«TARIMA BİLİMSEL HİZMET»

Transkript

1 «TARIMA BİLİMSEL HİZMET»

2 Toprak üstü organ sistemine sürgün sistemi Gövde,dallar,yapraklar,çiçekler,tomurcuklar meyve ve toprak üstü meydana gelenler. Toprak altı organ sistemine ise kök sistemi denir.bitkiyi toprağa bağlayan,su ve minerallerin alınmasını sağlayan sistemdir.

3 Bitkisel dokular BĠTKĠLERDE FARKLI DOKULAR MEVCUT VE BÜYÜME ĠKĠ TAMEL OLAY SONUCUDUR. 1- BÖLÜNEN DOKULAR TARAFINDAN YENĠ HÜCRELERĠN OLUġTURULMASI. 2-OLUġAN HÜCRELERĠN BÜYÜMESĠ VE GELĠġMESĠ. Üstlendikleri göreve göre dört guruba ayrılıyor: 1- MERĠSTEM DOKU 2- TEMEL DOLU 3- ĠLETĠM DOKU 4- ÖRTÜ DOKU

4 MERĠSTEM DOKU Meristem doku hücrelerinin en önemli özellikleri canlı oldukları sürece mitozla yeni hücreler meydana getirmaktedir.bulundukları yere göre ve kökenlerine göre sınıflandırılmaktadır. 1- primer meristem (birincil bölünenler) 2- sekonder meristem(ikincil bölünenler) Bitkinin embriyo evresinde hücrelerde kazanılan bölünme özelliğini yaģam boyu devem ettiren dokudur,kök ve dal uçlarında bulunan ve bu bölgelerin büyümesini sağlayan meristemdir. Bitkilerde meristem dokunun sürekli bölünebilme özelliğine sahip olma özelliği büyümenin sınırsız olmasını sağlamaktadır. Bu bölünmelerde en önemli görevi topraktaki mikro organizmalar,enzimler ve amino asitlere üstlenmektedir. Sınırsız hücre bölünmeleri ve geliģmeyi maydana getirn bu faktörlerin maksimum beslenme sağlamasıdır.

5 TEMEL DOKU Temel dokuda b,irbirinden farklı özelliklere sahip PARANKĠMA,KOLLENKĠMA,SKLEREKĠMA hücreler bulunur. PARANKĠMA Bitkinin her organında bulunan,temel yapısını oluģturan ve bitkilerin çevre koģullarına uyum sağlaması için değiģime uğrayan dokudur.aynı zamanda diğer doku ve organların arasını doldurur. Dokuyu meydana getiren hücreler canlı,ince zarlı,bol sitoplazmalı,kofulları küçük ve az sayıdadır.olgunlaģtıklarında bile organlarda canlılığı korurlar.genel olarak seyrekler.parankima hücrelerine fazla miktarda hücre özsuyu bulunduğundan turgor basıncının etkisiyle bitkinin direnç ve dikliğini sğlamaktalar. Bu hücrelerin daha fazla bölünmesi,uzun süre canlılık maydana getirmesi ve daha fazla sayıda temel organlar geliģtirmesi anlamında amino asitler ve enzimler en önemli destekçiler sayılmaktadır.

6 ĠLETĠM DOKU Btkilerde su ve organik madde taģımasını sağlar Byüme bölgesinde plerom hücrelerinin değiģmesiyle meydana gelir. Ġletim doku damarsız bitkilerin dıģında karada bulunan tüm bitkilerin doku çeģididir. Yapı ve görev bakımından ikiye ayrılır: 1-odun boruları(ksilem)cansız hücrelerden oluģur.sitoplazma ve çekirdekleri kaybolmuģtur,hücreler arası çeper erimiģtir,hareket tek yönlü olup topraktan yapraklara doğrudur.köklere alınan suda erimiģ madensel tuzlar,su,ve erimiģ tuzları gövde,dal,yapraklara taģır.

7 2-Soymuk borular(floem) Tek sıra halinde uç uca dizilmiģ canlı hücrelerden oluģan bu doku kalburlu hücre ve arkadaģ hücre olmak üzere iki tipten oluģmaktadır. kalbur hücrelerin sitoplazmaları vardır fakat çekirdekleri yoktur delikli yapılar oluģtururlar,bu yapıya kalbur plak denir ve bu plakların üst üste dizimesi kalbur boru oluģturur,kalbur borular sıvı akıģını sağlıyor ve hayati önem taģımaktadır. Bu yapının geliģiminde topraktan alınan organik madde,m,ineral ve proteinler kalbur boruların çoğalması ve sağlamlığını meydana getirmektedir ve enzim ve amino asitler bu hücrelerin bölünmesinde ve bölünme hızında etken faktörlerdir. ArkadaĢ hücreler ise yoğun sitoplazmalı ve çekirdeklidirler,arkadaģ hücreleri fotosentez ürünlerinin depolanması ve iletilmesi iģlemlerinde kalburlu hücrelerle birlikte çalıģırla. Soymuk borular canlıdırlar ve taģıma hızları yavaģtır ve foto sentez ürünü organik besinleri,yapraktan bitkinin diğer kısımlarına taģırkenaynı zamanda köklerden alınan organik maddelerin diğer kısımlara iletilmesini sağlarlar. Bu aģamada enzimlerin hücresl bölünme yapısı soymuk hücrelerin hızlı bölünmesi ve fazlaıyla çoğalmasına sebep olabilmektedir.amino asitler organların yoğun beslenmesi sonucu bu hücrelerin bölünmeside rol oynamaktalar.

8 ORTÜ DOKU Bitkilerde kök, gövde,yaprak ve meyvelerin üzerini örterek altındaki dokuları dıģ etkenlerenkarģı korur. Aralıksız dizilmiģ,kalın çeperli ve klofilsiz hücrelerden oluģur.bitkinin gaz alıģveriģi ve su seviyesinde düzenleme yapmaktadır. Bu dokuda destek oluģturan en önemli hücrelerden biri ktütin hücresidir, cuitinase enziminin çoğalması ve hızlı hücre bölünmesi bu dokuyu güçlendirir ve çeperlerde kalınlık ve dayanıklılık sağlar.ortu doku ikiye ayrılmaktadır: 1- epidermis bir hücre sırasından oluģur,kloroplast taģımaz, bu hücrelerin dıģ yüzü, kendileri tarafından salgılanan KÜTĠKULA tabakasıyla örtülüdür. Kütikula: su geçirmediğinden bitkinin su kaybını azaltır,kütin ve mumsu maddelerinden oluģur, bu tabakanın kalınlaģmasında amino asitler ve enzimler ciddi destek sağlayabilir. Bu hücreler faklılaģarak dört tipe ayrılmaktadır:1-stoma 2- hidatot 3- tüyler 4- emergens

9 BĠTKĠLERDE BESĠN TUZLARININ ÖNEMĠ BĠTKĠLER BÜYÜME ĠÇĠN BESĠN TUZLARINA ĠHTĠYAÇ DUYARLAR VE BU TUZLARI OLUġTURAN ELEMENTLERE MAKRO VE MĠKRO ELEMENTLER OLARAK ADLANDIRILIR. Bitkilerin fazla miktarda ihtiyaç duyduklar elementler,azot,potasiyum,kalsiyum,magnezyum,fosfor,kükürt,silisiyum makro elementlerdir. Bitkilerin çok az gereksinim duyduğu Klor,demir,Bor,Mangan,Sodyum,Çinko,Bakır,Nikel,Mobilden mikro elementlerdir.bu elementler bileģiklerin yapısına katılır,enzimal faalliyetlerde yer alır,optimum düzeyde olduklarında bitkiye azami büyüme ve geliģme sağlar. Bu elementlerin optimizasyonu konusunda enzimler ve amino asitler aktif rol oynamaktadır ve bu elementlerin fazlalığı enzimal faalliyetlere zarar vermekle bareber zararlı atıklar meydana getirmektedir.

10 Mineral tuzlar köklerle alınıp yapraklara kadar taģınırlar.bu minerallerden birinin toprakta yeteri kadar olmaması halinde diğer mineraller çok olursa olsun, bitki diğer minerallerden, miktari az olan mineral oranında yararlanacaktır ve bu sebeple geliģme ve büyüme yavaģ olacaktır.buna minimum yasası denir. DıĢtan toprağa eklenen tuzlar ve kimyasallerin bitkinin beslenmesi için organik foma dönüģmesi gerekmektedir, ve bu forma dönümeyi sağlayam toprakta ve bitki yapısında iģlevsel olan hücreler,enzimler ve amino asitlerdir. En az dıģ eklemelerle en cok besin formu halinde beslenmek amacıyla biyolojik tarım ve geliģmiģ tarım yöntemlerinde en baģarılı yöntem enzim ve amino asit desteği olarak kanıtlanmıģtır.

11 GÜBRELEME Bitkilerin geliģme ortamında her zaman yeterli besin elementleri bulunmaya bilir,bu yetersizlikleri gidermek için gerekli olan elementleri organik,yapay,kimyasal Ģekillerde toprağa ve bitkiye eklenenlere gübre denir. Bitkilerde metabolik olaylarda kullanılan besin madde döngüleri sayesinde toprakta her zaman bulunur, ancak erozyon,yanlıģ sulama,kimyasal atıklar,yapay çevre zararlılar gibi nedenlerden toprak bu yeteneği veya besin içeriğini kayb etmektedir. Bunların yeniden kazandırlması için gübreleme yapılamktadır. Gübrelemede en önemli husus eksikliğin nelerde olduğunu bilmektir ve bunun için doğru yol toprak ve bitki analizidir. Analiz sonucu eksik olan elementleri en az ve zararsız miktarda eklemek için minimum yapay ve kiyasal elementler kullanmak ve enzim ve amino asitlerden destek almaktır. Bu yöntem en az elementin en çok organik besin formuna dönüģmesi, hızlı hücre bölünmeleri ve doku geiģimleri, islah ve zararlılardan korumayı meydana getirmektedir.

12 NODÜL Bezelye, fasulye,yer fıstığı,soya fasulyesi,yonca gibi bazı bitkilerle toprakta bulunan RHĠZOBĠUM adlı azot bağlayıcı bakteriler arasında ortak yaģam görülür.azot Bağlayan bakterilerin kök hücrelerine girmesiyle kökte Nodül oluģur.nodüller bakteriler ortamındaki azotu bağlayarak amino asit ve protein sentezine katkıda bulunur,aynı Ģekilde amino asitlerle verilen destek nodüllerin çoğalması ve kalıcılığına sebep olmaktadır.

13 MĠKROZA Bitkilerin çoğu, topraktan su ve minerallerin emilmesi sırasında ortak yaģadığı mantarlarla iģ birliği yapar.canlı bitki kökleri ile mantar hifleri Arasındaki bu mutualist birliğe MĠKROZA denir. Kökler yanlızca uygun mantar türleriyle mikrozayı oluģturur.mantar Hifleri su ve minerallerin, özellikle fosfatın emilmesi için bitkiye geniģ bir yüzey sağlarken aynı zamanda bitkinin fotosentez ürünlerinden yararlanırlar. Hemen hemen bütün damarlı bitkilerde mikroza bulunur. Bu tür bitkiler doğada daha iyi rekabet ederler, daha iyi geliģir ve bol ürün verirler. Mikroza alanlarında bitkiler yararlı mantarları kök üzerinde seçerler ve bu yararlı mantar türlerinin geliģmesinde enzimler ve topraktaki amino asitler etkin rol oynamakta.

14 BĠTKĠ GELĠġĠMĠNDE ROL OYNAYAN FAKTÖRLER Canlıların çoğunda olduğu gibibitkilerin geliģme ve büyümesinde Bitkiyi oluģturan hücre,doku ve organların geliģme ve büyüme leri sonucudur.yüksek yapılı bitkilerde ki geliģim ve büyüme iki evrede incelenir. 1- Vejetatif evre(çimlenme):tohum çimlenmesiyle baģlayıp,çiçeklerin Belirgin duruma gelmesiyle sonuçlanan evredir. Bu evrede bitkinin kök, gövde ve yaprak gibi yapısal organları oluģur ve geliģir. 2- Generatif evre( üretken): çiçeklerin belirginleģmesiyle baģlayıp tohumun ve meyvenin oluģumasıyla sonuçlanan ikinci evredir. Bu evreden sonra ardıģık olarak vejetatif evre tekrarlanır.

15 BĠTKĠLERDE BÜYÜME VE GELĠġME Bitkilerde geliģme ve büyüme metabolik olaylar sonucu meydana gelir. Bitkilerde Zigot oluģumundan hemen sonra mitoz bölünmelerle baģlayan büyüme yaģam boyu devam eder. Zigot değiģiklikler geçirerek bölünür, büyür, sonunda atalarının özelliklerini taģıyan hali alır. Vejetatif üreyen bitkilerde geliģim bir gözden, bir yapraktan yada çubuktan olabilir. Bazı bitkilerde ise canlının dıģına doğru bir yomurcuk maydana gelir ve bitki bu tomurcuktan oluģur. Sporla üreyen bitkilerde sporlar uygun yerlere düģtüğünde çimlenir ve toprağa Bağlanır.sporlardan oluģan (n) kromozomlu haploit bitkiler ana bitkiye benzemez. Bu bitkilere Gametofit denir.üreme organları gametofitlerde geliģir. EĢeyli üreyen bitkilerde geliģme,tohum içinde baģlar ve çimlenmeyle devam eder,zigotun bölünmeleri ile önce hücrelerin uzantısı biçiminde bir yapı oluģur.uzantının tepe hücrelerinden ilk yapraklar, bunların alt kısmından embriyonik kök(kök meristemi) ve üst kısımlarında de embriyonik gövde (gövde meristemi) oluģur. Embriyo çimlenene kadar tohumun içinde kalır.embiryo tohum içinde besi dokusu(endosperm) ile beslenir ve kabuk tarafından korunur.yüksek yapılı bitkilerin embriyolarında çenekler(kotiledon) de bulunur.çenekler,tohum oluģtururken besi dokudan besin alıp depolar ve çimlenme sırasında genç bitki fotosentez yapıncaya kadar bitki taslağını besler. Bu evrelerde enzimler ve amino aitlerin besin değerleri yükselmesinde ve embriyoların kalitesinde önemli faktörlerdir.

16 BĠTKĠLERDE HORMONLAR Bitkilerde metabolit olayları sağlayan ve diğer canlılarda ki sindirim ve beslenme sistemi görevi yapan, bitkinin büyüme ve geliģiminde en önemli faktörleri oluģturan unsur hormonlardır. Bu hormonların bitki yapısında üretilmesi ve yapay olmaması bitki ve sonuç olarak ürünün kalite ve sağlığı açısından çok önemli sayılmaktadır.geliģimde en önemli hormonlar baģlıca: AUXĠN GĠBERELLĠN SĠTOKĠNĠN ETĠLEN ABSĠSĠK asit kinetin

17 AUXĠN(OKSĠN-ĠNDOL ASETĠK ASĠTA=IAA) Çıktığı yer: bitkilerin uç kısmı Fizyolojik etkileri: Bitkilerin boyca uzamasını sağlar Hücre bölünmesi,büyümesi,hücre ve doku faklılaģmasını sağlar Meyve vermede etkilidir DöllenmiĢ çiçeğin dökülmesini engeller Ovariyumun geliģmesini ve çekirdeksiz meyve oluģumunu sağlar Solunumu hızlandırır Ġlkbaharda kambiyum geliģini düzenler elde edilen oksinler,tarımda yabani otların yok olmasına neden olur Bitkide tepe tomurcuğunun geliģmesini sağlarken yan tomurcukların geliģmesini kontrol altında tutar ve engeller KOEOPTĠL: oksinin gövde ucundan salgılandığı yere denir. Eksikliğinde yapraklar dökülür Fazlalığında büyümeyi durdurur

18 GĠBERELLĠN Fiziyolojik etkiler: Gövdenin uzamasını sağlar Tohum çimlenmesini uyarır Meyve büyümesini hızlandırır Bitkilerin erken yada geç çiçek açmasında etkilidir Giberellin hormonu çimlenme sırasında embriyo tarafından salgılanır, meristematik dokularda,tohum embriyolarında ve genç yapraklarda bol miktarda sentezlenir.

19 STOKĠNĠN FĠZĠYOLOJĠK ETKĠLERĠ: TOMURCUK GELĠġĠMĠNĠ SAĞLAR TOHUM ÇĠMLENDĠRMEDE ETKĠLĠDĠR YAPRAKLARIN UZUN SÜRE YAġAMASINI SAĞLAR HÜCRE BÖLÜNMESĠNĠ UYARIR KLOROFĠL SENTEZĠ UYARIR KÖKLERDE SENTEZLENĠR VE KSĠLEM(ODUN BORULAR) LA YUKARI TAġINIR

20 ETĠLEN Fiziyolojik etkiler. Bitkilerde tohumun çimlenmesini uyarır Tomurcuk geliģimini uyarır Meyvenin olgunlaģmasını sağlar Yaprak dökümünde etkilidir Meyvelerde niģastanın Ģekere dönüģmesini sağlar Bitkinin bütün organlarında üretilebilir. Bununla birlikte olgunlaģan meyvelerde,yaģlanan yaprak ile çiçekler önemli sentezlerin yeridir.

21 ABSĠSĠK ASĠT Fizyolojik etkiler: Uygun olmayan ortamlarda tohumun çimlenmesini engeller Tohum ve tomurcuklarda uyku dönemini ve devemı sağlar Hücre bölünmesinde hızı düģürür Yaprak,gövde ve yeģil meyveler önemli absisik asit sentez merkezidir Bitkinin aģırı büyümesini engeller Üzün süreli susuzluk durumunda stomaların kapatılmasını ve terleme ile su yitirmeyi önler.

22 KĠNETĠN Fiziyolojik etkileri: Hücre bölünmesini uyarır Dal, yaprak ve çiçek yapılarında farklılaģtırma sağlar

23 BĠTKĠLERDE DESTEK YAPILAR Tüm bitkilerin hücrelerini çevreleyen selüloz çeper,bitkiye Ģekil kazandırmakla beraber desteklik görevi de yapar.otsu bitkiler ve genç bitkilerde büyümekte olan kısımlarda desteklik selüloz çeper ve turgor basıncı tarafından sağlanır. TURGOR basıncı hücredeki suyun çepere yaptığı basınçtır. Çok yıllık bitkilerde ve ağaçlarda destek görevi pek ve sert dokularla sğlanır.pek dokuda(kollenkima) çeper kalınlaģması,hücre çeperine selüloz ve pektin birikmesiyle meydana gelir. Pek doku, çiçek, yapraksapı ve otsu bitkilerin gövdelerinde destek yaratır. Sert dokuda (sklerenkima) çeper kalınlaģması lignin birikmesiyle sağlanır. Ġltem demeteleri de bitkilerde destek sağlamaya yardımcı olan yapılardır. Ġltem demetlerinde bulunan trakeitler uzunluğuna çeperlerinde lignin birirktirerek bitkiye destek sağlar.

24 ÇĠÇEKLĠ BĠTKĠLERDE EġEYLĠ ÜREME Tohumlarla yapılır Üreme organları çiçekler üzarinde bulunur Açık tohumlu(gymosperma) bitkilerde üreme: Erkek ve diģi çiçekler aynı bitkinin farklı dallarında bulunur Meyve kozalaklardır Tohumlar kozakların içerisinde açıkta bulunur Kozalaklar kuruyunca tohumlar ayrılır TozlaĢma ruzgarla olduğunda çok sayıda toz(polen) bulunur Açık tohumlu bitkiler çok çeneklilerdir Kapalı tohumlu bitkilerde üreme Çiçekler daha iyi geliģmiģtir Bu bitkilerin büyük çoğunluğunda aynı çiçek üzerinde hem erkek hem diģi organ beraber bulunur

25 ÇĠÇEK YAPISI Çiçekler bitkinin üreme organlarıdır. Tam çiçek ve eksik çiçek olarak iki tiptir. Tam çiçek: iki üreme organının ikisinide bulunduran çiçek,çiçekleri tam olan bitkilere Erselik dendomates,elma,kiraz,akģam sefası vb. Tam bir çiçek içten dıģa doğru dört kısımdan meydana gelmektedir. 1-Çanak yapraklar(klasik) 2- Taç yapraklar(korolla) 3- erkek organ(stamen) 4- diģi organ(pistil) Eksik çiçek: iki üreme organından birisi bulunan,diğeri eksik olan çiçektir. Çiçekleri eksik olan bitkilere Ayrı eģeyli denir. eksik çiçeklerde erkek organı olana erkek çiçek ve diģi organı olana diģi çiçek denir. Ayrı eģeyli bitkilerden bazılarında erkek ve diģi çiçekler aynı bitkide bulunur, bunlara bir evcikli(monoik) denir. Bazılarında ise erkek bir bitki üzerinde, diģi bir baģka bitki üzerinde bulunur bunlara iki evcikli(dioik) denir.

26 ÇĠÇEK BÖLÜMLERĠ- ÇANAK YAPRAKLAR yeģil renkli yapraklardır.özellikle tomurcuk halinde iken çiçeğin diğer organlarını korurlar. Çanak yaprağı meydana getiren küçük yeģil yaprakların her birine SEPAL denir.

27 ÇĠÇEK BÖLÜMLERĠ TAÇ YAPRAKLAR Çanak yapraklara oranla daha büyük ve renklilerdir. Erkek ve diģi organı korurlar Bazı taç yaprakların dip kısmında bulunan hücreler Bal özü denilen kokulu ve böcek çeken bir sıvı salgılarlar.böylece bitkinin çoğalması için tozlaģmayı çoğaltırlar. Taç yaprakların her birine Petal denir.

28 ÇĠÇEK BÖLÜMLERĠ ERKEK ORGAN(STAMEN) Taç yaprakların iç kısımında bulunurlar. Bir çiçekte erkek organların toplamına Andresium denir. Çift çenekli bitkilerde çoğunlukla 2 kalka üzerine dizilmiģ 5 ve 5 katları, tek çeneklilerde ise 3 veya 3 katları sayıda erkek organ bulunur. Erkek organların her birine Stamen adı verilir. Bir erkek organı Flament denilen sap kısmı ile Anter denilen baģçık kısmından oluģur. BaĢçık kısmında polenleri meydana getiren ana hücreler bulunur.

29 ÇĠÇEK BÖLÜMLERĠ DĠġĠ ORGAN(PĠSTĠL) Çiçeğin orta kısmında bulunan vazo Ģeklinde olan yapıdır. Her çi,çekte bir veya daha fazla diģi organ vardır. DiĢi organı oluģturan her yaprağa Karpel(meyve yaprağı)denir. DiĢi organ bu kısımlardan meydana gelmiģtir. 1- diģicik tepesi(stigma) 2-diĢicik borusu(stilus) 3-yumurtalık(Ovaryum)

30 POLEN(ÇĠÇEK TOZU) Erkek organın baģçığındaki polen keselerinde diploit polen hücreleri önce Mayoz sonra Mitoz bölünmelerle polen oluģturur. Polen ana hücrelerinden mayoz bölünme ile dört tane Monoplid hücre meydana gelir bunlara Mikrospor denir. Bu hücrelerinçekirdekleri de bir mitoz bölünme geçirerek kromozomlu çekirdeğiolan poleni oluģturur.polenin iki çekirdeğinden büyük olanı vejetatif çekirdek, küçük olanı Generatif çekirdektir. Böylece olgunlaģmıģ olan polen tozlaģma ve döllenmeye hazır demektir.

31 YUMURTANIN OLUġUMU DiĢi gametler, yumurtalıklardaki tohum taslağındabulunan diploit makrospor ana hücrelerinden oluģur.makrospor ana hücre önce mayoz bölünür,dört tane monoploit makrospor oluģur,bunlardan üç tanesi dağılıp kaybolur,megaspor denilen bir tanesi geliģir,makrospor peģi peģine 3 kez mitoz bölünür 8 monoploit çekirdek oluģturur.böylece embriyon kesesģ denilen yapı meydana gelir, embriyon kesesi içindeki çekirdeklerden 3 tane alt kutba yerleģip birer zarla çevirilir. Bunlardan bir tanesi yumurta hücresi ve diğer ikisi etrafında sinerjit hücreleri oluģturur.bu hücreler çok az plazması olan küçük hücrelerdir,embriyon kesesi merkezinde bulunur, iki tanesi ise polar(kutup) çekirdeklerdir.embriyon kesesindeki Embriyon kesesinde sinerjit hücrelerin karģısında bulunan antipot çekirdek denilen 3çekirdek de zarlarla çevrilerek embriyo kesesinin beslenmesinden sorumlu olan antipot hücreleri oluģturur.sonuçta dollenmeye hazır 1 yumurta hücresi ile 2 polar hücreye sahip embriyon kesesi oluģur.

32 TOZLAġMA(POLĠNASYON) OlgunlaĢan polenlerin su,rüzgar,böcek,insan gibi etkenlerle taģınıp, DiĢi organın tepeciğine ulaģmasına tozlaģma denir. Kendi kendine tozlaģma: Tam çiçeklerdeki tozlaģma genellikle aynı çiçeğin erkek ve diģi organları arasında olur,böyle tozlaģmaya kendileģme denir. Çapraz tozlaģma(çaprazlama): Eksik çiçkli bitkilerde tozlaģma genellikle farklı çiçekler arasında olur.çapraz tozlaģma sonucu melez döl denilen, atalarından farklı özelliklere sahip döller oluģur.

33 DÖLLENME TozlaĢma sonucu embriyon kessine ulaģan spermlerden birini yumrtaya ve diğerinin polar çekirdeklerle birleģmesine döllenme denir.yumurtalıkta yumurta olgunlaģınca tepecik, özel yapıģkan bir sıvı salgılar bu sıvı ancak kendi türünden olan bitkinin polenini uyarır ve tepeciğe tutunmasını sağlar.uyarılan polen tepecikteçimlenir.polendeki polen tüpü çekirdeği nin etkisiyle polen tüpü oluģur,oluģan polen tüpü yumurtalığa diģicik borusundan geçerek embriyon kesesine ulaģır,doğurucu çekirdek ise bir mitoz bölünme yapıp 2 tane sperm çekirdeği oluģturur. Polen tüpünden geçen sperm çekirdekleri, polen tüpünün uç kısmının patlamasıyla embriyon kesesine girer. Sperm çekirdeklerinden biri yumurtayı döllüyerek embriyo oluģturur. Diğe sperm çekirdeği polar çekirdekleri döller.böylece triploit ve endosperm oluģur.endosperm embriyonun geliģme süresinde besin sağlar.bitki türüne göre yoğun niģasta,protein,yağ gibi maddeler biriktirir.

34

35 TOHUM Her embriyo kesesinde bir tohum oluģur. TOZLAġMADAN SONRA POLENDEKĠ SPERMLERDEN BĠRĠSĠNĠN YUMURTAYI DÖLLÜYEREK OLUġTURDUĞU EMBRĠYON, EMBRĠYONĠK KÖK,EMBRĠYONĠK GÖVDE VE ÇENEKLERDEN OLUġUR. Çenekler embriyonun uzantısı olup ve embriyoyu beslerler.tohumlar minimum (bazal)metabolizma yaparak uzun süre canlı kalabilirler.bu süreye uyku hali denir. Nohut tohumu birkaç yıl uyku halinde kalırken hizdistan cevizi tohumu uzun yıllarca canlı kalabilir. Tohumların çimlenme özelliklerini koruma süreleri: Tohum kabuğunun kalınlığı ve yapısı Tohumdaki besin miktarı Tohumdaki besinlerin miktarı Tohumun su miktarı Embriyon ve besi dokusunun etrafında,tohum taslağının çeperleri tarafından kabul oluģturulur.kalinliği,bileģimi ve yapısı türüne göre değiģen kabuğu,embriyon ve besi dokusuyla birlikte tohumu meydana getirir. Tohum kabuğu tohumu dıģ etkenlerden koruduğu gibi tohumun uygun ortam bulana kadar çimlenmesini engeller.

36 MEYVE Döllenme sonucunda tohum taslağı geliģerek tohumu meydana getirirken aynı zamanda ovaryum da değiģikliğe uğrayarak meyveyi meydana getirir. MEYVE: Döllenme sonucunda değiģikliğe uğramıģ yumurtalık ve taģıdığı tohumların meydana getirği topluluğa meyve denir. Meyve çeģitleri: Basit meyve: bir tek yumurtalıktan meydana gelen meyvelerdir, erik,ģeftalı,kaysı gibi. BileĢik meyveler: birden fazla yumurtalıktan meydana gelenler, çilek ve böğürtlen gibi Yalancı meyveler: meyve oluģumuna yumurtalıkla beraber ç,içek sapı, çiçek tabelası,taç ve çanak yaprakların da eklenmesiyle oluģurlar.elma,armut,incie gibi Toplu meyveler: bir çok çiçeğin diģi organlarıyla meydana gelenlerdir. Ananas gibi Meyvenin görevi : Tohumun geliģmesi sürecince onu fazla su kaybından,hastalıklardan,böceklerden ve dıģ etkenlerden korumak. OlgunlaĢan tohumların yayılmasını sağlamak.

37 BĠTKĠLERĠN ÜREME ADAPTASYONLARI Çiçekli bitkiler eģeyli üreyebilmek için embriyoyu besleyerek tohumu oluģturmak zorundalar.tohum oluģturamayan veya endosperm bulunmayan bitkiler eģeyli üreyemezler.bir çok süs bitkisi ve hibrit(melez) meyveler bu Ģekildeler. Hermafrodit çiçekler genellikle kendi kendilerini döllemez ve yabancı tozlaģma yaparlar,bunu baģarmak için erkek ve diģi organları farklı zamanlarda olgunlaģtırırlar,böylece kalıtsal çeģitlilik sağlarlar. Hermafrodit çiçekler sürekli kendileģirse çeģitlilik azalır ve saf döller elde edilir. Örnek: fasulye Böceklerle tozlaģan çiçeklerde bal özü ve diğer salgılar çoktur ve taç yaprakları çarpıcı renklerdedir. Rüzgarla tozlaģanlar diğerlerinden çok daha fazla polen üretirler. Her bitki türürnün kendine has tohum ve meyve yapısı vardır,bununlada tohumlarının dağılmasını sağlarlar. Tohumlar, kabuklar sayesinde uygun ortam buluncaya kadar çimlenmez ve beklerler veya kalabilirler.

38 TOHUMUN ÇĠMLENMESĠ Bir tohumun çimlenmesi için ortamda: Yeterli miktarda su Uygun sıcaklık Oksijen Bu Ģartlar sğlandığında embriyo ve endosperm su emerek ĢiĢer ve tohum kabuğunu çatlatır.su alıp ĢiĢerek kabuğu çatlayan tohumdan önce embriyonik kök doğar ve yer çekimine doğru toprak içinde büyür, bu kısımdan sonra gerçek kök geliģir. Embriyonik gövde kıvrılarak yer çekiminin aksi yönünde büyür ve çenekleri toprak üstüne iter.böylece embriyonik gövde tohum kabuğundan çıkarak çeneklerin üzerinden toprak üstüne doğru yükselir, asıl gövde ve yapraklar bu bölgeden geliģir. Tek çeneklilerde ise embriyonik gövde doğrudan toprak üstüne çıkarak geliģir. Bu bitkilerde çenek toprak altında kalır. Embriyonik kök ten gerçek kök ve gövdenin alt kısmı oluģurken embriyonik gövdeden gövdenin üst kısmı ile yaprak,ç,çek ve meyve oluģur. Ġlk yaprakların çıkmasıyla fotosenteze baģlayan fide çok hızlı bir geliģim evresine girer.bu geliģim kök ve gövde meristem dokularıyla gerçekleģir.

39