere dönük olmalıdır. Rehberlik hizmetleri bireyin benlik kavramlarını ve özgüvenlerini güçlendirmesi gerekir. Öğrencilerin ilgi ve yeteneklerine göre eğitimden en üst düzeyde faydalanmasını sağlamalıdır. Rehberlik hizmetleri öğrencilerin kapasitelerini geliştirmelerine yardımcı olmalıdır.

70 GELENEKSEL VE GELİŞİMSEL REHBERLİK ANLAYIŞLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Geleneksel rehberlik anlayışı Gelişimsel rehberlik anlayışı Kriz ve sorun odaklı yardım hizmeti vardır. Gelişimi sağlayıcı ve kolaylaştırıcı odaklıdır. Bilgi verme ve yöneltme ekseninde odaklanır. Bireyin tüm gelişim alanlarına yönelik odaklanır. Zaman çizelgesi ile sınırlıdır. Program bütünlüğü içindedir. Süreklidir. Problemli öğrencilere yöneliktir. Tüm öğrencilere yöneliktir. Uzmanlık hizmetine odaklıdır. Öğretmen odaklıdır (sınıf rehber öğretmeni). Görev yönelimlidir. Hedef yönelimlidir. Tepkiseldir. Yaratıcı ve esnektir. Öğretimden ayrıştırılmıştır. Öğretimle kaynaştırılmıştır. Profesyonel müdahale vardır. Profesyonel hizmet vardır. Var olanı koruma ve sürdürme esastır. Var olanı değerlendirme ve geliştirme esastır. Bağımsız uygulamalar vardır. Sürekli aşamalı, ardışık uygulamalar vardır. Genel ve yapılandırılmamış hedefler vardır. Ölçülebilir hedef davranışlar vardır. Yoğunluk ortaöğretim kademesindedir. Tüm öğretim kademelerinde yoğunlaşılır. Birçok kurumda uygulanabilir (Sağlık, endüstri). Sadece eğitim kurumlarında uygulanır.

71

72 Gelişimsel rehberlik yaklaşımıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) İhtiyaçlara yöneliktir. B) Kriz odaklıdır. C) Amaç yönelimlidir. D) Yaratıcı ve esnektir. E) Öğretimle kaynaştırılmıştır.

73 Aşağıdakilerden hangisi gelişimsel rehberlik modelinden önce ülkemizde uygulanan geleneksel rehberlik modelinin temel özelliklerinden birisi olarak söylenebilir? A) Öğretimle kaynaştırılmıştır. B) Kriz odaklı C) Öğretmen odaklı D) Yaratıcı ve esnek E) Gelişmeyi sağlayıcı ve kolaylaştırıcı

74 Aşağıdakilerden hangisi gelişimsel rehberlik yaklaşımına göre rehberliğin bir özelliği olamaz? A) Sadece problemi olan öğrencilere yönelik hizmet verme B) Öğrencilerin eğitimden en üst düzeyde yararlanmalarını hedefleme C) Öğrencilerin tüm kapasitelerini geliştirmeye yönelik düzenlemeler yapma D) Öğretimin tün kademelerini kapsama E) Koruyu ve geliştirici bir yaklaşım gösterme

75 Türk Milli Eğitimi nin genel amaçlarından biri Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere sahip, yaratıcı ve verimli kişiler yetiştirmek tir. Bu amaç, hangi nitelikteki bir rehberlik anlayışı ile ifade edilir? A) Önleyici B) Gelişimsel C) Problem odaklı D) Araştırıcı E) Bilgilendirici

76 REHBERLİK MODELLERİ Parsons Eğitimle Kaynaştırılmış Klinik (özellikfaktör) Karar vermeye yardım süreci Gelişimsel Frank Parsons Brewer Williamson Katz, Tiedeman, Jones, Tyler Maslow, Rogers, Mathewson, Havighurst Rehberlik mesleğe yöneltmekle eş anlamlı sayılmıştır. Bireyi tanıma Mesleği tanıma İşe yerleşme Rehberlik programıyla akademik programın birlikte yürütülmesini savunur. NOT: Bu modelle okullarda rehberlik saatleri başlamıştır Parsons modelinden esinlenmiştir. Bireyin karardan sonra ayrıntılı incelenmesini savunur. Geçerliği ve güvenirliği yüksek test, gözlem gibi ölçme araçları sıklıkla kullanılmıştır. Rehberlik bireyin karar verme sürecine yardımdır. Eğitsel ve mesleki seçenekler arasında bireyin yapacağı seçime profesyonel müdahaledir. Gelişim dönemleri, görevleri ve kritik dönem önemlidir. Rehberlik yaşam boyu devam eder. Kapsamlı PDR programları bu yaklaşımın uygulama boyutudur. 76

77 7. KAPSAMLI PDR PROGRAMI (K-12 Rehberlik programı) Gelişimsel yaklaşımın uygulamaya dönük yönünü bu program oluşturur. Bu modelde bireyin gelişimsel ihtiyaçları ön plandadır. Kapsamlı PDR programı eğitim döneminden itibaren MEB de uygulanmaya başlandı. 1) Gelişimsel rehberlik modeline dayanır. 2) Öğrenci merkezli anlayışı temel alır ve öğrencileri bir bütün olarak geliştirmeyi hedefler. 3) Sadece sorunlu öğrencilere değil, tüm öğrencilere yöneliktir. 4) Temel ilkesi, bütün öğrencilerin gelişim görevlerini kazanmalarına ve gelişim krizlerini atlatmalarına yönelik önleyici etkinlikler sunmaktır.

78 5) Kapsamlı PDR programı, planlı ve organize edilmiş bir müfredatı gerektirir. 6) Programın hazırlanmasında, uygulanmasında ve değerlendirilmesinde tüm personelin katılımı ve işbirliği gereklidir yani ekip çalışması gerekir. 7) Program ardışık ve esnek bir yapıya sahiptir. Rehberlik üniteleri farklı yaşlardaki öğrencilerin düzeylerine ve ihtiyaçlarına göre birbirini izleyecek biçimde sıralanırlar. İhtiyaç ve imkânlara göre değişiklik gösterir. Programın hazırlanırken, öncelikle öğrencilerin ihtiyaçları dikkate alınır. 8) Programın hazırlanırken, psikolojik danışmanın rolü ve görevinden çok programın içeriğine önem verilir. 9) Uygulamalar programda yer alan açıklamalarla sınırlıdır ve etkinlik sayısı öğretim kademesine göre artar.

79 10) Kapsamlı PDR programı, eğitimsel sürecin tamamlayıcı bir parçasıdır ve okuldaki öğretim programlarıyla bağlantılı ve etkileşim halindedir. 11) Kapsamlı PDR programı okul rehberlik ve psikolojik danışma programı değil, sadece bu programın bir parçasıdır. 12) Programın içeriğindeki sınıf etkinlikleri sınıf rehber öğretmenleri, uzmanlık gerektiren uygulamalarsa psikolojik danışmanlar tarafından sağlanır. 13) Etkinliklerin uygulanmasında sınıf rehber öğretmenleri yönergelerle sınırlıdır. 14) Etkinliklerin uygulama sırası ve yeterlik alanındaki değişimler, psikolojik danışman onayı olmadan yapılamaz.

80 Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri kapsamında ilk ve orta dereceli okullarımızda, 2006 yılında Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde geliştirilen Kapsamlı psikolojik danışma ve rehberlik programları uygulanmaya başlamıştır. Kapsamlı psikolojik danışma ve rehberlik programlarının hazırlanması ya da yürütülmesine ilişkin olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Programlar hazırlanırken, okul rehber öğretmeninin (psikolojik danışman) rolü ve görevlerinden çok programın içeriği üzerinde odaklanılmıştır. B) Kapsamlı psikolojik danışma ve rehberlik programları gelişimsel rehberlik modeline dayanmaktadır. C) Kapsamlı psikolojik danışma ve rehberlik programı okuldaki öğretim programlarıyla bağlantılı ve etkileşim içindedir. D) Programın içeriğindeki sınıf etkinliklerinin yürütülmesinden okul rehber öğretmeni sorumludur. E) Kapsamlı psikolojik danışma ve rehberlik programı Okul rehberlik ve psikolojik danışma programı değil, bu programın bir parçasıdır.

81 7.1. Kapsamlı Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programının Boyutları a) Rehberlik müfredatı (içerik): Rehberlik müfredatı, öğrencilerin kazanmaları gereken yeterliliklerden (yaşam becerileri) ve bu yeterliliklere ulaşmalarını sağlayacak etkinliklerden oluşur. Etkinlikler yapılandırılmış sınıf içi etkinlikler şeklinde düzenlenir ve grup rehberliğiyle sunulur. b) Bireysel planlama: Öğrencilerin kişisel ve mesleki gelişimlerinin yanı sıra kendi öğrenimlerini de planlamaları ve yönetmelerine yardımcı olacak etkinlikleri içerir. Bu etkinlikler psikolojik danışman tarafından planlanır. c) Müdahale hizmetleri: Öğrencilerin acil sorunlarına ve ihtiyaçlarına cevap vermeyi amaçlayın hizmetleri içerir. d) Sistem desteği: PDR programının planlanması, hazırlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesine yönelik yönetimsel ve eğitsel etkinliklerden oluşur. Yani yukarıdaki üç unsurun desteklenmesi için gerekli olan program ve personel destekleme etkinliklerini içerir.

82 8. REHBERLİĞİN ÖRGÜT MODELLERİ 8.1. Merkezileşmemiş ve uzmanlaşmamış rehberlik modeli Rehberlik, eğitim programlarının ayrılmaz bir parçası olup, öğrenci ile etkileşimde bulunan tüm personel, bu hizmetlerin yürütülmesinden sorumludur. Özellikle öğretmenler rehberlik hizmetlerinde birinci derecede rol alan kimselerdir. Yani öğretmen merkezli bir rehberlik anlayışı vardır. Her öğretmen bir nevi danışmandır, psikolojik danışmanlar da öğretmenlerin çalışmalarını kolaylaştıran teknisyenlerdir. Psikolojik danışmanların rolü, rehberlik hizmetlerinde müşavirlik yaparak eşgüdümü sağlamaktır. Rehberlik hizmetlerinde bilgi vermeye ve grup rehberliğine ağırlık verilir. Uzman psikolojik danışman bulunma zorunluluğu yoktur. Psikolojik danışma hizmetleri rehberlik hizmetlerinin vazgeçilmez öğesi sayılmaz. Eğer uzman psikolojik danışma varsa, öğretmen ve yöneticilerin yardımcısı olarak çalışırlar.

83 8.2. Merkezileşmiş ve uzmanlaşmış rehberlik modeli Bu modelde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri ancak bu alanda uzmanlaşmış kişiler tarafından verilebilir. Bu uzmanlar; psikolojik danışman, psikometri uzmanları, psikolog, sosyal hizmet uzmanları gibi uzman kişilerdir. Bu modelde de öğretmenler rehberlik çalışmalarına katılacaktır, fakat öğretmenlerin katkıları bilgi verme hizmetleriyle sınırlıdır. Bu modelde rehberlik hizmetlerinin merkezinde psikolojik danışma hizmetleri vardır.