CENART DERS NOTLARI twitter.com/#!/cenarthukuk ---İÇİNDEKİLER

Transkript

1 CENART 1 ---İÇİNDEKİLER 1- Prim Matrahının Hesaplanması Prim Matrahına Dahil Edilemeyecek Kazançlar Sigortalının Günlük Kazancının Belirlenmesi Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Kurumca Resen Düzenlenmesi ve Primlerin Resen Hesaplanması Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Kuruma Verilmemesinin Yaptırımı: İdari Para Cezası Sigortalı Hizmetlerin (Sigortalılığın) Tespiti 29 Sayfa 1

2 CENART Sosyal Güvenlik Hukuku Prim Matrahının Hesaplanması: 5510 Sayılı Kanunda hangi tür kazançların prim hesabında dikkate alınıp alınmayacağı ayrıntılı biçimde düzenlenmiştir. Daha önce prim oranlarından da bahsetmiştik kısa vadeli sigorta kolları primi ve uzun vadeli sigorta kolları primlerinden bahsetmiştik. İşte bunları neyin üzerinden keseceğiz bunlar incelenecek. Yani kişiye ücret veriyoruz fazla ücret, yıllık izin, ikramiye vs. birçok şey veriyoruz. Bunların hangilerinde prim kesiliyor hangilerinde kesilmiyor bunları inceleyeceğiz. Primlerin Hesabına Esas Alınacak Kazançlar: - İş sözleşmesine göre çalışan sigortalıların (md. 4/a) bakımından prim matrahına dahil edilecek kazançlar; Sigortalının o ay içinde hak ettiği ücretler. O ay içerisinde hak ettiği ücretler derken ücretin ödenmiş Sayfa 2

3 CENART 3 olması gerekmiyor kendisine, ben bu ay çalıştım ay sonu geldi ve parayı hak ettim. Burada paranın ödenmiş olup olmaması önem arz etmez. Ücretler bakımından prim matrahına dahil edilmesi için hak edilmiş olması yeterlidir. Ücret olarak nitelendirilen ödemeler vardır; gece zammı, makam tazminatı, iş riski zammı, meslek tazminatı gibi. Bunlar ücret niteliğinde olan ödemelerdir ve bunlardan da prim kesiliyor. Ücret niteliğinde olmayan diğer ödemelerden ise prim kesilmez mesela kasa tazminatından prim kesilmez çünkü ücret niteliğinde değildir. Yıllık ücretli izin ve mazeret izin döneminde ücret ödenmişse bu ödemelerden prim kesiyoruz dolayısıyla bunlar prim esas kazancının matrahı hesabında dikkate alınıyor. Kıdem tazminatı, iş güvencesi tazminatından prim kesilmez genel olarak tazminatlardan prim kesilmez, ancak biraz önce ücret niteliğinde olup da adı tazminat diye geçenler istisnadır. Genel olarak tazminatlardan ücret olmadıkları için prim kesilmez. Sayfa 3

4 CENART 4 Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan sigortalılara o ay içinde yapılan ödemeler ile özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarlar. Prim ve ikramiyelerin matraha dahil edilebilmesi için o ay içinde yapılan ödemelerin o ay içinde yapılmış olması gerekir. Sigortalıya herhangi bir ücret ödememişiz ve işçi ücretsiz izinde, bunların prim esas kazancını hesaplamamız için ücretinin ödenmiş olması lazım. Ücret dışında bir ödeme yapmışsak prim esas kazancını çalışma olmadığı için hesap yapılamıyor. Ücret dışında çalışmadığı halde ödenmesi gereken bir ikramiye vardır. Ancak o ay işçi hiç çalışmamış ve ücret ödenmemişse matrahı hesaplamıyoruz. O ay içinde ödenen varsa gelecek ayki çalışmaya başladığı ayki matraha dahil ediyoruz. Kişi çalışmadı ücretsiz izinde o ayki prim esas kazancına dahil edilecek ücret şeklinde değil de ücret dışında bir ödeme varsa onu bir dahaki ayda çalışmaya başladığı zamanki matraha dahil ediyoruz. Özel sağlık ve bireysel Sayfa 4

5 CENART 5 emeklilik sisteminde yapılan ödemelerde ödemenin yapıldığı ayın matrahına dahil edilir. Ayni yardım karşılığı ödeme yapılmışsa bundan prim kesilir. Ayni demek mal demek mesela kömür olarak ya da takım elbise olarak değil de para olarak verilmişse yani takım elbise almak için para verilmişse burada prim kesilir. Ancak direk aynı yardım olarak kömür ya da takım elbise verilmişse bunlardan prim kesilmez. Prim esas kazanç alt sınır ve üst sınırına kısaca değinecek olursak; prime esas kazancın alt sınırı 16 yaşın altı ve üstü için ayrı bir asgari ücret vardır bunlar alt sınırdır. Üst sınır ise bunun 6,5 katıdır. Yapılan ödemelerde üst sınırın aşılması halinde tutarlar gelecek aylarda prime esas kazancın altında kalınmışsa onun üzerine eklenir ta ki tekrar kazanç aşılana kadar. En fazla 2 ayda sınırın aşılması halinde ekleme yapılabilir. Daha sonraki aylarda bu yapılamaz. Önceden bu 12 aydı ancak daha sonra 2 aya düşürüldü. Sayfa 5

6 CENART 6 İdare ve yargı mercileri tarafından verilen karar uyarınca sigortalılara yapılan ödemeler (bunlar ücret, fazla mesai, prim, ikramiye niteliğindeki ödemelerdir. Diğer şartlardan ayrılan tek noktaları idare veya yargı mercilerine verilmiş kararlardan kaynaklanmış olmalarıdır.) Hak edilmiş olması yetmez ödenmiş olması lazım ki ödendiği ayın matrahına dahil edebilelim. Toplu iş sözleşmesi hükümleri uyarınca verilecek ücret zamları. Toplu iş sözleşmesi sona eriyor, yeni bir toplu iş sözleşmesi yapılana kadar 5-6 ay geçiyor. Yürürlük tarihini eski sözleşmenin bitiş tarihi şeklinde başlatılır. Kanunda diyor ki; toplu iş sözleşmesi sona erdikten sonra yenisi yapılıncaya kadar bir süre geçerse daha sonra yapılan toplu iş sözleşmesinin yürürlük başlangıcı olur. - Bağımsız çalışan sigortalıların (md. 4/b) prim matrahına dahil edilecek kazançlar; Sayfa 6

7 CENART 7 4/b ye göre kendileri prime esas kazancın alt sınırı ve üst sınırı arasında olmak kaydıyla kazançlarını gösterip kendileri belirliyorlar. İşveren 4/b ye göre yanında bir sigortalı çalıştırıyorsa örneğin avukat oldunuz matrahınız 900 ile TL arasında siz belirleyeceksiniz, ama diyor ki yanında bir sigortalı çalıştırıyor ise onun prim matrahından daha düşük bir matrah belirleyemez. Yani avukat normalde asgari ücret olarak alt sınırı belirler, eğer yanında çalıştırdığı adam TL alıyorsa alt sınır budur. Bu yeni kanunla gelen bir düzenlemedir. 4/b bendine göre sigortalı sayılanların sabit bir kazançları bulunmamaktadır. 4/b bendine göre sigortalı sayılanların aylık prime esas kazancı belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırı ile üst sınırı arasında kalmak şartıyla kendileri tarafından belirlenir. Sayfa 7

8 CENART 8 - Devlet memurlarının (md. 4/c) prim matrahına dahil olan kazançlar; 4/c bendi kapsamında sigortalı olanların, prime esas kazançlarının hesabında; aylıklarını personel kanunlarına göre olan sigortalılar için aylık gösterge ve ek gösterge üzerinden ödenen aylık tutarlar, memuriyet taban aylık ve kıdem aylık tutarları, makam temsil ve görev tazminatları prime esas kazanç olarak dikkate alınır. - Sadece sağlık sigortasına tabi olanlar; aile gelir araştırması sonucunda aile içinde kişi başına düşen gelir asgari ücretin üçte birinden az olanların primlerini devlet ödüyor. Gelir tespiti yapılır. Ona göre de primi devlet hazineden öder. Yapılan tespit sonucunda kişi başına düşen gelir asgari ücretin 1/3 ü ve asgari ücret arasındaysa; asgari ücretin 1/3 ü üzerinden prim alınır.kişi başına düşen gelir asgari ücret ile asgari ücretin 2 katı arasında ise; primi asgari ücret üzerinden kesilir. Sayfa 8

9 CENART 9 Eğer gelir tespiti yapılmıyorsa asgari ücretin 2 katından prim alını Prim Matrahına Dahil Edilmeyecek Kazançlar: Tamamen prim matrahına dahil edilmeyecek kazançlar: Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetinde toplu ödeme, ihbar tazminatı, kasa tazminatı, keşif ücreti. Burada sayılanlar sınırlıdır bunların dışındakilerden prim kesilir. Bunlar prim hesabında dikkate alınmayacak kazanç türlerini örnek verici değil, sayılı ve sınırlı biçimde belirtilmiştir. Bu istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur. Kısmen prim matrahına dahil edilmeyecek kazançlar: Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel Sayfa 9

10 CENART 10 emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin %30 unu geçmeyen kısımlar sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak kazançların aylık tutarının tespitinde dikkate alınmaz. Yemekle ilgili olarak sigortalılara yemek parası adı altında yapılan ödemelerin 16 yaşından büyükler için belirlenen günlük asgari ücretin %6 sının, yemek verilecek gün sayısı il çarpılması sonucunda bulunacak miktarı, aylık prime esas kazançların tespitinde dikkate alınmaz. Çocuk zammıyla ilgili olarak sigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla fiilen çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın iki çocuğu geçmemek kaydıyla, çocuk başına her yıl belirlenen aylık asgari ücretin %2 si oranında tutarı, aylık prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmaz. Sigortalılara aile zammı adı altında yapılacak ödemelerin, sigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla fiilen çalışmasının olup olmadığı üzerinde Sayfa 10

11 CENART 11 durulmaksızın, sigortalının eşinin sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmaması ve kurumdan gelir veya aylık almaması durumunda, 16 yaşından büyükler için belirlenen aylık asgari ücretin %10 u oranında tutarı, aylık prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmaz. Sigortalının Günlük Kazancının Belirlenmesi: Günlük kazancın belirlenmesine ilişkin esaslar: Primlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç, sigortalıların bir ay içinde prime esas tutulan kazancın otuzda biridir. Prim ödenecek ayın Şubat veya Aralık aylarından biri olması bu ayların gün sayılarının 28,29 veya 31 gibi değişken olması bir sonuç değiştirmez. Burada temel ilke, o ay içinde alınmış ücret toplamının çalışarak ya da çalışmaksızın ücret alınmış günlerin sayısına bölünmesi şeklindedir. Eğer sigortalı primi ödenecek ayın bütün günlerinde prime esas ücret almışsa, bu durumda günlük kazancı o aydaki toplam kazancın otuzda biridir. Ay kaç gün çekmiş olursa olsun, yine kazanlar toplamı otuza bölünecektir. Mesela günde 1 Sayfa 11

12 CENART 12 saat temizlik işçisi olarak çalışan biri için 30 günde toplam 30 saat çalışmıştır, günlük çalışma saati 7,5 saattir ve 30 u günlük çalışma saatine böldüğümüzde 4 gün çalışmış olur ve 4 günlük prim ödenir. Bu şekilde belirlenir. Günlük kazancın hesabına esas tutulan ay içindeki bazı günlerdeki bazı günlerde çalışmamış veya çalışmadığı günler için ücret almamış sigortalının günlük kazancı, o ay için prime esas tutulan kazancı, ücret aldığı gün sayısına bölünerek hesaplanır. Aynı zamanda birden fazla işveren işinde çalışan sigortalının primlerinin hesaplanması: Sigortalının aynı zamanda birden fazla işverenin işyerinde çalışması günümüzde sıkça rastlanılan bir durumdur. Mesela işçi bir işvereninden TL diğer işvereninden TL alıyor. Bu durum halinde sigortalının her işverenden elde ettiği kazançlar ayrı ayrı hesaplanır yani primler buna göre hesaplanır. Bu ödenen primler ve matrah prime esas kazanç sınırının Sayfa 12

13 CENART 13 üst sınırını aşmışsa kendi payına düşen primlerinin fazlasını sigortalı kurumdan be fazla ödemeler geri istenebilir. Prime esas kazanç alt sınırı ile asgari ücret arasındaki ilişki: Çalışanın yaşına uygun asgari ücret prim esas kazancın alt sınırını oluşturur. Mesela 16 yaşından küçükler için prime esas kazanç alt sınırı 16 yaş için belirlenmiş olan asgari ücret tutarıdır. 16 yaşından büyükler için prime esas kazanç alt sınırı bu yaştakiler için belirlenmiş olan asgari ücrettir. Yani asgari ücrete endekslenmiştir bu durum. Siz yanınızda çalıştırdığınız bir kişiye çalışma süresine bağlı olarak günlük asgari ücretin altında tutar ödeyemezsiniz. Bir kişiye günlükse günlük, saatlikse saatlik asgari ücretini ödemek zorundasınız. Kanun gereğince alınacak prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı, sigortalıların yaşlarına uygun asgari ücretin otuzda Sayfa 13

14 CENART 14 biridir. Dolayısıyla işverenler ödemediği bir ücretin primini ödemek zorunda kalmamaktadır. Ücretsiz olarak çalışan bir kimsenin prime esas kazancı asgari ücrettir. Yani bir kişiye ücretsiz çalışıyor diye asgari ücretin altında prim ödenemez. Aylık prim ve hizmet belgesi, kuruma gönderilmesi ve gönderilmemesinin yaptırımı: İşveren bir ay içinde 4. ve 5. madde tabi çalıştırdığı sigortalılar ile sosyal güvenlik destek primine tabi sigortalıların; ad ve soyadlarını, T.C. kimlik numaralarını; prime esas kazançlarını, prim ödeme gün sayıları, prim tutarını gösteren ve örneği kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenen asıl veya ek aylık prim ve hizmet belgesini 4. maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamındakiler için en geç kurumca belirlenecek günün sonuna kadar, diğer sigortalılar için ise ait olduğu ayı takip eden ayda kurumca belirlenecek günün sonuna kadar kurumca vermekle yükümlüdür. Sayfa 14

15 CENART 15 Kanun, aylık prim hizmet belgesinin verileceği süreyi belirleme konusunda kuruma yetki vermiştir. Kurum bu süreyi, özel nitelikteki işyeri işverenleri için en geç belgenin ilişkin olduğu ayı izleyen ayın 23 ü, resmi nitelikteki işyeri işverenleri için ise en geç belgenin ilişkin olduğu dönemi izleyen takvim ayının 7 si olarak belirlenmiştir. Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, geçici iş ilişkisi süresince kendi işyerinde çalıştırdığı sigortalıya ilişkin olarak aylık prim hizmet belgesinin, aynı süre içinde işverene ait işyerinden kuruma verilmesinden, işveren ile birlikte sorumludur. Aylık prim ve hizmet belgesi, her işyeri için ve sigortalıların tabi oldukları sigorta kolları ve farklı prim oranları dikkate alınarak ayrı ayrı düzenlenir. Sayfa 15

16 CENART 16 Sigortalı çalıştırmayan işverenin bildirim yükümlülüğü: Kanunda belirtilen sürede sigortalı işe giriş bildirgesi ile kuruma bildirmekle yükümlüdür. Kanuna göre, işveren sigortalı çalıştırmadığı takdirde, bu hususu sigortalı çalıştırmaya son verdiği tarihten itibaren 15 gün içinde kuruma bildirmekle yükümlüdür. İşyerinde sigortalı çalıştırmaya ara verdiğini sigortalıyı çalıştırmaya son verdiği tarihten itibaren 15 gün içinde yazılı olarak bildiren işverenin her ay ayrıca sigortalı çalıştırmadığına ve ücret ödemediğine ilişkin bir bildirimde bulunmaması gerekmemektedir. Ay içinde 30 günden az çalıştırılan sigortalılarla ilgili bildirim yükümlülüğü: Ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların, otuz günden az çalıştıklarını ispatlayan belgelerin işverence ilgili aya ait aylık prim ve hizmet belgesine eklenmesi şarttır. Kurumca belirlenen işyerlerinde bu şart aranmaz. Sayfa 16

17 CENART 17 Kanunda bazı işverenleri otuz günden az çalışmayı ispatlayan belgelerin aylık prim ve hizmet belgesine eklenmesi yükümlülüğünün istisnaları vardır. Bu istisnalar; genel bütçeye dahil daireler, özel bütçeli daireler, döner sermayelerin, fonların, belediyelerin, il özel idarelerinde bu istisnalar söz konusudur. * * * Sayfa 17

18 CENART Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Kurumca Resen Düzenlenmesi ve Primlerin Resen Hesaplanması: Aylık prim belgesini biz özel sektörde gelecek ayın 23 ünde, kamu sektöründe ise gelecek ayın 7 sine kadar verilemelidir. Bu şekilde vermeniz gerekirken siz bu belgeyi vermemişseniz bu durumda bazı hallerde kurum şikayet üzerine veya kendi denetimi sonucunda sigortalı çalıştığını tespit ediyor, sonra işverene şu belgeleri hazırla ben senin sigortalı çalıştırdığını tespit ettim sen hazırlamazsan ben hazırlarım diyor. SSGSSK madde 86/(7) e göre; kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca, fiilen yapılan denetimler sonucunda veya işyeri kayıtlarından yapılan tespitlerden ya da kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatı gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde veya kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar tarafından düzenlenen belge veya alınan bilgilerden çalıştığı anlaşılan sigortalılara ait olup, bu Kanun uyarınca Sayfa 18

19 CENART 19 Kuruma verilmesi gereken belgelerin yapılan tebligata rağmen 1 ay içinde verilmemesi veya noksan verilmesi halinde, bu belgeler Kurumca resen düzenlenir ve muhteviyatı sigorta primleri Kurumunca tespit edilerek işverene tebliğ edilir. Bu hükümle sigortalı işe giriş bildirgesi ile buna bağlı aylık prim hizmet belgesini kendiliğinden düzenleme ve bu belgelere dayanarak işverenin ödeyeceği sigorta primlerinin miktarını saptama yetkisini vermektedir. Kurumun sigortalı işe giriş belgesi ve aylık prim ve hizmet belgesini resen düzenleyebilmesi için, her şeyden önce anılan belgelerin Kuruma verilmemiş olması veya eksik verilmiş bulunması gerekir. Kurum yaptığı denetimler sonucu fiilen veya işyeri kayıtları ya da kamu kurum ve kuruluşları ile bankalardan elde edilen belge veya bilgilere dayanarak işyerinde sigortalı çalıştırıldığını saptama yetkisine sahiptir. Bu saptama üzerine anılan belgelerin 1 ay içerisinde kuruma verilmesi için işverene tebligat yapılır. Bu süre içinde Sayfa 19

20 CENART 20 gerekli belgelerin verilmemesi halinde kurumun bu belgeleri resen düzenleme yetkisi söz konusu olur. İşveren bu 86. Maddeye göre ya durumu kabul edip 1 ay içerisinde borcu ödeyebilir, ya da o 1 aylık süre içerisinde tespitin yanlış olduğuna dair işveren itiraz edebilir. Kanundaki hükme göre işveren, tebliğ edilen prim borcuna karşı tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ilgili kurum ünitesine itiraz edebilir. İtiraz takibi durdurur. İtirazın reddi halinde, işveren kararın tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içerisinde yetkili iş mahkemesine başvurabilir. Yetkili mahkemeye başvurulması, prim borcunun takip ve tahsilini durdurmaz. Mahkemenin kurum lehine karar vermesi halinde 88. Ve 89. Maddelerin prim borcuna ilişkin hükümleri uygulanır. Sayfa 20

21 CENART 21 Asgari işçilik miktarını resen saptama ve primlerin resen hesaplanması: Mesela bir inşaat yaptırıyorsunuz ve inşaatte 40 kişiyi 30 gün boyunca çalıştırıyorsunuz. Sosyal Güvenlik Kurumu şikayet üzerine ya da resen gidip inceleme yapılıyor. İnşaatin metrekaresi ölçülüyor ve diyor ki sen burada 40 kişi değil asgari olarak 60 kişi çalıştırmalısın. Çalıştırmadığın 20 kişinin primini alıyor. Bir iş ancak belirli sayıda en az bu kadar işçiyle yapılır mantığı vardır. Konu kanunun 85. maddede düzenlenmiştir. Buna göre işverenin, işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirimde bulunduğunun tespiti halinde, işin yürütümü açısından gerekli olan asgari işçilik tutarı; yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar Sayfa 21

22 CENART 22 dikkate alınarak tespit edilir. Söz konusu tespitler kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından yapılır. Asgari işçilik tespit komisyonu: Kuruma yeterli işçilik tutarının bildirilmiş olup olmadığının araştırılmasında, işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik tutarının tespitinde dikkate alınacak asgari işçilik oranlarının saptanması ve asgari işçilik oranlarına vaki itirazların incelenerek karara bağlanması amacıyla kurulan komisyondur. 85. maddenin 9. fıkrasına göre; kurumun denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından devamlı mahiyetteki işyerlerinde yapılan asgari işçilik incelemesi sonucunda tespiti yapılan ve sigortalılara mal edilemeyen fark sigorta primine esas kazanç matrahı üzerinden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve buna bağlı uygulanacak idari para cezalarında, konuya ilişkin raporun kurumun ilgili birimlerine gönderilmesinden Sayfa 22

23 CENART 23 önce işverenler uzlaşma yapılabilir. Uzlaşmaya varılması halinde bu durum tutanakla tespit edilir. Uzlaşılan tutar kesin olup, uzlaşma konusu yapılan tutarlar hakkında işverence dava açılamaz ve hiçbir mercie şikayet ve itirazda bulunulamaz. Ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırılmayan ve ücret ödenmeyen sigortalılarla ilgili bilgi ve belgelerin kuruma verilmemesi: m. 4/1(a) bendinde kapsamındaki sigortalıların otuz günden az çalışmasını ispatlayıcı belgelerin aylık prim ve hizmet belgesinin ekinde kurum verilmesi gerekir. İşverenin bu zorunluluğa uymaması halinde, sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgeler işverenden istenir. Bu bilgi ve belgelerin verilmemesi veya verilen bilgi ve bilgilerin kurumca geçerli sayılmaması halinde, otuz günden az bildirilerin sürelere ait aylık prim ve hizmet belgesi kurumca resen düzenlenir ve muhteviyatı primler tahsil olunur. Sayfa 23

24 CENART 24 İşveren tebliğ edilen bu prim borcuna karşı, bir ay içinde ilgili kurum ünitesine, bunun kararına karşı bir ay içinde yetkili iş mahkemesine başvurma hakkı bulunmaktadır. Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Kuruma Verilmemesinin Yaptırımı: İdari Para Cezası Belgelerin (asıl veya ek) yasal süresi içinde kuruma verilmemesi halinde: Kanuna göre, madde 86 ya göre verilmesi gereken belgeleri, kurumca belirlenen şekilde ve usulde vermeyenler ya da kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler veya belirlenen süre içinde vermeyenlere her bir fiil için idari para cezası uygulanır. Belgenin asıl olması halinde aylık asgari ücretin 2 katını geçmemek kaydıyla belgede kayıtlı sigortalı Sayfa 24

25 CENART 25 sayısı başına, aylık asgari ücretin beşte biri tutarında idari para cezası uygulanır. Belgenin ek olması halinde aylık asgari ücretin 2 karını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin sekizde biri tutarında idari para cezası ödenir. Ek belgenin kurumca resen düzenlenmesi durumunda, aylık asgari ücretin 2 katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanır. Belgenin mahkeme kararı, kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan ve belgelerden, hizmetleri veya kazançları kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği anlaşılan Sayfa 25

26 CENART 26 sigortalılarla ilgili olması halinde, belgenin asıl veya ek nitelikte olmasına bakılmaksızın, aylık asgari ücretin iki katı tutarında iradi para cezası uygulanır. Asıl veya ek aylık prim ve hizmet belgesinin kanunda öngörülen süre içinde kuruma verilmemesi halinde, önceden yazılı ihtar koşuluna bağlı kalınmaksızın idari para cezası uygulanır. İdari para cezası miktarının belirlenmesinde, belgelerin kuruma verilmesi gereken yasal sürenin son gününde yürürlükte bulunan asgari ücret esas alınır. Defter ve belgelerin kuruma ibraz edilmemesi halinde: Kanuna göre kurumca yapılan yazılı ihtara rağmen işyeri, defter, kayıt ve belgelerini ibraz etme yükümlülüğünü zorunlu (mücbir) neden olmaksızın 15 gün içinde tam olarak yerine getirmeyenler hakkında; bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü iseler aylık asgari ücretin on iki katı, diğer defterleri tutmakla yükümlü iseler aylık asgari ücretin altı katı, Sayfa 26

27 CENART 27 defter tutmakla yükümlü değil iseler aylık asgari ücretin üç katı tutarında idari para cezası uygulanır. Defter, kayıt ve belgelerin kuruma ibraz edilmemesi halinde, ceza uygulamasında esas alınacak tarih, kurumca yapılan tebligatta belirtilen sürenin son günüdür. Buna göre, yazılı olarak kurumca istenilecek defter ve belgelerin, tebligattaki 15 günlük süre içerisinde kuruma ibraz edilmemesi halinde, 15. günde geçerli olan aylık asgari ücret esas alınarak ceza miktarı saptanacaktır. Defter ve belgelerin geçersizliği: Defter ve belgeleri kuruma ibraz etmekle birlikte, ibraz edilen defter ve belgelerde kanunda belirtilen usulsüzlüklerin bulunması halinde söz konusu usulsüzlükler için de idare para cezası uygulanır. Kuruma ibraz edilen ancak geçerli sayılmayan defter, kayıt ve belgeler hakkında uygulanacak idari para cezası için kanunda bir üst sınır görülmüştür. Sayfa 27

28 CENART 28 Buna göre kurumca saptanan birden fazla kayıt geçersizliği fiilleri için verilecek cezaların toplamı, defter ve belgelerin ibraz edilmemesi halinde uygulanan ceza tutarını aşamayacaktır. İdari para cezalarında itiraz: İdari para cezaları ilgiliye tebliğ ile tahakkuk eder. Tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde kuruma ya da kurumun ilgili hesaplarına yatırılır veya aynı süre içinde kuruma itiraz edilir. İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler. Bu süre de başvurunun yapılmış olması halinde, idari para cezası kesinleşir. İdari para cezalarının, kuruma itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde peşin ödenmesi halinde, bunun dörtte üçü tahsil edilir. Peşin ödeme idari para cezasına karşı yargı yoluna başvurma hakkını etkilemez. Sayfa 28

29 CENART 29 Mahkemeye başvurulması idari para cezasının takip ve tahsilini durdurmaz. Tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenmeyen idari para cezaları 89. Madde hükmü gereğince hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilir. Sigortalı Hizmetlerin (Sigortalılığın) Tespiti: Kuruma bildirilmemiş sigortalıların sigortalı olarak geçen hizmetlerinin sonradan tespiti de söz konusu olabilmektedir. Söz konusu tespit, kurumun idari bir işlemiyle resen tespit biçimde veya sigortalının iş mahkemesine açacağı bir dava ile gerçekleşebilmektedir. Sigortalı hizmetlerin (sigortalılığın) kurumca resen tespiti: Sigortalıların işverence kuruma bildirilmemesi ya da tescil edilen sigortalılara ilişkin prim belgelerinin kuruma verilmemiş olması halinde, kurumun bu belgeleri resen düzenleme yetkisi bulunmaktadır. Sayfa 29

30 CENART 30 Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca, fiilen yapılan denetimler sonucunda veya işyeri kayıtlarından yapılan tespitlerden ya da kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatı gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde veya kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar tarafından düzenlenen belge veya alınan bilgilerden çalıştığı anlaşılan sigortalılara ait olup, kanun uyarınca kuruma verilmesi gereken belgelerin yapılan tebligata rağmen 1 ay içinde verilmemesi veya noksan verilmesi halinde, bu belgeler kurumca resen düzenlenir. Bu işlem, sigortalılığın ve buna bağlı olarak, sigortalı olarak geçmiş hizmetlerin kurumca tespiti anlamına gelmektedir. Kuruma bildirilmediği anlaşılan veya eksik bildirildiği tespit edilen sigortalıların geriye yönelik hizmetlerinin veya prime esas kazançlarının, en fazla tespitin yapıldığı tarihten geriye yönelik bir yıllık süreye ilişkin kısmı dikkate alınır Sayfa 30

31 CENART yılında yapılan değişiklikle bir yıllık süreyi aşan sigortalı çalışmaların tespitine olanak tanınmıştır. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğine göre kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca, işyeri kayıtlarının incelenmesi sonucunda yapılan tespitlerin çalıştığı belirlendiği halde, hizmetlerin kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği saptanan sigortalıların geriye yönelik hizmetleri dikkate alınır. Bir yıllık süreyi aşan sigortalı çalışmalar ise her zaman düzenlenebilir nitelikte olmayan kanunen geçerli kayıt ve belgeler ile kanıtlanmak şartıyla dikkate alınabilir. Sigortalı hizmetlerin (sigortalılığın) yargı kararıyla tespiti: Tespit davası Prim belgelerinin süresi içinde kuruma verilmemesi ya da eksik verilmesi halinde işveren hakkında kurumca idari para cezasının uygulanması ve prim belgelerinin resen düzenlenmesi yanında, kendileri hakkında prim belgeleri kuruma verilmemiş olan veya çalıştıkları kurumca tespit edilememiş Sayfa 31

32 CENART 32 sigortalılara da, sigortalı hizmetlerini iş mahkemesinde açacakları bir davayla (tespit davası) saptama hakkı tanınmıştır. Kanunda, kuruma bildirim yapılmaksızın çalıştırılan sigortalıların kurumca resen tespit edilememesi halinde sigortalıya da, aylık kazanç toplamlarıyla prim ödeme gün sayılarının saptanması amacıyla mahkemede dava açılır. SSGSSK m. 86 da yer alan hükme göre aylık prim ve hizmet belgesi işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları kurumca tespit edilemeyen sigortalılar, çalıştıkları hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içerisinde iş mahkemesine başvurarak, alacakları ilam ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları dikkate alınır. Mirasçılar için ise sigortalının ölümü halimde, mirasçılar açısından hak düşürücü sürenin başlangıcı, sigortalının sağlığında dava açma süresini geçirmemiş olması koşuluyla, murisin ölüm tarihidir. İşçi statüsünden memur statüsüne geçme Sayfa 32

33 CENART 33 haline 5 yıllık süre memur statüsüne geçildiği tarihte başlar. Sigortalının farklı işverenlere ait işyerlerinde çalışması halinde, hak düşürücü süre her işyerindeki ayrılış tarihinden itibaren uygulanacaktır. Tespiti istenilen sigortalılık sürelerinin, öteki işyerlerindeki çalışma süreleriyle çakışmaması da gerekir. Tespit davasının taraflarına baktığımızda tespit davası sigortalıyı çalıştıran işveren aleyhine açılacaktır. Ancak tespit davası sonucunda verilen ilam doğrultusunda primlerin kurumca tahsili gerekeceğinden davanın kuruma da yöneltilmesi gerekir. Davacı sıfatına ise işçi tarafından işçi ölmüş ise eğer ölüm aylığı bağlanması gerekiyorsa ve prim günü eksikse ve ortada çalışma varsa onu tespit davası açarak ölüm aylığı ve yetim aylığı alması için gerekli günler tamamlatılabilir. Dolayısıyla burada mirasçıların da menfaati vardır. Davanın ayrıca prim ödeme yükümlüsü sayılan asıl borçlu işverenle birlikte müteselsilen sorumluluğu da söz konusu olan diğer kimselere de açılması Sayfa 33

34 CENART 34 gerekecektir. Alt işverenin prim borçlarından asıl işveren de sorumlu olduğundan husumetin alt işverenle birlikte asıl işverene de yöneltilmesi gerekir. Aynı şekilde geçici işveren işçinin ödenmeyen primlerinden asıl işverenle birlikte sorumlu olduğu için hizmet tespiti davasının geçici işverene de yöneltilmesi gerekecektir. Tespit davaları niteliği gereği resen araştırma ilkesine tabidir. Yargıtay bu konuda mahkeme hakiminin, tarafların getirdiği delillere bağlı olmaksızın, gerçek durumun açığa çıkması için her türlü araştırma ve tespiti yapmasını istemektedir. Yargıtay verdiği bir kararda yakın akraba yanında çalışmayı, sigortalı hizmetin tespiti bakımından ayrıca değerlendirmeye tabi tutmuştur. Yargıtay a göre sigortalı hizmeti tespit edilirken, sigortalıların çalışmasının tam gün esasına göre mi yoksa part-time esasına göre mi olduğunun saptanmasında, yazılı belgelere öncelik verilmesi, imzalı ücret bordroları yönünden aynı nitelikte yazılı başka bir belge Sayfa 34

35 CENART 35 bulunmadıkça bu belgelerde belirtilen sürelerin esas alınması gerekir. Sayfa 35