Periferik Kök Hücre Mobilizasyon Teknikleri ve Mobilizasyona Etkili Faktörler

Transkript

1 Periferik Kök Hücre Mobilizasyon Teknikleri ve Mobilizasyona Etkili Faktörler Taner DEM RER Ankara Üniversitesi T p Fakültesi, ç Hastal klar, Hematoloji Bilim Dal Son dekat içerisinde gerek allojeneik gereksede otolog kök hücreler transplantasyon için artan s kl kta kullan lmakta olup kök hücreler art k kemik ili inin (K ) yerine geçmifltir. Bugün bütün dünyada kemik ili inin transplant amaçl kullan m çok s n rl bir düzeye inmifltir. Kök hücrelerin kullan - m ile hem nötrofil hemde trombosit graftlar n n erken tutmas ve bununla birlikte transfüzyon ihtiyac n n ve hastanede kalma süresinin azald kesin bir flekilde gösterilmifltir (1-3). Ayr ca kök hücre toplanmas için anestezi ve ameliyathane ortam n n gerekmemesi hem otolog kök hücre toplanmas n kolaylaflt rm fl hemde allojeneik vericiler için donörlü ü cazip hale getirmifltir. Kök Hücre Toplanmas nda Yeterli Oldu u Kabul Edilebilecek Minimal Say Ne Olmal d r? Kök hücrelerin kullan m n n ilk y llar nda hangi hücrenin graft n tutmas yönünde bir ölçü olaca- uzun zaman tart flma konusu olmufltur. lk y llarda baz merkezler mononükleer hücre say lar n (MNH) esas alm fllar isede zamanla yap lan çal flmalar CFU-GM (Colony forming unit grnulocytemacrophage) say s ve CD34+ hücreler üzerine yo- unlaflm flt r (4-9). Bu her 2 hücre grubunun say - lar infüzyondan önce graft n kalitesinin kontrolü için yayg n flekilde kullan lmaya bafllanm flt r. CFU-GM assay lerinin çok zor ve zaman al c olmas nedeni ile bir çok enstitü bu yöntemi b rakarak CD34+ hücre assay lerine geçmifllerdir. Yap lan bir çok çal flma CD34+ hücrelerin say s n n CFU-GM kadar hatta ondan çok daha iyi bir indikatör oldu- unu göstermifltir (10-14). Schwartzberg ve arkadafllar 52 hastada yapt klar bir çal flmada 2.5 x 106 CD34+ hücre /kg say s n n gerek nötrofil gereksede trombositlerin h zl tutmas n sa lad n göstermifl ve bu say s n n eflik de er (threshold) oldu unu bildirmifllerdir (12). Seattle dan Bensinger ve arkadafllar 243 hasta içeren ve JCO da yay nlanan bir çal flmada 2.5 x 10 6 CD34+ hücre/kg alan hastalarda bu rakam n alt nda alan hastalara göre otolog graft n daha erken tuttu unu bildirmifllerdir 8. Yine bu çal flma göstermifltirki 2.5 x 10 6 CD34+ hücre /kg alan hastalar n yaklafl k %60-65 inde hem nötrofil hemde trombosit graftlar n n baflar ile tuttu unu ancak bu say 5 x 10 6 /kg nin üzerine ç kt nda bu baflar n n %95 lere ç kt n bildirmifllerdir 8. Weaver ve arkadafllar da yapt klar bir çal flmada 5 x 10 6 /kg dozunu alan hastalar n yaklafl k %95 in de nötrofil ve trombosit graftlar n n baflar ile tuttu unu göstermifllerdir 10. Almanyadan Haas ve arkadafllar ise 2.5 x 10 6 /kg dozunu alan otolog hastalar nda 2 hafta içinde graft n baflar ile tuttu unu göstermifllerdir 14. Özet olarak söylemek gerekirse bugün dünyan n birçok merkezinde 2.5 x 10 6 CD34+ hücre/kg say s baflar l bir graft için minimal say olarak kabul edilmekte ve hedef say lar ise 4 veya 5 x 10 6 CD34+ hücre/kg olarak kabul edilmektedir Örne in Seattle da hedef hücre say s 5 x 10 6 /kg iken bn-i Sina hastanesinde bu say 4 x 10 6 /kg olarak kabul edilmektedir. Baflar l Bir Mobilizasyonda Rol Oynayan Faktörler Hangi hastadan ne kadar çok CD34+ hücre toplanabilece i uzun zaman tart flma konusu olmufl ve bir çok otör mobilizasyona etki eden faktörler üzerinde çal flm fllard r (19-23). Baz hastalardan bir defada çok say da hücre elde edilirken baz la- 84

2 Periferik Kök Hücre Mobilizasyon Teknikleri ve Mobilizasyona Etkili Faktörler DEM RER T. r nda ise yeterli say da CD34+ hücre elde etmek için bir çok kez toplama ifllemi yap lmas na ihtiyaç duyulmaktad r (7,8, 13-15). Seattle da Demirer ve arkadafllar taraf ndan yap lan 2 çal flma hastan n yafl n n genç olmas, K nin temiz olmas, önceden radioterapi (RT) al nmam fl olmas, ve önceden al - nan kemoterapilerin say ve türlerinin az olmas n n otolog transplant için toplanacak CD34+ hücre say lar n artt rd n göstermifltir (7,8). Yine Demirer ve arkadafllar s kl kla kök hücre toplanmas nda zorluk arz eden multiple myelomal (MM) bir hasta grubunda yapt klar çal flmada K nin plazma hücreleri ile tutulum oran n n, önceki RT lerin s kl ve dozlar n n, ve önceden al nan kemoterapilerin say ve yo unluklar n n MM l hastalarda toplanacak CD34+ hücre say lar na etki eden en önemli faktörler oldu unu göstermifllerdir (16). Tricot ve arkadafllar önceden verilen melfalan gibi alkile edici ajanlar n kullan m n n toplanacak CD34+ hücre say lar n önemli ölçüde azaltt n bildirmifltir (13). Kök Hücreler Ne Zaman Toplanmal d r? Otolog kök hücre transplantlar bafllad ndan beri kök hücrelerin toplama zaman için de iflik parametreler kullan lm flt r. Kemoterapiyi takiben oluflan nötropeni ve bunun düzelmesi için geçen günlük bir süreden sonra baflar l toplama ifllemleri bildirilmifltir. Bafllang çta baz otörler kemoterapi ve G-CSF nin bafllanmas ndan sonra lökosit say lar > 1 x 10 9 /L nin üzerine ç kt zaman toplama ifllemine bafllam fllard r. Bununla birlikte baz otörler lökosit say lar n n 2, 3 veya 10 x 10 9 /L efli ine geldi i zaman baflar l toplama ifllemi yapt klar n bildirmifllerdir (11-21). Demirer ve arkadafllar yapt klar bir çal flmada kemoterapi ve G- CSF i takiben lökosit say s >1 x 10 9 /L ye ulaflan fakat hala trombosit transfüzyonuna ihtiyaç duyan hastalarda yeterli say da CD34+ hücre elde edemediklerini bildirmifllerdir (22). Son y llarda lökosit say lar yerine aferez öncesinde perifer kanda sirküle eden CD34+ hücre say lar baz al narak baflar l toplama ifllemleri bildirilmifltir. Siena ve arkadafllar perifer kanda CD34+ hücreler görülmeye bafllad zaman aferez yap ld nda yüksek say da CD34+ hücre topland n bildirmifllerdir (15). Haas ve arkadafllar ise aferez öncesi perifer kanda sirküle eden CD34+ hücre say lar 50 / ul ye ulaflt nda toplama yap lmas ile bir defada > 2.5 x 10 6 CD34+ hücre/kg elde edilebilece ini göstermifllerdir (14). Passos-Coelho ve arkadafllar ise aferez öncesi perifer kanda sirküle eden CD34+ hücre yüzdesinin % 0.5 ve üstünde oldu u zaman toplama yap ld nda yeterli say da CD34+ hücre elde edildi ini göstermifllerdir (24). Demirer ve arkadafllar yapt klar bir çal flmada aferez öncesi perifer kanda CD34+ hücre say lar n n 34 / ul ye ulaflt - nda toplama yap lmas ile bir defada > 2.5 x 10 6 CD34+ hücre/kg elede edilebilece ini göstermifllerdir (25). Otolog Kök Hücre Toplanmas çin Kemoterapi ve Büyüme Faktörlerinin Birlikte Kullan lmas Yap lan baz assay çal flmalar orta veya yüksek dozlarda kemoterapi verilen hastalarda lökopeniyi takiben perifer kanda sirküle eden CD34+ hücre say lar nda art fl oldu unu rapor etmifllerdir. Bu gözlemi baz alarak baz hastalarda böyle kemoterapileri takiben büyüme faktörü vermeksizin (Steady state) kök hücre toplama giriflimi yap lm fl ve baflar sonuçlar elde edilmifltir. Bugün bütün dünyada otolog kök hücre toplanmas için en s k kullan lan kemoterapötik ajan siklofosfamid (CY) dir (21, 26-28). lk toplama tecrübeleri CY + GM-CSF ve G-CSF ile edinilmifltir. Demirer ve arkadafllar Seattle da CY + etoposide + G-CSF (CE), CY + etoposide + sisplatin + G-CSF (CEP) rejimlerini gelifltirmifllerdir. Demirer ve arkadafllar yapt klar çal flmalarda CE, CEP ve CY + paclitaxel rejimlerinin otolog kök hücre toplanmas nda yaln z bafl na CY den daha etkili oldu unu göstermifllerdir (Bak n z Figür-1) (24, 29, 30). Ayr - ca özellikle CE ve CEP flemalar na dekzametazon ilavesinin özellikle lenfoid maligniteli hastalarda toplanan CD34+ hücre say lar n artt rd Seattle ekibi taraf ndan gözlemlenmifltir. Demirer ve arkadafllar meme ve over kanserli hastalarda paclitaxel in CY a ilavesinin toplanan CD34+ hücre say lar n hemen hemen 2 kat artt rd n rapor etmifllerdir (30). Ayn flekilde etoposidin CY a ilavesi ile toplanan CD34+ hücre say lar nda önemli miktarda art fllar bildirmifllerdir. Demirer ve arkadafllar kemoterapiyi takiben verilen G-CSF dozunun toplanan CD34+ hücre say lar ile korrelasyon gösterdi ini bildirmifllerdir (22). Kemoterapiyi takiben 16 ug/kg G-CSF verilen hastalarda toplanan CD34+ hücre say lar n n 10 ug/kg alan gruptan istatistiksel olarak daha yüksek oldu u görülmüfltür. Demirer ve arkadafllar British Journal of Haematology de yapt klar bir yay nda kemoterapiyi takiben 8 ug/kg/gün ile 16 ug/kg/gün G-CSF dozlar n karfl laflt rm fllar ve doz art m ile daha fazla say da CD34+ hücre topland n ve dolay s ile bu grupta nötrofil graft n n daha h zl gerçekleflti ini 85

3 DEM RER T. Periferik Kök Hücre Mobilizasyon Teknikleri ve Mobilizasyona Etkili Faktörler bildirmifllerdir (31). Bu çal flmada G-CSF in yüksek dozunun kullan m ile di er peritransplant parametrelerde 2 grup aras nda bir fark görülmemifltir (bak n z Tablo-I). Buda göstermektedirki otolog transplantlarda kök hücre toplamak için G-CSF in 10 ug/kg/gün den fazla kullan m ilave bir yarar sa lamamaktad r (31). Yap lan baz çal flmalar kök hücre toksini olarak bilinen BCNU, melfalan, ve thiotepa gibi ajanlar n toplanan CD34+ hücre say lar n azaltt n bildirmifl ise de Dexa-BEAM (dexametazon, BCNU, etoposide, ARA-C ve melfalan) ile baflar l kök hücre mobilizasyonlar rapor edilmifltir (21). Özet olarak söylemek gerekirse otolog kök hücre mobilizasyonu için kullan lacak kemoterapötik ajanlar n hem altta yatan hastal a karfl etkin hemde kök hücre mobilizasyonunu kolaylaflt r c olmalar gerekmektedir. Bu flekilde transplant öncesi hem sitoredüksiyon hemde mobilizasyon birlikte sa lanm fl olmaktad r. Bu nedenledirki CY, etopodise, sisplatin, ARA-C, mitoksantron, ifosfamid ve paclitaxel gibi ajanlar G-CSF ile birlikte hem pretransplant sitoredüksiyon hemde kök hücre mobilizasyonu için kullan lmaktad rlar (22,24,30). Bu ba lamda gerek DHAP ve gereksede ICE rejimleri baz merkezlerde kök hücre mobilize edici rejimler olarak kullan lmaktad rlar. Bu konuda bir çok merkezde çal flmalar sürmekte olup IL-3 ve Stem Cell Faktör (SCF) gibi baz yeni ajanlar n bu flemalara ilave edilmesi ile toplanacak CD34+ hücre say lar - na etkileri de erlendirilmektedir. Yukar da bahsedilen rejimlerden birisi olan ve gerek Seattle gereksede bn-i Sina hastanesinde en s k kullan lan CE rejiminin SOP si afla da verilmifltir. Figür 1. Farkl rejimlerin CD34+ hücre say lar baz al narak k yaslanmas S k Kullan lan Sitoredüksiyon ve Mobilizasyon fiemalar En s k kullan lan rejimler CY, CE, CEP + G-CSF ve CY + Paclitaxel olup bu rejimlerin kullan m ile ilgili flemalar afla da verilmifltir. 86

4 Periferik Kök Hücre Mobilizasyon Teknikleri ve Mobilizasyona Etkili Faktörler DEM RER T. Siklofosfamid (CY), etoposid (VP-16), ve rhg- CSF ile sitoredüksiyon ve periferik kök hücre mobilizasyonun detaylar a) Amaçlar: Maksimum sitoredüksiyon elde etmek Maximum CD34+ hücre elde etmek Hedef 4-5 x 106/kg CD34+ hücre ancak minimal gereksinim 2.5 x 106/kg d r. Stem hücreler üzerinde yap lacak immünolojik, immünohistokimyasal ve fenotipik çal flmalar için numune sa lamak. b) PKH toplan m ndan önce hasta transplant aday ise transplant öncesi rutin tetkik ve konsültasyonlar mobilizasyon flemas verilmeden önce tamamlanacakt r. c) Hastaya gerekiyorsa 12 no lu Hickman kateteri tedaviden 1 gün önce tak lmal d r. (Genel cerrahiden 2 gün önce randevu al nacakt r. Hasta cerrahiye yan nda 1 ampul citanest, 1 ampul heparin ve 500 cc serum fizyolojik ile gidecektir). d) Hasta mümkünse özel odaya al nmal d r. e) Sitoredüksiyon ve PKH mobilizasyon flemas Bak n z Tablo-III f) Endoksan n verilifli Bu flemaya bafllamadan önce bayan hastalara Farlutal 1000 mg flakon M depo dozu tedavi s ras nda istenmeyen mensesi önlemek için yafl grubu uygun hastalara verilir Bu flemaya bafllamadan önce hastan n tam kan, KC fonksiyonlar, elektrolitler, Ca, fosfor ve idrar tetkikleri istenip de erlendirileceklerdir. Tedavi bafllad ktan sonra her gün tam kan ve elektrolitler istenecektir. Hidrasyon: Endoksan dan 3 saat önce bafllanacakt r. SF (litrede 20 meq KCL içeren) 130 cc/saatte 24 saat boyunca, daha sonra 80 cc/saatte 48 saat (etoposid bittikten ertesi güne kadar) devam edilecektir. 250 cc NS içine 10 mg navoban veya Kytril 6 mg konarak endoksan verilmeden 30 dakika boyunca infüze edilecektir. Endoksan dan hemen önce 1 gr/m2 mezna IV bolus olarak verilecektir. Endoksan 4 gr/m2 V 1000 cc SF içinde 1 saat boyunca sadece 1. günde verilecektir. Mezna 1 gr/m2 IV bolus endoksan dan 4 saat sonra verilecektir. Meznan n üçüncü dozu 1 gr/m2 (250 cc NS içinde) endoksandan 8 saat sonra gece boyunca devaml infüzyon fleklinde sabaha kadar verilecektir. Endoksan dan 4 ve 8 saat sonra navoban, Kytril veya setron grubu bir antiemetik V olarak verilecektir. Hastalarda bu tedavilere ra men bulant kusma olursa metpamid 20 mg (2 ampul) ve benison, 87

5 DEM RER T. Periferik Kök Hücre Mobilizasyon Teknikleri ve Mobilizasyona Etkili Faktörler benadril veya avil ampul V pufle edilecektir. Bunlar 4-6 saatte bir gerektikçe tekrarlanabilir. g) Etoposidin verilifli: Etoposid endoksan n bitiminden 4 saat sonra 200 mg/m 2 /gün V 1000 cc NS içinde 2 saat boyunca pompa ile verilecektir. Bu tedavi 3 gün süre ile verilecektir. Etoposid den önce ve sonra navoban 5 mg veya kytril 3 mg V verilecektir. Hastalarda bu tedavilere ra men bulant kusma olursa metpamid 20 mg (2 ampul) ve benison, avil veya benadril ampul V pufle edilecektir. Bunlar 4-6 saatte bir gerektikçe tekrarlanabilir. h) G-CSF in verilifli 10 ug/kg/gün olarak günde 2 doz olarak (sabah saat 5 ve akflam saat 5 te) subkutan veya V (trombositopeni döneminde) verilir. G-CSF e aferezin son gününe kadar devam edilecektir. E er bu esnada herhangi bir zamanda WBC say s /mm 3 ü geçerse G-CSF kesilebilir. - Afereze periferde sirküle eden CD34+ hücre say s 20 ul ye ulafl nca veya bunun assay edilemedi i durumlarda WBC say s /mm 3 e ulafl nca bafllanacakt r. Bugünün yaklafl k olarak tahmin edildi i güne aferez ekibinden randevu al - nacakt r. Yaln z Bafl na Büyüme Faktörü Kullan larak Otolog Kök Hücre Toplanmas Büyüme faktörlerinin ve özelliklede G-CSF in kemoterapisiz kullan m ile K deki kök hücrelerin stimüle edilerek proliferasyonlar n n artt ve bunun 4-6 günlük bir düzenli kullan m takiben maksimale ulaflt çok iyi bilinmektedir (32-34). Bunun ötesinde 7. günden sonra G-CSF in verilmesinin ilave bir fayda sa lamad bilinmektedir (14,15). Yap lan baz çal flmalar kemoterapi olmaks z n yaln z bafl na G-CSF kullan m ile kök hücrelerin baflar ile mobilize edildi ini ve yeterli say da CD34+ hücre toplanabildi ini göstermifltir. Fakat bu alanda çok say da yap lm fl yay nlar göstermifltirki yaln z bafl na G-CSF kullan m na k yasla G- CSFin kemoterapiyi takiben kullan m toplanan CD34+ hücre say lar n hemen hemen 2 kat artt rmaktad r (22,29). Kök hücre mobilizasyonunda kullan lan G-CSF in dozu ile toplanan CD34+ hücre say s aras nda bir korrelasyon oldu u yani bir doz cevap e risinin oldu u gösterilmifltir. Nademanee ve arkadafllar G-CSF in dozunun 5 ug/kg dan 10 ug/kg/güne ç kar lmas yla periferde sirküle eden CD34+ hücre say lar n n 28 kat artt n bildirmifllerdir (34). Sheridan ve arkadaflalar 12 ile 24 ug/kg /gün G-CSF dozlar n k yaslam fllar ve doz art m ile toplanan CFU-GM say lar n n önemli 88 ölçüde artt n bildirmifllerdir 35. Demirer ve arkadafllar 5, 10 ve 32 ug/kg/gün G-CSF dozlar n retrospektif oalrak karfl laflt rm fllar ve doz cevap etkisi oldu unu bildirmifllerdir (22). Ayn flekilde Zeller ve arkadafllar 10 ve 24 ug/kg/gün dozlar n karfl laflt rm fllar ve doz art m ile toplanan CD34+ hücre say lar n n önemli ölçüde artt n bildirmifllerdir (36). G-CSF in yüksek dozlarda kullan m ile daha fazla say da CD34+ hücre elde edildi i ve graft n daha h zl tuttu u gösterilmifltir. Kök Hücrelerin Tümör Hücreleri ile Kontaminasyonu Yap lan çal flmalar toplanan otolog kök hücrelerin altta yatan hastal a ba l tümör hücreleri ile kontamine oldu unu göstermifltir. Özellikle bu konu son dekat içerisinde meme, lenfoma ve MM için yap lan otolog transplantlar için gündeme gelmifltir (37-42). Brugger ve arkadafllar küçük hücreli akci er veya metastatik meme kanserli hastalardan toplanan kök hücrelerde tümör kontaminasyonu oldu unu bildirmifllerdir (38). Toplanan kök hücrelerde tümöral kontaminasyonun s kl ve oran altta yatan hastal n derecesi ve yayg nl ile orant l olmaktad r. Yap lan çeflitli çal flmalar göstermifltirki MM li hastalar n yaklafl k %50-67 sinde kök hücre toplan m s ras nda periferde sirküle eden malign plazma hücreleri vard r (41,43,44). Ancak otolog kök hücre transplantasyonlar nda kontamine tümör hücrelerinin nüks oranlar na etkileri halen tart fl lmakla ve araflt r lmakla birlikte bugün bütün dünyada kök hücre ay klama (purging) stratejileri üzerinde çal flmalar sürdürülmektedir (45). CD34+ seleksiyonu bugün dünyada bir çok transplant merkezinde kullan lmakta ve baz teknikler ile %60 n üzerinde purifikasyon sa land bildirilmektedir (46). Bütün bunlara ra men henüz ideal bir ay klama tekni i gelifltirilememifltir. Sa l kl Donörlerden Allojeneik Kök Hücre Toplanmas Son dekat içerisinde özellikle hematolojik malignitelerin küratif tedavisi amac ile allojeneik kök hücre transplantasyonlar önemli ölçüde bir ivme kazanm flt r (47-50). Allojeneik kök hücrenin kullan m ile GVHD oranlar nda anormal bir art fl n olmad ve kabul edilebilir s n rlar içerisinde oldu- unun gösterilmesi, ve bu yöntemle graft n daha h zl tutmas nedeni ile son birkaç y l içerisinde allojeneik kök hücre K nin yerini almaya bafllam flt r (18). Sa l kl donörlere G-CSF 10 ug/kg/gün 5 gün boyunca subkutan veya IV verilerek 5 ve gerekirse 6. günlerde kök hücreler toplanmaktad r. Do-

6 Periferik Kök Hücre Mobilizasyon Teknikleri ve Mobilizasyona Etkili Faktörler DEM RER T. nörlerin sa l kl olmas nedeni ile allojeneik kök hücre mobilizasyonu otologlardan daha kolay ve baflar l olmaktad r. Dreger ve arkadafllar 10 ug/kg/gün G-CSF vererek normal sa l kl donörlerden median 5.5x106/kg CD34+ hücre toplad - n bildirmifltir (17). Almanyadan Schmitz ve arkadafllar sa l kl donörlerden yine ayn dozda G-CSF kullan m ile median 6.7x10 6 CD34+ hücre/kg elde ettiklerini bildirmifllerdir (19). Bu rakamlar bütün dünyada ve ülkemizde genellikle 5 ile 10x10 6 /kg aral nda de iflmektedir. Brown ve arkadafllar yapt klar bir çal flmada düflük doz G-CSF kullan m n n ve aferez öncesi periferde sirküle eden CD34+ hücre say lar n n düflük oldu u durumlarda normal donörlerden elde edilen CD34+ hücre say lar n n düfltü ünü bildirmifllerdir (51). Bu çal flmada donörün cinsiyeti ve yafl n n toplanan kök hücre say s na bir etkisi olmad bildirilmifltir. Bishop ve arkadafllar yapt klar bir çal flmada allojeneik kök hücre mobilizasyonunu etkileyen faktörler üzerinde durmufllar ve yetersiz mobilizasyon veren donörleri tan mlam fllard r (52). Buna göre e er bir sa l kl donörden üst üste 2 aferezden sonra sadece 3x10 6 CD34+ hücre/kg veya daha az toplan yorsa bu durum yetersiz kök hücre mobilizasyonu olarak adland r lm flt r. Bishop ve arkadafllar 5 ug/kg/gün G-CSF kullanm fllar ve donörlerin yafl, cinsiyeti, CMV statusu, a rl klar, HLA sonuçlar, tam kan ve flow sitometrik karakterlerini göz önüne alm fllard r. Bu çal flmada G-CSF verilmeden önce perifer kanda düflük lenfosit ve monosit yüzdesi ile düflük absolüt lenfosit say s olan donörlerde mobilizasyonun yetersiz oldu u görülmüfltür (52). Ayr ca yafl, cinsiyet, vücut a rl, CMV statusu ve HLA özelliklerinin toplanan CD34+ hücre say lar na bir etkilerinin olmad n bildirmifllerdir (52). Özet olarak flunu söyleyebilirizki baz yay nlarda hafif oranda, baz yay nlarda ise önemli ölçüde artm fl kronik G- VHD oranlar na ra men allojeneik kök hücre nakilleri bütün dünyada yayg n olarak kullan lmaktad r. NFÜZYON Kemik li i (K ) nfüzyonu nfüzyondan önce K filtreden geçirilerek süzülmelidir. Özellikle ABO uyumsuzluklar nda bazan santrifügasyon ifllemide yap labilir. Ancak bu ifllemler kök hücrelerde kayba yol açabilece inden tecrübeli bir ekip taraf ndan yap lmal d r. nfüzyondan önce K örne inden kan say mlar ve CD34+ hücre say mlar ile bakteriyel kontaminasyon yönünden kültürler yap l r. K genellikle oda s cakl nda tafl nmal d r. Ancak uzak merkezlere sevkiyat yap lmas durumunda (12 saatten uzun süreli) + 4 derecede saklanmas uygun olur. Toplama ve infüzyon aras ndaki süre 24 saati geçmemelidir. Gerekti inde K dondurularak özel bir tafl y - c içinde nakledilebilir. K intravenöz olarak 1 saatlik bir süre içinde infüze edilir. nfüzyon s ras nda ve sonras nda vital bulgular n monitorize edilmesi uygun olur. Kemik li i veya Kök Hücre nfüzyonu Otolog nakillerde kriyoprezervasyon ile saklanm fl olan kök hücreler önce 37 derecede eritilirler. Takiben hasta bafl nda infüzyon ifllemine geçilir. nfüzyon mümkün oldu unca h zl yap l r. E er hastada bu s rada herhangi bir reaksiyon görülürse infüzyona ara verilir veya infüzyon yavafllat l r. Bir sonraki infüzyon torbas na geçerken mevcut set serum fizyolojik ile flush edilir. DMSO toksisitesinden korunmak için 24 saat içinde bir hastaya eritilerek verilecek olan K veya kök hücre miktar 1000 ml yi geçmemelidir. Allojeneik K veya kök hücre infüzyonlar nda ise genellikle kriyoprezervasyon ve saklama ifllemlerine gerek olmad ndan infüzyon ayn gün yap l r. nfüzyon s ras nda her yar m saatte, infüzyondan sonra saat bafl (4 saat) kan bas nc, solunum say s, ve nab z kontrolleri yap lmal d r. Odada nazal oksijen ve kanülü ile gerekti inde kullan labilecek bir aspirasyon sistemi bulundurulmal d r. nfüzyon s ras nda ve sonras nda bulant, kusma, atefli, titreme, nefes darl, bradikardi ve hipertansiyon gibi yan etkiler görülebilir. Bu rekasiyonlar önlemek için her hastaya infüzyondan yaklafl k 1.5 saat önce önce hidrokortizon ve antihistaminikler verilir. Gerekti inde kullan lmak üzere epinefrin hasta bafl nda bulundurulur. nfüzyondan sonra DMSO ya ba l sarm sak benzeri bir koku hem hastan n nefesinde hemde oda içerisinde hissedilir. nfüzyonu takip eden 24 saat içerisinde hastaya 4 litre dolay nda serum fizylojik veya dekstrozlu serum fizyolojik verilmesi uygun olur. KAYNAKLAR 1. Demirer T, Buckner CD, Appelbaum FR et al. Rapid engraftment after autologous transplantation utilizing marrow and recombinant granulocyte colonystimulating factor-mobilized peripheral blood stem cells in patients with acute myelogenous leukemia. Bone Marrow Transplantation, 1995, vol:15, pp Demirer T, Petersen FB, Bensinger WI, et al. Autologous transplantation with peripheral blood stem cells collected after granulocyte colony-stimulating factor in patients with acute myelogenous leukemia. 89

7 DEM RER T. Periferik Kök Hücre Mobilizasyon Teknikleri ve Mobilizasyona Etkili Faktörler Bone Marrow Transplantation 1996, vol:18, pp Bensinger WI, Demirer T, Rowley S, et al. Factors predictive of rapid engraftment after peripheral blood stem cell infusions. Bone Marrow Transplantation 1995, Vol:15, suppl 3, pp S83-S Rowley SD, Zuehlsdorf M, Braine HG et al. CFU-GM content of bone marrow graft correlates with time to hematologic reconstitution following autologous bone marrow transplantation with 4-hydroperoxycyclophosphamide-purged bone marrow. Blood 1987, 70: Demirer T, Bensinger WI. Optimization of peripheral blood stem cell collection. Current Opinion in Hematology 1995, Vol:2, pp Emminger W, Emminger-Schmidmeier W, Hocker P et al. Myeloid progenitor cells (CFU-GM) predict engraftment kinetics in autologous transplantation in children. Bone Marrow Transplantation 1989, 4: Bensinger WI, Longin K, Appelbaum F et al. Peripheral blood stem cells (PBSCs) collected after recombinant granulocyte colony stimulating factor (rhg- CSF): an analysis of factors correlating with the tempo of engraftment after transplantation. Br J Haematol 1994, 87: Bensinger WI, Appelbaum FR, Rowley S et al. Factors that influence collection and engraftment of autologous peripheral blood stem cells. J. Clin Oncol 1995, Vol:13, No: 10, pp Bender JG, To LB, Williams S et al. Defining a therapeutic dose of peripheral blood stem cells. Journal of Hematotherapy 1992, 1: Weaver CH, Birch R, Schwartzberg L et al. CD34 content of peripheral blood progenitor cells (PBPC) is the single most powerful predictor of recovery kinetics in patients receiving myeloablative high-dose chemotherapy and PBPC infusion. Blood 1994, 84: (Supplement 1, Abstr:1388). 11. Smith R, Sweetenham JW. A mononuclear cell dose of 3 x 108/kg is sufficient to predict early multilineage engraftment in patients undergoing high dose therapy and transplantation with cryopreserved peripheral blood progenitor cells for malignant lymphoma. Blood 1994, 84: (Supplement 1, Abstr:364). 12. Schwartzberg L, Birch R, Blanco R et al. Rapid and sustained hematopoietic reconstitution by peripheral blood stem cell infusion alone following high-dose chemotherapy. Bone Marrow Transplant 1993, 11: Tricot G, Jagannath S, Vesole D et al. Peripheral blood stem cell transplants for multiple myeloma: Identification of favorable variables for rapid engraftment in 225 patients. Blood 1995, 85: Haas R, Mohle R, Fruhauf S et al. Patient characteristics associated with successful mobilizing and autografting of peripheral blood progenitor cells in malignant lymphoma. Blood 1994, 83: Siena S, Bregni M, Brando B et al. Flow cytometry for clinical estimation of circulating hematopoietic progenitors for autologous transplantation in cancer patients. Blood 1991, 77: Demirer T, Buckner CD, Gooley T et al. Factors influencing collection of peripheral blood stem cells in patients with multiple myeloma. Bone Marrow Transplantation 1996, Vol:17, Dreger P, Haferlach T, Eckstein V et al. G-CSF mobilized peripheral blood progenitor cells for allogeneic transplantation: safety, kinetics of mobilization, and composition of the graft. Br J Haematol 1994, 87: Bensinger WI, Weaver CH, Appelbaum FR et al. Transplantation of allogeneic peripheral blood stem cells mobilized by recombinant human granulocyte colony stimulating factor. Blood 1995, 85: Schmitz N, Dreger P, Suttorp M et al. Primary transplantation of allogeneic peripheral blood progenitor cells mobilized by filgrastim (Granulocyte colony-stimulating factor). Blood 1995, 85: Elias AD, Ayash L, Anderson KC et al. Mobilization of peripheral blood progenitor cells by chemotherapy and granulocyte-macrophage colony-stimulating factor for hematologic support after high-dose intensification for breast cancer. Blood 1992, 79: Dreger P, Marquardt P, Haferlach T et al. Effective mobilization of peripheral blood progenitor cells with Dexa-BEAM and G-CSF-timing of harvesting and composition of the leukapheresis product. Br J Cancer 1993, 68: 5: Demirer T, Buckner CD, Bensinger WI et al. Optimization of peripheral blood stem cell mobilization. Stem Cells 1996, Vol:14, pp Hohaus S, Goldschmidt H, Ehrhardt R et al. Successful autografting following myeloablative conditioning therapy with blood stem cells mobilized by chemotherapy plus RHG-CSF. Exp Hematol 1993, 21: 4: Passos-Coelho JL, Braine HG, Davis JM, et al. Predictive factors for peripheral- blood progenitor-cell collections using a single large-volume leukapheresis after cyclophosphamide and granulocyte-macrophage colony-stimulating factor mobilization. J Clin Oncol. 1995, 13: Demirer T, lhan O, Ayl M, et al. Monitoring of peripheral blood CD34+ cell counts on the first day of apheresis is highly predictive for efficient CD34+ cell yield. Therapeutic Apheresis, October, 2002, Vol:6 (5), pp Demirer T, Buckner CD, Storer B et al. Effect of different chemotherapy regimens on peripheral-blood stem-cell collections in patients with breast cancer receiving granulocyte colony-stimulating factor. Journal of Clinical Oncology 1997, Vol: 15, No:2, pp Sica S, Dimario A, Salutari P et al. Sequential peripheral blood progenitor cell transplantation after mobilization with salvage chemotherapy and G-CSF in patients with resistant lymphoma. Am J Hematol 1994, 46: 1:

8 Periferik Kök Hücre Mobilizasyon Teknikleri ve Mobilizasyona Etkili Faktörler DEM RER T. 28. Sutherland HJ, Eaves CJ, Lansdorp PM et al. Kinetics of committed and primitive blood progenitor mobilization after chemotherapy and growth factor treatment and their use in autotransplants. Blood 1994, 83: Demirer T, Bensinger WI, Buckner CD: Peripheral Blood stem cell mobilization for high dose chemotherapy. Journal of Hematotherapy, 1999, Vol:8, pp Demirer T, Buckner CD, Bensinger WI et al. Peripheral blood stem cell (PBSC) collections after taxol, cyclophosphamide and recombinant human granulocyte-colony stimulating Factor (rhg-csf). Journal of Clin Oncol 1995, vol 13, no 7, pp: Demirer T, Ayl M, Ozcan M, et al. Mobilization of peripheral blood stem cells with chemotherapy and recombinant human granulocyte-colony stimulating factor (Rh-GSCF): A randomized evaluation of different doses of Rh-GSCF. British Journal of Hematology, 2002, Vol: 116, pp Bolwell BJ, Fishleder A, Andresen SW et al. G-CSF primed peripheral blood progenitor cells in autologous bone marrow transplantation: parameters affecting bone marrow engraftment. Bone Marrow Transplant 1993, 12: Bacigalupo A, Piaggio G, Podesta MT et al. Collection of peripheral blood hematopoietic progenitors (PBHP) from patients with severe aplastic anemia (SAA) after prolonged administration of granulocyte colony-stimulating factor. Blood 1993, 82: Nademanee A, Sniecinski I, Schmidt GM et al. Highdose therapy followed by autologous peripheral-blood stem-cell transplantation for patients with Hodgkin's disease and non-hodgkin's lymphoma using unprimed and granulocyte colony-stimulating factormobilized peripheral-blood stem cells. J Clin Oncol 1994, 12: Sheridan W, Begley G, Juttner C et al. Effect of different doses and schedules of filgrastim on mononuclear cell and PBPC collections and hematopoietic recovery after high dose chemotherapy and infusion of filgrastim mobilized PBPC without bone marrow. American Society of Hematology 1992 (abstr 1315):331a. 36. Zeller W, Cassens U, Stockschlader M et al. Higher dose of G-CSF increases yield of mobilized CD34+ cells. Blood 94, 84: (Supplement 1, Abstr:413). 37. Bishop MR, Vose JM, Bierman PJ et al. Phase I trial of PIXY 321 for peripheral stem cell mobilization in patients with lymphoid malignancies. Exp Hematol 1994, 22: (Abstr: 369). 38. Brugger W, Bross KJ, Glatt M et al. Mobilization of tumor cells and hematopoietic progenitor cells into peripheral blood of patients with solid tumors. Blood 1994, 83: Ross AM, Cooper BW, Lazarus HM et al. Detection and viability of tumor cells in peripheral blood stem cell collections from breast cancer patients using immunocytochemical and clonogenic assay techniques. Blood 1993, 82: Vora AJ, Toh CH, Peel J et al. Use of granulocyte co- lony-stimulating factor (G-CSF) for mobilizing peripheral blood stem cells: risk of mobilizing clonal myeloma cells in patients with bone marrow infiltration. Br J Haematol 1994, 86: Gibson J, Pope B, Petersen A et al. G-CSF stimulated PBSC harvests in myeloma contain immature malignant plasma cells. Blood 1994, 84: (Supplement 1, Abstr:422). 42. Brockstein B, Ross A, Hollingsworth K, et al. Tumor cell contamination of bone marrow harvest products: clinical consequences in a cohort of advanced breast cancer patients undergoing high-dose chemotherapy. ASCO 1995, 14:327 (abstr:975). 43. Owen RG, Child JA, Rawson A et al. Detection of contaminating cells in PBPC harvests and the efficacy of CD34 selection in patients with multiple myeloma. Blood 1994, 84:(Supplement 1, Abstr:1392). 44. Witzig TE, Gertz MA, Pineda AA et al. Detection of monoclonal plasma cells in the peripheral blood stem cell harvests of patients with multiple myeloma. Blood 1994, 84: (Supplement 1, Abstr:1393). 45. Rill DR, Moen RC, Buschle M et al. An approach for the analysis of relapse and marrow reconstitution after autologous marrow transplantation using retrovirus-mediated gene transfer. Blood 1992, 79: Shpall EJ, Jones RB, Bearman SI et al. Transplantation of enriched CD34-positive autologous marrow into breast cancer patients following high-dose chemotherapy: influence of CD34-positive peripheral - blood progenitors and growth factors on engraftment. Journal of Clinical Oncology 1994, 12: Bensinger WI, Price TH, Dale DC et al. The effects of daily recombinant human granulocyte colony-stimulating factor administration on normal granulocyte donors undergoing leukapheresis. Blood 1993, 81: Bensinger WI, Appelbaum FR, Demirer T et al. Transplantation of allogeneic peripheral blood stem cells. Stem Cells 1995, Vol:13, Suppl 3, pp Weaver CH, Buckner CD, Longin K et al. Syngeneic transplantation with peripheral blood mononuclear cells collected after the administration of recombinant human granulocyte colony-stimulating factor. Blood 1993, 82: Lane TA, Law P, Maruyama M, et al. Mobilization of peripheral blood stem cells in normal donors by G- CSF and GM-CSF: potential role in allogeneic marrow transplantation. ASCO 1995, 14:74 (abstr:2). 51. Brown RA, Adkins D, Goodnough LT et al. Factors that influence the collection and engraftment of allogeneic peripheral-blood stem cells in patients with hematologic malignancies. Journal of Clinical Oncology 1997, Vol:15, No:9, pp Bishop MR, Tarantolo SR, Bierman PJ et al. Predictive factors for the identification of allogeneic blood stem cell donors as poor mobilizers prior to stem cell collection. Blood 1997, Vol:90, No:10, Suppl 1, abstr 2632, pp 592 a. 91