T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3033 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1983 MALİYET ANALİZLERİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3033 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1983 MALİYET ANALİZLERİ"

Transkript

1 T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3033 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1983 MALİYET ANALİZLERİ Yazarlar Doç.Dr. H. Erdin GÜNDÜZ (Ünite 1, 2, 4, 5) Doç.Dr. Kadir GÜRDAL (Ünite 3) Doç.Dr. Orhan ELMACI (Ünite 6, 7) Editör Doç.Dr. H. Erdin GÜNDÜZ ANADOLU ÜNİVERSİTESİ i

2 Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Anadolu Üniversitesine aittir. Uzaktan Öğretim tekniğine uygun olarak hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Copyright 2013 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without permission in writing from the University. UZAKTAN ÖĞRETİM TASARIM BİRİMİ Genel Koordinatör Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Genel Koordinatör Yardımcısı Doç.Dr. Hasan Çalışkan Öğretim Tasarımcıları Yrd.Doç.Dr. Seçil Banar Öğr.Gör.Dr. Mediha Tezcan Grafik Tasarım Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Öğr.Gör. Cemalettin Yıldız Öğr.Gör. Nilgün Salur Kitap Koordinasyon Birimi Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Öğr.Gör. Cemalettin Yıldız Grafikerler Gülşah Karabulut Kenan Çetinkaya Dizgi Açıköğretim Fakültesi Dizgi Ekibi Maliyet Analizleri ISBN Baskı Bu kitap ANADOLU ÜNİVERSİTESİ Web-Ofset Tesislerinde adet basılmıştır. ESKİŞEHİR, Ocak 2013 ii

3 İçindekiler Önsöz... iv 1. Maliyet Analizlerine Giriş İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri İşçilik Maliyetleri ve Analizleri Genel Üretim Maliyetleri ve Maliyet Dağıtımı Birinci Aşaması Genel Üretim Maliyetleri İkinci ve Üçüncü Dağıtımı ve Faaliyetlere Dayalı Maliyetleme Sipariş Maliyeti Sistemi Safha (Evre) Maliyeti Sistemi. 178 iii

4 Önsöz Ekonomide ve ekonominin en önemli bileşenlerinden olan işletmelerde yürütülen faaliyetler nedeniyle karşılaşılan veya karşılaşılma olasılığı bulunan maliyetler, her zaman önemli olmuştur. Bu kadar önemli bir alanda, öncelikle maliyetlerin değişik yöntemlerle toplanması sonra da farklı amaçlar için incelenmesi bir grup çalışmanın yapılmasını gerektirir. Maliyet analizleri; bir amaca ulaşmak için katlanılan fekakârlıkların parasal açıklamasının toplanmasını, sınıflandırılmasını ve incelenmesini sağlayan ekonomik bir değerlendirme yöntemidir. Maliyet analizleri sonuçları işletme yöneticilerine önemli karar aşamalarında yardımcı olmak için kullanılan bir yönetim aracıdır. İşletmelerde planlama yapılması, maliyetlerin tahmin edilmesi, verimliliğin değerlendirilmesi, önceliklerin belirlenmesi, hesap verme zorunluluğuna yardımcı olması ve tarafsızlığın değerlendirilmesi için gereksinim duyulan maliyet analizleri, bu amaçlara dönük olarak her türlü işletmede kullanılabilecek araçları da beraberinde sunmaktadır. Bu çalışma boyunca ilk aşamada maliyet analizi kavramı olmak üzere, maliyet ve maliyetle ilgili kavramlar üzerinde durulmuştur. Maliyetlerin tekdüzen muhasebe sistemine göre kaydedilmesi, ilk aşamada ele alınan diğer bir konudur. Sonraki aşamalarda ilk madde ve malzeme maliyetleri, işçilik maliyetleri, genel üretim maliyetleri ayrıntıları ile ele alınarak, maliyet analizlerindeki yerleri ve önemleri açıklanmaya çalışılmıştır. Son aşamada da maliyetlerin bir sistem içinde toplanarak, mamullerin maliyetinin raporlanmasını sağlayan; sipariş (iş emri) maliyeti sistemi ile safha( evre) maliyeti sistemi, ilkeleri ve örnekler yardımıyla açıklanmıştır. Günümüzde ekonomik gelişmelerle birlikte maliyet analizleri konularında da gelişmeler olsa da, maliyet analizlerine giriş niteliği kazandırılmaya çalışılan bu kitapta, mümkün olduğunca çağdaş yaklaşımlar da verilmeye çalışılmıştır. Önemi kadar özenli bir çalışmayı gerektiren maliyet analizleri konusunda yazılan bu kitaptaki konuların, bu kitabı kullanacaklara yaşamlarının değişik boyutlarında yararlı olması en önemli dileğimizdir. Editör Doç.Dr. H. Erdin GÜNDÜZ iv

5

6 1 Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra; Maliyet analizlerinin içeriğini, iş dünyasındaki yerini ve önemini açıklayabilecek, Maliyet analizlerinde kullanılabilecek temel kavramları tanımlayabilecek, Maliyet sistemlerinin oluşturulması süreçlerini, değişik maliyet hesaplama yöntemlerini tanıyabilecek, Üretilen mamullerin maliyetinin hesaplayabilecek ve satışların maliyeti tablosunu düzenleyebilecek, Maliyet muhasebesinde kullanılan hesapları, 7/A ve 7/B seçeneklerindeki kayıt düzenini açıklayabilecek bilgi ve becerilere sahip olabilirsiniz. Anahtar Kavramlar Maliyet Harcama Gider Hasılat Direkt ilk madde ve malzeme maliyeti Genel üretim maliyetleri Faaliyet hacmi Üretilen mamullerin maliyeti tablosu 7/A seçeneği 7/B seçeneği Direkt işçilik maliyeti İçindekiler Giriş Maliyet Analizi Maliyet ve Gider Kavramları Maliyetlerin Sınıflandırılması Finansal Tablolardaki Maliyet Sınıflandırmaları Tekdüzen Hesap Palanında Maliyet Hesapları 2

7 Maliyet Analizlerine Giriş GİRİŞ Bir insan olarak çeşitli istek ve gereksinimlerinizi gidermek amacıyla elde ettiğiniz mamulleri veya hizmetleri ortaya çıkaran ekonomik birimler olan işletmelerin, bu mamulleri ve hizmetleri üretirken nelere katlandıklarını hiç düşündünüz mü? En temel gereksinimlerimizden birisi olan, örneğin; yemeğin üretilmesi sırasında kullanılan malzemelerin neler olabileceğini, bunların hangi çalışanlar tarafından ve hangi malzemelerle, hangi çalışma ortamında hazırlandığını ve bunları kullanarak size yemeği sunan işletmenin katlandığı özverileri hiç düşündünüz mü? Elbette bu yemeğin nasıl hazırlanabileceğini yemek tarifi veren değişik kaynaklardan araştırıp bulabilirsiniz. Tüketici olarak siz bu yemeğin bedelini öderken, yemeğin bedeli ile elde ettiğiniz faydayı karşılaştırmak için yemeğin maliyetlerini şöyle bir düşünürsünüz. Ancak, bir aşçının ücretinin bu yemeğin maliyetinin içindeki payını ya da yemekte kullanılan kıymanın maliyetinin kaç lira olabileceğini hesaplamanız gerekir. Ancak, en temel gereksinimimiz olan yemeği size sunan ve ekonomik birim olarak tanımlanan bu aşevinde olduğu gibi, diğerlerinde de belirli bir amaca yönelik olarak yürütülen faaliyetler sırasında katlanılan özverilerin, kısacası maliyetlerin, değişik nedenlerle bilinmesi gerekir. Üretilen mamul ve hizmetin maliyetinin ne olduğunun bilinmesi, tüm işletmeler için önemlidir. Bunun için işletmelerde maliyetlerin öncelikle belirlenmesi sonrasında da bunların incelenerek değişik amaçlarla kullanılması söz konusudur. Bu yöndeki çalışmalar yapılmadan önce, temel kavramların açıklanmasında yarar vardır. Bu amaçla bu ünitede ilk olarak maliyet analizi kavramı üzerinde durulmuş, daha sonra da kavramla ilgili diğer konular açıklanmaya çalışılmıştır. MALİYET ANALİZİ Maliyet analizinin iyi anlaşılabilmesi için, bu çalışma alanındaki kavramlarının özümsenmesi gerekir. Bu amaçla, öncelikle, maliyet analizi kavramı açıklanmış, daha sonra da maliyet ve ilgili kavramlar üzerinde durulmuştur. Maliyet Analizi Kavramı: Tanımı, Kapsamı ve Amacı Maliyet kavramı, genel olarak, belirli bir amaca ulaşmak için katlanılan özverilerin (fedakârlıkların) parasal olarak ölçüsü olarak tanımlanmaktadır. Genel olarak, analiz; bir bütünün parçalarının ve bu parçaların bütünü oluştururken kendi aralarında oluşturdukları ilişkilerin incelenmesi, değerlendirilmesidir. Bir başka ifade ile, analiz kavramı, kısaca, inceleme, tahlil anlamındadır. Maliyet analizi; sistemli olarak bir mamulün veya hizmetin maliyetlerinin toplanmasını, sınıflandırılmasını ve incelenmesini sağlayan ekonomik bir değerlendirme yöntemidir. Maliyet analizi; karar alıcılara önemli bir olay veya karar noktasında gerekli kaynakları değerlendirmesinde yardımcı olmak için kullanılan bir yönetim aracıdır. Bir başka ifade ile, maliyet analizi, karar alıcıların seçenekler arasından seçim yapabilmesi sürecinde bir basamaktır. Maliyet analizi sırasında kullanılan çözümlemeli (analitik) yaklaşımlar ve teknikler yoluyla maliyet tahminleri geliştirilir. Üretim işletmelerinde maliyet analizi, üretilen mamul veya hizmetlerin maliyetlerinin belirlenmesi ve yönetim açısından değerlendirilmesine yönelik eylemlerdir. Bu tanımdan hareket ederek, maliyet analizlerinin amacının, gerçekleştirilen üretim için maliyet kontrolünü sağlamaya ve gelecekteki üretime 3

8 ilişkin maliyet tahmininde bulunmaya yardımcı olması açıklanabilir. Bu sırada, yürütülen faaliyetlere ilişkin maliyetlerin her biri ayrı olarak ele alınır ve bunlara ilişkin analiz yapıldıktan sonra her biri raporlanır. Bunları yerine getirebilmek amacıyla, öncelikle, maliyetlerin ölçülmesi gereklidir. Ölçüm işlemine, tüketilen kaynakların (maliyet unsurlarının) ölçümü ile başlanır. Daha sonra, maliyet unsurları maliyet nesnelerine (örneğin; mamule veya hizmete) atanır. Son olarak da, maliyet unsurlarını elde etmek için ödenen fiyatın (tarihi maliyetin) nedeni açıklanır ve bu fiyatlar ekonomik gerçeği ( gerçek faaliyet sonuçlarını) açıklayacak biçimde düzeltilir. Bu tanımlardan sonra maliyet analizlerinin temel amacının, işletme yöneticilerini işletmenin varolan maliyetleri ve maliyetlerin olası değişim yönü hakkında bilgilendirmek olduğu açıklanabilir. Maliyet analizi, tüm ekonomik değerlendirme tekniklerinin önemli bir bileşenidir. Maliyet analizi, bir işletmenin kendisini değerlendirmesi ve işletmenin planlama yapması için yararlı bir araçtır. Maliyet analizi, özellikle aşağıdaki amaçlar için yararlıdır: a. Planlama yapmak ve maliyet tahminleri: Maliyet analizleri; bütçelerin geliştirilmesi ve savunulması, bir mamulde veya hizmette arzu edilen bir değişikliği gerçekleştirebilmek için gerekli maliyetlerin düzeyinin kararlaştırılabilmesi için bir araç olarak kullanılabilir. b. Verimliliğin değerlendirilmesi: Bir işletmede girdilerin (örneğin; kaynakların) belirli bir miktarından ne kadar çok miktarda çıktı (örneğin; mamul veya hizmet) elde edilebiliyorsa, o işletme o kadar verimli olarak düşünülür. Maliyet analizi; eşit düzeyde etkili işletmelerin maliyet yapılarıyla karşılaştırmalar yaparak ve daha ileri düzeydeki verimlilik çalışmaları için maliyet sınıflarını tanımlayarak, işletmelerin verimliliklerinin değerlendirilmesi sırasında yardımcı olur. c. Önceliklerin değerlendirilmesi: Maliyet analizleri, kaynak dağılımı için bilgi sağlar. Bu bilgiyi, kaynak kullanımının işletmenin önceliklerini nasıl yansıttığını ve benzer işletmelerin maliyet yapılarının birinden diğerine nasıl değiştiğini incelemek için kullanılabilir. Maliyet analizi sonucunda ortaya çıkan maliyet yapıları, gelişen eğilimleri dikkate alarak önceliklerin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koyabilir. d. Hesap verme zorunluluğu: Maliyet analizi, giderlerin izlenmesi sağlar. Bu da işletmenin nerelere harcamalar yaptığının ve harcamaların amaçlanan yönde mi yapıldığının bilinmesinde yardımcı olur. e. Tarafsızlığın değerlendirilmesi: Maliyet analizi, işletme kaynaklarının farklı mamul veya hizmet grupları arasında nasıl dağıtıldığının değerlendirilmesinde yardımcı olur. Maliyet analizi, örneğin; bir mamul grubu için diğer bir mamul grubundan daha fazla kaynak harcanıp harcanmadığını ortaya çıkarabilir. Ayrıca, kaynak harcaması açısından arada bir fark varsa, bu farkın nedeninin kaynakların dağıtım sisteminden mi yoksa gereksinimdeki farklılıktan mı ortaya çıktığını açıklayabilir. kullanabilir? İşletme yöneticileri maliyet analizini hangi değerlendirmeler için Böylece, maliyet analizleri, yöneticilerin maliyetlerden yararlanarak daha doğru, daha kolay ve zamanlı karar vermelerine yardımcı olur. Maliyet Analizi Teknikleri Maliyet analizleri, eldeki kıt ekonomik kaynakların işletmelerde akılcı olarak kullanılmasında ve bu kaynakların maliyetleri ile kaynakların kullanılmasıyla elde edilecek faydaların dengelemesinde, karar vericilere yol gösteren analizlerdir. Bu nedenlerle, maliyet analizi sırasında kullanılabilecek tekniklerin belirlenmesi yararlı olacaktır. Maliyet analizinde kullanılan teknikler arasında aşağıdakiler de bulunacaktır: 4

9 1. Maliyet veya fiyat verilerinin doğrulanması ve maliyet unsurlarının değerlendirilmesi, 2. Maliyet unsurunu sağlayanların (örneğin; işçinin veya ilk madde tedarikçilerinin) var olan koşullardaki uygulamalarının gelecekteki maliyetlere etkisinin değerlendirilmesi, 3. Her bir unsurun maliyetinin daha önceki maliyet tahminleri ile karşılaştırılması, 4. Maliyet ilkeleri ve işlemleri ile uyumluluğun doğrulanması, 5. Toplam maliyetin doğru, tam ve geçerli olmasını sağlayacak maliyet verilerinin tanımlanması, 6. Yöneticilerin kararlarında yardımcı olacak şekilde kendilerine maliyet analizleri ile bilgi sağlanması. MALİYET VE GİDER KAVRAMLARI Maliyet Kavramı Maliyet kavramı, genellikle, bir özveriyi açıklar ve işletmeler açısından ele alındığında, bu özverinin parayla ölçülmesi esastır. Maliyet; belirli bir amaca ulaşmak için katlanılan özverilerin (fedakârlıkların) parasal olarak ölçüsüdür. Bir başka açıdan ele alındığında, maliyet; bir fayda veya çıkar elde edebilmek için katlanılan özverilerin ya da bir mamul karşılığında elden çıkarılanların belirli bir parasal tutarı olarak tanımlanmaktadır. Örneğin; bir madde veya malzemenin satın alınması sırasında; o madde veya malzemenin bedelini, varsa komisyonunu, nakliyesini ve sigortasını karşılayabilmek için katlanılan özveriler, satın almanın maliyetini açıklar. Bir mamul veya hizmet üretilirken katlanılan; madde ve malzeme, işçilik ve genel üretim gibi, üretim unsurlarının kullanılması ile ortaya çıkan özverilerin parasal tutarı da, üretim faaliyetinin maliyetlerini ortaya koyar sayılı Kanun ve Tebliğ ile değişik halinde 213 sayılı Vergi Usul Kanunu nun 262. maddesinde maliyet bedeli, iktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara müteferri bilümum giderlerin toplamını ifade eder hükmü yer almaktadır. Bu maddedeki tanım, vergi matrahının hesaplanması ile ilgili ekonomik değerlerin takdir ve tesbiti ile ilgili değerleme ölçülerinden birisi olan maliyet bedeline ilişkindir. Vergi Usul Kanunu nun 275. maddesinde ise, üretilen bir mamulün maliyeti şöyle tanımlanır: İmal edilen emtianın (tam ve yarı mamul mallar ) maliyet bedeli aşağıda yazılı unsurları ihtiva eder: 1. Mamulün vücuda getirilmesinde sarf olunan iptidai ve ham maddelerin bedeli; 2. Mamule isabet eden işçilik; 3. Genel imal giderlerinden mamule düşen hisse; 4. Genel idare giderlerinden mamule düşen hisse; (Bu hissenin mamulün maliyetine katılması ihtiyaridir.) 5. Ambalajlı olarak piyasaya arz edilmesi zaruri olan mamullerde ambalaj malzemesinin bedeli. Mükellefler, imal ettikleri emtianın maliyet bedellerini yukarıki unsurları ihtiva etmek şartiyle diledikleri usulde tayin edebilirler. Bu kanun maddesinden de anlaşılabileceği gibi, üretilen bir mamulün maliyet bedeli içine girmesi gereken unsurlar ayrıntılı olarak sayılmakta ve diğer yandan da bu unsurlardan yararlanılarak belirlenecek mamul maliyetini hesaplama yöntemleri konsunda işletmeler bağımsız bırakılmaktadır. Bir mamul veya hizmet üretebilmek amacıyla yapılan her harcama, bir maliyetin ortaya çıkmasına neden olur. Burada harcama kavramı, elde edilen bir varlık veya hizmet karşılığında; işletmenin yaptığı değişik ödemeleri, elde ettiği varlığı, borçlanmayı ve verdiği hizmetlerin parasal tutarını ifade eder. Örneğin; satın alındığında bir madde veya malzeme bedeli için yapılan ödeme (harcama) ya da bir kişinin işletmede çalıştırılması karşılığında kendisine yapılacak ödeme (harcama), maliyeti oluşturur. Bu harcamalar işletmelerde maliyet olarak, örneğin; işçilik maliyetleri gibi, değişik başlıklarla tanımlanarak kayıt altına alınır. 5

10 İşletmelerin bu özverilerinin tutarlarını saptamak ve belirli zaman aralıklarıyla toplamlarını belirlemek amacıyla hesaplar kullanılır. Maliyet hesapları; mamul ve/veya hizmetlerin istenen şekle ve özelliklere getirilebilmesi amacıyla işletmeler tarafından katlanılan özverilerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesaplardır. Bir maliyet hesabında izlenen tutar, ilgili hesapta izlenebileceği gibi, bir başka maliyet sınıfına da aktarılabilir. Bunun yanı sıra, bir maliyetin ait olduğu varlığın artık işletmenin varlığı olma niteliğini kısmen veya tamamen kaybetmesi de söz konusu olabilmektedir. Bu maliyetlerin önemli bir kısmı, gelecekte gelir edilebilmesi amacıyla tüketilecektir. Örneğin; işletmenin mamul stokları, gelir elde etmek amacıyla satılabilir. Burada toplanan maliyetlerden faydası tükenmiş olanlar gelir tablosuna, faydası tükenmemiş olanlar ise, bilanço hesaplarına aktarılır. Örneğin; işçilik ve madde/malzeme maliyetlerine katlanılarak mamul üretilmesiyle ortaya çıkan malieytler, bir mamulü açıkladıkları için, bu mamuller satılıncaya kadar işletmeye fayda sağlarlar. Bu nedenle, mamuller satılıncaya kadar bilanço hesaplarına izlenir. Ancak, örneğin; geçmiş aya ilişkin kiralar gibi, bazı giderlerin işletme için faydası tükenmiş olabilir. Bu nedenle, bu kira giderinin, işletmede dönem gideri olarak işlem görmesi gerekir. Satılan mamullerin maliyeti de, tükenmiş maliyetlere açıklamakta kullanılabilecek iyi bir örneği oluşturur. Gider Kavramı Maliyet kavramı ile gider kavramı arasındaki ilişki nedeniyle, gider kavramının da açıklanması yararlı olacaktır. Maliyet kavramı, hem varlıklar hem de giderler için kullanılsa da, çoğu zaman, gider kavramıyla eş anlamlı olduğu vurgulanır. Geniş anlamda gider; belirli bir dönemin hasılatının elde edilebilmesi amacıyla kullanılmış, tükenmiş maliyetlerdir. Bu tanımdaki hasılat kavramı açıklanırsa, gider kavramı daha kolay anlaşılacaktır. Hasılat ise, bir varlık (örneğin; mamul) veya hizmet satışı karşılığında elde edilen aktiflerin brüt tutarıdır. Gider; ürünlerin üretilmesi, pazarlanması, dağıtımı ve satış sonrası hizmetlerinin sağlanması nedeniyle, işletmenin yabancı kaynaklarında meydana gelen artışlarla veya varlıklarında oluşan azalmalarla ölçülür. Bir başka ifadeyle, giderler; faaliyet sonucunu belirlemek amacıyla, hasılat ile karşılaştırılan ve mamullerin ve/veya hizmetlerin elde edilebilmesi için katlanılan özverilerin tutarı ile ölçülür. Maliyet ve gider kavramları üretim sürecinde belirlendikleri noktaya göre tanımlanırlar. İlk madde ve malzeme örneğinde olduğu gibi, eğer üretimde kullanılmak üzere bir varlık elde edilmişse, bu varlık için yapılan harcamalar toplamı, o varlığın maliyetini oluşturur. Buna karşılık, o varlık üretimde kullanılırsa, bu durumda o varlığın maliyeti, mamulün üretim maliyetini oluşturan bir gidere dönüşür. Maliyetin gidere dönüşmeyen geri kalan bölümü ise, işletmenin varlık kalemleri olarak açıklanır ve bilançoda gösterilir. Maliyet kavramı sıklıkla gider kavramıyla eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Bunun da nedeni, bir maliyetin hangi noktada tüketilmiş olduğunun belirlenmesindeki güçlüktür. Bu nedenle, bu kitapta da maliyet ve gider kavramlarının birbirlerinin yerine kullanılabildiği kabul edilmiştir. mı dır? Maliyet ile gider arasında bir fark var mı dır? Bu kavramlar eş anlamlı MALİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI Maliyet sınıflandırılması; maliyetlerin, ortak özelliklerine uygun olarak gruplara ve alt gruplara ayrılmasıdır. Maliyet sınıflandırılması, değişik yöntemlerle ve farklı nedenlerle, kullanılacak nedene bağlı olarak, yapılabilir. Devlet kurumlarında, kâr amaçlı, kâr amacı olmayan, üretim, ticaret ve hizmet türlerindeki tüm işletmelerde maliyetler oluşur. Genellikle, oluşan maliyetlerin çeşitleri ve bu maliyetlerin sınıflandırılması işletmenin türüne bağlıdır. Bu nedenle, farklı işletme türleri-üretim, ticaret ve hizmetdikkate alınarak yürütülmelidir. Maliyet sınıflandırılması daha çok üretim işletmeleri dikkate alınarak yapılır. Bunun da nedeni, üretim işletmelerinin birçok temel faaliyetinin diğer işletmelerin faaliyetlerinin önemli bir kısmını içine almasıdır. Arçelik, Eti Bisküvi gibi üretim işletmeleri, ilk madde ve malzeme satın alımı, mamul üretimi, pazarlama, dağıtım, faturalama gibi, neredeyse tüm işletme faaliyetlerini 6

11 yerine getirmektedir. Bu nedenle, üretim işletmelerindeki maliyet sınıflandırılmasının anlaşılması diğer işletme türlerindeki maliyetlerin anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Elbette, diğer işletme türlerinde kullanılan kavramların bazıları üretim işletmelerinde kullanılanlarla tam anlamda aynı olmayabilir. Ancak, temel kavramlar çok farklı değildir. Bazı küçük değişikliklerle bu temel kavramlar ticaret işletmlerine uygulanabilir. Bunlar dikkate alınarak, işletmelerde oluşan maliyetler aşağıda farklı ölçütlere göre sınıflandırılmıştır: İşletme Fonksiyonlarına Göre Maliyet Sınıflandırılması Bir işletmenin yerine getirdiği fonksiyonlar (işlevler), ortak özellik olarak dikkate alınarak maliyetler sınıflandırılabilir: İşletme fonksiyonlarına göre maliyet sınıflandırılmasında, maliyetler; Üretim maliyetleri Hizmet üretim maliyetleri Araştırma-geliştirme maliyetleri Satış- pazarlama ve dağıtım maliyetleri Genel yönetim maliyetleri Finansman maliyetleri olarak gruplanabilir. Aslında bu maliyet sınıfını iki temel sınıfta da toplamak mümkün olmaktadır. Bunlar; üretim maliyetleri ve üretim dışı maliyetler dir. Bu ayrım üretim işletmeleri için önemlidir çünki bu ikili sınıflandırma, gelir tablosu ve satılan mamullerin maliyeti tablosu olmak üzere iki farklı türde finansal tabloda görülmektedir. Satılan mamullerin maliyeti tablosu, tüm cari dönem üretim maliyetlerini gösterirken, gelir tablosu tüm cari dönem üretim dışı maliyetleri göstermektedir. Gelir tablosu ile satılan mamullerin maliyeti tablosu arasındaki ilişkiyi anlayabilmek için, üretim maliyetleri ile üretim dışı maliyetler arasındaki farkın anlaşılması gerekir. Maliyetler işletme fonksiyonlarına göre sınıflandırıldığında ilk sınıf; üretim maliyetleri dir. Üretim maliyetleri, ilk madde/malzemenin işçilerin emeğiyle ve araç-gereç- ekipman- makinelerle mamule dönüştürülmesi anlamına gelen üretim işlemi sırasında katlanılan maliyetlerdir. Üretim maliyeti sınıfını oluşturan maliyetler; Direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri Direkt işçilik maliyetleri, Genel üretim giderleri olarak açıklanmaktadır. Direkt İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri: Bir mamulün temel fiziki yapısını oluşturan ve bir mamulün içerisinde ne kadar kullanıldığı belirlenebilen, çeşitli kaynaklardan elde edilerek üretimde kullanılabilen maddeler ile malzemelere, direkt ilk madde ve malzeme denir. Bunların maliyetleri, direkt ilk madde ve malzeme maliyetlerini oluşturur. Bu madde ve malzemelerle mamul arasında doğrudan bir ilişki kurmak mümkündür. Kavramda kullanılan ilk kelimesinin, daha önce işlenmemiş demir madeni, kereste yapımında kullanılan ağaç gibi, doğal kaynakları çağrıştırması, yanıltıcı sonuçlar doğurabilir. Aslında ilk madde ve malzeme, nihai ürünün fiziki yapısını oluşturan herhangi bir materyaldir. Örneğin; bir bilgisayar üreticisi tarafından kullanılabilen ve bir diğer üretim işletmesinin ürettiği plastikler veya bir uçak üreticisinin tedarikçilerinden satın aldığı uçak yolcu koltuğu, direkt ilk madde ve malzeme olarak düşünülmelidir. Hemen belirtmek gerekir ki, nispeten önemsiz bazı malzemelerin maliyetini nihai mamule aktarmak için harcanan çaba, kimi zaman bu işlemi doğru yaparak elde edilecek faydanın sağlayacağı faydaya değmemektedir. Örneğin; bir koltuğun yapıştırılmasında kullanılan yapıştırıcının maliyetini o koltuğa doğru olarak aktarmanın maliyeti, yürütülen bu çabalara değmemektedir. Bu 7

12 durumda bu tür maliyetler yaklaşık ortalama bir maliyetle mamule dağıtılmaktadır. Bu tür malzemeler endirekt madde ve malzemeler olarak tanımlanır. Bunların maliyeti de endirekt madde ve malzeme maliyeti olarak tanımlanır ve aşağıda açıklanmaya çalışılan genel üretim maliyetleri ana grubu içinde toplanarak, ortalama bir değerle ve bir dağıtım sonucu mamule yüklenir. Direkt İşçilik Maliyetleri: İşletmelerde işçiler, emekleri ile ilk madde ve malzemeyi mamule dönüştürmeye yönelik çalışmalar yaparlar. Bu çalışmalar sırasında her birim mamulle ilişkisi fiziksel olarak, doğrudan ve kolayca kurulabilen işçiliklerin maliyetine, direkt işçilik maliyeti denir. Direkt işçiliklere örnek olarak, bir otomobil üretim tesisinde montaj hattında çalışan işçiler, bir mobilya üretim işletmesinde çalışan doğrama işçileri ve uçak fabrikasında elektrik kablolarını yerleştirme işleri yapan çalışanları gösterebiliriz. Mamule fiziki olarak doğrudan aktarılamayan veya aktarılması önemli bir maliyete neden olacak işçilik maliyetleri de endirekt işçilik maliyetleri olarak tanımlanır. Endirekt işçiliklere örnek olarak, üretim işletmesinde temizlik işçilikleri, gözetimci işçilikler, madde ve malzme taşıyıcıları ve güvenlik görevlileri gösterilebilir. Bu işçilerin de çabaları üretimin gerçekleşmesi için önemlidir, ancak bu işçilerin maliyetlerinin belirli bir mamul ile ilişkisini kurmak ya uygun değildir ya da mümkün değildir. Bu nedenle, endirekt işçiliklerin maliyeti de endirekt madde ve malzeme maliyetinde olduğu gibi, genel üretim maliyetleri ana grubu içinde toplanarak, ortalama bir değerle ve bir dağıtım sonucu mamule yüklenir. Genel Üretim Maliyetleri (Giderleri): Üretim maliyetlerinin üçüncü unsurunu oluşturan genel üretim maliyetleri (giderleri), direkt ilk madde/malzeme ve direkt işçiliklerin dışında kalan tüm üretim maliyetlerini içerir. Genel üretim maliyetleri; endirekt ilk madde ve malzeme, endirekt işçilik, üretim araç gerecinin ve üretimle ilgili makinelerin bakım-onarımı, ısıtma, aydınlatma, üretim tesisinin emlak vergileri, üretimle ilgili amortismanlar ve üretim tesisi sigorta primleri gibi unsurları kapsar. Bu tür maliyetlere satış-pazarlama ve dağıtım giderleri içinde de rastlanabilir. Ancak, bunlar kesinlikle üretimle ilişkilendirilmeden genel üretim maliyetleri içinde ele alınamaz. Sadece üretim tesisinin çalıştırılması ve/veya mamulle ilgili maliyetler genel üretim maliyetleri içinde düşünülmelidir. nelerdir? Üretim maliyeti sınıfını ve bir mamulün maliyetini oluşturan unsurlar Maliyetler işletme fonksiyonlarına göre sınıflandırıldığında üretim maliyetleri dışında kalan tüm fonksiyonların maliyetlerini içine alan ikinci sınıf ise, üretim dışı maliyet sınıfıdır. Kolaylıkla anlaşılması gerekir ki aslında, böyle bir fonksiyon yoktur. Bir başka ifade ile, hizmet üretim maliyetleri, araştıma- geliştirme maliyetleri, satış-pazarlama-dağıtım maliyetleri, yönetim maliyetleri ve finansman maliyetleri; üretim dışı maliyet sınıfını oluşturur. Araştırma-geliştirme maliyetleri; yeni mamuller, hizmetler ve değişik üretim süreçleriyle ilgili yeniliklerin ortaya konulması ve uygulanması ile ilişkili maliyetlerdir. Satış-pazarlama ve dağıtım maliyetleri; mamullere karşı talep yaratılmasından ve sonrasında müşterilerin istedikleri mamulün siparişinin alımından, bu siparişin yerine getirilmesine kadar yürütülen tüm faaliyetler nedeniyle oluşan maliyetleri içine alır. Bu maliyetlere örnek olarak; satış artırıcı faaliyetlerin (örenğin; reklamların) maliyetleri, taşıma giderleri, satış amaçlı seyahat giderleri, satış elemanlarının maaşları ve nihai mamul depolarının gideleri gösterilebilir. Yönetim maliyetleri de, bir işletmede üretim veya satıştan daha çok yönetsel, örgütsel ve bürokratik faaliyetlerle ilişkilendirilebilen maliyetleri kapsar. Yönetim maliyetlerine örnek olarak; yönetici ücretleri, sekreterlik giderleri, halkla ilişkiler ve muhasebe giderleri gibi, işletmenin tümünü ilgilendiren birimlerin yönetimi nedeniyle oluşan maliyetler verilebilir. Finansman maliyetleri de, işletmenin çeşitli faaliyetlerinin yürütülebilmesi için gerekli olan parasal kaynakların sağlanabilmesi için katlanılan maliyetlerdir. Faiz giderleri ve banka/sigorta komisyon giderleri, hisse senedi ve tahvil ihraç giderleri önemli finansman maliyetlerini oluşturur. Fonksiyonlara göre maliyet sınıflandırılmasının en önemli yanlarından birisi de, üretim maliyetlerine girecek maliyetler ile bunların dışında kalan maliyetlerin ayrılmasına olanak vererek kârlılık analizlerine kolaylık sağlarmasıdır. 8

13 İşletme fonksiyonlarına göre sınıflandırma da maliyetler; üretim, hizmet üretim, araştırma-geliştirme, satış-pazarlama ve dağıtım, genel yönetim ve finansman maliyetleri sınıflarında toplanır. Bu sınıflandırma ülkemizde uygulanan Tekdüzen Hesap Planı içinde maliyet hesaplarının ele alındığı 7/A sınıfını oluşturmaktadır. Üretim maliyetlerini oluşturan unsurlar; direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri, direkt işçilik maliyetleri ve genel üretim maliyetleri (giderleri)dir. Gidere Dönüştükleri Döneme Göre Maliyet Sınıflandırılması Bu sınıflandırmada maliyetlerin gidere dönüştükleri dönem dikkate alınır. Gidere dönüştükleri döneme göre maliyet sınıfları şunlardır: Mamul maliyetleri Dönem giderleri Maliyetin ortaya çıktığı dönemin gelir tablosunda, maliyetler, genellikle, gider olarak tanımlanır. Örneğin; eğer bir işletme üretimle ilgili makinelerini iki yıl için sigortalamışsa, ve bu süre için sigorta primlerini peşin olarak ödemişse, bu ödemenin tamamı ödemenin yapıldığı bu dönemin gideri olarak kabul edilemez. Bu maliyetin sadece yarısı bir yıl için bir gider niteliğindedir. Bunun da nedeni, sadece ödemenin yapıldığı yıl değil, her iki yıl da sigorta ödemelerinden faydalanılmasıdır. Bu yılın sonunda da sigorta primi ödemelerinden gidere dönüşmeyen kısmı bilançoda varlıklar içinde peşin ödenmiş giderler olarak ele alınır. Muhasebenin dönemsellik ilkesi ile ilişkilendirilebilecek bu durum, tahahkuk kavramına dayanır. Buna göre, belirli bir geliri yaratmak için katlanılan maliyetler, gelirin ortaya çıktığı aynı dönemde gider olarak tanımlanmalıdır. Bu da şu anlama gelmektedir: Maliyete, daha sonra satılacak bir şeylerin elde edilmesi veya yapılması için katlanılmışsa, bu maliyet satış yapıldığında-ki fayda bu sırada oluşur- gider olarak kabul edilmelidir Üretim işletmelerinde üretilen mamuller satılıncaya kadar gidere dönüşmemektedir. Bu tür maliyetler mamul maliyeti olarak kabul edilir. Mamul maliyeti kavramı üretim maliyeti kavramı ile eş anlamlıdır. Mamul maliyetleri sadece Satılan Mamullerin Maliyeti hesabı aracılığı ile, satış gelirinden çıkarılmak üzere işletmenin gelir tablosunda ele alınır. Dönem maliyeti (dönem gideri) ; bir anlamda üretim dışı maliyetleri içine almaktadır. Bir başka ifade ile, araştırma-geliştirme, satış-pazarlama ve dağıtım, genel yönetim ve finansman giderlerinden bir mamulle ilişkilendirilemeyenler, dönem ile ilişkilendirilerek, o döneme gider kaydedilir. Ayrıca, giderler hangi dönemde ödenmişlerse, o dönemin giderleri olarak kabul edilirler ve o dönemin satış gelirinden indirilirler. Maliyetler gidere dönüştükleri döneme göre sınıflandırıldığında, hangi maliyetler üretim maliyeti ile, hangi maliyetler üretim dışı maliyetler ile eş anlamlı olarak düşünülebilmektedir? Maliyet Nesnesine Yüklenmesine Göre Maliyet Sınıflandırılması Maliyetler, maliyet nesnelerine; fiyatlama, kârlılık çalışmaları ve harcamaların kontrolü gibi, farklı bir çok amaç için yüklenir. Maliyet nesnesi; ürünler, müşteriler, siparişler, dağıtım kanalları ve organizasyon birimleri gibi örnekleri içine alan ve maliyetinin belirlenmesi istenen herhangi bir şeydir. Maliyet nesnesine yüklenmesine göre maliyetleri; Direkt (dolaysız-doğrudan) maliyetler, Endirekt (dolaylı) maliyetler olmak üzere iki sınıfta toplanabilmektedir. Direkt maliyetler, belirli bir maliyet nesnesine doğrudan, kolayca ve rahatlıkla aktarılabilen maliyetlerdir. Bu kolaylığı ve rahatlığı sağlayan, bu tür maliyetlere hangi maliyet nesnesi için katlanıldığının biliniyor olmasıdır. Örneğin; bir mutfak dolabı için ilk madde ve malzeme olarak kaç metre sunta kullanıldığı belirlenebiliyorsa, bu durumda mutfak dolabının ilk madde ve malzemesini oluşturan bu miktardaki suntanın maliyeti doğrudan (direkt) o mutfak dolabına aktarılabilir. Bu mutfak 9

14 dolabının suntasını keserek ilk madde ve malzemeye şeklini veren marangozun (işçinin) ücreti de doğrudan (direkt) bu mutfak dolabına aktarılabilir. Direkt maliyetler, direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri ve direkt işçilik maliyetlerinin ötesine geçmektedir. Örneğin; uluslararası bir işletmenin satış bölgesinin maliyetleri belirlenmek isteniyorsa, bu durumda spor ayakkabı üretimi yapan işletmenin, çeşitli bölgesel ve ulusal satış merkezlerine maliyet ataması yapması söz konusu olacaktır ve Madrid satış merkezindeki satış elemanının maaşı, Madrid bölgesi için direkt bir maliyet olmaktadır. Ancak, yönetim merkezi Paris te olan işletmenin genel merkez yönetim binasının kirası, Madrid satış bölgesi için direkt bir maliyet değildir. Endirekt maliyetler, belirli bir maliyet nesnesi ile doğrudan, kolayca ve rahatlıkla eşleştirilemeyen maliyetlerdir. Bu maliyetler maliyet nesenesine dolaylı bir yolla aktarılabilmektedir. Bu dolaylı yol da ortalama bir maliyet değerini ifade eden, dağıtım işlemidir. Örneğin; paketlerle kuru hazır çorba üreten bir işletmede, fabrika yöneticisinin maaşı, belirli bir çeşit hazır çorba türü için endirekt maliyet olmaktadır. Çünki, fabrika yöneticisinin maaşı, sadece bir tür çorba üretimi için değil, tüm fabrikanın çalıştırılması için oluşmaktadır. Sadece belirli bir mamul gibi belirli bir maliyet nesnesine aktarılabilmesi için, maliyete, o maliyet nesnesinin neden olması gerekir. Fabrika yöneticisinin maaşı, bu üretim işletmesinde türlü ürünlerin üretilmesinin ortak maliyetidir. Ortak maliyet, birden fazla maliyet nesnesinin desteklenmesi nedeniyle oluşur, ancak sadece bir maliyet nesnesi türüne aktarılamaz. Ortak maliyetler de endirekt maliyetlerin bir türüdür. Belirli bir maliyet, maliyet nesnesine bağlı olarak direkt olabileceği gibi, endirekt de olabilir. Çorba paketleri üreten fabrika yöneticisinin maaşı, tarhana çorbası üretilmesinin endirekt maliyetidir, ancak üretim bölümü için direkt maliyettir. İlk durumda maliyet nesnesi tarhana çorbasıdır, ikinci durumda maliyet nesnesi tüm üretim bölümüdür. Üretim maliyeti unsurlarından hangileri direkt maliyetlerdir, hangileri endirekt maliyetlerdir? Üretim Süreciyle İlişkisine Göre Maliyet Sınıflandırılması Üretim süreciyle ilişkisine göre maliyetleri; Üretim süreciyle ilişkisine göre maliyetleri; Temel (asıl) maliyetler, Şekillendirme (dönüştürme) maliyetleri, olmak üzere iki ana sınıfta toplayabiliriz. Temel (asıl) maliyetler; mamulün temel fiziki yapısını oluşturmak için kullanılan direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri ile direkt işçilik maliyetlerinin biraraya gelmesiyle oluşmaktadır. Bir başka ifade ile, direkt ilk madde ve malzeme maliyeti ile direkt işçilik maliyeti toplamına temel (asıl) maliyet denir. Şekillendirme (dönüştürme) maliyetleri ise, direkt ilk madde ve malzemeyi mamule veya maliyet nesnesine çeviren; direkt işçilik maliyetleri ile genel üretim maliyetleri toplamından oluşur. Şekillendirme maliyetleri, daha çok safha maliyeti sisteminde maliyetler belirlenirken kullanılmaktadır. Üretimde daha ağırlıklı olarak makinelerin kullanıldığı teknoloji yoğun bir üretim ortamında, işçilik maliyetlerinin toplam maliyete oranı oldukça düşük olabilmektedir. Bu durumda işletmeler, işçilikler ve dolayısıyla onların maliyetlerini ayrıca izlemekten vazgeçerek, bunları genel üretim maliyetleri içerisinde düşünmektedirler. Bu durumda temel maliyet direkt ilk madde ve malzeme maliyetine eşit bir hale gelmektedir. Bu durumda şekillendirme (dönüştürme) maliyeti de işçilik maliyetlerini de içine alan genel üretim maliyetlerine eşit olmaktadır. 10

15 Üretim Miktarına Göre Maliyet Sınıflandırılması Üretim miktarına göre maliyetler iki ana sınıfta ele alınarak açıklanabilir. Bunlar; Toplam maliyetler, Birim maliyetler dir. Toplam Maliyetler: Belirli bir dönemde yerine getirilen faaliyetler ile elde edilen çıktıların tamamı için katlanılan bütün maliyetlerdir. Örneğin; bir mamulün toplam üretim maliyeti; direkt ilk madde ve malzeme maliyeti, direkt işçilik maliyeti ve genel üretim maliyetleri payının toplamından oluşacaktır. Araştırma-geliştirme, satış-pazarlama-dağıtım, genel yönetim, finansman maliyetleri de eklendiğinde bu mamulün toplam maliyeti bulunabilir. Toplam maliyet, iş büyüklüğü (örneğin; üretim miktarı) ile doğru orantılı olarak artar ve azalır. Bir başka ifade ile, iş büyüklüğü artarsa toplam maliyet de artar, iş büyüklüğü azalırsa azalır. Bu nedenle, toplam maliyet şöyle hesaplanabilir: Birim Maliyet (x) İşin Miktarı = Toplam Maliyet Birim maliyetler: Belirli bir dönemde yerine getirilen faaliyetler ile elde edilen çıktıların (işlerin) tamamı için katlanılan bütün maliyetlerin, kısacası toplam maliyetlerin, çıktı (iş) miktarına bölünmesi yoluyla belirlenir. Örneğin; bir işletmede katlanılan toplam maliyet lira ise ve bu maliyete adet çıktı elde edebilmek için katlanılmışsa, bu durumda birim maliyet ( adet =) 5.-/adet olarak belirlenecektir. Birim maliyetler ortalama maliyetlerdir. Bu nedenle, yorumlanırken dikkatli olmak gerekir. Birim maliyet şöyle hesaplanabilir: Toplam Maliyet = Birim Maliyet İşin Miktarı İşletmelerde yürütülen işlerin büyüklüğü sürekli değişebildiğinden, iş büyüklüğü dönemler arasında farklılık gösterebildiğinden, toplam maliyet bilgisi yeterli değildir. Bu nedenle, toplam maliyetler, birim maliyetler ile birlikte açıklandığında daha anlamlı olmaktadır. Bu da, birim maliyetler gibi ortalama bir ölçünün toplam maliyetler ile karşılaştırılmak üzere belirlenmesi gerektiğini ortaya çıkarır. Aksi durumda, toplam maliyetlerin yorumlanması zorlaşmaktadır. Faaliyet Hacmi Karşısındaki Davranışlarına Göre Maliyet Sınıflandırılması İşletmelerde farklı koşullardan en hızlı etkilenen değişkenin faaliyet (iş) hacmi olduğu düşünülür. Sıklıkla yaşanan faaliyet hacmindeki bu değişiklikler karşısında belirli bir maliyetin nasıl davranacağı tahmin edilmeye çalışılır. Bu nedenle, maliyet analizlerinin en önemli konularından birisi de, maliyetlerin faaliyet hacmindeki değişikliklere göre nasıl bir davranış (tutum) takınacağını belirlemek oluşturur. Tüm işletme türleri için şu bir gerçektir ki bazı maliyetler faaliyet hacmindeki değişikliklere göre artarlar veya azalırlar, kısacası değişirler. Faaliyet hacmi ile kasdedilen üretim işletmeleri için yerine getirilen işin büyüklüğüdür. Bir başka ifade ile, faaliyet hacmi ile dikkate alınan işletme için uygun olan temel herhangi bir faaliyetin büyüklüğü açıklanmak istenmektedir. Örneğin; üretim işletmeleri için üretim miktarı, satış miktarı, işçi sayısı, makinelerin sayısı, çalışma süreleri, konaklama işletmeleri için satılan yatak sayısı, bir matbaa için baskı hatlarının sayısı faaliyet hacmini açıklamak için kullanılabilir. Maliyet davranışı ise, faaliyet düzeyindeki değişmelere karşılık bir maliyetin nasıl tepki göstereceğini, nasıl bir tutum takınacağını açıklar. Faaliyet hacmi yükselebileceği gibi kimi zaman da düşebilir. Aynı şekilde, belirli bir maliyet de yükselebilir, düşebilir veya kimi zaman değişmeyebilir (sabit kalabilir). İşletmelerde yöneticiler planlama yaparlarken, gelecekte bunlardan hangilerinin olacağını belirlemeye çaba gösterirler. Eğer bir maliyetin değişmesi bekleniyorsa, yöneticinin maliyetin ne kadar ve hangi yönde değişeceğini tahmin edebilmesi istenir. Bu tür ayrımların yapılabilmesi yardımcı olabilmek için, faaliyet hacmi karşısındaki davranışlarına göre maliyetler; 11

16 Değişken maliyetler, Sabit maliyetler, Yarı sabit- yarı değişken (karma) maliyetler, olmak üzere üç sınıfta toplanmaktadır. Değişken Maliyetler: Değişken bir maliyet, toplam tutar açısından, faaliyet düzeyindeki değişiklikler ile doğru orantılı olarak hareket eden maliyettir. Bu davranış içindeki maliyetler, faaliyet hacmi artarsa toplam olarak artarlar, faaliyet hacmi azalırsa toplam olarak azalırlar. Değişken maliyet davranışı içindeki maliyetler, faaliyet hacmi değiştiğinde toplam olarak değişirken, birim temelinde ele alınırlarsa değişmeyerek sabit kalırlar. Bir başka ifade ile, birim temelinde değişken maliyetler faaliyet hacmindeki artış ya da azalışa bağlı olarak artmaz ya da azalmazlar, sabit kalırlar. Değişken maliyetlere en iyi örnek, direkt ilk madde ve malzeme maliyetleridir. Bir dönemde kullanılan direkt ilk madde ve malzeme maliyeti, üretilen mamul miktarı ile doğru orantılı olarak değişecektir. Örneğin; bir otomobil işletmesi düşünüldüğünde, üretilen her bir otomobil için bir adet akü gerekmektedir. Üretilen otomobil sayısı artarsa veya azalırsa, bu artış veya azalışa doğru orantılı olarak otomobillerde kullanılan akü sayısı da artacaktır veya azalacaktır. Otmobil üretimi %20 oranında artarsa, kullanılan akü sayısı da % 20 oranında artacaktır. Bu akülerin bir tanesinin 175.-/adet olduğu düşünüldüğünde katlanılan malşiyetleri şöyle heaplamak mümkündür: Üretilen Otomobil Sayısı (birim) Birim maliyet (akü başına maliyet) Akülerin Toplam Değişken Maliyeti 1 birim 175.-/birim birim 175.-/birim birim 175.-/birim Yukarıdaki tablodan da anlaşılabileceği gibi, otomobil üretim miktarı artarsa, kullanılacak akü sayısı da bu artışla doğru orantılı olarak artmaktadır. Bu durumda toplam akü maliyeti de otomobil üretimindeki artışla doğru orantılı olarak artmaktadır. Örneğin; otomobil üretimi 750 birim olursa, katlanılan toplam maliyet ( 750 birim x175.-/birim=) olacaktır. Akü maliyeti örneği birim maliyetler açısından ele alınırsa, faaliyet hacmindeki artış azalışa bağlı olarak toplam maliyet değişirken, akülerin birim (bir tanesinin) maliyeti 175.-/birim olarak sabit kalmaktadır. Aşağıda Grafik 1.1 de genel olarak toplam değişken maliyet davranışı ve Grafik 1.2 de de genel olarak birim değişken maliyet davranışı açıklanmaya çalışılmıştır. Grafik 1.1: Toplam değişken maliyet grafiği Grafik 1.2: Birim değişken maliyet grafiği İşletmelerin sundukları ürünlere ve hizmetlere bağlı olarak değişen çok sayıda maliyet örneği vardır. Bir üretim işletmesinde, direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri, direkt işçilik maliyetleri, taşıma 12

17 maliyetleri, satış komisyonları ve genel üretim maliyetlerinin yapıştırıcılar gibi bazı alt unsurları, değişken maliyetler içine girer. Bir ticaret işletmesinde satış komisyonları ve fatura düzenleme maliyetleri değişken maliyetler olarak düşünülebilir. Bir hastanede sağlık hizmeti sunarken oluşan değişken maliyetlere; sarf malzeme maliyetleri, ilaç maliyetleri ve yemek maliyetleri örnek olarak gösterilebilir. Sabit maliyetler: Sabit maliyetler, toplam tutar açısından, faaliyet hacmindeki farklılıklardan etkilenmeden değişmeyen, sabit kalan bir davranış sergilerler. Bir başka ifade ile, değişken maliyetlerin tersine, sabit maliyetler faaliyet hacmindeki değişikliklerden katlanılan toplam maliyet olarak etkilenmezler. Bir birim başına düşen sabit maliyet açısından yaklaşıldığında, sabit maliyetler; başlangıçtaki faaliyet hacmi artışlarında önceleri hızla azalma, sonraki faaliyet hacmi artışlarında başlangıçtakine göre daha yavaş azalma yönünde bir davranış takınan maliyetlerdir. Bir birim başına düşen sabit maliyetlerde, faaliyet hacmindeki azalışın tam tersine bir davranış izlenir. Bir başka ifade ile, birim başına sabit maliyetler, faaliyet hacmindeki değişikliklere ters yönde hareket eder ve faaliyet hacmi artarsa birim maliyet azalır, faaliyet hacmi azalırsa birim maliyet artar. Örneğin; bir sağlık kuruluşunun özel bir hücre testini gerçekleştirmek amacıyla bir test cihazını her ay için liraya kiraladığı varsayılsın. Ay içinde yapılan test sayısı artsa da azalsa da cihazın sabibine her ay için liralık bu kira bedeli ödenecektir. Bu maliyet yapılan test sayısına bağlı olmaksızın oluşmuştur. Toplam katlanılacak maliyet her ay için sabittir ve liradır. Eğer bir adet test başına bu kira bedelinden kaç lira maliyet payı düşer diye sorulacak olursa, bu durumda birim sabit maliyetin belirlenmesi gerekir. Aşağıda bu amaçla bir tablo hazırlanmıştır: Aylık Kira Bedeli Yapılan Test Sayısı Maliyet Yapılan Test Başına (Birim) /test /test /test Eğer sağlık kuruluşu her ay sadece 10 test yaparsa, cihazın kira maliyetinden her hücre testine ortalama olarak lira birim maliyet payı söz konusu iken, bu ortalama maliyet test sayısı 50 kat artırıldığında, önce 800.-liradan 16.-liraya hızlı düşmekte, ancak daha sonraki faaliyet hacmi olarak seçilen test sayısı artışlarında giderek yavaşlamaktadır. Bu bilgilerden de anlaşılabileceği gibi, test sayısındaki artış olduğunda bir test başına düşen maliyet önce hızla azalmış, belirli bir artış sonrasında azalma eğilimi yavaşlamıştır. Bu açıklamalar, genel olarak sabit maliyeti davranışını da gösterebilmek açısından, aşağıdaki grafiklerle gösterilebilir: Grafik 1.3: Toplam sabit maliyet grafiği Grafik 1.4: Birim sabit maliyet grafiği Az sayıda maliyet tam anlamıyla sabittir. Çok sayıda sabit maliyet, eğer faaliyet hacmi yeterince değişirse, değişecektir. Temel alınan dönem uzadıkça, sabit maliyet kabul edilen maliyetlerden bazıları değişkenlik gösterebilmektedir. Örneğin; yukarıda verilen örnekte, sağlık kuruluşu elindeki test cihazı ile aydaen fazla test yapabiliyorsa ve hastalardan gelen istek bu sayının üzerine çıkarsa, bu durumda kuruluş yeni bir cihaz kiralamak durumundadır. Bu kiralama işlemi gerçekleştiğinde, kira giderleri yeni 13

18 bir sabit maliyet düzeyine sıçramış (yükselmiş) olacaktır. Katlanılan kira bedeli, yeni düzeyinde test sayısına bakılmaksızın toplam olarak değişmeyecek, aynı kalacaktır. Sabit maliyetlerin sabit olduğu belirtildiğinde, sabit maliyetlerin normal bir faaliyet bölgesinde sabit olduğu belirtilmek istenmiştir. Normal faaliyet bölgesi; değişken ve sabit maliyetlerin varsayımlarının geçerli olduğu bir faaliyet hacmi aralığıdır. Örneğin; test cihazının kira bedelinin aylık lira olduğu varsayımı, her ay için normal faaliyet bölgesi olan sıfır ile ikibin test aralığında geçerlidir. Bu durum aşağıdaki grafik ile gösterilmiştir: Grafik 1.5: Normal faaliyet bölgelerinde toplam sabit maliyet Yarı sabit-yarı değişken (karma) maliyetler: Yarı sabit-yarı değişken maliyetler, yukarıda açıklanan sabit maliyet ve değişken maliyet özellikleri gösteren unsurları aynı anda bünyelerinde bulundurmaktadır. Karma maliyetler olarak da tanımlanabilen bu maliyetlerinin yarı sabit kısmındaki maliyetler, tam sabit maliyet özelliği gösterirken, yarı değişken kısmındaki maliyetler de tam değişken maliyet özelliği gösterirler. Yarı sabit-yarıdeğişken maliyetlerin incelenmemiş halinin bir yararı yoktur. Bu nedenle bu maliyetler En Düşük-En Yüksek Noktalar Yöntemi, Dağıtım Grafiği Yöntemi ve Regresyon Analizi yöntemleri ile yarı sabit ve yarı değişken kısımlarına ayrılırlar. Haberleşme giderleri bu maliyet türü için iyi bir örnektir. Çünki, hat kira bedeli bu maliyet sınıfının sabit maliyet kısmını ve hattan konuşulması karşılığı ödenen süre birimi (örneğin; dakika) başına ücrette değişken kısmını oluşturur. Bakım-onarım maliyetleri, ustabaşı ücretleri ve enerji maliyetleri yarı sabit-yarı değişken maliyetler için verilebilecek maliyet örnekleridir. Grafik 1.6: Yarı sabit-yarı değişken maliyet grafiği Karma maliyetler için matematiksel formül olarak y = a + bx eşitliği kullanılabilir. Eşitlikte y toplam maliyetleri, a dönemin sabit maliyetlerini, b faaliyet birimi başına değişkenlik oranını ve x faaliyet birim sayısını gösterir. Örneğin; bir üretim işletmesinin bakım-onarım maliyetleri ele alındığında, her yıl yapılması gereken önleyici planlı bakım için sabit a olarak lira, yapılacak her bakımonarım için de lira maliyetin gerçekleşmesi bekleniyorsa ve yılda önleyici planlı bakım dışında 30 adet bakım-onarım faaliyeti yürütüleceği öngörülmüşse, bu durumda yarı sabit-yarı değişken maliyet niteliğindeki bakım-onarım maliyetinin toplam tutarı; [ ( (x) 30adet)=] lira olacaktır. Eğer dönem içindeki bakım-onarım miktarı 20 adet olursa, bu durumda toplam bakım onarım maliyeti lira olacaktır ki bu tutarın lirası yarı sabit maliyettir. 14

19 Yöneticiler açısından en yararlı sınıflandırma, maliyetlerin değişken ve sabit olarak sınıflandırılmasıdır. Bu sınıflandırma, yöneticilerin; karar alma, planlama ve kontrol amaçları için maliyet analizlerinde kullanılabilen çok sayıda matematiksel modelde yararlı olmaktadır. Bundan sonraki bölümlerde üzerinde durulacak, maliyet-hacim-kâr analizleri, bütçeleme ve sapma (fark) analizleri konularında maliyetlerin değişken ve sabit maliyet olarak sınıflandırmasından yararlanılacaktır. Belirlendikleri Zamana Göre Maliyet Sınıflandırılması Üretim veya hizmetin verildiği zaman dikkate alınarak ortak özelliklerine göre maliyetler şu sınıflarda toplanabilir: Üretim öncesi maliyetler, Üretim sonrası maliyetler. Üretim öncesi maliyetler: Üretim gerçekleştirilmeden önce maliyetleri belirlemek mümkündür. İşletme yöneticileri geçmişteki deneyimlerinden, sağduyularından ve farklı bilimsel yöntemler kullanarak maliyetleri üretim gerçekleştirilmeden belirleyebilirler. Bu durumda maliyetler iki alt sınıfta toplanabilir. Bunlar; Tahmini maliyetler, Standart maliyetler dir. Tahmini maliyetler: İşletme yöneticilerinin deneyimlerinden ve sağduyularından yararlanılarak gelecekte olması beklenen maliyetler belirlenebilir. Bu maliyetlere tahmini maliyetler denir. Tahmini maliyetlerin gelecekte gerçekleşme olasılığı, standart maliyetlere göre biraz daha düşüktür. Çünki tahmini maliyetler belirlenirken kişişel yaklaşımlar ön plandadır. Standart maliyetler: İşletme yöneticileri, iş (hareket)- zaman etüdleri ve ekonometrik modeller gibi bazı bilimsel modeller kullanarak, gelecekte olması gereken maliyetleri belirleyebilirler. Bu maliyetlere standart maliyetler denir. Standart maliyetler; üretim gerçekleştirilmeden önce belirlenen ve işletmede bir amaca ulaşmak için katlanılması gereken (olması gereken) fedakârlığın parasal ifadesidir. Standart maliyetler, gerçekçi bir faaliyet hacmi düzeyi için çok dikkatli ve özenle belirlendikleri için, bu maliyetlerin gerçekleşme olasılığı, tahmini maliyetlere göre daha yüksektir. Standart maliyetler işletmelerin ulaşmak istediği hedefleri açıklar. Standart maliyetler, yöneticilerin; planlanlama, karar alma ve kontrol fonksiyonlarını yürütürlerken yararlandıkları çok önemli bir maliyet sınıfıdır. Aslında standart maliyetler yasal maliyet sisteminin bir parçası olmak zorunda değildir. Ancak, işletmelerde üretilecek bir mamulün veya hizmetin maliyeti önceden belirlenmek istendiğinde, standart maliyetler kullanılabilir. Bu da işletmelerde standart maliyetlerin isteğe bağlı olarak kullanılabileceği anlamını taşımaktadır. Üretim sonrası maliyetler: İşletmelerde kurulan bir maliyet sistemi ile üretim gerçekleştirilirken veya gerçekleştirildikten sonra, oluşan (gerçekleşen) maliyetler toplanabilir. Bu maliyetlere fiili maliyetler denir. Bu maliyetlerin değiştirilebilmesi veya düzeltilebilmesi söz konusu değildir. Bu maliyetler ile işletmenin gerçekleşen finansal durumu ve faaliyet sonuçları ilgili bilgi kullanıcılarına raporlanır. İşletmelerde kontrol sistemlerinde kullanılabilecek bu maliyet sınıflandırılması sırasında, üretim öncesi belirlenen maliyetler-ki dahaçok standart maliyetlerin olması tercih edilir- ile üretim sonrası elde edilen maliyetler (fiili maliyetler) karşılaştırılarak aralarında bir fark olup olmadığı araştırılır. Örneğin; bir mamulün içinde kullanılması gereken direkt ilk madde ve malzemenin standart birim maliyeti 70./birim olması gerekirken, fiilen bu maliyet 65.-/birim olarak gerçekleşmişse, aradaki 5.-/birimlik olumlu fark, işletmenin faaliyetlerini daha başarılı, daha verimli yürüterek amaçlarına ulaşmış olduğunu açıklar. Üretim öncesi maliyetler işletmenin amaçlarını ya da hedeflerini açıkladığından, bu amaçlara ne kadar ulaşılıp ulaşılamadığı bu farklar aracılığıyla belirlenir. Kısaca sapma (fark) analizi olarak tanımlanabilecek bu teknik, işletmelerin sorumluluk alanları temelinde yürütüldüğünde verimliliği artırabilir. 15

20 Üretim öncesi maliyetlerden standart maliyetler ile üretim sonrası fiili maliyetler sapma analizinde kullanılan bir sınıflandırmadır. Üretim Sürecinin Yapısına Göre Maliyet Sınıflandırılması Maliyetler üretimin veya üretim sürecinin yapısı temelinde de sınıflandırılabilir. Üretim sürecinin yapısına göre maliyetleri şu sınıflarda toplamak mümkündür: Yığın üretim maliyetleri Safha maliyetleri Operasyon (çalışma) maliyetleri Sipariş (iş emeri) maliyetleri Müşterek maliyetler Bu maliyetler aşağıda kısaca açıklanmıştır: Yığın üretim maliyetleri: Bir veya daha fazla üretim aşamasından geçerek ortaya çıkan birbirine benzer olan ve büyük miktarda üretilen mamullerin toplam maliyetidir. Safha maliyetleri: Birbirinin peşi sıra devam eden çalışmalardan veya üretim aşamalarından sonra mamullerin üretilmesi durumda, bu çalışma veya üretim aşamalarının herbirinde bir dönemde oluşan maliyetlere, safha (süreç) maliyetleri denir. Bir safha da oluşan maliyetler o safhada üretilen mamullerin miktarına bölünerek, birim maliyet hesaplanır. Birim mamul başına safha maliyeti, bu nedenle ortalama bir maliyettir. Operasyon (çalışma) maliyeti: Bu maliyet, üretim safhası veya işletme faaliyetleri bütünü içinde bulunan belirli bir operasyonun (çalışmanın) maliyetidir. Bir safhanın içinde birbirinden çok farklı operasyonlar varsa, kontrol sisteminin etkin olabilmesi için, her bir operasyon için ayrı maliyet hesaplanır. Sipariş (iş emri) maliyeti: Sipariş maliyeti, birbirinden farklı mamullerin veya hizmetlerin üretildiği işletmelerde, müşterilerin verdiği iş emirlerinin maliyetlerinin birbirinden ayrı olarak izlendiği sistemdeki maliyetlerdir. Üretilen her mamul bir sipariş olarak kabul edilir. Bu sipariş için maliyetler, diğer siparişlerden veya mamullerden ayrı olarak izlenir. Müşterek maliyetler: Birden çok mamulün veya hizmetin eşzamanlı olarak üretilmesi, birbirine oldukça yakın operasyonlardan geçmeleri nedeniyle ortaya çıkan maliyetler, müşterek maliyet olarak tanımlanır. FİNANSAL TABLOLARDAKİ MALİYET SINIFLANDIRMALARI Bu bölümde, üretim ve ticaret işletmelerinin finansal tablolarında kullanılan maliyet sınıflandırmaları karşılaştırılacaktır. Bir üretim işletmesince hazırlanan finansal tablolar, ticaret işletmelerince hazırlanan finansal tablolardan daha karmaşıktır, çünki üretim işletmeleri hem mamul üretirler hem de bu mamulleri satarlar. Üretim süreci, ticeret işletmelerinde bulunmayan bir çok maliyetin ortaya çıkmasına neden olmaktadır ve bu maliyetler üretim işletmesinin finansal tablolarında açıklanmalıdır. Bu amaçla ilk olarak bilanço üzerinde durulacaktır daha sonra da gelir tablosu tartışılacaktır. Bilançoda (Finansal Durum Tablosunda) Maliyetlerle İlgili Unsurlar Bir üretim işletmesinin bilançosu ya da finansal durum tablosu, ticaret işletmesinin aynı tablosuna çok benzemektedir. Ancak, stok hesapları farklılık gösterir. Ticaret işletmelerinde, tedarikçilerden müşterilere tekrar satılmak üzere alınan, sadece bir stok kalemi olan ticari mal stokları bulunur. Bunun aksine, üretim işletmelerinde üç tür stok bulunur: İlk madde ve malzeme stokları, yarı mamul stokları ve (nihai) mamul stokları. İlk madde ve malzemeler mamulün üretiminde kullanılan materyallerdir. Yarı mamuller; üretimi 16

ANALİZLERİ KISA ÖZET KOLAYAOF

ANALİZLERİ KISA ÖZET KOLAYAOF DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. MALİYET ANALİZLERİ KISA ÖZET KOLAYAOF

Detaylı

ÜNİTE:1. Maliyet Muhasebesine Giriş ÜNİTE:2. İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri ÜNİTE:3. İşçilik Maliyetleri ÜNİTE:4

ÜNİTE:1. Maliyet Muhasebesine Giriş ÜNİTE:2. İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri ÜNİTE:3. İşçilik Maliyetleri ÜNİTE:4 ÜNİTE:1 Maliyet Muhasebesine Giriş ÜNİTE:2 İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri ÜNİTE:3 İşçilik Maliyetleri ÜNİTE:4 Genel Üretim Maliyetleri ve Maliyet Dağıtımı Birinci Aşaması ÜNİTE:5 Genel Üretim Maliyetleri

Detaylı

Maliyet Muhasebesi GENEL BİLGİLER

Maliyet Muhasebesi GENEL BİLGİLER Maliyet Muhasebesi GENEL BİLGİLER Kürşat ÖZDEMİR Genel Bilgiler Temel Kavramlar İşletme Bilgi Sistemi Maliyet Muhasebesi - Tanımı - Amacı MALİYET NEDİR? Bir malı veya hizmeti yapmak ve satmak için, doğrudan

Detaylı

Maliyet ve Yönetim Muhasebesine Giriş 1

Maliyet ve Yönetim Muhasebesine Giriş 1 İŞLE 305 Maliyet ve Yönetim Muhasebesine Giriş 1 Yrd. Doç. Dr. Ali COŞKUN İşletme (Türkçe) Bölümü 2007-2008 Güz Yarıyılı Muhasebe Sistemi İşletme hakkında, işletmede çıkarı bulunan taraflara bilgi sağlayan

Detaylı

İŞLETMENİN GELİR- GİDER VE KÂR HEDEFLERİ

İŞLETMENİN GELİR- GİDER VE KÂR HEDEFLERİ İŞLETMENİN GELİR- GİDER VE KÂR HEDEFLERİ İşletme yöneticileri belli bir dönem sonunda belli miktarda kâr elde etmeyi hedeflerler. Kâr = Gelirler - Giderler Olduğuna göre, kârı yönetmek aslında gelirler

Detaylı

T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3275 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2138 HAVACILIK EMNİYETİ

T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3275 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2138 HAVACILIK EMNİYETİ T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3275 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2138 HAVACILIK EMNİYETİ Yazarlar Doç.Dr. Ender GEREDE (Ünite 1, 5, 7, 8) Yrd.Doç.Dr. Uğur TURHAN (Ünite 2) Dr. Eyüp Bayram ŞEKERLİ

Detaylı

Hülya YAVUZCAN ÇOLAK MAZARS/DENGE Vergi Bölümü, Müdürü Yardımcısı. Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi Aralık 2014 sayısında yayınlanmıştır.

Hülya YAVUZCAN ÇOLAK MAZARS/DENGE Vergi Bölümü, Müdürü Yardımcısı. Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi Aralık 2014 sayısında yayınlanmıştır. 680-Çalışmayan Kısım Gider Ve Zararları Hesabına Kaydedilmesi Gereken Genel Üretim Gideri Mahiyetindeki Amortismanların Maliyet Muhasebesi Açısından Önemi Hülya YAVUZCAN ÇOLAK MAZARS/DENGE Vergi Bölümü,

Detaylı

MALİYET MUHASEBESİ. 1- Maliyet muhasebesi ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?(2004/2)

MALİYET MUHASEBESİ. 1- Maliyet muhasebesi ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?(2004/2) MALİYET MUHASEBESİ 1- Maliyet muhasebesi ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?(2004/2) A) Olanaklar ölçüsünde maliyetlerin düşürülmesini sağlayacak yöntemler geliştirir. B) Üretim

Detaylı

ÇALIŞILMAYAN KISIM AMORTİSMAN VE GİDERLERİNİN ÖNEMİ VE MALİ TABLOLARA ETKİSİ

ÇALIŞILMAYAN KISIM AMORTİSMAN VE GİDERLERİNİN ÖNEMİ VE MALİ TABLOLARA ETKİSİ ÇALIŞILMAYAN KISIM AMORTİSMAN VE GİDERLERİNİN ÖNEMİ VE MALİ TABLOLARA ETKİSİ Selçuk Turgay AZAK 50 * Mustafa BİZİMYER 51 ** ÖZ Üretim işletmelerinde üretim faaliyetlerinde kullanılan amortismana tabi iktisadi

Detaylı

Muhasebe Bilgi Sisteminin Temel Yapısı. Bilgi Sistemleri Muhasebe Bilgi Sisteminin Niteliği ve İçeriği

Muhasebe Bilgi Sisteminin Temel Yapısı. Bilgi Sistemleri Muhasebe Bilgi Sisteminin Niteliği ve İçeriği Muhasebe Bilgi Sisteminin Temel Yapısı Bilgi Sistemleri Muhasebe Bilgi Sisteminin Niteliği ve İçeriği Bilgi Sistemleri Yönetim Bilgi Sistemleri Para, insangücü, malzeme, makine, teknoloji ve bilgi gibi

Detaylı

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM MALİYET MUHASEBESİNE GİRİŞ

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM MALİYET MUHASEBESİNE GİRİŞ İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM MALİYET MUHASEBESİNE GİRİŞ I. MALİYET MUHASEBESİNE GİRİŞ... 3 1. MALİYET MUHASEBESİNE İLİŞKİN ANA KAVRAMLAR... 3 1.1. Gider Kavramı... 3 1.2. Harcama Kavramı... 3 1.3. Maliyet

Detaylı

DERS İÇERİĞİ. Maliyet ve Yönetim Muhasebesi. Seçmeli DERS HEDEFİ

DERS İÇERİĞİ. Maliyet ve Yönetim Muhasebesi. Seçmeli DERS HEDEFİ DERS İÇERİĞİ Ders Adı Ders Türü Maliyet ve Yönetim Muhasebesi Seçmeli DERS HEDEFİ Maliyet ve Yönetim Muhasebesi dersini alan öğrenciler aşağıdaki becerileri kazanacaktır: İşletme yöneticilerinin planlama,

Detaylı

MALATYA SMMMO - TESMER MALĐYET MUHASEBESĐ KURS NOTLARI. M.Bahadır r ALTAŞ

MALATYA SMMMO - TESMER MALĐYET MUHASEBESĐ KURS NOTLARI. M.Bahadır r ALTAŞ MALATYA SMMMO - TESMER MALĐYET MUHASEBESĐ KURS NOTLARI ŞUBAT-2010 M.Bahadır r ALTAŞ Maliyet Muhasebesi ile Finansal Muhasebe Arasındaki Farklar Finansal Muhasebe Đç ve dışd gruplara bilgi verir Tutarlar

Detaylı

6-PROJE MALIYET YÖNETIMI

6-PROJE MALIYET YÖNETIMI 6-PROJE MALIYET YÖNETIMI Y R D. D O Ç. D R. K E N A N G E N Ç O L İÇERIK Giriş Maliyet kavramı ve maliyet türleri Maliyet tahmin türleri Maliyet tahmin sürecinde kullanılan yöntemler Bütçeleme GIRIŞ Proje

Detaylı

GİDERLERİN SINIFLANDIRILMASI VE MALİYET UNSURLARI

GİDERLERİN SINIFLANDIRILMASI VE MALİYET UNSURLARI ÖĞR. GÖR. PINAR DOĞANAY PAYZİNER GİDERLERİN SINIFLANDIRILMASI VE MALİYET UNSURLARI 7. HAFTA DERS İÇERİĞİ Giderlerin Sınıflandırılması ÖĞR. GÖR. PINAR DOĞANAY PAYZİNER 1 4 ÖĞR. GÖR. PINAR DOĞANAY PAYZİNER

Detaylı

İŞ KALİTESİ VE MALİYET İLİŞKİSİ

İŞ KALİTESİ VE MALİYET İLİŞKİSİ İŞ KALİTESİ VE MALİYET İLİŞKİSİ İŞ KALİTESİ VE MALİYET İLİŞKİLERİ Üretimde esas olan mümkün olduğu kadar düşük maliyet kaliteli mal üretmektir.böylece hem işin ekonomisi korunmuş olur hem de vatandaşın

Detaylı

MALİYET MUHASEBESİ KAVRAMI VE AMAÇLARI

MALİYET MUHASEBESİ KAVRAMI VE AMAÇLARI MALİYET MUHASEBESİ KAVRAMI VE AMAÇLARI Muhasebe, bir işletmenin ekonomik faaliyetlerine ilişkin finansal bilgileri ölçmek ve çeşitli kullanıcılara bu finansal bilgileri raporlamak amacıyla kullanılan bir

Detaylı

www.saitkaygusuz.com skaygusuz@uludag.edu.tr STOKLAR TMS-2

www.saitkaygusuz.com skaygusuz@uludag.edu.tr STOKLAR TMS-2 1 STOKLAR TMS-2 Üretim İşletmelerinde Stoklar 2 Stoklar aynı zamanda işletme tarafından üretilen mamulleriya da üretimde olan yarı mamulleri ve üretim sürecinde kullanılmak üzere bekleyen ilk madde ve

Detaylı

İŞLETME KAVRAMI. Üretim faktörlerini bir araya getirmek Üretim yapmak

İŞLETME KAVRAMI. Üretim faktörlerini bir araya getirmek Üretim yapmak GENEL MUHASEBE İŞLETME KAVRAMI Toplumun gereksinimlerini sağlayan mal ve hizmetleri üreten ekonomik birimlere işletme denir. İşletme, ihtiyaç duyulan mal ve hizmetleri üretmek ve pazarlamak, böylece var

Detaylı

Editörler Mustafa Kırlı & Hakan Seldüz. Maliyet Muhasebesi

Editörler Mustafa Kırlı & Hakan Seldüz. Maliyet Muhasebesi Editörler Mustafa Kırlı & Hakan Seldüz Maliyet Muhasebesi Yazarlar C. Yunus Özkurt Cengizhan Karaca Mehmet Akif Ayarlıoğlu Muhammed Ardıç Nurcan Günce Süleymen Dönertaş Ümmehan Erdil Şahin Editörler Doç.Dr.Mustafa

Detaylı

Endirekt Giderler II. ÜRETİM GİDERLERİ İlk Madde ve Malzeme Giderleri Direkt İlk Madde ve Malzemeler

Endirekt Giderler II. ÜRETİM GİDERLERİ İlk Madde ve Malzeme Giderleri Direkt İlk Madde ve Malzemeler İÇİNDEKİLER I. YÖNETİM MUHASEBESİNE GİRİŞ... 2 1. YÖNETİM MUHASEBESİNİN TANIMI VE KAPSAMI... 2 2. YÖNETİM MUHASEBESİNİN AMAÇLARI... 4 3. YÖNETİM MUHASEBESİ, MALİYET MUHASEBESİ VE FİNANSAL MUHASEBE ARASINDAKİ

Detaylı

İŞLETME KAVRAMI. Üretim faktörlerini bir araya getirmek (bilinçli/sistemli) Üretim yapmak

İŞLETME KAVRAMI. Üretim faktörlerini bir araya getirmek (bilinçli/sistemli) Üretim yapmak GENEL MUHASEBE İŞLETME KAVRAMI Toplumun gereksinimlerini sağlayan mal ve hizmetleri üreten ekonomik birimlere işletme denir. İşletme, ihtiyaç duyulan mal ve hizmetleri üretmek ve pazarlamak, böylece var

Detaylı

FİNANSAL TABLOLAR ANALİZİ (FİN402U)

FİNANSAL TABLOLAR ANALİZİ (FİN402U) DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. FİNANSAL TABLOLAR ANALİZİ (FİN402U)

Detaylı

TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU İZLEME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME BAŞKAN YARDIMCILIĞI MALİYET ANALİZİ DAİRE BAŞKANLIĞI. Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE

TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU İZLEME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME BAŞKAN YARDIMCILIĞI MALİYET ANALİZİ DAİRE BAŞKANLIĞI. Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYET MUHASEBESİ TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU İZLEME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME BAŞKAN YARDIMCILIĞI MALİYET ANALİZİ DAİRE BAŞKANLIĞI Maliyet muhasebesinin muhasebe sistemi içindeki

Detaylı

GENEL MUHASEBE SKY 102 MUHASEBE-II

GENEL MUHASEBE SKY 102 MUHASEBE-II GENEL MUHASEBE SKY 102 MUHASEBE-II GELİR TABLOSU 14. Hafta Ders İçeriği Gelir Tablosunun Tanımı ve Kapsamı Gelir Hesapları Gider Hesapları Gelir Tablosu nun Kar/Zarar İle İlgili Hesapları Gelir Tablosu

Detaylı

İKTİSADA GİRİŞ - 1. Ünite 4: Tüketici ve Üretici Tercihlerinin Temelleri.

İKTİSADA GİRİŞ - 1. Ünite 4: Tüketici ve Üretici Tercihlerinin Temelleri. Giriş Temel ekonomik birimler olan tüketici ve üretici için benzer kavram ve kurallar kullanılır. Tüketici için fayda ve fiyat kavramları önemli iken üretici için hasıla kâr ve maliyet kavramları önemlidir.

Detaylı

MALİYETE GÖRE FİYATLANDIRMA

MALİYETE GÖRE FİYATLANDIRMA MALİYETE GÖRE FİYATLANDIRMA Ürün fiyatlama kararlarında ilk adım fiyat belirleme olduğuna göre öncelikle fiyatın belirlenmesi gerekmektedir. Maliyete göre fiyatlandırma yapılırken ürünün maliyeti dikkate

Detaylı

VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA (BTP104)

VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA (BTP104) VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA (BTP104) Yazar: Doç.Dr. İ. Hakkı CEDİMOĞLU S1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir.

Detaylı

FİNANSAL YÖNETİM. Finansal Planlama Nedir?

FİNANSAL YÖNETİM. Finansal Planlama Nedir? FİNANSAL YÖNETİM FİNANSAL PLANLAMA Yrd.Doç.Dr. Serkan ÇANKAYA Finansal analiz işletmenin geçmişe dönük verilerine dayanmaktaydı ancak finansal planlama ise geleceğe yönelik hareket biçimini belirlemeyi

Detaylı

GENEL İŞLETME. Dr. Öğr.Üyesi Lokman KANTAR

GENEL İŞLETME. Dr. Öğr.Üyesi Lokman KANTAR GENEL İŞLETME Dr. Öğr.Üyesi Lokman KANTAR 18.12.2018 1 MUHASEBE YÖNETİMİ Girişimcilerin veya yöneticilerin aldığı kararlar doğrultusunda gerçekleştirilen faaliyetler sonucu, işletmenin sahip olduğu varlıklarla

Detaylı

ISL 108 GENEL MUHASEBE

ISL 108 GENEL MUHASEBE 10. HAFTA ISL 108 GENEL MUHASEBE 7. Maliyet Hesapları Doç. Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr 2 Tekdüzen hesap planının 7 nci hesap sınıfını Maliyet Hesap sınıfı oluşturmaktadır. Muhasebe

Detaylı

VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA

VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA (BIP116) Yazar: Doç.Dr.İ.Hakkı.Cedimoğlu SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir.

Detaylı

ISL 108 GENEL MUHASEBE

ISL 108 GENEL MUHASEBE 10. HAFTA ISL 108 GENEL MUHASEBE 7. Maliyet Hesapları Yrd.Doç. Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr 2 Tekdüzen hesap planının 7 nci hesap sınıfını Maliyet Hesap sınıfı oluşturmaktadır. Muhasebe

Detaylı

TEKP 409 TEKSTİL TERBİYESİNDE ÜRETİM VE MALİYET HESAPLARI

TEKP 409 TEKSTİL TERBİYESİNDE ÜRETİM VE MALİYET HESAPLARI T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2017-2018 Öğretim Yılı Güz Dönemi TEKP 409 TEKSTİL TERBİYESİNDE ÜRETİM VE MALİYET HESAPLARI Seçmeli Lisans Dersi (2 0 2) Erciyes Üniversitesi Tekstil

Detaylı

EIS526-H02-1 GİRİŞİMCİLİK (EIS526) Yazar: Doç.Dr. Serkan BAYRAKTAR

EIS526-H02-1 GİRİŞİMCİLİK (EIS526) Yazar: Doç.Dr. Serkan BAYRAKTAR GİRİŞİMCİLİK (EIS526) Yazar: Doç.Dr. Serkan BAYRAKTAR SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine

Detaylı

6. GELİR TABLOSU HESAPLARI İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin brüt satışları, satış-indirimleri satışların maliyeti, faaliyet giderleri, diğer

6. GELİR TABLOSU HESAPLARI İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin brüt satışları, satış-indirimleri satışların maliyeti, faaliyet giderleri, diğer 6. GELİR TABLOSU HESAPLARI İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin brüt satışları, satışindirimleri satışların maliyeti, faaliyet giderleri, diğer faaliyetlerden gelir ve kârlar, diğer faaliyetlerden gider

Detaylı

Mühendislik Ekonomisi. Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU

Mühendislik Ekonomisi. Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU Mühendislik Ekonomisi Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU Ders Bilgileri Dersin Koordinatörü Dersi Verenler Dersin Amacı Ön Yeterlilikler Dersin Amacı Dersin Öğrenme Çıktıları Ders Akışı Değerlendirme Sistemi Ders

Detaylı

Satın alınan emtianın maliyetini oluşturan hususlar Vergi Usul Kanunu nun ilgili maddeleri ve tebliğleriyle açıklamaya çalışacağız.

Satın alınan emtianın maliyetini oluşturan hususlar Vergi Usul Kanunu nun ilgili maddeleri ve tebliğleriyle açıklamaya çalışacağız. VERGİ USUL KANUNU AÇISINDAN KREDİ FAİZİ VE KUR FARKLARININ EMTİA VE GAYRIMENKULLERİN MALİYETİNİN BELİRLENMESİ ESNASINDA DEĞERLENDİRİLMESİ H. Enes KOÇ SMMM - Denetçi Doktora Öğrencisi 1.GİRİŞ Makalemizin

Detaylı

3) I- Yapılan işle ilgili katlanılan sözleşme maliyetlerinin öngörülen toplam inşaat maliyetlerine

3) I- Yapılan işle ilgili katlanılan sözleşme maliyetlerinin öngörülen toplam inşaat maliyetlerine 1) Bir inşaat taahhüt işletmesi, taahhüt etmiş olduğu bina inşaatında çalıştırdığı iş makineleri için aldığı yakıtlara 500TL+KDV tutarında ödemede bulunmuştur. Ödemede yakıt bedeli 7/A sisteminde, hangi

Detaylı

YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARMA İŞLERİNE İLİŞKİN MUHASEBE İŞLEMLERİ

YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARMA İŞLERİNE İLİŞKİN MUHASEBE İŞLEMLERİ YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARMA İŞLERİNE İLİŞKİN MUHASEBE İŞLEMLERİ İsmail PAMUK-Yeminli Mali Müşavir 1-Giriş Vergi hukukumuzda inşaat işleri; yıllara yaygın inşaatlar ve özel inşaatlar olarak ikili sınıflandırmaya

Detaylı

MALİYET YÖNETİMİ 07071060 FURKAN AKKAYA 09071007 MİHRİBAN TOPRAK

MALİYET YÖNETİMİ 07071060 FURKAN AKKAYA 09071007 MİHRİBAN TOPRAK MALİYET YÖNETİMİ 07071060 FURKAN AKKAYA 09071007 MİHRİBAN TOPRAK Üretimi gerçekleştirmek için yapılan girdilerin parasal toplamıdır. Maliyet kavramı, genel olarak, belirli bir amaca ulaşmak için katlanılan

Detaylı

Elbistan Meslek Yüksek Okulu Bahar Yarıyılı

Elbistan Meslek Yüksek Okulu Bahar Yarıyılı Elbistan Meslek Yüksek Okulu 2012 2013 Bahar Yarıyılı 27 Mar. 2013 Öğr. Gör. Murat KEÇECİOĞLU Temel Mali Tablolar GELİR TABLOSU : Bir işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği gelirleri ve bu geliri elde

Detaylı

Muhasebe ve Ürün Fiyatlandırma

Muhasebe ve Ürün Fiyatlandırma Muhasebe ve Ürün Fiyatlandırma İçindekiler - Muhasebede Uzmanlık Alanları - Satış Fiyatı Tespitinde Maliyetlerin Kullanılması - Satış Fiyatı Tespit Yöntemleri 1) Üretim Maliyetine Dayanan Satış Fiyatı

Detaylı

TMS 7 NAKİT AKIŞ TABLOLARI

TMS 7 NAKİT AKIŞ TABLOLARI TMS 7 NAKİT AKIŞ TABLOLARI M. Vefa TOROSLU Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Mayıs 2009 Tanım Nakit akış tablosu, bir faaliyet dönemi içerisinde işletmede ortaya çıkan nakit akımlarını; işletme faaliyetlerine,

Detaylı

MALİYET MUHASEBESİ. PROF. DR. MİKAİL EROL Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

MALİYET MUHASEBESİ. PROF. DR. MİKAİL EROL Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi MALİYET MUHASEBESİ PROF. DR. MİKAİL EROL Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi DOÇ. DR. METİN ATMACA Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi DOÇ. DR. SERKAN TERZİ Çankırı Karatekin Üniversitesi ii Maliyet Muhasebesi

Detaylı

TEKP 409 TEKSTİL TERBİYESİNDE ÜRETİM VE MALİYET HESAPLARI

TEKP 409 TEKSTİL TERBİYESİNDE ÜRETİM VE MALİYET HESAPLARI T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2017-2018 Öğretim Yılı Güz Dönemi TEKP 409 TEKSTİL TERBİYESİNDE ÜRETİM VE MALİYET HESAPLARI Seçmeli Lisans Dersi (2 0 2) Yrd. Doç. Dr. İlhan ÖZEN Erciyes

Detaylı

GAYRİMENKUL DEĞERLEME UZMANLIĞI LİSANSLAMA SINAVI İKİNCİ OTURUM

GAYRİMENKUL DEĞERLEME UZMANLIĞI LİSANSLAMA SINAVI İKİNCİ OTURUM S P K GAYRİMENKUL DEĞERLEME UZMANLIĞI LİSANSLAMA SINAVI İKİNCİ OTURUM GENEL AÇIKLAMA Bu soru kitapçığındaki testler şunlardır: Modül Adı Soru Sayısı 1015 İnşaat ve Gayrimenkul Muhasebesi 25 Bu kitapçıkta

Detaylı

İlişkili taraf tanımı ile bu standardın kapsamının ayrıntıları için UMS 24 standardına bakınız.

İlişkili taraf tanımı ile bu standardın kapsamının ayrıntıları için UMS 24 standardına bakınız. UMS 24 Standarda (standardın ilgili paragraflarına referans verilmiştir) İlişkili Taraflar İle İlgili Açıklamalar Kontrol listesinin bu kısmı ilişkili taraflar ve söz konusu taraflarla olan işlemlerin

Detaylı

TEK DÜZEN HESAP PLANI ÇERÇEVESİNDE İMALAT MUHASEBESİ VE KOBİLERDE UYGULAMADA GÖZLENEN SORUNLAR

TEK DÜZEN HESAP PLANI ÇERÇEVESİNDE İMALAT MUHASEBESİ VE KOBİLERDE UYGULAMADA GÖZLENEN SORUNLAR TEK DÜZEN HESAP PLANI ÇERÇEVESİNDE İMALAT MUHASEBESİ VE KOBİLERDE UYGULAMADA GÖZLENEN SORUNLAR 1. GİRİŞ 213 Sayılı V.U.K nun 3.maddesinde; İktisadi, ticari ve teknik icaplara uymayan veya olayın özelliğine

Detaylı

- Bu uygulamada yardımcı defterlerde izlenecek Gider Çeşitleri 0-9 sayılı hesaplarda, Gider Yerleri ise sayılı hesaplarda gösterildiği gibidir.

- Bu uygulamada yardımcı defterlerde izlenecek Gider Çeşitleri 0-9 sayılı hesaplarda, Gider Yerleri ise sayılı hesaplarda gösterildiği gibidir. 7 MALİYET HESAPLARI Maliyet hesapları, mal ve hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesaplardır. Bu bölümde

Detaylı

TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ

TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ KISA ÖZET KOLAYAOF DİKKAT Burada ilk 4 sayfa gösterilmektedir. Özetin tamamı için sipariş veriniz www.kolayaof.com 2 Kolayaof.com 0 362 2338723 Sayfa 2 İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE- TEDARİK

Detaylı

ISL 303 FİNANSAL YÖNETİM I

ISL 303 FİNANSAL YÖNETİM I 7. HAFTA ISL 303 FİNANSAL YÖNETİM I Finansal Planlama ve Finansal Planlama Araçları Doç. Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma

Detaylı

VARLIK HESAPLARI: DÖNEN VARLIKLAR

VARLIK HESAPLARI: DÖNEN VARLIKLAR 3. Hafta Ders İçeriği VARLIK HESAPLARI: DÖNEN VARLIKLAR 15 Stoklar Grubu 150 İlk Madde ve Malzeme 151 Yarı Mamuller Üretim 152 Mamuller 153 Ticari Mallar 157 Diğer Stoklar 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı

Detaylı

Bölüm 4. İşletme Analizi, İşletmenin içinde bulunduğu mevcut durumu, sahip olduğu varlıkları ve yetenekleri belirleme sürecidir.

Bölüm 4. İşletme Analizi, İşletmenin içinde bulunduğu mevcut durumu, sahip olduğu varlıkları ve yetenekleri belirleme sürecidir. Bölüm 4 İşletme Analizi İşletme Analizi, İşletmenin içinde bulunduğu mevcut durumu, sahip olduğu varlıkları ve yetenekleri belirleme sürecidir. İşletmenin ne durumda olduğu ve nelere sahip olduğu bu analizde

Detaylı

ORAN ANALİZİ 8. VE 9. HAFTA

ORAN ANALİZİ 8. VE 9. HAFTA ORAN ANALİZİ 8. VE 9. HAFTA Genel Olarak Oran Analizi p Oran analizi tekniğinin amacı, finansal tablo kalemlerinin aralarındaki anlamlı ve yararlı ilişkilerden yola çıkarak bir işletmenin cari finansal

Detaylı

ARGE HİBE DESTEKLERİ 1.- 5746 SAYILI KANUN KAPSAMINDA YAPILAN AR-GE HARCAMALARINA İLİŞKİN HİBE DESTEKLERİNİN TABİ TUTULACAĞI İŞLEMLER

ARGE HİBE DESTEKLERİ 1.- 5746 SAYILI KANUN KAPSAMINDA YAPILAN AR-GE HARCAMALARINA İLİŞKİN HİBE DESTEKLERİNİN TABİ TUTULACAĞI İŞLEMLER 1 Ankara,01/02/2013 ARGE HİBE DESTEKLERİ 1.- 5746 SAYILI KANUN KAPSAMINDA YAPILAN AR-GE HARCAMALARINA İLİŞKİN HİBE DESTEKLERİNİN TABİ TUTULACAĞI İŞLEMLER 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin

Detaylı

KAPASİTE PLANLAMASI ve ÖLÇME KRİTERLERİ

KAPASİTE PLANLAMASI ve ÖLÇME KRİTERLERİ KAPASİTE PLANLAMASI ve ÖLÇME KRİTERLERİ Kuruluş yeri belirlenen bir üretim biriminin üretim miktarı açısından hangi büyüklükte veya kapasitede olması gerektiği işletme literatüründe kapasite planlaması

Detaylı

VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA

VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA (BIP116) Yazar: Doç.Dr.İ.Hakkı.Cedimoğlu SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir.

Detaylı

Önemli Not unuz varsa, buraya yazınız. Versiyon: [Gün Ay Yıl] [İletişim Bilgileri]

Önemli Not unuz varsa, buraya yazınız. Versiyon: [Gün Ay Yıl] [İletişim Bilgileri] İş Planı ÖNEMLİ NOT Önemli Not unuz varsa, buraya yazınız. Versiyon: [Gün Ay Yıl] [İletişim Bilgileri] Firma Bilgileri Firma İsmi İlgili Kişi / Pozisyonu İş Adresi Telefon / Faks Numaraları E-Posta / Web

Detaylı

SKY213 SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYET MUHASEBESİ Öğr. Gör. Pınar DOĞANAY PAYZİNER

SKY213 SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYET MUHASEBESİ Öğr. Gör. Pınar DOĞANAY PAYZİNER SKY 213 SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYET Derste Kullanılacak Kaynaklar İsmail Ağırbaş, Sağlık Kurumlarında Finansal Yönetim ve Maliyet Analizi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2014. Kamil Büyükmirza, Maliyet ve Yönetim

Detaylı

11. HAFTA MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ. Başabaş Analiz Yöntemi. Yrd. Doç. Dr. Tahir AKGÜL

11. HAFTA MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ. Başabaş Analiz Yöntemi. Yrd. Doç. Dr. Tahir AKGÜL 11. HAFTA MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ Yrd. Doç. Dr. Tahir AKGÜL Başabaş Analiz Yöntemi BAŞA-BAŞ NOKTASI ANALİZİ Başa-baş noktası, üretim miktarı, maliyet akışları ve satış gelirleri arasındaki ilişkilere dayanarak,

Detaylı

Bölüm 10.Tarım İşletmelerinde Performans Analizi

Bölüm 10.Tarım İşletmelerinde Performans Analizi Bölüm 10.Tarım İşletmelerinde Performans Analizi İşletme Analizinin Amacı ve Kapsamı Envanter Değerleme Amortisman Gayrisafi (Brüt) Üretim Değeri İşletme Masrafları Brüt Kar Kar ve Zarar Hesabı Gelirlere

Detaylı

Finansal (Mali) Tablolar Analizi. Genel Bilgiler Öğr. Gör. Ebubekir DOĞAN

Finansal (Mali) Tablolar Analizi. Genel Bilgiler Öğr. Gör. Ebubekir DOĞAN Finansal (Mali) Tablolar Analizi Genel Bilgiler Öğr. Gör. Ebubekir DOĞAN 1 Mali Tablolar Muhasebe sisteminin üretmiş olduğu muhasebe bilgileri İşletme içi ( Sahiplerine, ortaklarına, yöneticilerine ve

Detaylı

BIP116-H14-1 BTP104-H014-1

BIP116-H14-1 BTP104-H014-1 VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA (BIP116) Yazar: Doç.Dr.İ.Hakkı.Cedimoğlu SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir.

Detaylı

İşletmenin Fonksiyonları. İşletmenin Fonksiyonları Finansman Fonksiyonu. Finansman Kavramı. Finansman Kavramı. Finansman İnsan Kaynakları.

İşletmenin Fonksiyonları. İşletmenin Fonksiyonları Finansman Fonksiyonu. Finansman Kavramı. Finansman Kavramı. Finansman İnsan Kaynakları. İşletmenin Fonksiyonları Finansman Fonksiyonu Yrd. Doç.. Dr. M. Volkan TÜRKERT Üretim İşletmenin Fonksiyonları Pazarlama Yönetim Lojistik Finansman İnsan Kaynakları Halkla İlişkiler Muhasebe Ar-Ge 1 2

Detaylı

TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ

TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ Hafta 13 Yrd. Doç. Dr. Semra BORAN Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine uygun olarak

Detaylı

FAALİYETE DAYALI MALİYET SİSTEMİ

FAALİYETE DAYALI MALİYET SİSTEMİ FAALİYETE DAYALI MALİYET SİSTEMİ Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Doktora Programı Yönetim Muhasebesi PROF. DR. Kadir GÜRDAL FDM Maliyetleme (Activity-BasedCosting-ABC)

Detaylı

2014/2.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI İLERİ DÜZEYDE FİNANSAL MUHASEBE 22 Ekim 2014-Çarşamba 18:00

2014/2.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI İLERİ DÜZEYDE FİNANSAL MUHASEBE 22 Ekim 2014-Çarşamba 18:00 2014/2.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI İLERİ DÜZEYDE FİNANSAL MUHASEBE 22 Ekim 2014-Çarşamba 18:00 SORULAR SORU-1 : TMS 7 Nakit Akış Tabloları Standardına göre; nakit akış tablosunun sunumu çerçevesinde,

Detaylı

MALİ ANALİZ TEKNİKLERİ

MALİ ANALİZ TEKNİKLERİ 1 MALİ ANALİZ TEKNİKLERİ Mali analiz, bir işletmenin mali durumunun ve mali yönden gelişmesinin yeterli olup olmadığını belirlemek için, mali tablo kalemlerindeki değişikliklerin, aralarındaki ilişkilerin,

Detaylı

Tek Düzen Hesap Planı, Muhasebe Hesap Kodları 1. DÖNEN VARLIKLAR 10. Hazır Değerler 100. Kasa 101. Alınan Çekler 102. Bankalar 103.

Tek Düzen Hesap Planı, Muhasebe Hesap Kodları 1. DÖNEN VARLIKLAR 10. Hazır Değerler 100. Kasa 101. Alınan Çekler 102. Bankalar 103. Tek Düzen Hesap Planı, Muhasebe Hesap Kodları 1. DÖNEN VARLIKLAR 10. Hazır Değerler 100. Kasa 101. Alınan Çekler 102. Bankalar 103. Verilen Çekler Ve Ödeme Emirleri(-) 108. Diğer Hazır Değerler 11. Menkul

Detaylı

GENEL MUHASEBE I - II

GENEL MUHASEBE I - II Editörler Yrd.Doç.Dr. İlkay E. Erturan & Dr. Hacı Arif Tunçez GENEL MUHASEBE I - II Yazarlar Yrd.Doç.Dr. Hakan Seldüz Dr. Güler FerhanUyar Ahmet Çayırçimen Ayhan Güven Dilek Türk Emre Akbulut Engin Yurdasever

Detaylı

Muhasebe I 1. M UHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI 2. G ENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE İLKELERİ

Muhasebe I 1. M UHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI 2. G ENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE İLKELERİ Muhasebe I 1. M UHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI 2. G ENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE İLKELERİ Muhasebenin Temel Kavramları Mali tabloların güvenilir bilgiler sunabilmeleri ve gerçeği yansıtabilmeleri hazırlama

Detaylı

BÖLÜM 1 TEMEL KAVRAMLAR...III

BÖLÜM 1 TEMEL KAVRAMLAR...III İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 TEMEL KAVRAMLAR...III 1.1. MUHASEBENİN TANIMI... 1 1.2. MUHASEBENİN KURAMSAL YAPISI... 4 1.3. MUHASEBE UYGULAMASINI ZORUNLU KILAN NEDENLER... 5 1.3.1. Yasal Nedenler... 5 1.3.2. İlgili

Detaylı

İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ... XVII BİRİNCİ BÖLÜM MUHASEBE

İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ... XVII BİRİNCİ BÖLÜM MUHASEBE İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ... XVII BİRİNCİ BÖLÜM MUHASEBE 1.1. Muhasebenin Sorumluluk Alanı...3 1.2. Muhasebenin Ülke ve Dünya Ekonomisindeki Yeri...4 1.3. Muhasebe Verilerinin İlgi Çevreleri...7 1.4. Muhasebenin

Detaylı

1. Bir işletme kendi adına inşaat yapması. 7. TMS 16 Maddi duran varlıklar standardına

1. Bir işletme kendi adına inşaat yapması. 7. TMS 16 Maddi duran varlıklar standardına 1. Bir işletme kendi adına inşaat yapması durumunda söz konusu gayrimenkulün tamamlanması için yaptığı tüm harcamalar inşaat tamamlandığında hangi hesabın alacağına yazılır? A) Binalar B) Yer altı ve yer

Detaylı

ISL 108 GENEL MUHASEBE

ISL 108 GENEL MUHASEBE 12. HAFTA ISL 108 GENEL MUHASEBE Gider Hesapları (61, 62, 63, Hesap Sınıfları) Yrd.Doç. Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr I. Giriş Gelir tablosu, hesaplarına sonuç hesapları da denilmektedir.

Detaylı

Finans Yönetimi İçin Bilgi Sistemi Tasarımı

Finans Yönetimi İçin Bilgi Sistemi Tasarımı Finans Yönetimi İçin Bilgi Sistemi Tasarımı Finans ve Muhasebe Kavramları Finans, kişilerin veya kurumların maddi gelir elde etmeleri, yatırım yapmaları ve zaman içinde bu yatırımları değerlendirmeleriyle

Detaylı

Ar-Ge Destekleri. Bilgi Dokümanı SAN-TEZ PROGRAMI TÜBİTAK TEYDEB DESTEK PROGRAMLARI. Huriser BALCI Ar-Ge Koordinatörü

Ar-Ge Destekleri. Bilgi Dokümanı SAN-TEZ PROGRAMI TÜBİTAK TEYDEB DESTEK PROGRAMLARI. Huriser BALCI Ar-Ge Koordinatörü Ar-Ge Destekleri Bilgi Dokümanı SAN-TEZ PROGRAMI TÜBİTAK TEYDEB DESTEK PROGRAMLARI Huriser BALCI Ar-Ge Koordinatörü BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI SAN-TEZ PROGRAMI DESTEK ORANI : Bakanlık tarafından

Detaylı

MAKROEKONOMİK ANALİZİN ALTYAPISI: TEMEL MAKROEKONOMİK İLİŞKİLER

MAKROEKONOMİK ANALİZİN ALTYAPISI: TEMEL MAKROEKONOMİK İLİŞKİLER MAKROEKONOMİK ANALİZİN ALTYAPISI: TEMEL MAKROEKONOMİK İLİŞKİLER Bu ünite tamamlandığında; o Ekonomik karar birimlerini ve faaliyetlerini ortaya koyabileceğiz o Ekonomik faaliyetlerin bileşenlerini sıralayabileceğiz

Detaylı

Sağlık Hizmetlerinde Maliyet

Sağlık Hizmetlerinde Maliyet Sağlık Hizmetlerinde Maliyet Sağlık İşletmelerinde Maliyet Sağlık işletmelerinde maliyetleri oluşturan faktörlerin bilinmesi ve bütçedeki yeri Artan maliyetlerin kontrol altına alınması Üretimin/kaynakların

Detaylı

Tebliğ. İlişkili Taraf Açıklamalarına İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 24) Hakkında Tebliğ Sıra No: 17

Tebliğ. İlişkili Taraf Açıklamalarına İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 24) Hakkında Tebliğ Sıra No: 17 Tebliğ Türkiye Muhasebe Standartları Kurulundan: İlişkili Taraf Açıklamalarına İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 24) Hakkında Tebliğ Sıra No: 17 Amaç Madde 1- Bu Tebliğin amacı; ilişkili taraf açıklamalarına

Detaylı

ISL 418 FİNANSAL VAKALAR ANALİZİ

ISL 418 FİNANSAL VAKALAR ANALİZİ 4. HAFTA ISL 418 FİNANSAL VAKALAR ANALİZİ ve Kaldıraç Analizleri Doç. Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr Kara Geçiş Analizi Başabaş noktası olarak da bilinen kara geçiş noktası analizi işletmelerde

Detaylı

TMS 29 YÜKSEK ENFLASYONLU EKONOMİLERDE FİNANSAL RAPORLAMA. GÜNCELLEMELER ve YÜRÜRLÜK TARİHLERİ

TMS 29 YÜKSEK ENFLASYONLU EKONOMİLERDE FİNANSAL RAPORLAMA. GÜNCELLEMELER ve YÜRÜRLÜK TARİHLERİ TMS 29 YÜKSEK ENFLASYONLU EKONOMİLERDE FİNANSAL RAPORLAMA GÜNCELLEMELER ve YÜRÜRLÜK TARİHLERİ TMS 29 Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama Standardı 31/12/2005 tarihinden sonra başlayan hesap

Detaylı

ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSU

ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSU ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSU Özkaynak nedir? Vergi Usul Kanunu na göre, özkaynak bilançonun aktif toplamı ile borçlar arasındaki fark olup; işletme sahibinin ya da ortakların işletmeye koymuş olduğu varlığı

Detaylı

GENEL MUHASEBE. KVYK-Mali Borçlar. Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

GENEL MUHASEBE. KVYK-Mali Borçlar. Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi GENEL MUHASEBE KVYK-Mali Borçlar Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi KAYNAK KAVRAMI Kaynaklar, işletme varlıklarının hangi yollarla sağlandığını göstermektedir. Varlıklar,

Detaylı

İşletmelerde Maliyet Kavramları Hayatın nimetlerinin değerini bize öğreten ancak hayatın zahmetleridir.

İşletmelerde Maliyet Kavramları Hayatın nimetlerinin değerini bize öğreten ancak hayatın zahmetleridir. 4. Hafta Her nimetin bir gamı vardır. (Mevlana Celaleddin-i Rumi) İşletmelerde Maliyet Kavramları Hayatın nimetlerinin değerini bize öğreten ancak hayatın zahmetleridir. (Johann Wolfgang von Goethe) Maliyet,

Detaylı

AR-GE VE TASARIM İNDİRİMİNE KONU HARCAMA KALEMLERİ GENİŞLETİLDİ

AR-GE VE TASARIM İNDİRİMİNE KONU HARCAMA KALEMLERİ GENİŞLETİLDİ 10.03.2017/39-1 AR-GE VE TASARIM İNDİRİMİNE KONU HARCAMA KALEMLERİ GENİŞLETİLDİ ÖZET : 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Genel Tebliği (Seri No:

Detaylı

1. İŞLETMELERDE KAYNAK BULMANIN ÖNEM NEMİ VE KAYNAK SAĞLAMA SİSTEM STEMİ OLARAK FİNANSMAN 1.1. İşletmelerde Kaynak Bulmanın Önemi ve Likidite Kavramı Bütün işletmeler amaçlarını gerçekleştirmek için temel

Detaylı

1. Muhasebe İle İlgili Genel Bilgiler 1.1. Muhasebe Kavramı ve Tanımı. MUHASEBE İLE İLGİLE GENEL BİLGİLER Öğr. Gör. Şenol DOĞAN GENEL BİLGİLER

1. Muhasebe İle İlgili Genel Bilgiler 1.1. Muhasebe Kavramı ve Tanımı. MUHASEBE İLE İLGİLE GENEL BİLGİLER Öğr. Gör. Şenol DOĞAN GENEL BİLGİLER MUHASEBE İLE İLGİLE Öğr. Gör. Şenol DOĞAN Muhasebe, işletmeyle ilgili mali nitelikli olayları tespit eden, tasnif eden, kayıt eden, raporlayan ve yorumlayan bilim dalıdır. Tanımın unsurlarını şu şekilde

Detaylı

Sporda Tesislerin Planlanması ve İşletmeciliği

Sporda Tesislerin Planlanması ve İşletmeciliği Sporda Tesislerin Planlanması ve İşletmeciliği 5.Ders Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER 1 Spor Tesis İşletmelerinde Yönetim Süreci Bir süreç olarak yönetim, yapılacak işleri belirleme ve planlama, organizasyon, yöneltme,

Detaylı

ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1

ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1 ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan

Detaylı

4) Aşağıdakilerden hangisi Muhasebenin Temel Kavramlarından biri değildir?

4) Aşağıdakilerden hangisi Muhasebenin Temel Kavramlarından biri değildir? 1) Aşağıdakilerden hangisi muhasebenin temel fonksiyonlarından biri değildir? A) Kaydetme B) Sınıflandırma C) Özetleme D) Kontrol E) Yorumlama 2) Aşağıdakilerden hangisi gelir tablosu düzenlemesi ile ilgili

Detaylı

MUHASEBE ve FİNANS FONKSİYONU

MUHASEBE ve FİNANS FONKSİYONU MUHASEBE ve FİNANS FONKSİYONU Muhasebe ve Finans Fonksiyonları Arasındaki İlişki Muhasebe, işletmelerdeki mali nitelikli tüm işlemlerin sistemli olarak kaydını, sınıflandırmasını ve rapor edilmesini ele

Detaylı

Herhangi bir hesabın borç veya alacak tarafına ilk kez kayıt yapılması, ilgili hesabın açılması anlamındadır.

Herhangi bir hesabın borç veya alacak tarafına ilk kez kayıt yapılması, ilgili hesabın açılması anlamındadır. Ünite 3: Hesap: Hesap, farklı işlemlerin sınışandırılarak zaman içerisinde azalma ve artışların izlendiği çizelgedir. Hesapların Nitelikleri: Finansal tablolar, karar alıcılara aşağıdaki unsurlara ilişkin

Detaylı

İşletmenin temel özellikleri

İşletmenin temel özellikleri 5. Hafta İşletmenin Tanımı İşletme, üretim faktörlerini planlı ve sistematik bir biçimde bir araya getirerek mal ya da hizmet üretmek amacı güden üretim birimine denir. İşletmelerin temel özellikleri ve

Detaylı

DEĞERLEME ĠġLEMLERĠNE ĠLĠġKĠN ÖZET TABLO

DEĞERLEME ĠġLEMLERĠNE ĠLĠġKĠN ÖZET TABLO DEĞERLEME ĠġLEMLERĠNE ĠLĠġKĠN ÖZET TABLO İşletmelere dahil iktisadi kıymetlerin kayda alınması ve değerlenmesine ilişkin bilgiler aşağıda tablo halinde özet olarak yer almaktadır. Söz konusu tablo VUK

Detaylı

FACTORING. M. Vefa TOROSLU

FACTORING. M. Vefa TOROSLU FACTORING M. Vefa TOROSLU Factoring in Tanımı Factoring, vadeli satış yapan firmaların her türlü mal ve hizmet satışından doğan alacak haklarını factor adı verilen finansal kuruluşlara satmak suretiyle

Detaylı

MALİYET MUHASEBESİ ÇIKMIŞ SORULAR ÇÖZÜMLÜ CEVAPLAR 02.11.2013

MALİYET MUHASEBESİ ÇIKMIŞ SORULAR ÇÖZÜMLÜ CEVAPLAR 02.11.2013 MALİYET MUHASEBESİ ÇIKMIŞ SORULAR ÇÖZÜMLÜ CEVAPLAR 02.11.2013 16. ECE İşletmesi nin Mart ayına ilişkin bazı finansal bilgileri şöyledir: Türk Lirası Dönembaşı Yarı Mamul Maliyeti : 42.000 Dönembaşı Mamul

Detaylı

MALİYET MUHASEBESİNİN TANİMI VE AMAÇLARI

MALİYET MUHASEBESİNİN TANİMI VE AMAÇLARI MALİYET MUHASEBESİNE GİRİŞ MALİYET MUHASEBESİNİN TANİMI VE AMAÇLARI Maliyet muhasebesi, üretilen mal (mamul) veya hizmetlerin maliyetini oluşturan maliyet türlerinin, oluştuğu yerler ve ilgili oldukları

Detaylı