SOLUNUM SISTEMI FARMAKOLOJISI. Yrd. Doç. Dr. M. Kürşat DERİCİ

Transkript

1 SOLUNUM SISTEMI FARMAKOLOJISI Yrd. Doç. Dr. M. Kürşat DERİCİ

2 SOLUNUM SISTEMI ANATOMI VE FIZYOLOJISI Vücut ve atmosfer arasında gaz transferi Oksijen x karbondioksit Bu gazların kan düzeyleri hassas mekanizmalar ile takip edilir. Trakea..BronĢ..bronĢi ol..alveol 500 milyon alveol 2

3 ALVEOLDE GAZ DEĞIġIMI, Pasif dffuzyon Solunum... Nefes alma... Ġnterkostal kaslar ve diyafragma (aktif) Nefes verme... pasif 3

4 SOLUNUM SISTEMI SAVUNMA MEKANIZMALARI Goblet Hücreleri... Mukus Silli Epitelyal yapı Alveolar makrofajlar 4

5 SOLUNUMUN DÜZENLENMESI Dakikada 15 kez Beyin sapında solunum merkezi Egzersiz ile solunum derinliği ve sayısı artar Kan CO2 düzeyindeki artıģ solunumu uyarır. 5

6 SOLUNUM SISTEMI HASTALıKLARı Astım; Hava yollarının aģırı duyarlılığı ile belirgin inflamatuvar hastalıktır. Periyodik bronkospazma (havayollarının daralması) neden olur. Havayollarının allerjenlere duyarlı hale gelmesi Toz Akar, Hayvan tüyleri Polen Soğuk hava, Stress ve egzersiz 6

7 ASTıM HASTALıĞı PATOLOJISI Allerjen... Mast hücresi aktivasyonu... Histamin Prostoglanginler Lökotrienler Düz kas kasılması, ödem, mukus salınımı artıģı 7

8 ASTıM KLINIĞI Dispne (solunum güçlüğü) Göğüste sıkıģma Öksürük Hırıltılı soluma CO2 miktarı yükselir Ventilasyon hızı artar Hava yollarındaki daralma nedeniyle solunum güçlüğü ve sıkıntı ile sonuçlanır. 8

9 KOAH (KR. OBSTIKTIF AKCIĞER HAST.) Kr. BronĢit ve Amfizem Aylar & yıllar ile geliģir Astımdaki gibi geçici ve geri dönüģlü değildir. Sigara Alveolar duvarda hipertrofi (kalınlaģma) Kr. Ġnflamasyon Mukus artıģı LÜMEN DARALMASI Klinik Bulgular; Kronik öksürük Balgam Efor dispnesi Nefes verme süresinde uzama Sık Solunum yolu enfeksiyonları 9

10 KOAH (AMFIZEM) Alveol duvarının parçalanması Solunum yüzey alanı azalır Gaz değiģimi bozulur Kan O2 düģer. CO2 düzeri artar. Öksürük Hava yollarının yabancı cisimleri ve mukusu atmak için gerekli savunma mekanizmasıdır. Hava yollarının irritasyonu... Kuru öksürük Enfeksiyonlar ile... Mukuslu öksürük ACE inhibitörleri; kuru öksürük 10

11 SOLUNUM SISTEMI TEDAVISINDE KULLANıLAN ĠLAÇLAR Havanın bronģiloller boyunca hareketini kolaylaģtırmak BronĢioller çevresindeki düz kas gevģemesi Solunum yolunu daha az duyarlı hale getirerek bronģial inflamasyonu azaltmak Ödem ve mukus üretimini azaltmak Solunum yollarında Sempatik ve parasempatik etki? 11

12 1. BRONKODILATÖRLER (ASTıM VE KOAH DA ENDIKEDIR) A. Seçici Beta2 Agonistler Salbutamol, Terbutalin,Banbuterol, Formoterol, Salmeterol (Sempatomimetik etki) Sempatik aktivasyon ile adrenalin salınımı BronĢial düz kasda bulunan beta2 adrenerjik respt. Aktivasyonu bronģ gevģemesi Havanın giriģ- çıkıģı rahatlar. Uygulama yolları; Nebulizör, yüz maskesi, inhaler, sprey Tablet, Ģurup, paranteral YE: taģikardi, aritmi (kalpte, beta1 üzerinden) Tremor (iskelet kasda beta2 etki ile) 12

13 BRONKODILATÖRLER(2) B. Antimuskarinik İlaçlar Ġpratropium bromür, Tiyotropiyum BronĢiol düz kas hücrelerinde muskarinik reseptör blokajı yaparak bronģiollerde gevģemeye neden olur. (parasempatik (asetil kolin) reseptör antagonistleri) YE: Ağız kuruluğu (tükürük üretimini azaltarak) 13

14 2. KORTIKOSTEROIDLER Ġnhale edilebilen antiinflamatuvar etkili ilaçlardır. Beklometazon, budezonid, sizklezonid, flutikazon, mometazon Glukokortikoid benzeri etki gösterirler. TNF, Ġnterleukin vb. Sitokinleri baskılayarak inflamasyonu azaltırlar. Mast hücreleri ve eozinofil hücre aktivasyonunu baskılarlar. YE; Hiperglisemi, protein metab. da azalma, immun sistem baskılanması Osteoporoz, diyabet geliģimi, çocuklarda büyüme geriliği, Lokal kullanımlarında; oral kandidiazis 14

15 3. ASTıM TEDAVISINDE KULLANıLAN DIĞER ILAÇLAR Sodyum kromoglikat ve nedokromil sodyum Egzersiz nedenli astmada kullanılır Zafirlukast ve montelukast Lökotrien reseptörini inhibe ederek inflamasyonu azaltırlar. Daha düģük etkilidirler ve kısa süreli tedavilerde kullanılmazlar. 15

16 4. ÖKSÜRÜK TEDAVISI Öksürüğü kesmeden önce nedenini anlamak önemli KOAH da öksürüğü kesmek balgamın atılmasını engellediği için enfeksiyona neden olabilir. Sigara içen kiģide... Sigarayı bırakması Kuru ağrılı öksürük; kodein fosfat ve folkodin (opiat ilaç grubu) Ye; solunum depresyonu ve kabızlık EKSPEKTORANLAR; BronĢial sekresyonların rahat çıkarılmasını sağlamak için kullanılır. 16

17 TEKRAR SORULARı-1 1. Hava yollarını baģtan sona doğru sırası ile yazınız. 2. Alveollerin iģlevini anlatınız. 3. Karbondioksit düzeyi kanda artarsa solunum ne Ģekilde etkilenir? 4. Solunumun merkezi reseptörleri nerededir? 5. Hipoksik yönetim tanımı ne demektir? 6. Hava yollarındaki mukusun normal fonksiyonu nedir? 7. Astım krizini baģlatan faktörler nelerdir? 17

18 TEKRAR SORULARı-2 8. Dispne nedir? 9. Anfizem ile kronik bronģit arasında ne fark vardır? 10. KOAH hastalığının etiyolojisindeki en sık görülen sebep nedir? 11. Hem salbutamol hem de ipratropium bromür tarafından iģlevi etkilenen hücreler hangileridir? 12. Astımda Parasempatolitik etki ile tedavi mekanizması nasıldır? 13. KOAH da Salmutamol etkisi tedaviyi nasıl sağlar? 14. Kortikosteroidlerin astımda ne yararı vardır ve etki mekanizması nedir? 15. Uzun süreli kortikosteroid kullanımının yan etkileri nelerdir? 16. Kuru öksürük tedavisinde kullanılan ilaçlar nelerdir? 18