27.ALAY HARP CER DES THE WAR JOURNAL OF THE 27th REGIMENT. Murat KARATA Ara t rma Görevlisi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Transkript

1 Çanakkale Ara t rmalar Türk Y ll (Bahar-Güz 2008, s.1-14) 27.ALAY HARP CER DES THE WAR JOURNAL OF THE 27th REGIMENT Murat KARATA Ara t rma Görevlisi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ÖZET 25 Nisan 1915de ngilizlerin Ar burnu ç karmas, bölgede yeterli Osmanl kuvveti olmad için k sa zamanda geli me gösterdi. Ar burnunda herhangi bir ç karma harekat na kar gözetleme birlikleri halinde bulunan bir tabur kadar kuvvet, geri çekilmeye ba lad nda Conkbay r silsilesini ele geçirmek isteyen ngiliz birlikleri, bölgede serbest kald. ki taburu ile Maydostan yola ç kan 27. Alay birlikleri, Kanl s rt- K rm z s rt hatt nda ngiliz birliklerini durdurmay ba ard. te bu birlikler, ngiliz birliklerine kar ilk Osmanl müdahalesini yapan efik Aker komutas ndaki 27. Alay birlikleridir. Bu tutulan hatlar, 6 A ustos 1915 tarihindeki ikinci ç karma harekat na kadar de i meden kalacakt r. Gelibolu Yar madas kuzey bölgesi, arazi bak m ndan kar k bir yap da olmas ndan dolay tutulan hatlar n elden ç kmas çok kolay olmayacakt r. te bu nedenle ilk gün yap lan muharebeler çok önemlidir. Bu bak mdan 27. Alay n ve daha kuzeyde 57. Alay n 25 Nisan 1915 tarihindeki müdahaleleri, Gelibolu Yar madas kuzey bölgesi muharebelerinin kaderini belirlemi tir denilebilir. Anahtar Kelimeler: 27.Alay, Çanakkale Sava lar, efik Aker 1

2 SUMMARY The English military operation on 25 April 1915 gained speed in short time due to the insufficient Ottoman military forces. They moved off toward Conkbay r straightforwardly, when the Ottoman military forces of battalion who landed for observation against military operation started to fall back. The 27 th regiment, moved with its two battalions from Maydos, succeeded to stop the English military forces in the line of Kanl s rt-k rm z s rt. This is the 27 th regiment Ottoman force which make first operation against English forces under the leadership of efik Aker. This line will have control until the second military operation on 6 August 1915 Due to the north part of Gallipoli became mountainous; it was not easy to lose this line. Therefore this first day combat was significant. It can be said that the operation of the 27 th regiment in north and the operation of the 57 th regiment on 25 Nisan 1915 determined the runs of the Gallipoli Campaign in the north front. Key Words: 27th Regiment, Gallipoli Campaign, efik Aker 27.Alay Harp Ceridesine Göre Çanakkale Cephesinde Kara Muharebelerinin lk Günü (25 Nisan 1915) 1 Nisan 1915 tarihinden itibaren 27. Alay n 1. ve 3. Taburu ile bir makineli tüfek bölü ü, 9. Tümenin ihtiyat olarak Eceabatta toplu olarak bulunmaktayd. 27. Alay n 2. Taburu ise, Anafartalar Ovas ndaki Azmakdereden Kabatepe güneyindeki Çamtepeye (hariç) kadar olan sahil bölgesinin korunmas nda ve gözetlenmesinde görevli idi Nisan 1915 saat 19.00da Eceabatta bulunan 1. ve 3. Tabur ile makineli tüfek bölü ü, 9. Tümen Komutanl ndan ald emir gere ince, Kabatepe ve Palamutluks rt ndan sahile kadar olan bölgede gece tatbikat yapt. Bu tatbikat esnas nda yap lan gözetlemede dü man gemilerinden hiçbir eser görülmedi ve gece yar s ndan sonra Eceabata geri dönüldü. Bir müddet sonra gelen top sesleri Eceabata yeni ula m bu birliklerin dikkatini çekti; çünkü hemen her gece i itilen top sesleri bo az giri inden gelirken bu sesler bat yönünden geliyordu. Bunun üzerine 27. Alay Kumandan efik Bey, Eceabat telefon merkezi vas tas yla Ar burnuna asker ç kar lmakta Alay n 2. Taburu görev itibari ile 27. Alaya ba l olmay p do rudan do ruya 9. Tümen kumandanl na ba l idi. Bkz. Atase Ar ivi, Klasör 5338, Dosya H-10, Fihrist 1. 2

3 oldu unu ö renir ö renmez, birliklere harekete haz r olmalar emrini göndererek 9. Tümen Komutanl na da harekete haz r oldu unu bildirdi ve bir müddet bekledikten sonra 9. Tümen Komutanl ndan saat 05.45te a a daki emri ald 2 : Suret 1- Dü man yar m saatten beri Ar burnu ile Kabatepe aras nda bar nmak te ebbüsat na ba lad anla ld. 27. Alay n zeytinlikteki taburlar yla makineli tüfek ve Çamburnundaki da bataryas imdi Kaymakam efik Bey kumandas nda hareketle dü man n icras n engellemek ve ç kar lacak kuvvetini kesinlikle denize püskürtecektir. 2- Sarafim ordugah nda bulunan k taat harekete geçmek üzeredir. 9. Tümen Kumandan Miralay Halil Sami Bu emri al r almaz harekete geçen birlikler ayr ayr yol takip ederek sahile do ru ilerlemeye ba lad lar. 3. Tabur ve makineli tüfek bölü ü Boyun Noktas ndan geçecek, 1. Tabur Kabatepe yolundan gidecekti. Bu tedbir, kumanda emrinden ç kmadan harekete müsaade edecek birbirine yak n yollar n bulunmas ndan ve ngiliz donanmas ndan etkilenme derecesini azaltmak maksad yla al nd. Ordugahtan hareket an nda, Kabatepe telefon merkezinden al nan ifahi bilgilerde ngiliz birliklerinin yaln z Ar burnu taraf nda nakliye gemileri ile kademe kademe ç karma yapt ö renildi Tabur ve makineli tüfek bölü ü, Boyun Noktas n a arken ngilizlerin büyük küçük ebatl harp gemileri ve nakliye gemileri ile bu gemilerden birinin gözetleme amac yla uçurdu u bir balon görüldü. Donanma ate i tam bu s rada bu birlikler üzerine ate açm olsa idi etkisi olabilirdi; fakat birlikler Boyun Noktas n a p donanma ate inden korunan bir ovaya indikten sonra donanma ate i ba lad 4. Boyun Noktas ndan do ruca Kavaktepe yönüne do ru hareket eden birlikler yol üzerinde yaral askerler Atase Ar ivi, Klasör 5338, Dosya H-10, Fihrist 1-2. Ar burnuna 25 Nisan 1915te ç karma yapacak ngiliz örtü kuvveti, Albay E. G. Sinclair-Mag Lagan n emrindeki 3. Avustralya Piyade Tugay ve 1. stihkam Bölü ü ile 3. Sahra Hastanesinin yar s ndan olu uyordu. Bu örtü kuvvetinin ard ndan General Bridges komutas ndaki 1. Avustralya Tümeni de karaya ç kar lacakt. Bkz. C. F. Aspinal Oglander, Büyük Harbin Tarihi Çanakakle Gelibolu Askeri Harekat, c. I, Yay. Haz. Metin Mart, Arma Yay., stanbul 2005, Ar burnuna ç karma yapacak ngiliz kuvvetlerinin 4000 civar nda olduklar söylenebilir. Bkz. Robert Rhodes James, Gelibolu Harekat, çev. Haluk V. Salt kgil, Belge Yay., 1965, s Atase Ar ivi, Klasör 5338, Dosya H-10, Fihrist 2. 3

4 ile kar la yorlard 5. Art k Kanl s rt ve K rm z s rt n do u yamaçlar nda baz hareketler görülmeye ve piyade ate leri i itilmeye ba land. Bundan sonra önde 3. Tabur, gerisinde 1. Tabur olmak üzere Kavaktepeden Kanl s rta do ru yap lacak taarruzun, güneyden sald r olmas nedeni ve sonucunda dü mana Topçulars rt n kapt rmamak amac ile kuzey yönünde Göktepeye do ru hareket edildi. 3. Tabur 165 Rak ml Tepeye ula t nda, 1. Tabur halen bu tepenin güneyinde hareket halindeydi. Bu bölgeden ngiliz birliklerine taarruz karar verilmi ti; fakat Çamburnundan gelmesi gereken cebel bataryas henüz ula mam t. Tam bu s rada Kocadere yönünden bir top geldi 6. Böylece taarruz için toplanan kuvvet 27. Alay n 1. ve 3. Taburlar ; bir makineli tüfek bölü ü ve bir adet top idi. ngiliz birliklerine kar ilk müdahale bu kuvvetlerle yap lacakt. Taarruz haz rl klar na ba lan rken 27. Alay Komutan efik Bey a a daki ifahi taarruz emrini verdi 7 : 1- Dü man n sol taraf takriben K l çbay r (dahil) s rtlar nda, sa taraf Kanl s rt (dahil) dad r. Dü man n ilerlemi olan k s mlar, önümüzdeki dereyi (Çataldere ve Çatalderenin Kanl s rt do usundaki k sm ) ele geçirmi tir ve üzerinde bulundu u s rtlara do ru (Topçulars rt ) ilerlemektedir. 2- Birinci tabur K rm z ve Kanl s rt üzerine taarruz edecektir. Üçüncü tabur K rm z s rttan (Hariç) itibaren dü man n sol taraf na taarruz edecektir. 3- Birinci tabur bir bölü ünü nezdimde ihtiyat olarak b rakacakt r. 4- Topçu, 165 Rak ml Tepede olacakt r. 5- Makineli Tüfek Bölü ü, 165 Rak ml Tepenin güneyinden ate leri ile taarruzu himaye edecektir. 6- Ben topçu ve makineli tüfe in ba nda bulunaca m. 7- Muharebe a rl klar ndan gere i kadar burada al konularak, di erlerinin yükü indirilerek cephane götürmek üzere Bigal cephaneli ine gönderilecektir. Bigal dan gelecek cephane 165 Rak ml Tepenin gerisinde bulundurulacakt r. Taburlar cephanelerini buradan alacaklard r Kavakderede yaral bir askerle kar la an efik Bey, dü man n Kanl s rt-k rm z s rt i gal ederek ilerlemekte oldu unu ö rendi. Bkz. Atase Ar ivi, Klasör 5338, Dosya H-10, Fihrist 2. Bu top, 9. Alay 2. Tabur 72. Cebel Da Bataryas na aittir. ngiliz birlikleri ç karma yapt klar nda bu bölgede bulunan dört topun üçünü ele geçirmi lerdi. Bu tek top ise bask ndan zorlukla kurtar larak Kocadere bölgesine getirilmi ti. Bu bataryaya ait üç top ise ngiliz birliklerinin elindedir. Bkz. Atase Ar ivi, Klasör 5338, Dosya H- 10, Fihrist 4. Atase Ar ivi, Klasör 5338, Dosya H-10, Fihrist

5 8- Taburlar n sarg mahalleri 165 Rak ml Tepenin gerilerinde, Kocadere karyesine giden yol kenar nda bulunacakt r. 3. Taburun saat 07.55te taarruza kalkmas ile muharebe ba lad. Eldeki tek top 165 Rak ml Tepenin kuzeyinden ngiliz birliklerinin eline geçen üç topun bulundu u mevkiiye do ru Kanl s rta; 165 Rak ml Tepenin güneybat s ndaki çal larda gizli olan makineli tüfek bölü ü de dört tüfe i ile birlikte ayn noktaya ate e ba lad. 3. Taburun taarruza daha önce ba lamas nedeni ile ngiliz birliklerinin bütün dikkatini ve ate ini üzerine çekti. Bu nedenle 1. Tabur, Keklikderesine ko arak inmek suretiyle Adanabay r n tuttu ve Adanabay r n n güneybat s ndaki ngiliz ke if kollar n geri çekilmek zorunda b rakt. Kanl s rt ve K rm z s rt ile bu s rtlar n kuzeyindeki s rtlar n do uya inen yamaçlar nda ngilizlerin takviye k taat indirme te ebbüsü görülmesi üzerine, topçu ve makineli tüfek ate leri bu yöne çekilerek ngiliz birliklerinin bu giri imi engellendi. Tam bu esnada 9. Tümen Kumandan Halil Sami Beyden a a daki telefon geldi 8 : Suret Saat Kaymakam efik Beye Bir çeyrek evvel 19. Tümenden 57. Alay ile bir cebel bataryas tümen kumandan ile sa taraf n za hareket etmi tir. 9. Tümen Kumandan Miralay Halil Sami 8 Atase Ar ivi, Klasör 5338, Dosya H-10, Fihrist 9. 5

6 Kroki 1: 25 Nisan 1915te Kanl s rt ve K rm z s rta taarruz eden 27. Alaya ba l 1. Tabur ve 3. Taburdan bir bölü ün durumu ve Kanl s rtta ilk süngü muharebesinin ya and yeri gösterir. 9 9 Makalede kullan lan krokilerin tamam, 27. Alaya ba l 3. Tabur Kumandan olan Binba Halis Beyin (ATAKSOR) torunu Say n Serdar ATAKSORun özel ar ivine ait olup izniyle yay nlanm t r. 6

7 Muharebe devam ediyordu, takviye k taat göndermeyi ba aramayan ngiliz birlikleri, bu defa da manga manga avc halinde ko ar ad mla Kanl s rt n çal lar aras ndan ve bu s rt n kuzeyindeki dereden kuvvet yollamaya çal t. Yine tek topun ve makineli tüfe in ate leri buna engel oldu. ngiliz birlikleri K rm z s rttan ilerlemeye cesaret edemiyordu; çünkü bu s rt n gayet düz olmakla beraber çal l k olmamas buradaki herhangi bir hareketi aç k hedef haline getiriyordu. 1. Tabur ve 3. Tabura ait avc kuvvetleri 10 Uzunderenin bat s ndaki nces rta taarruzla k smen buray ele geçirdiler. ncedere vadisi ile Çataldere m nt kalar nda çat ma yap lmakla beraber ngiliz donanmas belli bir hedeften ziyade taraka halinde bütün alan donanma ate ine tutuyordu. ngiliz birliklerinin Merkeztepe-Gedik-Sivritepe-Kanl s rt yönünden gelen makineli tüfek ate leri Fundal ks rt ele geçiren 1. ve 3. Tabur avc hatlar n n üzerine yo unla t s rada, 1. Tabur kuvvetleri sol tarafa do ru Kanl s rt n do u yamaçlar ndaki ngiliz birliklerine kar taarruza ba lad. Bunun üzerine bu taarruza destek amac yla makineli tüfek bölü ünün bir tak m Adanabay r na gönderildi. Tam bu esnada Çamburnundan gelen cebel bataryas (9. Alay 3. Tabur 8. Bölük) 165 Rak ml Tepeye mevzii ald r larak ate e ba lad. Saat 10.30dan sonra 3. Tabur, Fundal ks rt n kuzeybat s ndaki dereye ve ncebay rda bulunan ngiliz birliklerini geri atm ; 1. Tabur Adanabay r ndaki makineli tüfek bölü ü tak m n n yard m yla Çataldere ve Karayörükderesine kadar olan s rtlar ve etekleri tutmu bulunuyordu 11. ngiliz birliklerinin ncebay r ile Topçubay r üstünde bulunan ve K l çbay r mevkiinden Conkbay r na do ru ilerlemeye çal an kuvvetlerini, 3. Taburun sa taraf n olu turan Mülaz m Mithat Efendi kumandas ndaki bölük ile ç karma sonras iki tak ml k kuvveti kalan ve bu kuvvetle 3. Tabura kat lan 2. Tabura mensup Mülaz m Mustafa Efendinin kuvvetleri, ngiliz birliklerine yandan etki etmek sureti ile cephe ald lar ve 27. Alay 2. Tabur 4. Bölük Mülaz m- sanisi brahim Efendinin müfrezesi ile irtibat kurarak 57. Alay n cepheye ula mas na kadar cepheyi tutmaya çal t lar Tabur Komutan Te men brahim Efendi, 3. Tabur Kumandan ise K demli Yüzba Halis Efendi idi ve kuvvetlerinin toplam 2000 ki i kadard. Bkz. Murat Karata, Haritalarla Çanakkale Sava lar, Nobel Yay nlar, Ankara 2007, s Tabur, muharebe esnas nda bir de esir ele geçirmi ti. Bu esir 22 ya lar nda Avustralyal, uzun boylu, bir delikanl olarak tarif edilmekle beraber, büyük olas l kla Çanakkale Sava lar n n Osmanl taraf ndan ele geçirilen ilk esiridir. Bu esir 27. Alay Kumandanl taraf ndan 9. Tümen Kumandanl na gönderilmi tir. Bkz. Atase Ar ivi, Klasör 5338, Dosya H-10, Fihrist 10. Bu birliklerin, Merkeztepe ve Bombas rtta bulunan ngiliz birlikleri ile Adanas rt ndan kar l kl ate ettikleri, K l çbay r n n 180 Rak ml tepesi üzerinde taarruzda bulunduklar ; fakat güçlü ngiliz birlikleri kar s nda ilerleyemedikleri görülmektedir. Arazinin fundal kl olmas ndan dolay baz noktalarda ngiliz birlikleri ile yirmi 7

8 Kroki 2: 25 Nisan 1915 ö le vakti 57. Alay n taarruza ba lad yeri ve 27. Alay n ngiliz birliklerini püskürttü ü yeri gösterir. ad ml k mesafeye kadar yakla lm, buradaki bir buçuk bölüklük kuvvet üç saat kadar ngiliz birliklerinin K l çbay r -Merkeztepe hatt ndan gelen yan ate lerine ra men mücadeleye devam edebilmi tir. Bu mücadele s ras nda 3. Tabur kumandan K demli Yüzba Halis Efendi (Ataksor) yaraland gibi Mülaz m- evvel dris ve Mülaz m- evvel Mustafa Efendiler ehit oldu. Taburda hiç subay kalmamas nedeni ile taburun hesap memuru Mustafa Vehbi Efendi kumanday üzerine ald. Vehbi Efendi, vazifesi olmad halde, ba s z kalan askeri karga adan kurtarmak amac ile ald bu görev neticesinde 57. Alay n cepheye ula mas na kadar askerler bölgede k smen tutunabildi. Mülaz m- sani brahim Efendinin müfrezesinin cephanesizlikten geri çekilmeye te ebbüs etti i esnada Yarbay Mustafa Kemalin Conkbay r na yeti erek verdi i emir neticesinde durmu lar ve daha sonra 57. Alay birliklerine kat lm lard r. Bkz. Atase Ar ivi, Klasör 5338, Dosya H-10, Fihrist 13. 8

9 Böylece, 27. Alay, 1. ve 3. Taburlar yla ve 2. Taburdan yakla k bir bölük kuvvetten olu an mevcuduyla (yakla k 2200 silah) dört saatten beri ortalama on be bin ngiliz kuvvetine kar sava arak, onlar Kesikdere ve Karayörükderesinin bat taraf na att. Bu süreç boyunca yaral ve ehit olmak üzere üç yüze yak n zayiat verdi. 57. Alay n tam zaman nda cepheye ula mas ve taarruza kalkmas sonucu 27. Alay, taarruzunu Kanl s rt yamaçlar na do ru yo unla t rd. Kanl s rt, K rm z s rt n aksine fundal kl ve sert arazi yap s na sahipti. K rm z s rtta aç k hedef olan herhangi bir hareket Kanl s rtta tam olarak görülemez ve hissedilemezdi. Bu nedenle Kanl s rt n ele geçirilmesi, K rm z s rtta da hakim olmak demekti. Ayr ca ngiliz birliklerinin bask n na u rayan Osmanl toplar da Kanl s rttayd. Bu amaçla 27. Alay Kumandan efik Bey a a daki taarruz emrini verdi 13 : Topçu mevziinden 25 Nisan 1915 Saat Kahraman arkada lar m n arslanlar gibi yapt hücumlarla dü mana bir çok telefat verdirmi ve esir b rakt rm ve büyük derenin * öbür taraf na kaç rm t r Alay sa taraf m zdan kahramanane muharebeye tutu arak dü man önüne katm t r. 3- Dü man denize dökmek için evvela vazifemiz kar m zdaki Çaml l s rt (Kanl s rt) zabt etmek, orada dü man n elinde a layarak bizi bekleyen topçular m z kurtarmakt r Tabur bir bölü ünü 1. Tabur emrine verecektir. Geri kalan kuvveti ile bulundu u s rtlardan ate ile 1. Taburun taarruzunu kolayla t racakt r. Sa taraftan 57. Alay ile irtibat kurularak hareket edilecektir. lerideki s rtlar (Merkeztepe, Bombas rt) zabt etmek için ayr ca emir verilecektir Tabur Çaml s rta taarruz edecektir. Bu s rt zabt edecek ve toplar kurtaracakt r. Bu s rt n kuzeyindeki Düzs rt n üstünde ve do usunda dü man yoktur, gerisindedir. Çaml s rt n zabt yla bu s rt i gal edilecektir. 13 * Atase Ar ivi, Klasör 5338, Dosya H-10, Fihrist 12. Buradaki büyük dereden kas t Karayörükderesi olma olas l yüksektir. 9

10 6- Kar m zdaki s rtlar n bat kenarlar nda evvelce yapt m z siperleri tuttuktan sonra dü man n ate le denize kadar takip edilece i ve teslim olduklar takdirde silahlar b rakt r larak esir al nacakt r. 7- Topçu ve makineli tüfek bölü ü mevziilerinde kalacak ve taarruzu himaye edeceklerdir. 8- htiyattaki bölük imdilik daha emir alt nda ihtiyatta kalacakt r. 9- imdilik batarya ve makineli tüfek bölü ünün ba nday m. 27. Alay Komutan Kaimmakam Mehmet efik Kroki 3: 27. Alay n Kanl s rta do ru yapt süngü mücadelesi sonucu Osmanl toplar n n kurtar lmas n gösterir. 10

11 1. Tabur, 3. Taburun 3. Bölü ü ile kendi üç bölü ünden olu uyordu. ngiliz birlikleri Kanl s rtta, bu s rt n do u yamaçlar nda ve Cemalderede mevcudiyet gösteriyordu. 1. Tabur haz rl klar n tamamlayarak taarruza ba lad. Kanl s rta do ru dereyi geçmek üzere iken ngiliz birlikleri soldan 1. Taburu çevirmek istedi ise de durdurularak taarruza devam edildi. Bu arada topçular da Kanl s rt n bat yamaçlar n ate e tutuyorlard. 1. Taburun avc kuvvetleri dereyi a arak Kanl s rt sard ve ilerlemeye ba lad. ngiliz birlikleri Kanl s rt n güney yamaçlar ndan epey zayiatla geri çekilmeye ba lad. Süngü mücadelesi ile Kanl s rt n güneyi, ard ndan da do u yamaçlar ele geçirildi. Fakat ngiliz birlikleri, toplar geri vermemek ve Kanl s rt b rakmamak için kar hücumlar yap yorlard. Toplar n ba nda bir saat süren mücadeleden sonra Kanl s rt ve burada esir edilmi Osmanl toplar tekrar ele geçirildi. Bunu üzerine geride bekleyen ihtiyat da ileri al narak tahkimatla u ra ld Nisan ak am na do ru birlikler muharebelere aral klarla devam ederken 19. Tümen Komutan Yarbay Mustafa Kemal Beyin bütün birliklerin gece taarruzu için haz rl klara ba lamas n emretmesi ile cephedeki tüm birliklere düzen verilmeye ba land. Bu s rada topçu birliklerine verilen emir gere ince, bu birlikler Kanl ve K rm z s rt n gerilerine ve Gedik Noktas na do ru iddetli arapnel ate ine devam etti. Bu arada gece taarruzu için haz rl klar n ba lamas na ra men 77. Alay n ba bozuk bir ekilde da ld ve hiçbir ekilde bu alaydan yard m al namayaca anla ld. Böylece Kanl s rt n güneyi korumas z b rak lm oluyordu; buna kar n Kanl s rtta muharebe ate i aral klarla devam ediyordu. Gece saat gibi yar m bölük kadar kuvveti ile Kanl s rt gerisine gelen 77. Alay Komutan Binba Saib Bey, Kanl s rttaki 27. Alay n 1. Tabur Komutan brahim Efendiyi ngiliz birliklerinin Karayörükderesinden sald raca dü üncesi 14 Atase Ar ivi, Klasör 5338, Dosya H-10, Fihrist Kanl s rt n ele geçirilmesi s ras ndaki muharebeler esnas nda, 1. Tabur muharebe alan n n gerisinde, özellikle Kanl s rttan Cemalderesine inen derede ngiliz birliklerinin yaral ve ölü pek çok zayiat b rakt klar görüldü. Belki de muharebenin ilk gününün verdi i acemilikle ya da esir olmamak gayesiyle geride kalan baz ngiliz birliklerine ait yaral askerlerin, Osmanl askerlerinin arkas ndan ate ettikleri görüldü. Bu olaya yeltenen ngiliz askerleri, ilk anda Osmanl askerinin zayiat görmesini sa lam sa da bu olay, ngiliz yaral lar n n tedavileri için seyyar hastanelere ta nmalar na engel olmu tur. Bu nedenle baz ngiliz askerlerinin yaratt bu karga a, Osmanl askerinin üç yüze yak n esir alma imkan n da engellemi tir. Bkz. Atase Ar ivi, Klasör 5338, Dosya H-10, Fihrist

12 ile geri çekilmeye zorlamas üzerine Kanl s rt bo alt ld 15. Gündüz zorlukla ele geçirilen Kanl s rt, bu ekilde b rak lm oldu. Yüzba smail Hakk Efendi kumandas nda K rm z s rt tutan 1. Taburun 2. Bölü ü, gece bu s rtta kalm sa da gün a ard nda ngiliz ate inden etkilenerek Adanas rt n güneyine çekildi 16. Kroki 4: 25/26 Nisan 1915 gecesi 27. Alay n 1. ve 3. Taburunun durumu ile ngiliz birliklerinin nerelere kadar sürüldü ünü ve bunun neticesinde kurtar lan toplar gösterir Tabur Komutan brahimin bu geri çekili i arkadan sald r olacak korkusu ve Binba Saibin burada en büyük kumandan kim ise emr-i kumandan deruhte eder demesi üzerine yapt anla lmaktad r. Bkz. Atase Ar ivi, Klasör 5338, Dosya H-10, Fihrist 28. Atase Ar ivi, Klasör 5338, Dosya H-10, Fihrist

13 25/26 Nisan 1915 gecesi, Osmanl birlikleri önemli bir tahkimat noktas olan Kanl s rttan bir hiç yüzünden çekilmi ken, ngiliz birlikleri bütün gece tahkimatla u ra arak kazd klar siperlere yerle tiler. Bunun neticesinde muharebelerde taarruzlar n büyük oranda etkisiz kalma durumu ortaya ç kt. Taarruzlar ufak tefek siperlerin ele geçirilmesinin ötesine gidemezken iki taraf askerlerinin de neredeyse toprak alt na gizlenmesi durumunu yaratarak, farkl sava tekniklerinin sahnelenmesine yol açt. Nitekim, 25 Nisan günü sabah, Ar burnu ç karmas ile ba layan ve gün boyu devam eden muharebeler sonunda tutulan hatlar, 6 A ustos 1915 gününe kadar hiç de i meden kald. ki taraf kuvvetleri de ne bir ad m geri att, ne de bir ad m ileri gidebildi. te bu nedenle, kuzey bölgesi muharebeleri içerisinde en önemli gün olarak say labilecek 25 Nisan tarihinde, önce 27. Alay n 1. ve 3. Taburlar n n müdahaleleri arkas ndan stratejik aç dan daha önemli bir müdahale olan 57. Alay n müdahaleleri ile ngiliz birlikleri durdurularak burada adeta hapsedildi. Böylece, ikinci ç karma harekat say labilecek 6 A ustos 1915 tarihine kadar -iki taraf da devaml olarak takviye kuvvetler almas na ra men- tutulan hatlar b rak lmad. Osmanl birliklerinin 25 Nisan 1915teki bu gayreti ile Çanakkale Kara Muharebeleri belirgin bir hat üzerinde kilitlenmi oldu. 13

14 KAYNAKÇA ATASE Ar ivi, 27. Alay Harp Ceridesi, Klasör 5338, Dosya H-10, Fihrist James, Robert Rhodes, Gelibolu Harekat, çev. Haluk V. Salt kgil, Belge Yay., stanbul Karata, Murat, Haritalarla Çanakkale Sava lar, Nobel Yay nlar, Ankara Oglander, C. F. Aspinal, Büyük Harbin Tarihi Çanakakle Gelibolu Askeri Harekat, c. I, Yay., Haz. Metin Mart, Arma Yay., stanbul