GİRİŞ

Transkript

1

2 İÇİNDEKİLER GİRİŞ YÖNETİCİ ÖZETİ BÖLÜM I Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun I.1 Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun un Amacı ve Bu Kapsamda Sağlanan Destekler BÖLÜM II Çeşitli Kurum ve Kuruluşlar Tarafından Sağlanan Ar-Ge ve Yenilikçilik Destekleri 8 II.1 TÜBİTAK Tarafından Bilim Teknoloji Yenilikçilik Araştırmalarını Desteklemek ve Özendirmek Üzere Geliştirilen Programlar II.2 Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) Ar-Ge Proje Destekleri II.3 Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Tarafından Sağlanan Destekler II.4 Dış Ticaret Müsteşarlığı Tarafından Sağlanan Destekler II.5 Hazine Müsteşarlığı Tarafından Uygulanan Destekler II. 6 KOSGEB Tarafından Sağlanan Destekler II. 7 Türk Patent Enstitüsü (TPE) Tarafından Sağlanan Destekler BÖLÜM III Ana Politika Metinleri ve Uluslararası Raporlarda Ar-Ge ve Yenilikçilik III Kalkınma Planı ( ) III Yılı Katılım Öncesi Ekonomik Program III.3 TEPAV- Dünya Bankası Türkiye: Yatırım Ortamı Değerlendirilmesi Raporu TABLOLAR Tablo 1: TÜBİTAK Destek Programları Tablo 2: Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı- Yıllara Göre Verilen Destek Miktarları Tablo 3: Desteklenen Proje Pazarı Platformları Tablo 4: KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı Tablo 5: Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destek Programları Tablo 6: Yıllara Göre TTGV Tarafından Desteklenen Teknoloji Projeleri Tablo 7: TGB-Yıllar İtibarıyla Tahsis Edilen Ödenek Tutarları Tablo 8: TÜBİTAK Fikri Haklar Ofisine Gönderilen Patent Teşvik Başvuruları

3 GİRİŞ Türkiye de Ar-Ge faaliyetlerinin ve yenilikçiliğin desteklenmesi yolu ile rekabet gücünün artırılması hususu temel politika metinlerinde önemle üzerinde durulan hususlardandır. Bu konunun önemi Yatırım Danışma Konseyi üyeleri tarafından da her yıl dile getirilmektedir. Bu doğrultuda, bilindiği üzere 30 Ocak 2008 tarihinde gerçekleştirilen Yönlendirme Komitesi Toplantısında, başkanlığı TÜBİTAK tarafından yürütülmek üzere YOİKK Ar-Ge Teknik Komitesi kurulmasına karar verilmiş ve komite 4 Nisan 2008 tarihinde gerçekleştirilen Yönlendirme Komitesi toplantısı sonrasında eylem planını açıklayarak çalışmalarına başlamıştır. Son yıllarda Türkiye de Ar-Ge yatırımlarına verilen desteğin artmasıyla birlikte değişen politika önceliklerine paralel olarak Türkiye, yılları arasında Çin ile birlikte Ar-Ge harcamalarında en büyük artışı gösteren ülke olmuştur. Türkiye nin son dönemde Ar-Ge alanında sağlamış olduğu iyileştirmelere, AB 2007 Türkiye İlerleme Raporu nda da dikkat çekilmektedir. Söz konusu raporda, Bilim ve araştırma alanında iyi bir ilerleme kaydedilmiştir. Genel olarak, Türkiye, katılım için bu alanda iyi hazırlanmış durumda olup; bütünlüklü bir araştırma stratejisinin tasarımı ve uygulanması bakımından ileri düzeydedir. ifadesine yer verilmektedir. Ancak son dönemde Türkiye de Ar-Ge harcamaları alanında yaşanan olumlu gelişmeler, ABD, Japonya, Çin ve Almanya gibi ülkelerde gerçekleştirilen Ar-Ge harcamaları seviyesini yakalamaktan uzaktır. Bu doğrultuda, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) 10. Toplantısında alınan karar gereğince 2006 yılı itibarıyla %0.76 olan Ar-Ge harcamaları/gsyih oranının 2010 yılı itibarıyla %2 seviyesine çıkarılması hedeflenmiştir. Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi ve yenilikçiliğin yaygınlaştırılması amacıyla bu alanda önemli destek unsurları içerecek şekilde oluşturulan 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Mart 2008 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Söz konusu Kanunda belirtilen gelir vergisi stopajı teşviki uygulamasına ilişkin esaslar, 6 Ağustos 2008 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tebliğ de yer almaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde söz konusu Kanun la getirilen yenilikler incelenmekte ve ikinci bölümünde ise Türkiye de mevcut düzenlemeler çerçevesinde: TÜBİTAK, Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı, 2

4 KOSGEB ve Türk Patent Enstitüsü tarafından sağlanan Ar-Ge ve yenilikçilik destek programları detaylarına yer verilmektedir. Çalışmanın üçüncü bölümünde, Ar-Ge ve yenilikçilik faaliyetleri konusunun ana politika metinleri ve uluslararası kuruluşlar tarafından yapılan çalışmalarda ele alınış biçimleri incelenmektedir. Bu bölümde 9.Kalkınma Planı ( ) ve 2007 Yılı Katılım Öncesi Ekonomik Programı gibi ana politika metinlerinin yanı sıra TEPAV ve Dünya Bankası tarafından ortaklaşa olarak hazırlanan Türkiye: Yatırım Ortamı Değerlendirme Raporu ndaki Teknolojik İlerleme: Yenilikçilik ve Teknoloji Benimseme bölümünde ele alınan tespitlere ve politika önerilerine yer verilmektedir. 3

5 YÖNETİCİ ÖZETİ MEVZUAT İlgili Mevzuat Adı 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Genel Tebliği (Seri No.1) 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun KOSGEB Destekleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Teknoloji ve Yenilik Destek Programlarına İlişkin Yönetmelik Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ TÜBİTAK Proje Teşvik ve Destekleme Esaslarına İlişkin Yönetmelik Resmi Gazete- Tarih/Sayı / / / / / / sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu / /10 sayılı Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) Yardımına İlişkin Tebliğ /

6 Destek Adı Sanayi Ar-Ge Projeleri DesteklemeProgramı Proje Pazarları Destekleme Programı KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı Teknoloji ve Yenilikçilik Odaklı Girişimleri Destekleme Programı Uluslararası Sanayi Ar- Ge Projelerini Destekleme Programı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri San-Tez Programı Teknoloji Geliştirme Projeleri Desteği Ticarileştirme Projeleri Desteği Ortak Teknoloji Geliştirme Proje Desteği Stratejik Odak Konuları Projelerine Sermaye Desteği EUREKA Projeleri Yatırımlarda Devlet Yardımları Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Programı Teknoloji Geliştirme Merkezi (TEKMER)- Genç Girşimci Geliştirme Programı Patent Teşvikleri ÖZEL SEKTÖRE YÖNELİK AR-GE ve YENİLİKÇİLİK DESTEKLERİ Yetkili/ Uygulayıcı Kuruluş DTM- TÜBİTAK/TEYDEB TÜBİTAK/ TEYDEB Sanayi ve Ticaret Bakanlığı & Maliye Bakanlığı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM)- TTGV TTGV DTM-TTGV DTM-TTGV Hazine Müsteşarlığı KOSGEB TÜBİTAK- Türk Patent Enstitüsü Destek Bilgileri Azami destek oranı: %60 Destek süresi azami 36 aydır. Nisan 2008 itibariyle sağlanan hibe destek tutarı toplam 682,5 milyon ABD Dolarıdır. Destek miktarının üst sınırı her yıl Bilim Kurulu tarafından belirlenmekte ve etkinlik öncesi tek kalemde ödenmektedir. Destek oranı: %75, Proje bütçesi azami YTL ve 18 ay süre ile sınırlı ilk iki proje. Destek oranı: %75 Destek miktarı en fazla YTL ve süre azami 12 aydır. Destek oranı: % sayılı Kanun kapsamında TGB lerde faaliyet gösteren firmalarda çalışan arşatırmacı, yazılımcı ve Ar-Ge personeline çeşitli vergi avantajları sağlanmaktadır. Azami destek oranı: %60 Destek oranı: %50 Destek miktarı en fazla 1 milyon ABD Doları ve süre azami 24 aydır. Destek oranı: %50 Destek miktarı en fazla 1 milyon ABD Doları ve süre azami 12 aydır. Destek oranı: %60 Destek miktarı en fazla 2,5 milyon ABD Doları ve süre azami 12 aydır. Destek oranı: %100 Destek miktarı en fazla ABD Doları ve süre azami 12 aydır. Destek oranı: %50 Destek miktarı en fazla ABD Doları ve süre kısıtı yoktur. Ar-Ge yatırımları için uygulanacak faiz desteği miktarının yatırım kredilerinde YTL, işletme kredilerinde YTL yi geçemeyeceği öngörülmektedir. Uygulamaya yönelik çalışmalar devam etmektedir. Geri Ödemeli Destekler ve Geri Ödemesiz Destekler başlıkları altında sağlanan desteklerin destek oranı %50 ile %80, destek üst limitleri ile YTL arasında değişmektedir. Başlangıç giderleri için geri ödemesiz azami YTL, Makine-teçhizat ve ofis donanımları için teminat karşılığı geri ödemeli olarak azami YTL, Finansal Kiralama yolu ile alınan makine-teçhizat ve ofis donanımlarının, kiralama süresi en fazla 4 yıl olacak şekilde, faturada yer alan peşin bedeli ve KDV dışında kalan kiralama giderleri için verilecek geri ödemesiz desteğin üst limiti YTL dir. Ulusal düzeyde geri ödemesiz, uluslararası düzeyde geri ödemeli ve geri ödemesiz destekler bulunmaktadır. 5

7 BÖLÜM I Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun I.1 Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun un Amacı ve Bu Kapsamda Sağlanan Destekler 28 Şubat 2008 tarihinde kabul edilen ve 12 Mart 2008 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun un temel hedefleri arasında: o Ar-Ge harcamalarının GSYH içindeki payının yükseltilmesi, o Katma değeri yüksek mal ve hizmet üretiminin artırılması, o Verimliliğin artırılarak üretim maliyetlerinin düşürülmesi, o Araştırmacı ve nitelikli işgücü istihdamının desteklenmesi, o Ar-Ge kapsamındaki doğrudan yabancı yatırımların ülkeye girişinin hızlandırılması, o Yurt dışındaki Türk araştırmacıların yurt içinde istihdam edilmesi, o Rekabet öncesi iş birliği projelerinin geliştirilmesi ve teşvik edilmesi yer almaktadır. Bu Kanun kapsamında, yatırımcılara herhangi bir sektör ya da faaliyet kolu ayrımı yapılmaksızın, teknoloji merkezleri, Ar-Ge merkezleri, Ar-Ge ve yenilik projelerine ilişkin 2023 yılına kadar sağlanması öngörülen Ar-Ge indirimi, gelir vergisi stopajı teşviki, sigorta primi desteği, damga vergisi istisnası, teknogirişim sermayesi desteği gibi çeşitli destek ve teşvikler sağlanmaktadır: o Ar-Ge indirimi: Yapılacak Ar-Ge harcamalarının %100 ü yapıldığı yılda ve ayrıca amortisman yoluyla da amortisman süresince vergi matrahından düşülecektir. Böylece Ar-Ge harcamalarının %200 ünün vergi matrahından indirilmesi mümkün olacaktır. 500 ve üzerinde tam zamanlı eş değer Ar-Ge personeli çalıştıran Ar-Ge merkezlerinde o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik harcamasının bir önceki yıla göre artışının yarısı kurum kazancı veya ticari kazancın tespitinde ayrıca indirim konusu yapılabilecektir. o Gelir vergisi stopajı teşviki: Ar-Ge personeli ücretlerinin doktoralı olanlarda %90 ı, diğerlerinde ise %80 i gelir vergisinden istisna edilmiştir. o Sigorta primi teşviki: Ar-Ge personelinin ücretleri üzerinden hesaplanacak sigorta primi işveren hissesinin yarısı 5 yıl süreyle bütçeden karşılanacaktır. Teknoparklardaki mevcut vergisel teşviklere ilave olarak buralarda çalışan Ar-Ge personelinin ücretleri üzerinden hesaplanacak sigorta primi işveren hissesinin yarısı da aynı şekilde bütçeden karşılanacaktır. (Gelir vergisi stopajı ve sigorta primi işveren hissesine ilişkin teşviklerden yararlanacak olan destek personelinin tam zaman eşdeğeri sayısı, toplam tam zamanlı Ar-Ge personeli sayısının yüzde onunu geçemez.) 6

8 o o o Damga vergisi istisnası: Bu kanun kapsamındaki her türlü Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile ilgili olarak düzenlenen kağıtlardan damga vergisi alınmayacaktır. Teknogirişim sermayesi desteği: Teknoloji alanında orijinal bir fikri hayata geçirebilecek sermayeye ihtiyaç duyan, örgün öğrenim veren üniversitelerin herhangi bir lisans programından bir yıl içinde mezun olabilecek durumdaki öğrenci, yüksek lisans veya doktora öğrencisi ya da lisans, yüksek lisans veya doktora derecelerinden birini ön başvuru tarihinden en çok beş yıl önce almış kişilere, teminat aranmaksızın YTL ye kadar teknogirişim sermayesi desteği hibe olarak verilecektir. Ayrıca, bu düzenlemeden faydalanamayan mükellefler için, Kurumlar Vergisi ve Gelir Vergisi Kanunları uyarınca, % 40 olarak uygulanan Ar-Ge indirimi oranı % 100 e çıkarılmıştır. Böylece kurumlar ile gelir vergisi mükellefleri, Ar-Ge harcamalarının tamamını indirim konusu yapabileceklerdir. 7

9 BÖLÜM II Çeşitli Kurum ve Kuruluşlar Tarafından Sağlanan Ar-Ge ve Yenilikçilik Destekleri II.1 TÜBİTAK Tarafından Bilim Teknoloji Yenilikçilik Araştırmalarını Desteklemek ve Özendirmek Üzere Geliştirilen Programlar "Türkiye'nin rekabet gücü ve refahını artırmak ve sürekli kılmak için; toplumun her kesimi ve ilgili kurumlarla iş birliği içinde, ulusal öncelikler doğrultusunda bilim ve teknoloji politikaları geliştirmek, bunları gerçekleştirecek altyapı ve araçların oluşturulmasına katkı sağlamak, Ar-Ge faaliyetlerini özendirmek, desteklemek, koordine etmek, yürütmek, bilim ve teknoloji kültürünün geliştirilmesinde öncülük yapmak amacı ile kurulmuş olan TÜBİTAK ülke çapında Ar-Ge ve yenilikçilik faaliyetlerinin desteklenmesi amacıyla çeşitli destek programları oluşturmuştur. Tablo 1 de söz konusu programlar hakkında yapılan ayrıntılı bir sınıflandırma yer almaktadır. Tablo 1: TÜBİTAK Destek Programları Ana Destek Programı Alt Destek Unsurları Uygulayıcı Birim Bilim ve Toplum Destekleme Programı Doğa Eğitimleri Destekleme Programı Bilim Kampları / Okulları Destekleme Programı Bilim Merkezi Kurulması Destek Programı Akademik Ar-Ge Destekleri Araştırma Projeleri Hızlı Destek Patent Evrensel Araştırmacı (EVRENA) Uluslararası Projeler İŞBAP Kariyer Programları Sanayi Ar-Ge Proje Destekleri Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı Kaynak: Sanayi Ar-Ge Proje Destekleme Programı Proje Pazarları Destekleme Programı KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı Teknoloji ve Yenilik Odaklı Girişimleri Destekleme Programı (TEKNOGİRİŞİM) Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı Bilimsel Toplantı Destekleme Programı Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projeleri Destekleme Programı Bilim ve Toplum Daire Başkanlığı Araştırma Destek Programları Başkanlığı (ARDEB) Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB) Araştırma Destek Programları Başkanlığı (ARDEB) Araştırma Destek Programları Başkanlığı (ARDEB) 8

10 II.1.1. TÜBİTAK Sanayi- Ar-Ge Proje Destekleri Sanayi kuruluşlarının Araştırma Geliştirmeye (Ar-Ge) daha fazla kaynak ayırmasını özendirmek, sanayi kuruluşlarının kendi arasında ve üniversitelerle daha yakın iş birlikleri ve ortaklıklar sağlamasını teşvik etmek amacıyla TÜBİTAK Yenilik ve Destek Programlığı Başkanlığı (TEYDEB) ve Araştırma Destek Programları Başkanlığı (ARDEB) tarafından çeşitli destekleme programları yürütülmektedir. 1. Sanayi Ar-Ge Proje Destekleme Programı 1995 yılından beri TÜBİTAK ile Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) iş birliği içinde yürütülmekte olan Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı, firma düzeyinde katma değer yaratan kuruluşların Ar-Ge çalışmalarını teşvik etmek ve bu yolla Türk sanayisinin Ar-Ge yeteneğinin yükseltilmesine katkıda bulunmak üzere oluşturulmuştur. 1.1 İlgili Mevzuat 98/10 sayılı Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) Yardımına İlişkin Tebliğ, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Teknoloji ve Yenilik Destek Programlarına İlişkin Yönetmelik, Sanayi Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Projeleri Destekleme Programı Uygulama Esasları 1.2 Destek Miktarları 2007 yılı Nisan sonu itibarıyla 60,5 milyon ABD Doları tutarında program kapsamında destek sağlanmış olup, program kapsamında desteklenen projelere toplam 682,5 milyon ABD Doları tutarında hibe destek sağlanmıştır. Tablo 2: Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı- Yıllara Göre Verilen Destek Miktarları Destek Miktarı (Milyon $) * TOPLAM ,5 682,5 * itibarıyla ödenen tutar Kaynak: Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) 17. Toplantısı- Toplantı Hazırlık Notları 9

11 2 Proje Pazarları Destekleme Programı Proje Pazarları Destekleme Programı; üniversitelerden, araştırma kurumlarından ve sanayi kuruluşlarından temsilcilerin bir araya gelmesi ve tarafların somut proje önerilerini paylaşarak muhtemel iş birlikleri olanaklarının aranması için düzenlenen etkinliklerin desteklenmesi için oluşturulmuştur. 2.1 İlgili Mevzuat Ar-Ge Proje Pazarı Platformu Destekleme Programı Uygulama Esasları 2.2 Destek Unsurları Ar-Ge Proje Pazarı Platformunu Destekleme Programı için Kurum un sağlayacağı destek miktarının üst sınırı her yıl Bilim Kurulu tarafından belirlenir. Destek ödemeleri etkinlik öncesi tek kalemde yapılmaktadır. Tablo 3: Desteklenen Proje Pazarı Platformları Proje Adı Proje Sahibi Toplam Yıl Proje Sayısı Agroendüstri Ar-Ge Proje Pazarı Ege Üniversitesi İnşaat Teknolojileri Üretim Ar-Ge Proje Pazarı ODTÜ Tasarım ve Üretim Ar-Ge Proje Pazarı ODTÜ Bilişim Ar-Ge Proje Pazarı ODTÜ Üretim, Ürün Geliştirme, Teknoloji Yönetimi, 9 Eylül Üniversitesi Sanayide Bilişim Ar-Ge Proje Pazarı Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Çukurova Makina Cihaz ve Sistem Tasarımı ve Üretimi Ar- Ge Proje Pazarı Üniversitesi Ar-Ge Proje Pazarı II Ege Üniversitesi Ar-Ge Proje Pazarı III Ege Üniversitesi Ebiltem-Esbaş Ar-Ge Proje Pazarı Ege Üniversitesi Kaynak: 10

12 3 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı 16 Mart 2007 tarihinde başlatılan KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destekleri kapsamında, ülke sanayinin %98 ini oluşturan KOBİ lerin Ar-Ge faaliyetlerinin istenen düzeye erişmesini sağlamak amacıyla, piyasa koşulları ve uluslararası anlaşmalar kapsamındaki yükümlülükler dahilinde, KOBİ niteliğindeki sanayi kuruluşlarının Ar-Ge ve yenilik projeleri harcamalarının geri ödemesiz (hibe) olarak desteklenmesini amaçlamaktadır. 3.1 İlgili Mevzuat Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Teknoloji ve Yenilik Destek Programlarına İlişkin Yönetmelik KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı Uygulama Esasları 3.2 Destek Unsurları Program kapsamında yeni bir ürün üretilmesi, mevcut bir ürünün geliştirilmesi, iyileştirilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi veya maliyet düşürücü nitelikte yeni tekniklerin, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi konularında KOBİ ler tarafından yürütülen YTL bütçe ve 18 ay süre ile sınırlı ilk iki projeye TÜBİTAK tarafından %75 oranında hibe şeklinde mali destek sağlanmaktadır. Tablo 4: KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı 2007* 2008** TOPLAM Proje Başvuru Sayısı Destek Kararı Verilen Proje Sayısı Sonuçlanan Proje Sayısı Ödenen Destek Tutarı - 1,6 1,6 (Milyon $) * dönemi ** itibarıyla Kaynak: BTYK 17. Toplantısı- Toplantı Hazırlık Notları 11

13 4 Teknoloji ve Yenilik Odaklı Girişimleri Destekleme Programı (TEKNOGİRİŞİM) Girişimcilik olgusunun teknoloji ve yenilik odaklı firmalara yönelmesini ve lisans, yüksek lisans veya doktora düzeyinde eğitimli öğrenci ve mezunların bilgi ve araştırmalarını ticari ve katma değeri yüksek ürünlere dönüştürebilmelerini teşvik etmek amacıyla TÜBİTAK, Teknoloji ve Yenilik Odaklı Girişimleri Destekleme Programını (TEKNOGİRİŞİM) kurgulamış ve uygulamaya almıştır. 4.1 İlgili Mevzuat Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Teknoloji ve Yenilik Destek Programlarına İlişkin Yönetmelik Teknoloji ve Yenilik Odaklı Girişmleri Destekleme Programı Uygulama Esasları 4.2 Destek Unsurları Program kapsamında, girişimcilerin firmalarını kurmalarının ardından, personel, malzeme, alet/teçhizat/yazılım, seyahat, danışmanlık, hizmet alımı, ofis kira gideri ve ofise ait su, elektrik, ısıtma ve iletişim giderlerinin TÜBİTAK tarafından %75 oranında, en fazla YTL ve bir yıl süre ile desteklenmesi öngörülmektedir. TEKNOGİRİŞİM Programında başvurular iki aşamalı olarak alınmaktadır. İlk aşamada girişimciden iş fikrini tanıtması ve ikinci aşamada ise bu iş fikrinin hayata geçirilmesi için bir iş planı sunması istenmektedir. 16 Mart Nisan 2008 arasında, desteklenmesi uygun bulunan girişim planı sayısı 18 dir. 12

14 5 Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı 8 Temmuz 2007 tarihinde başlatılan Program kapsamında uluslararası ortak destek programlarında (EUREKA, EUROSTARS, Avrupa Birliği Çerçeve Programları altında ortak proje çağrılarına çıkan programlar ve benzeri uluslararası program ve projeler) yer alan, sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın Türkiye de yerleşik katma değer yaratan kuruluşların nitelikli araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik projelerine destek sağlanmaktadır. 5.1 Destek Unsurları TÜBİTAK tarafından %75 e varan oranlarda hibe şeklinde destek sağlanması amaçlanmaktadır. Destek programına 30 Nisan 2008 tarihi itibarıyla 18 adet proje başvurusu yapılmıştır. Program kapsamında 7 proje desteklenmekte olup, 7 projenin değerlendirme süreci devam etmektedir. 5.2 Avrupa Birliği Çerçeve Programları AB Çerçeve Programları, Avrupa Birliği nde çok uluslu araştırma ve teknoloji geliştirme projelerinin desteklendiği başlıca Topluluk Programı dır. İlki 1984 yılında başlayan Çerçeve Programları (ÇP) çok yıllı programlar olup, kapsamı ve programa ayrılan bütçe miktarı her bir programda artış göstermektedir. Çerçeve Programları nın başlıca amaçları arasında, Avrupa nın bilimsel ve teknolojik temelinin güçlendirilmesi, endüstriyel rekabetin desteklenmesi ve ülkeler arası iş birliğinin teşvik edilmesi sayılabilir. AB nin Mart 2000 de yapılan Zirve Toplantısı nda belirtilen ve Lizbon Stratejisi olarak adlandırılan strateji kapsamında ise, AB nin "dünyanın en dinamik rekabetçi bilgi temelli ekonomisi" olması hedeflenmiştir yılına kadar yürürlükte olan AB 7. Çerçeve Programı, ülkelere tahsis edilen maddi bir yardım olmamakla birlikte, AB Lizbon hedeflerinin hayata geçirilmesine katkıda bulunacak ve Avrupa da ekonomik ve toplumsal katma değer yaratacak "projelere" mali destek sağlamaktadır. Türkiye nin söz konusu programa katılım kararı, 29 Haziran 2007 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Türkiye nin program kapsamındaki muhtemel katkı payının 423,5 milyon Avro düzeyinde gerçekleşmesi öngörülmektedir. 13

15 II.1.2. TÜBİTAK Sanayi- Ar-Ge Proje Destekleri- Genel Değerlendirmeler 1995 yılından bu yana sector ve büyüklüğüne bakılmaksızın özel sektör kuruluşlarına yönelik olarak verilmekte olan Araştırma, Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destek Programları kapsamında, gerçek ve tüzel kişilerin bilimsel ve teknolojik bilgiyi ürüne, sürece, yönteme veya sisteme dönüştürme aşamalarında yapacağı, teknoloji ve yenilik odaklı araştırma, geliştirme, iyileştirme, işbirliği ve kümeleşme faaliyetlerine ilişkin proje önerileri, değerlendirilmekte, izlenmekte ve geri ödemesiz olarak desteklenmektedir. 30 Nisan 2008 tarihi itibarıyla Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destek Programları kapsamında adet proje desteklenmekte olup, 773 adet proje önerisinin değerlendirme süreci devam etmektedir. Tablo 5: Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destek Programları * Proje Başvuru Sayısı Destek Kararı Verilen Proje Sayısı Destek Kapsamına Alınan Harcama Tutarı (Milyon $)** Destek Miktarı (Milyon $) * itibarıyla ** Oluşturulan Ar-Ge Hacmi Kaynak: BTYK 17. Toplantısı- Toplantı Hazırlık Notları 14

16 II.2 Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) Ar-Ge Proje Destekleri TTGV tarafından girişimcilere Teknoloji Geliştirme Projeleri Desteği, Ticarileştirme Projeleri Desteği ve Ortak Teknoloji Geliştirme Proje Desteği adı altında üç tür destek sağlanmaktadır: 1. Teknoloji Geliştirme Projeleri Desteği Destek kapsamı: Proje bütçesinin en fazla %50'sine kadar ve en fazla 1 milyon ABD Doları, faizsiz, geri ödemeli destek, proje süresi en fazla 2 yıl. Destek oranı: Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM)-DFİF Kaynakları (%75) TTGV Öz Kaynağı (%25) 2. Ticarileştirme Projeleri Desteği Destek kapsamı: Proje bütçesinin en fazla %50'sine kadar ve en fazla 1 milyon ABD Doları, faizsiz, geri ödemeli destek, proje süresi en fazla 1 yıl. Destek oranı: TTGV Öz Kaynağı (%100) 3. Ortak Teknoloji Geliştirme Proje Desteği Destek kapsamı: Proje bütçesinin en fazla %60 ına kadar ve en fazla 2,5 milyon ABD Doları, faizsiz, geri ödemeli destek, proje süresi en fazla 2 yıl, en az 3 ortak. Destek oranı: TTGV Öz Kaynağı (%100) TTGV tarafından 2007 yılında, toplam 59 milyon ABD doları tutarında 88 proje desteklenmiştir. Tablo 6: Yıllara Göre TTGV Tarafından Desteklenen Teknoloji Projeleri * Desteklenen Proje Sayısı Desteklenen Sözleşme Tutarı 16,4 15,4 25,3 7,4 29,7 29,5 (Milyon $) Toplam Proje Bütçeleri Tutarı (Milyon $) 34,0 30,8 50,9 14,4 59,4 59,0 * 2004 yılında, TTGV ile DTM nin birlikte çalışma esaslarını düzenleyen yeni protokol hazırlama çalışmaları başlamış ve 2005 yılının ortalarında çalışma sonlandırılarak tarihinde yeni Protokol imzalanmıştır. Bu süre zarfında firmalar ile destekleme sözleşmesi imzalanamadığı için 2005 yılı rakamları, diğer yıllara oranla düşük kalmıştır. Not: TTGV, bu destekler için Hazine Müsteşarlığı/Dünya Bankası (HM/DB) kaynaklı Teknoloji Geliştirme Projesi (TGP) ve Endüstriyel Teknoloji Projesi (ETP) ile Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) kaynaklarını kullanmıştır. Kaynak: TTGV 15

17 II.3 Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Tarafından Sağlanan Destekler Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yenilikçi firmaların desteklenebilmesi amacıyla Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde kurulu şirketler ile bu bölgelerde çalışanlara sağlanan kolaylıklar ve San-Tez programı kapsamındaki destekler kullanılmaktadır. 1. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Türkiye de üniversiteler, araştırma kurum ve kuruluşları ile üretim sektörlerinin iş birliğini sağlayarak; Ülke sanayinin uluslararası rekabet edebilir ve ihracata yönelik bir yapıya kavuşturmak maksadıyla teknolojik bilgi üretmek, Üründe ve üretim yöntemlerinde yenilik geliştirmek, Ürün kalitesini veya standardını yükseltmek, Verimliliği artırmak, üretim maliyetlerini düşürmek, Teknolojik bilgiyi ticarileştirmek, Teknoloji yoğun üretim ve girişimciliği desteklemek, Teknoloji yoğun alanlarda yatırım olanakları yaratmak, Araştırmacı ve vasıflı kişilere iş imkânı yaratmak, Teknoloji transferine yardımcı olmak ve Yüksek/ileri teknoloji sağlayacak yabancı sermayenin ülkeye girişini hızlandıracak teknolojik alt yapıyı sağlamak amaçlarıyla kurulmuş olan Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (TGB) nin sayısı 2008 yılı itibarıyla 30 a ulaşmıştır. Bunlardan 18 i faaliyete geçmiş olmakla birlikte 12 TGB nin fiziki altyapı çalışmaları devam etmektedir. Bu bölgelerde Mart 2008 tarihi itibarıyla; Firma sayısı 879 a, İstihdam edilen personel sayısı e, Üzerinde çalışılan proje sayısı e, İhracat 400 Milyon ABD Dolarına, Yabancı firma sayısı 32 ye, bu firmalarca yapılan yatırım tutarı 450 milyon A.B.D. Dolarına, Alınan patent sayısı 165 e ulaşmıştır. TGB lerde faaliyet gösteren firmalarla, bu firmalarda görev yapan araştırmacı, yazılımcı ve Ar-Ge personeline 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununda çeşitli vergi avantajları sağlanmaktadır. 16

18 1.1 TGB Yönetici Şirketlerine sağlanan destekler: Bölgelerin kurulması için gerekli arazi temini, alt yapı ve idare binası inşası ile ilgili giderlerin yönetici şirketçe karşılanamayan kısmı, yardım amacıyla Bütçe imkanları ölçüsünde Bakanlık tarafından karşılanır. Yönetici şirket Kanunun uygulanması ile ilgili işlemlerde her türlü vergi, resim ve harçtan muaf tutulur. Yönetici şirketin bu kanunun uygulanması kapsamında elde ettiği kazancı tarihine kadar vergiden müstesnadır. Atık su arıtma tesisi işleten Bölgelerden atık su bedeli alınmaz. 1.2 TGB de faaliyet gösteren girişimcilere sağlanan destekler: Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu Bölgedeki yazılım ve Ar-Ge'ye dayalı üretim faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları tarihine kadar vergiden müstesnadır. Bu süre içerisinde münhasıran bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetleri de katma değer vergisinden müstesnadır. Bölgede çalışan araştırmacı, yazılımcı ve Ar-Ge personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri tarihine kadar her türlü vergiden müstesnadır. 1.3 TGB de görevli öğretim üyelerine sağlanan destekler: Bölgede görevlendirilen öğretim üyelerinin Bölgede elde edecekleri gelirler üniversite döner sermaye kapsamı dışında tutulur. Öğretim elemanları Üniversite Yönetim Kurulunun izni ile yaptıkları araştırmaların sonuçlarını ticarileştirmek amacı ile bu Bölgelerde şirket kurabilir, kurulu bir şirkete ortak olabilir ve / veya bu şirketlerin yönetiminde görev alabilirler. Teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyette bulunan girişimcilerin kazançlarının gelir veya kurumlar vergisinden istisna bulunduğu süre içinde, sadece bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden de istisnadır. (KDVK geçici m. 20) 17

19 TGB de faaliyet gösteren firmalara yılları arasında toplam YTL ödenek ayrılmış olup, 2008 yılı itibarıyla tahsis edilen bütçe ödeneği tutarı YTL dir (Bu tutar tahsis edilen ek ödenekle birlikte toplam YTL dir). Tablo 7: TGB-Yıllar İtibarıyla Tahsis Edilen Ödenek Tutarları Yıllar Ödenek Tutarları (YTL) * *ek ödenek tutarı ile birlikte Kaynak: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 2. San-Tez Programı Üniversite-sanayi iş birliğinin kurumsallaştırılmasını ve üniversitelerde yapılan bilimsel çalışmaların ticarileştirilerek katma değer yaratacak ürün ve süreçlere dönüştürülmesini sağlamak amacıyla, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından SAN-TEZ Programı başlatılmıştır. Söz konusu program kapsamında gerçekleştirilecek destekleme faaliyetlerini düzenleyici yönetmelik, Eylül 2006 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 1 Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Ar-Ge alanında destek verebilmesini teminen Bakanlığın Teşkilat Kanunu nda değişiklik yapılmıştır. 2 Sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın firma düzeyinde katma değer yaratan, ülkemizde yerleşik işletmeler ve üniversitelerin iş birliği ile hazırlanacak projeler bu programdan yararlanabilir. SAN-TEZ Programı kapsamında 2006 yılından itibaren toplam 291 proje başvurusu yapılmış, bu projelerin 111 adedi desteklenmeye başlanmıştır. Desteklenen projelerin toplam tutarı ,50 YTL olup, %75 i Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından karşılanmaktadır. 2.1 San-Tez Programının Hedefleri Üniversite-sanayi-kamu iş birliğini kurumsallaştırmak, Katma değeri yüksek, teknoloji tabanlı ürün ve üretim yöntemleri geliştirilmesi desteklenerek ülkemizin dünya pazarında rekabet gücünün yükseltilmesine yardımcı olmak, KOBİ'lerin teknoloji ve Ar-Ge kültürü edinmelerini sağlamak, 1 Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sanayi Tezleri (San-Tez) Projelerinin Desteklenme Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik (R.G /26284) sayılı Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Daire Kanun (R.G /26455). 18

20 Özellikle, sanayimizin %98'ini oluşturan ve halen geleneksel üretim yöntemi ile çalışmaya devam eden KOBİ'lerimizi teknolojik ürün ve üretim yöntemlerini kullanmaya cesaretlendirmek, Bu işletmelerin kendi öz varlıklarıyla gerçekleştiremeyecekleri Ar-Ge, teknoloji ve innovasyona yönelik çalışmaların hem üniversite hem de devlet desteği ile gerçekleştirilmesini sağlamak, Üniversitede yapılan akademik bilginin ticarileşmesini sağlamak, Akademisyenler ve üniversite mezunu gençler arasında şirketleşme kültürünü yaygınlaştırarak yenilikçi yeni şirketler doğmasını sağlamak, Üniversitelerde doktora veya yüksek lisans programlarında öğrenim gören öğrencilerin tez konularının KOBİ'ler tarafından talep edilen, imalat sanayine yönelik yeni teknolojilere dayalı ürün, üretim yöntemi ve Ar-Ge tabanlı ihtiyaçlara yönelik olarak belirlenmesini sağlamak, Bu projelerde daha fazla sayıda yüksek lisans ve doktora öğrencisinin desteklenmesini sağlayarak nitelikli eleman sayısının artırılmasına yardımcı olmak, Bu projelerde çalışan tez öğrencilerinin ileride bu firmalarda Ar-Ge personeli olarak istihdam edilmesinin önünü açmaktır. 2.2 Proje Destek Oranı Desteklenmesine karar verilen SAN-TEZ projelerine Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından uygulanan en yüksek destek oranı %75 olup, toplam proje bedelinin %25'inin kuruluş tarafından nakdi olarak karşılanması gerekmektedir. 19

21 II.4 Dış Ticaret Müsteşarlığı Tarafından Sağlanan Destekler 1. İlgili Mevzuat Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) Yardımına İlişkin Tebliğ (98/10 sayılı Tebliğ 3 ) Tebliğ kapsamındaki düzenlemeler doğrultusunda Ar-Ge Projeleri: * Yeni bir ürün üretilmesi, * Ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi, * Maliyet düşürücü ve standart yükseltici mahiyette yeni tekniklerin uygulanması, * Üretimle ilgili olarak yeni bir teknoloji geliştirilmesi veya yeni teknolojinin yurt koşullarına uyumu konusunda bilimsel esaslara uygun ve araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette hazırlanacak çalışma ve teknoloji uyarlamasını, ifade etmektedir. Yetkili Kuruluş Başvuru Mercii Yararlananlar : Dış Ticaret Müsteşarlığı : TÜBİTAK, TTGV : Sanayi kuruluşları, yazılım geliştirmeye yönelik firmalar/kuruluşlar ile sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın firma düzeyinde katma değer yaratan bütün kuruluşlardır. 2. Desteğin Kapsamı 2.1 Ar-Ge Faaliyetlerinin Proje Bazında Desteklenmesi Kuruluşların kendi bünyelerinde veya Türkiye de olmak kaydıyla bünyeleri dışında gerçekleştirdikleri Ar-Ge faaliyetleriyle ilgili giderlerinin belli bir kısmının karşılanmasına yöneliktir. Yetkili Kuruluş : Dış Ticaret Müsteşarlığı Uygulamacı Kuruluş : TÜBİTAK Temel Destek Oranı : % 50 Azami Destek Oranı : % 60 Destek Süresi : 3 yıl Bir önceki dönemle ilgili ve ölçülebilir olmak koşuluyla destek kapsamında yer alan başlıca harcamalar şunlardır: Personel giderleri (araştırmacı ve araştırmada kullanılan teknisyen) Araştırma faaliyeti için kullanılan alet, teçhizat, yazılım giderleri 3 Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) Yardımı na ilişkin uygulamayı 1995 yılından beri düzenleyen 95/2 sayılı Tebliğ, 04/11/1998 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 98/10 sayılı Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) Yardımına İlişkin Tebliğ ile yürürlükten kaldırılmıştır. 20

22 Araştırma için kullanılan danışmanlık hizmeti ve eşdeğer hizmet alım giderleri Ülke içindeki Ar-Ge kurum ve kuruluşlarına yaptırılan Ar-Ge hizmet giderleri Doğrudan Ar-Ge faaliyetleri ile ilgili malzeme alımı vb. giderleri. Patent başvuru giderleri 2.2 Projelere Sermaye Desteği Sağlanması Yetkili Kuruluş : Dış Ticaret Müsteşarlığı Uygulamacı Kuruluş : Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) Destek Oranı : % 50 TTGV ile proje sahibi kuruluş arasında bir sözleşme imzalanması esasına dayanmaktadır. Sermaye desteği iki şekilde sağlanmaktadır: 2.2.a. Ürün Geliştirme Projelerine Sermaye Desteği Ticari değeri olan yeni ürün oluşturulması veya mevcut ürünlerin rekabet gücünün yükseltilmesine ya da bu amaçla üretim yöntemi, sistemi ve tekniklerinin araştırılmasına ve geliştirilmesine yönelik Ar-Ge projelerine, Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu ndan projeyi yürüten sanayi kuruluşunu teşvik eder nitelikte destek sağlanmasıdır. Azami destek süresi : 2 yıl Azami destek tutarı : 1 milyon $ Ürün geliştirme projeleri sonucunda ticari uygulamaya geçilmesi halinde, projeye sağlanan sermaye destek miktarı, projeyi yöneten kuruluş veya ticari uygulamayı başlatan üçüncü şahıslar tarafından, DFİF e geri ödenir. 2.2.b. Stratejik Odak Konuları Projelerine Sermaye Desteği Stratejik Odak Konuları Projeleri, ülkemizde mevcut sanayi yapısı, teknoloji ve insan birikimi ile uluslararası karşılaştırmalı üstünlüklerin dinamiği esas alınarak, hangi alanlarda teknolojik projeler yürütülmesinde yarar bulunduğunu veya araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin ülkemizde gelişip yaygınlaşması için alınması gereken tedbirleri tespit eden projelerdir. Destek oranı : Proje giderlerinin tümü Azami destek tutarı : $ Azami destek süresi : 1 yıl 2.3 Destek Kapsamındaki Diğer Projeler EUREKA projelerinin süre kısıtlaması olmaksızın %50 oranında; bu kapsamda üniversitelerin yapacakları harcamaların $ a kadar, 21

23 Birden çok sanayi kuruluşunun TÜBİTAK/TTGV ile birlikte kurdukları şirketlerin Ar-Ge harcamalarının %60 oranında desteklenmektedir. II.5 Hazine Müsteşarlığı Tarafından Uygulanan Destekler Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ de 4, Ar-Ge konusunda yapılacak yatırımların gerçekleştirilmesi için Hazine Müsteşarlığı tarafından uygun görülen yatırım dönemini müteakip azami 1 yılllık sürede gerekli olan işletme malzemelerinin teminine yönelik olarak kullanılacak en az 6 ay ve en çok 12 ay vadeli işletme kredileri ile ilgili olarak her bir itfa planında belirtilen ödenecek faizin veya kar payının, Yeni Türk Lirası cinsi kredilerde 5 puanı, döviz kredilerinde ise 2 puanı bütçeden karşılanabilir. ibaresi yer almaktadır. Bu doğrultuda, Ar-Ge yatırımlarında faiz desteği tutarının proje bazında yatırım kredisi için YTL, işletme kredisi için YTL yi geçemeyi ifade edilmiştir. Tebliğ de yer alan faiz desteğinin uygulamaya geçirilmesine yönelik olarak çalışmalar sürdürülmektedir. II. 6 KOSGEB Tarafından Sağlanan Destekler Ülkenin ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasında küçük ve orta ölçekli sanayi işletmelerinin oranını ve etkinliğini artırmak, rekabet güçlerini ve düzeylerini yükseltmek, sanayide entegrasyonu ekonomik gelişmelere uygun biçimde gerçekleştirmek amacı ile kurulmuş olan KOSGEB 55 uygulama merkezi ve KOSGEB Hizmet Merkezlerinin bulunmadığı illerde Sanayi ve Ticaret Odaları ile yapılan protokoller neticesinde oluşturulan 76 adet sinerji odağı ile KOBİ lere çeşitli destek imkanlarını sunmaktadır. Bu kapsamda KOSGEB desteklerinden Yasal statüsü ne olursa olsun, bir veya birden çok gerçek veya tüzel kişiye ait olup, kişiden az çalışan istihdam eden Yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu yirmi beş milyon YTL yi aşmayan, Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması (NACE) sınıflandırmasına göre İmalat Sanayi veya bilgisayar yazılımı üretimi kapsamında faaliyette bulunan işletmeler faydalanabilmektedir /3 nolu Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (R.G /26370) 22

24 Sermayesinin %25'inden fazlası büyük işletmelere ait olup 250'den fazla işçi çalıştıran işletmelerle sermayesinin %50'den fazlası İl Özel İdaresi ve Belediyelere ait olan işletmeler, işletme tanımına uysalar bile KOSGEB Desteklerinden yararlanamazlar. İşletmelerin desteklerden yararlanabilmesi için KOSGEB Veri Tabanına dolduracakları Yararlanıcı Durum Tespit Formları ile dahil olmaları gerekmektedir. KOSGEB tarafından Ar-Ge ve yenilikçilik programlarına yönelik olarak Teknoloji Geliştirme ve Yenilikçilik Programı kapsamında destekler verilmektedir. 1. Teknoloji Geliştirme ve Yenilikçilik Programı Bilim ve teknolojiye dayalı yeni fikir ve buluşlara sahip işletmelerin, ulusal ve uluslararası platformlarda rekabet edebilecek teknolojik düzeyde kurulması, gelişmesi ve yeni ürün üretilmesi veya geliştirilmesi amacı ile Teknoloji Geliştirme Merkezi (TEKMER) ve Duvarsız Teknoloji İnkubatörü (DTİ) İşbirliği Protokolleri kapsamında ve Teknoloji Geliştirme ve Yenilikçilik Programı na katılan girişimcilere geri ödemeli ve geri ödemesiz olmak üzere iki tür Ar-Ge desteği sağlanmaktadır: o Geri Ödemeli Destekler Malzeme Teçhizat ve Prototip Üretimi ile ilgili Giderler ve Deneme Amaçlı Hammadde Temini Desteği Kalite Geliştirme ve Teknolojik Donanım Desteği o Geri Ödemesiz Destekler Danışmanlık Desteği Ar-Ge Sonuçlarını Yayımlama Desteği İşlik Tahsisi Yurt Dışı Kongre Konferans Panel Sempozyum Toplantı Teknoloji Fuarlarına Katılım Desteği Başlangıç Sermayesi Desteği Teknopark Kira Desteği İş Geliştirme Desteği Bu desteklerden Kalite Geliştirme Teknolojik Donanım Desteği, Teknopark Kira Desteği ve İş Geliştirme Desteği proje tamamlandıktan sonra diğerleri ise proje aşamasında verilmektedir. 23

25 1.1 İlgili Mevzuat KOSGEB tarafından verilen teknolojik Ar-Ge desteklerine yönelik usul ve esaslar, Mayıs 2007 tarihinde yayımlanan yasal düzenleme ile belirlenmiştir Destek Kapsamı ve Üst Limitleri 1.2.a. Geri Ödemeli Destekler Malzeme, teçhizat ve prototip üretimi ile ilgili giderler ve deneme amaçlı hammadde temini için 1) Teçhizat ve demirbaşların teminat karşılığı satın alınması halinde; verilecek desteğin üst limiti (iki yüz bin) YTL, Destek Oranı: %80 dir. Bu destek geri ödemeli destek kapsamındadır. Proje süresi tamamlandıktan sonraki 12 ay geri ödemesiz dönem olup, bu süreyi müteakip 24 ayda 8 eşit taksitte geri ödeme yapılmaktadır. 2) Teçhizat ve demirbaşların finansal kiralama yolu ile alınması halinde; teçhizat ve demirbaşların faturada yer alan peşin bedeli ve KDV dışında kalan finansal kiralama giderlerine verilecek desteğin üst limiti (elli bin) YTL, destek oranı ise %50 dir. Kalite Geliştirme ve Teknolojik Donanım Desteği Bu destek türü, projesi KOSGEB birimi tarafından desteklenerek başarıyla tamamlanan işletmelerin; daha önceki projenin geliştirilerek devamı niteliğindeki yeni bir proje oluşturulması durumunda sağlanmaktadır. Bu destek türünde; 1) Kalite geliştirme ve teknolojik donanım için gerekli demirbaşların teminat karşılığı satın alınması halinde; verilecek desteğin üst limiti (elli bin) YTL, destek oranı ise %80 dir. 2) Kalite geliştirme ve teknolojik donanım için gerekli demirbaşların finansal kiralama yolu ile alınması halinde; teçhizat ve demirbaşların faturada yer alan peşin bedeli ve KDV dışında kalan finansal kiralama giderlerine verilecek desteğin üst limiti (on beş bin) YTL, Destek Oranı:%50. 5 KOSGEB Destekleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (R.G / 26529). 24

26 1.2.b. Geri Ödemesiz Destekler Danışmanlık Desteği İşletmelerin yurt içi/yurt dışı üniversite öğretim elemanlarından teknik, yönetim, finansman, pazarlama konularında alacağı danışmanlık hizmeti için KOSGEB tarafından sağlanan destektir. Danışmanlık hizmeti desteği üst limiti (yirmi bin) YTL, Destek Oranı:%80 dir. Ar-Ge Sonuçlarını Yayınlama Desteği Ar-Ge çalışmasının sonuçlarının tanıtımı ve duyurulması amacı ile işletme tarafından kitap, broşür, CD ve benzeri doküman yayınlanması giderleri için YTL destek sağlanmaktadır. İşlik Tahsisi Yararlanıcılara, Ar-Ge ve Teknolojik Yenilik Projelerini gerçekleştirebilmeleri için proje süresine bağlı olarak 24 (yirmi dört) aya kadar işlik tahsis edilebilir. Bu süre, mevcut işletmeler için en fazla oniki ay, yeni kurulan işletmeler için yirmidört ay uzatılabilir. Yurtdışı Kongre, Konferans, Panel, Sempozyum, Teknoloji Fuarlarına Katılım Desteği İşletmelerin, Ar-Ge konusuna ilişkin yurt dışı kongre, konferans, panel, sempozyum, teknoloji fuarları ile teknoloji transfer amaçlı yurt dışı toplantılara katılım ve ziyareti için YTL ye kadar destek verilir. Başlangıç Sermayesi Desteği Ar-Ge Projesi onaylandıktan sonra şirketlerini kuran veya Ar-Ge proje başvurusu tarihi itibariyle son bir yıl içinde şirketini kurmuş olan ve Teknoloji Geliştirme Merkezi bünyesinde işlik tahsis edilen işletmelere, işliklerde Ar-Ge faaliyetlerine başlamalarından sonra verilecek geri ödemesiz destek tutarı (on bin) YTL, Teknopark Kira Desteği Projesi KOSGEB Birimi tarafından desteklenerek başarıyla tamamlanan işletmelerin mezun olduktan sonraki 1 yıl içinde teknoparklarda yer alması durumunda teknopark kira bedeli olarak YTL ye kadar destek verilir. 25

27 İş Geliştirme Desteği Projesi başarı ile tamamlanan işletmelere, üretime geçiş sürecindeki finansal ihtiyacı karşılamak üzere YTL destek verilmektedir. 1.3 Destek Başvurusu Destek başvuruları Teknoloji Geliştirme Merkezi (TEKMER) ve Duvarsız Teknoloji İnkubatörü (DTİ) Müdürlüklerine veya online olarak adresinden yapılabilmektedir. Sağlanan bu desteklere ilaveten; Üniversite-Sanayi İş Birliğinde önemli rol oynayan TEKMER ler; Öğrencilerin kariyer planlaması yaptığı bir dönemde, alışıla gelmiş alternatifler dışında, girişimciliği önlerine bir seçenek olarak sunarak, üniversiteli gençleri girişimciliğe -yani kendi işini kurmayayöneltmek amacı ile Genç Girişimci Geliştirme Programları da düzenlenmektedir. Genç Girişimci Geliştirme Programı ndan başarı ile mezun olmuş, yapılabilirlik etüdü ve iş planını başarı ile hazırlanmış girişimcilere; iş kurmaya yönelik başlangıç giderleri ile makine-teçhizat ve donanım giderlerini karşılamaya yönelik Yeni Girişimci Desteği sağlanır. Bunun yanı sıra KOSGEB tarafından 2008 yılından itibaren verilmeye başlanmış olan yeni bir faiz desteği programı ile orta-ileri ve ileri teknoloji sektörlerinde faaliyet gösteren KOBİ nin makine ve teçhizat yatırımları için KOBİ başına YTL; orta-düşük ve düşük teknoloji sektörlerinde faaliyet gösteren KOBİ için KOBİ başına YTL tutarında faiz kredisi desteği sağlanmaktadır. Bu destek kapsamında KOBİ lerin seçimi sırasında AR-GE yatırımlarına öncelik verilmektedir. II. 7 Türk Patent Enstitüsü (TPE) Tarafından Sağlanan Destekler Hezarfen Projesi: KOBİ lerde yenilikçilik yapısının geliştirilmesi ve yenilikçi yapının KOBİ işletme kültürlerine yerleştirilmesi amacıyla oluşturulan Hezarfen Projesi kapsamında planlanan seminer, çalıştay, tarama ve danışmanlık hizmeti gibi çalışmalara, pilot bölge olarak seçilen Ankara OSTİM Organize Sanayi Bölgesinde başlanmıştır. Patent Teşvikleri: Türkiye nin ulusal ve uluslararası patent başvurularının sayısını artırmak amacıyla, 23 Ağustos 2006 tarihinde TÜBİTAK ve TPE arasında bir protokol imzalanmıştır. TÜBİTAK ve TPE iş birliğinde gerçekleştirilen patent başvurusu teşvik sisteminin esasları, 26

28 ilgili ikincil mevzuatta patent teşvikleri konusunda yapılan değişiklikle belirlenmiştir. 6 Söz konusu protokol çerçevesinde Türkiye de gerçekleştirilen özgün çalışmalar sonunda ortaya çıkan patentler için patent başvurularının yapılması teşvik edilmektedir. Bu bağlamda, TPE, WIPO (PCT başvurusu) ve EPO (EP başvurusu) nezdinde yapılacak patent başvurularının masraflarının destek kapsamındaki miktarları, TÜBİTAK tarafından karşılanmaktadır tarihi itibarıyla, TÜBİTAK nezdinde yapılan teşvik başvuruları ile ilgili istatistikler aşağıdaki tabloda yer almaktadır: Tablo 8: TÜBİTAK Fikri Haklar Ofisine Gönderilen Patent Teşvik Başvuruları* Kabul Edilen Başvuru Sayısı İncelemesi Devam Eden Başvuru Sayısı Reddedilen Başvuru Sayısı Ulusal Geri Ödemesiz Patent Desteği Uluslararası Geri Ödemesiz Patent Desteği Uluslararası Geri Ödemeli Patent Desteği * Ağustos 2008 itibarıyla Kaynak : Türk Patent Enstitüsü 6 TÜBİTAK Proje Teşvik ve Destekleme Esaslarına İlişkin Yönetmelik (R.G / 26296). 27

29 BÖLÜM III Ana Politika Metinleri ve Uluslararası Raporlarda Ar-Ge ve Yenilikçilik III Kalkınma Planı ( ) 1. Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Geliştirilmesine Yönelik Politikalar Verimliliğin ve rekabet gücünün artırılması amacıyla Ar-Ge faaliyetlerinin yenilik üretecek şekilde ve pazara yönelik olarak tasarımlanması sağlanacaktır. Bu kapsamda Ar-Ge harcamalarının GSYİH içindeki payı ve harcamalarda özel sektörün ağırlığı artırılacaktır. Bu çerçevede, bilim ve teknoloji politikasının temel amacı özel sektörün yenilikçilik yaratma yeteneğinin artırılmasıdır. Teknoloji geliştirme amaçlı girişimciliğin özendirilmesi ve yenilikçi düşüncelerin hayata geçirilmesi için risk sermayesi ve benzeri araçlar yaygınlaştırılacaktır. Bunun yanı sıra, özel sektörün belirlenen öncelikli alanlarda araştırma enstitüleri ve/veya merkezleri kurması teşvik edilecektir. Özel sektör başta olmak üzere, toplumun her kesiminde bilim, teknoloji ve yenilikçilik kültürünün ve farkındalığının artırılması için bilinçlendirme çalışmaları yürütülecektir. Araştırmacı insan gücü nitelik ve nicelik yönünden geliştirilecek ve özel sektörde araştırmacı istihdamı teşvik edilecektir. Yurt dışındaki Türk araştırmacıların, öncelikli alanlar başta olmak üzere, yurt içinde istihdam edilmesi için gerekli imkanlar sağlanacaktır. Ayrıca, ihtiyaç duyulan alanlarda yabancı araştırmacıların Türkiye de istihdam edilmeleri desteklenecektir. Ulusal yenilikçilik sistemi içinde yer alan kurum ve kuruluşlar görev ve faaliyetleri itibarıyla gözden geçirilerek kurumlar arası iş birliğini de artıracak etkin bir yapı kurmak üzere gerekli yasal ve kurumsal düzenlemeler yapılacaktır. Bilim ve teknoloji alanındaki politika, program ve projelerin yürütücü kurumlardan bağımsız olarak izlenmesi ve değerlendirilmesi yönünde düzenlemeler yapılacaktır. Üniversitelerde desteklenen Ar-Ge faaliyetlerinin ülkenin ekonomik, sosyal ve kültürel gelişimine katkı verecek şekilde tasarımlanması ve bu çalışmaların bilimsel yayın dışındaki patent ve benzeri sonuçlarının da akademik yükselmede dikkate alınması sağlanacaktır. Üniversite-sanayi iş birliğinin geliştirilmesi ve üniversitelerdeki Ar-Ge insan gücü ve altyapısının özel sektör tarafından kullanılması desteklenecektir. Üniversiteler ile özel sektörü bir araya getiren Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin altyapıları tamamlanacak ve öncelikli alanlarda uzmanlaşmaları özendirilecektir. Geleceğe yönelik olarak nanoteknoloji, biyoteknoloji, yeni nesil nükleer teknolojiler ile hidrojen ve yakıt pili teknolojileri; sanayi politikasının öncelik vereceği sektörlerdeki araştırmalar; yerli kaynakların katma değere dönüştürülmesini amaçlayan Ar-Ge faaliyetleri; aşı 28