STANDART MAL YETLEMEDE FAAL YET TABANLI SAPMA ANAL ZLER

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "STANDART MAL YETLEMEDE FAAL YET TABANLI SAPMA ANAL ZLER"

Transkript

1 STANDART MAL YETLEMEDE FAAL YET TABANLI SAPMA ANAL ZLER Yrd.Doç.Dr. Melek AKGÜN Maltepe Üniversitesi..B.F. flletme Bölümü Ö retim Üyesi ÖZET lk uygulamalar 1920 li y llara uzanan standart maliyet sistemi ve sapma analizlerinin temelinin geleneksel maliyetleme sistemine dayanmas günümüz üretim ve yönetim koflullar nda etki alanlar n önemli ölçüde kaybetmelerine neden olmufltur. Geleneksel maliyetleme yaklafl m n n sak ncalar n önemli ölçüde gideren maliyet da t m yönü ve süreç yönü olmak üzere iki boyutu bulunan faaliyet tabanl maliyetleme yaklafl m müflteri ve ürün karl l k analizleri, mamul ve hizmet fiyatland rma gibi stratejik karar süreçlerine oldu u kadar maliyet planlama ve kontrol faaliyetlerine yönelik uygun ve do ru bilgi sa lar. Bu çal flman n amac geleneksel maliyet kontrolünde önemli bir yeri olan standart maliyetleme yaklafl m n n günümüz üretim koflullar na uygun olarak faaliyet tabanl maliyetleme sistemi ile birlikte kullan labilirli ini ve faaliyet tabanl sapma analizlerinin etkinli ini tart flmakt r. Anahtar Kelimeler: Standart Maliyetleme, Sapma Analizleri, Faaliyet Tabanl Maliyetleme 1- Girifl Hem ulusal, hem de uluslararas seviyede artan rekabet, tüm dünyadaki endüstriyel organizasyonlar n üretim hedeflerini, daha k sa üretim süresi, pazardaki de- iflmelere daha h zl ayak uydurma, ürün çeflitlili i, yüksek kalitede ürün ve hizmet ve rekabet edebilir bir maliyet olarak belirlemelerini sa lam flt r. Bu hedeflerin gerçeklefltirilebilmesi için, günümüz üretim sistemlerinin daha esnek, bilgisayar destekli ve üretimin her aflamas n n bilgisayar deste iyle entegre edildi i sistemler olmas art k kaç n lmaz olmufltur. Ancak, bu sistemlerin bafllang ç ve iflletme maliyetlerinin yüksek olmas nedenliyle, otomasyonun sistemin fiziksel özelliklerine getirdi i esneklik ve yüksek kalitede mamul üretme yetene ine ra men, rasyonel bir yönetim olmad sürece, bu rekabet flartlar nda baflar l olunamayaca aç kt r. Pek çok endüstriyel organizasyon, en modern teknoloji ile donat lm fl olmalar na, yüksek kalitede mamul üretebilme kabiliyetlerine ra men, rekabetçi olmayan bir anlay flla baflar s z bir yönetimine ba l olarak oluflan temel problemleri aflamad için rakipleriyle rekabette çok geride kalm fllard r. Bu İSMMMO Yayın Organı Mali ÇÖZÜM

2 nedenle, endüstriyel organizasyonlar n baflar s ve rekabet edebilirli i, donan mdaki yüksek teknoloji kadar, sistemin tümüyle gözönünde bulundurularak sistem performans n n iyilefltirilmesine ba l d r. Gerek üretim gerekse di er fonksiyonel alanlarda iflletme performans n n iyilefltirilmesi ancak problemleri kaynaklar ile birlikte tan mlama yetene ine sahip bir performans ölçüm sisteminin kurulmas ve çal flt r lmas na ba l d r. flletmelerde performans ölçüm sistemleri faaliyetlerin etkinli i ve verimlili- ini de erlendiren bir dizi performans kriterinden oluflmaktad r. Performans kriterleri sistem hakk nda say sal verilerle ifade edilebilen bilgi sunmaktad r. Performans kriterleri ile elde edilen verilerin anlaml ve yorumlanabilir olmas için bir karfl laflt rma taban n n bulunmas gerekir. Bu taban iflletme d fl ndan benzer endüstri kollar nda faaliyet gösteren di er iflletmelerin sonuçlar olabilece i gibi iflletme içinde oluflturulmufl standartlar da olabilir. flletmede oluflturulan standart performans de erleri iflletmenin stratejik amaçlar ile uyumlu olmal ve bu amaçlar n plan ve bütçelerle somutlaflt r lmalar gerekir (Dhavale, 1996). Geleneksel performans de erleme yöntem ve ölçütleri genellikle belirli faaliyet dönemlerinde oluflan finansal sonuçlar n iflletme içi ve iflletme d fl ndaki standartlarla karfl laflt r lmas na olanak vermektedir. flletme içinde bilimsel yöntemlerle ve üretimden önce saptanan standart maliyetlerin üretimden sonra oluflan fiili sonuçlar aras ndaki farklar n n nedenlerini sorgulamay amaçlayan varyans (sapma) analizleri, maliyetler konusunda yönetsel kontrolün ve performans ölçümünün önemli araçlar ndan biri kabul edilmektedir. Standart maliyetler beklenen koflullarda rasyonel çal fl ld takdirde maliyetlerin ne olmas gerekti ini gösterir. Performans de erleme sistemi içinde standart maliyetler hammadde, malzeme ve iflçilik gibi direkt nitelikteki maliyetlerin kontrolünde etkinlik sa layabilir. Buna karfl l k gider yerleri veya ürün aç s ndan edirekt nitelik tafl yan de iflken ve sabit genel üretim giderlerinin gerçekleflen sonuçlar ile önceden belirlenen standart de erlerinin karfl laflt r lmas hem yönetsel kontrol hem de maliyet yönetimi aç s ndan yeterli anlam tafl maz (Fry ve Di erleri, 1995). Bunun en önemli nedeni genel üretim giderlerinin standart de erlerinin belirlenmesinde tahmini yükleme oran n n kullan lmas d r. Geleneksel maliyetleme yaklafl m nda tahmini yükleme oran belirli dönem için gerçekleflmesi öngörülen genel imalat gideri toplam n n, da t m anahtar olarak kabul edilen ölçünün gerçekleflmesi beklenen miktar na bölünmesi ile bulunan orand r. Bu yaklafl mda da - t m anahtarlar genellikle ürünler için gerekli direkt iflçilik saati ve direkt malzeme/iflçilik gideri gibi hacim tabanl ölçülerdir. Bu durumda direkt iflçilik veya direkt malzeme giderlerindeki standartlardan sapmalar do rudan genel üretim giderlerinde de sapma hesaplanmas na neden olmaktad r. Ayr - ca bu durum genel imalat giderlerindeki standartlardan sapmalar n sadece

3 parasal de erlerle raporlanmas sonucunu do urmaktad r. Oysa günümüz teknoloji yo un üretim ortam nda, ürün maliyetlerini oluflturan unsurlardan direkt iflçilik maliyetleri genel imalat giderleri karfl s nda azal rken, ayr ca genel imalat giderlerinde reel bir art fl meydana gelmifl ve genel üretim giderlerinin analizinde finansal veriler kadar operasyonel veriler de özel bir önem kazanm flt r. Bu nedenle standart maliyetleme sisteminin yönetsel kontrolde ifllerlik kazanabilmesi modern maliyetleme yaklafl mlar ile uyumlu hale getirilmesine ba l d r. Bu çal flman n amac geleneksel maliyet kontrolünde önemli bir yeri olan standart maliyetleme yaklafl m n n günümüz üretim koflullar na uygun olarak faaliyet tabanl maliyetleme sistemi ile birlikte kullan labilirli ini tart flmak ve uygulamac lara faaliyet tabanl sapma analizleri konusunda bir örnek sunmakt r. 2- Standart Maliyetler ve Sapma Analizleri Standart maliyetler bilimsel yöntemlerle ve üretimden önce saptanan maliyetleme ve kontrol amaçlar na yönelik de erlerdir. Standart maliyetler iflletmelerde planlama arac oldu u kadar etkin yönetim kontrol ve performans de erleme arac olarak kullan labilir. Standart maliyetlerin bafll ca yararlar afla daki gibi özetlenebilir (Büyükmirza, 2000): Maliyet kontrolüne etkenlik kazand rmak, Planlama ve bütçeleme çal flmalar - na veri sa lama, Maliyet konusunda çal flanlarda bilinç oluflturma, Maliyet muhasebesi uygulamalar nda kolayl k sa lama, Mamullerde ve yöntemlerde standartlaflmaya gidilmesi, Örgüt yap s ndaki rasyonelleflme. Standart maliyetlerin yararlar na ra men kullan m alanlar nda baz k s tlar bulunmaktad r. Bir iflletmede standart maliyet yönteminin uygulanabilmesi için iflletmenin girdi ve ç kt lar n n standartlaflt r labilir özellikte olmalar gereklidir. Bu nedenle üretilen ürünlerin ve faaliyetlerin standartlaflt r labildi i sistemlerde kullan labilir ve siparifl maliyet sisteminden çok safha (evre) maliyet sisteminde standart maliyetlerden yararlan labilir. Ayr ca iflletmelerde yeterli organizasyonun yap lm fl olmas ve hesap planlar nda gider yerleri ve gider türleri sa l kl bir flekilde ayr lm fl olmal d r. Standart maliyetleme sisteminde ürün maliyetini oluflturan direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri ile direkt iflçilik maliyetlerinin standartlar n etkileyen iki temel faktör bulunur. Bunlar birim üründeki direkt ilk madde ve malzeme ile direkt iflçilik tüketimlerinin fiziksel ölçüsü ve bu unsurlar n birim fiyatlar d r. Direkt ilk madde ve malzemelerin birim mamuldeki tüketiminin a rl k, uzunluk ve hacim gibi ölçülerle ifadesi miktar standard d r. Miktar standartlar mühendislik çal flmalar ve geçmifl dönem verilerinden yararlan -

4 larak oluflturulabilir. Madde ve malzemelerin miktar standartlar sorumluluk merkezleri itibariyle belirlenen madde ve malzeme maliyetlerinin kontrolüne olanak sa lar. Direkt madde ve malzeme standart maliyetlerinin belirlenmesindeki ikinci unsur fiyat standard d r. Fiyatlar daha çok iflletme d fl nda de iflen koflullara ba l d r, bu nedenle fiyat standartlar n n kontrol edilebilirli i azd r. Sat nalma bölümü taraf ndan saptanacak cari fiyat seviyesi ve gelecekteki fiyat de iflmelerindeki beklentiler ile fiyat standartlar belirlenir. Fiyat standard n n saptanmas nda uzun süreli fiyat sözleflmeleri, bilimsel yöntemlere dayanan fiyat tahminleri, yak n tarihte verilen siparifllerin a rl kl ortalamalar veya medyan, yönetimin bilgi ve tecrübelerine dayanan tahminleme yaklafl mlar ndan yararlan labilir. Ürün maliyetlerini oluflturan di er bir maliyet unsuru olan direkt iflçilik maliyetlerinin standartlar ise ücret standartlar ve zaman standartlar ndan yararlan larak tespit edilebilir. Ücret standartlar n n belirlenmesinde iflletmede yürürlükteki toplu sözleflme uyar nca saptanan kök ve ek ücretler, yak n tarihteki ücretlerin a rl kl ortalamalar, iflletme içi ve iflletme d fl yap - lan tahminlemeler kullan l r. Zaman standartlar n n belirlenmesi için her mamulün üretimi için gereken ifllemlerin ve bu ifllemlerin yap lmas için gerekli direkt iflçilik sürelerinin saptanmas gerekir. fl incelemesi, hareket ve zaman etütleri gibi mühendislik yöntemlerinden yararlan lmal d r. Ayr ca teknik personelin bilgi ve deneyiminden yararlan lmas ve geçmifl dönem kay tlar n n gözden geçirilmesi zaman standartlar n n tespitinde baflvurulan yöntemlerdendir. Ürün maliyetlerini oluflturan son unsur olan genel üretim giderleri ile ürünler aras nda direkt ilk madde ve malzeme ve direkt iflçilik giderleri gibi do ruda iliflki kurmak mümkün de ildir. Bu nedenle geleneksel maliyetleme yaklafl - m nda bu giderlerin standartlar n n oluflturulmas nda standart (tahmini) yükleme oranlar ndan yararlan l r. Standart yükleme oranlar fabrika genelinde veya departmanlar baz nda tahmin edilen genel üretim giderleri toplam n n bu birimlerin faaliyetini gösteren tahmini ifl ölçüsü toplam na bölünmesi ile bulunur. Geleneksel yaklafl mda bu ölçü genellikle direkt iflçilik saati, direkt iflçilik giderleri, makine saati, direkt malzeme tutar gibi ölçütler olabilir. Standart maliyetler uygulanan kay t sistemi içinde fiili maliyetler ile birlikte kullan l r ve birbirini tamamlar. Maliyet giderlerine iliflkin hem fiili rakamlar ile ilgili hesaplara kay tlar yap l r, hem de standart maliyet rakamlar ile kay tlar yap l r. Maliyet dönemi sonunda fiili maliyet ile standart maliyet karfl laflt r larak sapmalar tespit edilir ve sapmalar n sebepleri araflt r - larak gerekli önlemlerin al nmas sa lan r. fiekil 1. Maliyet n n Unsurlar Maliyet türleri aç s ndan toplam mali-

5 Toplam Maliyet Direkt lk Madde ve Malzeme Direkt flçilik De iflken Genel Üretim Giderleri Sabit Genel Üretim Giderleri Miktar Fiyat Zaman Ücret Harcama Verim Bütçe Kapasite yet sapmas direkt ilk madde ve malzeme, direkt iflçilik, de iflken ve sabit genel üretim giderleri standartlar ile fiili maliyetler aras ndaki farklar n toplam na eflittir. Farklar n anlaml ve yorumlanabilir olmas için bu her maliyet türünün toplam sapmas baz alt kategorilere ayr lm flt r (fiekil 1). Bu sistem direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri ile direkt iflçilik maliyetlerinde meydana gelen sapmalar n sebeplerini aç klamakta yeterli olurken genel imalat giderleri için durum ayn de ildir. Bunun en önemli nedeni genel imalat giderlerinin standartlar n oluflturulmas nda hacim tabanl ölçülerin kullan lmas ve sapmalar nda yine bu ölçülerle aç klanmaya çal fl lmas d r. Geleneksel standart maliyetleme yaklafl m ve sapma analizleri genel üretim giderlerindeki planlama saplamalar n aç klamada konusunda yetersiz kalmaktad r. Çünkü genel üretim giderlerine neden olan unsur üretilen ürünlerin hacimsel büyüklükleri de il bu ürünleri üretmek için gerekli olan faaliyetlerin kullanan m oran d r. Faaliyet kullan m oran ile ürünlerin miktar veya hacmi aras nda her zaman do rusal bir iliflki yoktur. Ürünler ile faaliyetler aras ndaki iliflkinin en uygun biçimde aç kland sistem, faaliyet tabal maliyetleme yaklafl m d r. 3- Faaliyet Tabanl Maliyetleme Geleneksel maliyetleme sistemlerinin en önemli eksikli i genel giderlerinin direkt iflçilik saati, direkt iflçilik gideri, direkt malzeme maliyeti veya makine saati gibi hacim-tabanl da t m anahtarlar yard m yla ürünlere da t lmas - d r. Hacim-tabanl da t m anahtarlar - n n kullan lmas, emek yo un üretim ortam nda genel imalat giderlerinin toplam mamul maliyeti içinde pay n n düflük olmas nedeniyle ürün maliyetlerinde önemli bir bozulmaya sebep olmaz. Ancak günümüzde üretim alan nda giderek artan otomasyon ve bilgi teknolojilerinin kullan m genel üretim giderlerinin toplam maliyetler içerisindeki pay n art rmaktad r. Bu durum genel imalat giderlerinin oluflumuna neden olan unsurlarda da de ifliklik yaratm flt r (Brimson, 1991). Teknoloji yo un üretim ortam nda, ürün maliyet-

6 lerini oluflturan unsurlardan direkt iflçilik maliyetleri genel imalat giderleri karfl s nda azal rken, ayr ca genel imalat giderlerinde reel bir art fl meydana gelmifltir. Bu ortamda genel imalat giderlerinin ürünlere da t lmas nda hala hacim-tabanl da t m anahtarlar n n kullan lmas ürün maliyetlerinde bozulmaya neden oldu u gibi maliyet bilgisinin çeflitli karar süreçlerinde kullan m n da güçlefltirmektedir. Geleneksel maliyetleme yaklafl m n n sak ncalar n önemli ölçüde gideren maliyet da t m yönü ve süreç yönü olmak üzere iki boyutu bulunan (fiekil 2) Faaliyet Tabanl Maliyetleme yaklafl - m, müflteri ve ürün karl l k analizleri, mamul ve hizmet fiyatland rma gibi stratejik karar süreçlerine yönelik uygun ve do ru bilgi sa lar. Faaliyet Tabanl Maliyetleme, esas maliyet hedefi olarak faaliyetler üzerinde yo unlaflan ve bu faaliyetlerin maliyetini di er maliyet hedefleri için (ürünler, hizmetler, da t m kanallar vb.) temel alan sistemdir. Sisteminin en önemli varsay - m na göre; iflletmenin kaynaklar (makine, iflgücü, bina, arazi, sermaye vb.) faaliyetler taraf ndan, faaliyetleri ise üretilen ürün veya hizmetler taraf ndan tüketilmektedir (Cooper ve Kaplan, 1992). Böylelikle bir ürünün veya hizmetin maliyeti, o ürünü üretmek için yerine getirilen tüm faaliyetlerin (tüketilen kaynaklar n) maliyeti toplam d r. Bir faaliyetin maliyeti, o faaliyeti yerine getirebilmek için tahsis edilen tüm üretim faktörlerinin toplam maliyetidir (Brimson, 1991). fiekil 2. Faaliyet Tabanl Sistemin Maliyet Da t m ve Süreç Yönü Geleneksel maliyetleme sistemlerinde MAL YET DA ITIM BOYUTU KAYNAKLAR KAYNAK MAL YETLER N N DA ITIMI MAL YET ETKEN FAAL YET BAfiLATAN UNSUR FAAL YETLER PERFORMANS ÖLÇÜLER FAAL YET MAL YETLER NN DA ITIMI ÜRÜNLER MÜfiTER LER

7 maliyetlere neden olan faktörün üretilen mamul yada hizmetler oldu u varsay lmaktad r. Buna göre bir ürün veya ürün grubunun toplam maliyeti direkt nitelikteki hammadde ve iflçilik giderleri do rudan, endirekt nitelikteki genel imalat giderleri ise genellikle direkt iflçilik saati, direkt iflçilik ücreti vs. kullan larak da t lmas yoluyla oluflturulur. Buna karfl l k faaliyet tabal maliyetleme sisteminde maliyetlere neden olan unsur ürünler (ç kt lar) de- il, bu ç kt n n meydana gelmesi için yap lan faaliyetlerdir. Faaliyetler ise iflletmenin (sistemin) sahip oldu u kaynaklar kullanmaktad r. Bu bak mdan öncelikle faaliyetlerin tüketti i kaynaklar n maliyeti faaliyetler için belirlenen homojen nitelikteki maliyet havuzlar na da t lmas ile faaliyetin toplam maliyeti belirlenir. Daha sonra her faaliyetin maliyetinden o faaliyetten yararlanma oran na göre ürünlere veya maliyet nesnelerine pay verilir. Bir mamulün maliyeti farkl faaliyetlerden yüklendi i maliyetlerin toplam na eflittir. Faaliyet tabanl maliyetleme sisteminde faaliyetler süreç de er analizleri yard m yla belirlenir. Süreç de er analizi bir ürünü üretmek için gereken kaynaklar n sistematik analizidir. Süreç de er analizinde bafltan sona kadar bir ürünün üretilmesinde yer alan tüm ad mlar n ayr nt l ak fl çizelgeleri ile kullan lan faaliyetler belirlenir. Bu analizler sonucunda belirlenen faaliyet say s çok fazla olaca ndan birbirleriyle ilgili bir kaç faaliyet tek bir faaliyet merkezi içinde toplanabilir (Garrison ve Eric, 1992). Faaliyet tabanl maliyetlemede güvenilir birim maliyetlerine ulaflabilmek için faaliyetler belirli baz gruplara ayr l r. Bunlar; birim, parti, mamul ve fabrika düzeyindeki faaliyetlerdir. Birim düzeyindeki faaliyetler, direkt madde ve malzeme, direkt iflçilik ve makine iflleme maliyetleri gibi üretilen birimlere do rudan yüklenebilen faaliyetlerdir. Bu faaliyetlerin maliyetleri üretim düzeyini yans tan anahtarlar kullan larak mamullere yüklenirler. Birim düzeyindeki faaliyetlerle ilgili maliyetlerin yüklenmesinde kullan lan da t m anahtarlar geleneksel maliyetleme yaklafl m na benzer biçimde hacim-tabanl d r. Parti düzeyindeki faaliyetler, üretim partisi düzeyindeki faaliyetler, madde siparifllerinin verilmesi, maddelerin teslim al nmas, makinelerin ayarlanmas, müflteriye mal sevkiyat gibi belirli büyüklükteki partiler için yap lmas gereken faaliyetlerdir. Bu tür faaliyetlerin oluflmas nda mamuller ve malzemelerle ilgili parti büyüklükleri etkili olmaktad r. Mamul düzeyindeki faaliyetler, bir iflletmenin mamul hatt nda yeralan farkl mamul türleri için gerçeklefltirilir. Bu faaliyetlerin maliyetleri her bir mamul türü ile ayr ayr iliflkilendirilir. Fabrika düzeyindeki faaliyetler ise, üretim yeri veya fabrika genelinde ortak olan ve çeflitli üretim ç kt lar itibariyle ancak genel bazda yüklenebilecek maliyetleri tafl rlar (Hac rüstemo lu ve fiakrak, 2002). Faaliyet tabanl maliyetleme sisteminde iki aflamal süreç söz konusudur. Bu sürecin birinci aflamas nda dolayl kay-

8 nak giderleri maliyet havuzlar na da - t l r. kinci aflamada maliyet havuzlar nda toplanan giderler ürünlere da t - l r. Birinci aflamada kaynaklar n maliyetinin faaliyet merkezlerine ya do rudan yada maliyet tafl y c lar kullan larak da t labilir. Maliyet tafl y c s belirli bir faaliyet ile maliyet grubu aras ndaki neden-sonuç iliflkisini yans t r. Sonuç olarak birinci aflama maliyet tafl y c lar, kaynaklar faaliyet merkezine atamak için bir mekanizmad r (Romano, 1990). kinci aflamada maliyetlerin faaliyet merkezlerinden ürünlere, hizmetlere veya di er maliyet nesnelerine da t - m n kapsamaktad r. Bu ifllem ikinci aflama maliyet tafl y c lar n n (faaliyet ölçüsü) seçimi ile yap l r. Her bir faaliyet merkezinde yap lan faaliyetler taraf ndan tüketilen kaynaklar n maliyeti, maliyet havuzlar için izlendikten sonra, ikinci aflama maliyet tafl y c lar seçilebilir. kinci aflamada kullan lacak maliyet tafl y c lar seçilirken; maliyet tafl y c lar yla ilgili verilerin elde edilmesindeki kolayl k ve maliyet tafl y c - lar n n, faaliyeti içeren ürünlerin veya hizmetlerin gerçek kaynak tüketimlerini ölçme derecesi dikkate al nmal d r. Ürün maliyetleme sistemi olarak faaliyet tabanl maliyeleme sisteminin kullan lmas faaliyet tabanl sapma analizlerinin yap labilmesi için önemli bir veri taban sa lar. Ancak sadece maliyeleme aflamas nda de il bütçeleme aflamas nda da faaliyetlerle ilgili operasyonel ve finansal verilerinde planlanmas gerekir. Standart maliyetleme sistemi ile faaliyet tabanl maliyetleme yaklafl m n n bir arada kullan labilmesi için iki sistemin fakl l klar n n ortadan kad r lmas gerekir. Sistemler aras ndaki en önemli farkl l k maliyet da t m nda kullan - lan anahtarlard r. Faaliyet tabanl sapma analizlerinin yap labilmesi için genel üretim giderlerinin hacim-tabanl yenine faaliyet-tabanl da t m anahtarlar arac l ile yap lmas temel zorunluluktur (Mecimore, 2004). Geleneksel maliyetleme ve standart maliyet sapma analizlerinin eksiklik ve dezavantajlar n n önemli ölçüde giderilmesini sa layan faaliyet tabanl maliyetleme ve faaliyet-tabanl sapma analizi bu bölümde bir örnek ile karfl - laflt rmal olarak aç klanacakt r (Ruhl, 1995). Örnekte ileri imalat teknolojisine sahip varsay msal bir üretim iflletmesi ele al nm flt r. flletmenin ve problemin varsay msal olmas na ra men gerçe e yak n bir durumu yans tmaktad r. Sigma Teknoloji A.fi. ad verilen iflletme, 2003 y l nda A modelinden adet, B modelinden adet olmak üzere iki farkl modelde elektronik devre panosu üretip satmay planlamaktad r döneminde bütçelenen genel üretim giderleri Tablo 1 deki gibidir. 4. Faaliyet Tabanl Sapma Analizi

9 Tablo 1. Sigma Teknoloji A.fi. nin 2003 y l bütçelenen Genel Üretim Giderleri Maliyet Türü De iflken GÜG Sabit GÜG Toplam GÜG Makine Malzeme Kabul ve Muayene Haz rl k Malzeme Tafl ma Tasar m Müh Kalite Güvence Fabrika Genel Gid Toplam Sigma Teknoloji A.fi de geleneksel maliyetleme yaklafl m nda genel üretim giderlerinin ürünlere yüklenmesinde makine saatleri kullan lmaktad r. Buna göre de iflken ve sabit genel üretim gideri yükleme oranlar afla daki gibi hesaplanm flt r. Planlanan üretimin gerektirdi i makine saatleri toplam saatir. - De iflken GÜG yükleme oran : Bütçelenen de iflken GÜG/Toplam bütçelenen makine saati TL/ mak.st = TL/mak.st. - Sabit GÜG yükleme oran : Bütçelenen sabit GÜG/Toplam bütçelenen makine saati TL/ mak.st = TL/mak.st y l faaliyet dönemi sonunda firman n fiili genel üretim giderleri bütçelenen genel üretim giderlerine tamamen eflit gerçekleflmifltir. Bununla birlikte makine saatleri bütçelenen saat yerine saat olarak gerçekleflmifltir. Bu durumda firman n de iflken ve sabit genel üretim gideri sapmalar afla daki gibi hesaplanm flt r. De iflken GÜG Harcama = Gerçekleflen GÜG- (Gerçekleflen Makine Saati x Standart Yükleme Oran ) De iflken GÜG Harcama = ( x ) De iflken GÜG Harcama = TL olumlu sapma De iflken GÜG Verim = Standart Yükleme Oran x (Gerçekleflen Makine Saati-Standart Makine Saati) De iflken GÜG Verim = TL olumsuz sapma Bütçe = Harcama + Verim Bütçe = ( ) = 0 sapma

10 Sabit GÜG Bütçe = Bütçelenmifl Sabit GÜG- Gerçekleflen Sabit GÜG Sabit GÜG Bütçe = Sabit GÜG Bütçe = 0 Sabit GÜG Kapasite = Bütçelenmifl Sabit GÜG -Yüklenen Sabit GÜG Sabit GÜG Kapasite = ( x ) Sabit GÜG Kapasite = 0 Toplam Sabit GÜG = Sabit GÜG Bütçe + Sabit GÜG Kapasite Toplam Sabit GÜG = 0 De iflken ve sabit genel üretim giderlerine iliflkin yap lan geleneksel sapma analizleri incelendi inde toplamda her iki gider türünde de sapma olmad ortaya ç kmaktad r. De iflken genel üretim giderleri harcamas nda meydana gelen TL olumlu sapma verim sapmas ndaki TL olumsuz sapma ile birbirini nötürlefltirmifltir. Di er taraftan sabit giderlerde hem bütçe aç s ndan hem de kapasite kullan m aç s ndan bir sapma olmad raporlanmaktad r. Ancak genel üretim giderlerinin da t m nda kullan lan makine saatleri ölçüsü planlanandan ( ) saat fazla gerçekleflmifltir. Maliyet etkeni olarak makine saatleri kullan lmas na ra men makine saatlerinin artmas genel üretim giderlerini art rmam flt r. Bunun sebebi makine faaliyeti d fl nda kalan ve genel üretim giderine neden olan faktörün makine saatleri olmamas d r. Bu nedenle klasik standart maliyet sapma analizi standart giderlerle fiili giderler aras ndaki farklar anlaml biçimde aç klamaktan yoksundur. Sapmalar n faaliyet tabanl maliyetleme sistemine uygun biçimde faaliyetler baz nda analiz edilmesi gerekir. Bu amaçla Sigma Teknoloji A.fi. nin faaliyetleri faaliyetler hiyerarflisine uygun olarak üç gruba ayr lm flt r. Makine birim düzeyinde, malzeme kabul ve muayene, haz rl k ve malzeme tafl - ma faaliyetleri parti düzeyinde, tasar m mühendisli i ve kalite kontrol faaliyetleri ise ürün düzeyinde faaliyet olarak kabul edilmifltir. Tablo 2, 3 ve 4 de her bir faaliyetin bütçelenen y ll k maliyetinin pratik kapasiteye bölümü ile standart yükleme oranlar bulunmufl ve bu faaliyetlerin standart miktarlar ile gerçekleflen miktarlar karfl laflt r larak sapmalar hesaplanm flt r. Tablo 2. Birim Düzeyindeki Faaliyetler Makine Maliyetleri Y ll k Maliyet / Pratik Kapasite = TL/ mk.saat = TL/mk.st Model Standart Gerçek Standart Sapma Sapma Miktar Miktar Yükleme Oran Türü A Olumsuz B Olumsuz Toplam Olumsuz

11 Tablo 3. Parti Düzeyindeki Faaliyetler Malzeme Kabul ve Muayene Y ll k Maliyet/Pratik Kapasite= TL/5000 yükleme = TL/yükleme Model Standart Gerçek Standart Sapma Sapma Miktar Miktar Yükleme Oran Türü A Olumsuz B Olumlu Toplam Olumlu Haz rl k Y ll k Maliyet/Pratik Kapasite= TL/832 haz rl k = TL/haz rl k Model Standart Gerçek Standart Sapma Sapma Miktar Miktar Yükleme Oran Türü A Olumsuz B Olumlu Toplam Olumlu Malzeme Tafl ma Y ll k Maliyet/Pratik Kapasite= TL/1.872 hareket = TL/hareket Model Standart Gerçek Standart Sapma Sapma Miktar Miktar Yükleme Oran Türü A Olumsuz B Olumlu Toplam Olumlu Tablo 4. Ürün Düzeyindeki Faaliyetler Tasar m Mühendisli i Y ll k Maliyet/Pratik Kapasite= TL/250 tasar m= TL/yükleme Model Standart Gerçek Standart Sapma Sapma Miktar Miktar Yükleme Oran Türü A Olumlu B Olumsuz Toplam Olumlu

12 Kalite Güvence Y ll k Maliyet/Pratik Kapasite = TL/ test = TL/test Model Standart Gerçek Standart Sapma Sapma Miktar Miktar Yükleme Oran Türü A Olumlu B Olumsuz Toplam Olumlu Birim Düzeyindeki Maliyetler: Tablo 2 de Sigma Teknoloji A.fi. nin birim düzeyindeki tek faaliyeti olan makine maliyetlerindeki sapma analizleri yer almaktad r. Birim düzeydeki maliyetler geleneksel maliyetlemede oldu u gibi hacimtabanl da t m anahtarlar ile ürünlere da t lmaktad r. Makine faaliyetinin maliyetini gösteren en iyi ölçü makine saatleri olarak kabul edilmektedir. Fiili makine maliyetleri bütçelenen makine maliyetlerine eflit oldu u halde ( TL) ürünlerin üretiminde kullan lan makine saatleri standart makine saatlerini aflt için makine faaliyetlerinin maliyetlerinde toplam TL olumsuz sapma meydana gelmifltir. Parti Düzeyindeki Maliyetler: Tablo 3 de parti düzeyindeki üç faaliyetle ilgili sapma analizleri görülmektedir. Bunlar malzeme kabul ve muayene, haz rl k ve malzeme tafl ma faaliyetleridir. Parti düzeyindeki maliyetler ürünlerin direkt iflçilik saati veya makine saati gibi hacim-tabanl ölçütlere göre de il malzeme siparifl büyüklü ü, üretim siparifl büyüklü ü gibi ölçülerle envanter planlama yöntemlerine ba l olarak de iflen maliyetlerdir. Sapma analizleri incelendi inde parti düzeyindeki üç faaliyetin maliyetlerinde Model A n n maliyet sapmalar olumsuz, Model B nin maliyet sapmalar olumludur. Bu durum iflletmenin bu dönemde Model A n n malzeme, yar -mamul ve mamul stoklar nda azaltma yoluna gitmifl oldu unu ve bu mamulle ilgi tam zaman nda felsefesini uygulamaya bafllad n göstermektedir. Bu amaçla daha s k malzeme siparifli verilmifl, üretim siparifli parti büyüklüklerini azaltarak daha fazla haz rl k faaliyeti gerçeklefltirmifl ve daha s k malzeme tafl ma faaliyeti yapm flt r. Ancak sapma analizlerinde görüldü ü gibi Model A için parti düzeyinde daha fazla faaliyetin tahsis edilmesi Model B nin f rsat maliyetlerini yükseltebilir. Mamul Düzeyindeki Maliyetler: Tablo 4 de mamul düzeyindeki mamul tasar m ve kalite kontrol faaliyetlerine iliflkin maliyet sapmalar görülmektedir. Tasar m mühendisli i faaliyetlerinin maliyetleri incelendi inde Model A içim tasar m de- iflikli i say s 100 kez olarak bütçelendi i halde fiilen 60 kez yap lm fl, buna karfl l k Model B nin ise 150 kez planlanan tasar m de iflikli i 165 kez gerçekleflmifltir. Bu nedenle Model A n n tasar m maliyetleri olumlu sapma ile Model B ise olumsuz sapma ile sonuçlanm flt r. Model B üzerinde planlanandan daha

13 fazla say da tasar m de iflikli ine ihtiyaç duyulmas bu ürünün ürün yaflam döneminin k salmaya bafllad n gösterir. Bu nedenle müflteri tatmininin sa lanmas amac yla ürün üzerinde yeniliklerin yap lmas na gereksinim duyulmufltur. Müflteri tercihlerindeki de- ifliklikler kalite güvence faaliyetleri ile ilgi benzer faaliyet ve dolay s yla da maliyet sapmalar na neden olmufltur. Fabrika Düzeyindeki Maliyetler: Fabrika düzeyindeki faaliyetler genel üretim yeri veya fabrika genelinde ortak olan maliyetlere neden olmaktad r. Bu tür faaliyetlerin ürünlerden ba ms z olmas nedeniyle faaliyet tabanl sapma analizlerine gerek bulunmamaktad r ve bu nedenle de sapmalar hesaplanmam flt r. Örnek olarak al nan Sigma Teknoloji A.fi. nin 2003 dönemine iliflkin faaliyet sonuçlar ile standart faaliyet oranlar ile karfl laflt r lm fl ve sonuçlar tamamen varsay msal olarak analiz edilerek yorumlanm flt r. Kuflkusuz söz konusu sapmalar n nedenleri yukar da yap lan yorumlardan daha farkl olabilir. Ancak faaliyet tabanl sapma analizleri yönetime sapmalar n nedenleri konusunda araflt rma yap lmas gereken do ru adresleri göstermektedir. 5. Sonuç Geleneksel maliyetleme sisteminin en önemli yetersizliklerinden biri olarak kabul edilen genel üretim giderlerinin ürünlere yüklenmesi sorunu faaliyet tabanl maliyetleme sistemi uygulamalar ile önemli ölçüde çözüm bulmufltur. Ancak faaliyet tabanl sistemler sadece mamul maliyetlerinde güvenilir sonuçlar sa lama konusunda de il, katma de er yaratmayan faaliyetlerin ortaya ç kar larak azalt lmas yoluyla maliyet etkinli ine katk da bulunma gibi önemli bir fonksiyona sahiptir. Ayr ca faaliyet tabanl planlama yaklafl m klasik bütçeleme anlay fl nda oldu u gibi sadece finansal verilerle s n rl olmayan, ayn zamanda operasyonel verilerin planlanmas ve sonuçlar n n analiz edilebilmesi sa layan bir temel sunmaktad r. Bu nedenle faaliyet tabanl maliyetleme sistemini benimseyen iflletmelerin faaliyet ve maliyet sonuçlar n n kontrolünde faaliyet tabanl sapma analizlerinden yararlanma gere- i do mufltur. Faaliyet sonuçlar n n faaliyet tabanl sapma yöntemi ile analiz edilebilmesi için öncelikle faaliyet dönemi için gerekli faaliyetlerin standartlaflt r lmas ve bu faaliyetlerin maliyetine neden olan maliyet etkenleri cinsinden planlanmas gerekir. Bu maliyet etkenlerinin bir bölümü ürünlerin üretim hacmi ile ilgili (direkt iflçilik, malzeme vs) olabilece i gibi, bir bölümü parti büyüklü ü veya ürün çeflitli i gibi ölçüler olabilir. Belirlenen dönem sonlar nda bu ölçülerin standart miktarlar ile fiili miktarlar karfl laflt r larak aradaki farklar n nedenleri araflt r lmal d r. Ürünler veya ürün gruplar baz nda yap lacak bu analizler hangi ürünlerin faaliyet maliyetlerini art r c etki yapt yada hangi faaliyetlerde iyilefltirme gerekti i konusunda yol gösterici niteli e sahiptir. Zaten planlama, maliyetleme ve yönetim fonksiyonlar n içine alan faaliyet tabanl sistemlerin en önemli

14 varsay m faaliyetlerin verimlili ini art rmak yoluyla ürün, müflteri, da t m kanal ve faaliyetlerin maliyetlerini düflürmektir. Buna göre faaliyetlerle ilgili operasyonel verilerin kontrolü ve sapma analizleri yap lmadan yaln zca finansal veri sapmalar n n analiz edilmesi yeterli de ildir. KAYNAKÇA BRIMSON, J. A, Activity Accounting: An Activity Based Costing Approach, John Wiley & Sons, p.7., USA, BÜYÜKM RZA, K., Maliyet ve Yönetim Muhasebesi, 8. Bask, Bar fl Yay nevi, s , stanbul, Kas m COOPER, R., R. S. KAPLAN, Activity Based Systems: Measuring the Costs of Resource Usage Accounting Horizons, pp. 1-13, September, DHAVALE, D. G., Problems With Existing Manufacturing Performance Measures, Journal of Cost Management, pp , Winter FRY, T. D., STEELE, D.C, SALADIN, B.A., The Role of Management Accounting in the Development of a Manufacturing Strategy, International Journal of Operations & Production Management, Vol.15, No.12, pp.21-31, GARRISON R, N. W. ERIC, Managerial Accounting: Concepts for Planning, Control Decision Making, Irwin, Illinois, p.192,1992. HACIRÜSTEMO LU, R., fiakrak, M., Maliyet Muhasebesinde Güncel Yaklafl mlar, Türkmen Kitabevi, stanbul, MECIMORE, C. D., Integrated Activity-Based Costing With Standard Costing, Handbook of Cost Management, E , ROMANO, P. L., Where is the Cost Management Going, Management Accounting, p.47-58, August, RUHL, J. M., Activity-Based Variance Analysis, Journal of Cost Management, pp. 2-13, Winter-1995.

ÖZEL (YAP-SAT) NfiAAT

ÖZEL (YAP-SAT) NfiAAT mali ÇÖZÜM 215 ÖZEL (YAP-SAT) NfiAAT F RMALARINDA MAL YET S STEM N N OLUfiTURULMASI Ö r. Gör. Ender BOYAR Fatih Üniversitesi stanbul Meslek Yüksek Okulu Ö r. Gör. Ali Haydar GÜNGÖRMÜfi Fatih Üniversitesi

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu No. 13 Mülklerin Vergilendirilmesi için Toplu De erleme

Uluslararas De erleme K lavuz Notu No. 13 Mülklerin Vergilendirilmesi için Toplu De erleme Uluslararas De erleme K lavuz Notu No. 13 Mülklerin Vergilendirilmesi için Toplu De erleme 1.0. Girifl 1.1. Bu K lavuz Notunun amac ; Uluslararas De erleme Standartlar Komitesine (UDSK) üye tüm ülkelerde,

Detaylı

F inansal piyasalar n küreselleflmesi, çokuluslu flirketlerin say lar nda yaflanan

F inansal piyasalar n küreselleflmesi, çokuluslu flirketlerin say lar nda yaflanan PERAKENDE SATIfi YÖNTEM NE GÖRE fiüphel T CAR ALACAKLAR VE B R ÖNER Yrd.Doç.Dr. Bar fl S PAH Marmara Üniversitesi,..B.F., flletme Bölümü, Ö retim Üyesi 1.G R fi F inansal piyasalar n küreselleflmesi, çokuluslu

Detaylı

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Hmfl. Sevgili GÜREL Emekli, Ac badem Sa l k Grubu Ac badem Hastanesi, Merkezi Sterilizasyon Ünitesi, STANBUL e-posta: sgurkan@asg.com.tr H

Detaylı

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz?

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz? CO RAFYA GRAF KLER ÖRNEK 1 : Afla daki grafikte, y llara göre, Türkiye'nin yafl üzerindeki toplam nufusu ile bu nüfus içindeki okuryazar kad n ve erkek say lar gösterilmifltir. Bin kifli 5. 5.. 35. 3.

Detaylı

Mehmet TOMBAKO LU* * Hacettepe Üniversitesi, Nükleer Enerji Mühendisli i Bölümü

Mehmet TOMBAKO LU* * Hacettepe Üniversitesi, Nükleer Enerji Mühendisli i Bölümü Nükleer Santrallerde Enerji Üretimi ve Personel E itimi Mehmet TOMBAKO LU* Girifl Sürdürülebilir kalk nman n temel bileflenlerinden en önemlisinin enerji oldu unu söylemek abart l olmaz kan s nday m. Küreselleflen

Detaylı

G ünümüzün geliflen rekabet koflullar na ayak uydurmak isteyen iflletmeler,

G ünümüzün geliflen rekabet koflullar na ayak uydurmak isteyen iflletmeler, MAL YETLER N SAPTANMASINDA YEN YAKLAfiIMLAR Y ld z TEK NER Celal Bayar Üniversitesi Köprübafl Meslek Yüksek Okulu Ö retim Görevlisi Murat ALBAYRAK Celal Bayar Üniversitesi K rka aç Meslek Yüksek Okulu

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi K lavuz Notlar Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi 1.0 Girifl 1.1 Bir de erlemenin gözden geçirilmesi, tarafs z bir hüküm ile bir De erleme Uzman n n çal flmas n

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m 1.0 Girifl 1.1 Bu K lavuz Notu nun (KN) amac finansal raporlama için De erleme Raporu nu kullananlar ve haz rlayanlar Uluslararas

Detaylı

TMS 19 ÇALIfiANLARA SA LANAN FAYDALAR. Yrd. Doç. Dr. Volkan DEM R Galatasaray Üniversitesi Muhasebe-Finansman Anabilim Dal Ö retim Üyesi

TMS 19 ÇALIfiANLARA SA LANAN FAYDALAR. Yrd. Doç. Dr. Volkan DEM R Galatasaray Üniversitesi Muhasebe-Finansman Anabilim Dal Ö retim Üyesi 1 2. B Ö L Ü M TMS 19 ÇALIfiANLARA SA LANAN FAYDALAR Yrd. Doç. Dr. Volkan DEM R Galatasaray Üniversitesi Muhasebe-Finansman Anabilim Dal Ö retim Üyesi 199 12. Bölüm, TMS-19 Çal flanlara Sa lanan Faydalar

Detaylı

MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z

MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z Nisan 2010 ISBN 978-9944-60-631-8 1. Bask, 1000 Adet Nisan 2010 stanbul stanbul Sanayi Odas Yay nlar No: 2010/5 Araflt rma fiubesi Meflrutiyet

Detaylı

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri 2 DENET M TÜRLER 2.DENET M TÜRLER Denetim türleri de iflik ölçütler alt nda s n fland r labilmektedir. En yayg n s n fland rma, denetimi kimin yapt na ve denetim sonunda elde edilmek istenen faydaya (denetim

Detaylı

30 > 35. nsan Kaynaklar. > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu

30 > 35. nsan Kaynaklar. > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu 30 > 35 nsan Kaynaklar > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu > nsan Kaynaklar Personele Göre fl De il, fle Göre Personel. stanbul Büyükflehir Belediyesi, Personele Göre

Detaylı

VERG NCELEMELER NDE MAL YET TESP T ED LEMEYEN GAYR MENKUL SATIfiLARININ, MAL YET N N TESP T NDE ZLEN LEN YÖNTEM

VERG NCELEMELER NDE MAL YET TESP T ED LEMEYEN GAYR MENKUL SATIfiLARININ, MAL YET N N TESP T NDE ZLEN LEN YÖNTEM VERG NCELEMELER NDE YET TESP T ED LEMEYEN GAYR MENKUL SATIfiLARININ, YET N N TESP T NDE ZLEN LEN YÖNTEM Fatih GÜNDÜZ* I-G R fi Son y llarda ekonomide meydana gelen olumlu geliflmelerle gayrimenkul piyasas

Detaylı

Gelece in Bilgi flçilerini Do ru Seçmek: Araflt rma Görevlisi Al m Süreci Örne i

Gelece in Bilgi flçilerini Do ru Seçmek: Araflt rma Görevlisi Al m Süreci Örne i Uluslararas Yüksekö retim Kongresi: Yeni Yönelifller ve Sorunlar (UYK-2011) 27-29 May s 2011, stanbul; 2. Cilt / Bölüm XI / Sayfa 1359-1364 Gelece in Bilgi flçilerini Do ru Seçmek: Araflt rma Görevlisi

Detaylı

G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl

G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl 220 ÇEfi TL ADLARLA ÖDENEN C RO PR MLER N N VERG SEL BOYUTLARI Fatih GÜNDÜZ* I-G R fi G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl Primi,Has lat Primi, Y l Sonu skontosu)

Detaylı

Bir Müflterinin Yaflam Boyu De erini Hesaplamak çin Form

Bir Müflterinin Yaflam Boyu De erini Hesaplamak çin Form Bir Müflterinin Yaflam Boyu De erini Hesaplamak çin Form Bu formu, müflterilerinizden birinin yaflam boyu de erini hesaplamak için kullan n. Müflterinin ad : Temel formül: Yaflam boyunca müflterinin öngörülen

Detaylı

İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİYE GÜVEN VE BEKLENTİLER ANKETİ

İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİYE GÜVEN VE BEKLENTİLER ANKETİ İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİYE GÜVEN VE BEKLENTİLER ANKETİ 120 kinci Bölüm - Ekonomiye Güven ve Beklentiler Anketi 1. ARAfiTIRMANIN AMACI ve YÖNTEM Ekonomiye Güven ve Beklentiler Anketi, tüketici enflasyonu, iflsizlik

Detaylı

Araflt rma modelinin oluflturulmas. Veri toplama

Araflt rma modelinin oluflturulmas. Veri toplama 21 G R fi Araflt rman n amac na ba l olarak araflt rmac ayr ayr nicel veya nitel yöntemi kullanabilece i gibi her iki yöntemi bir arada kullanarak da araflt rmas n planlar. Her iki yöntemin planlama aflamas

Detaylı

MURAT YÜKSEL. FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER

MURAT YÜKSEL. FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER I MURAT YÜKSEL FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER III DR. MURAT YÜKSEL Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ö retim Görevlisi FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER IV Yay

Detaylı

Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler

Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler Uygulama Önerileri 59 Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler Uluslararas ç Denetim Meslekî Uygulama Standartlar ndan Standart 1110 un Yorumu lgili Standart 1110 Kurum çi Ba

Detaylı

SÜRES NASIL HESAP ED MEL D R?

SÜRES NASIL HESAP ED MEL D R? HAKEMS Z YAZILAR MAL PART T ME ÇALIfiMALARDA DENEME SÜRES NASIL HESAP ED MEL D R? I. Girifl: Erol GÜNER * Sürekli bir ifl sözleflmesi ile ifle giren iflçi, ifli, iflvereni ve iflyerindeki iflçileri tan

Detaylı

Sermaye Piyasas nda Uluslararas De erleme Standartlar Hakk nda Tebli (Seri :VIII, No:45)

Sermaye Piyasas nda Uluslararas De erleme Standartlar Hakk nda Tebli (Seri :VIII, No:45) SMMMO MEVZUAT SER S 5 Sermaye Piyasas nda Uluslararas De erleme Standartlar Hakk nda Tebli (Seri :VIII, No:45) Dr. A. Bumin DO RUSÖZ Marmara Üniversitesi Mali Hukuk Ö retim Üyesi stanbul, Nisan 2006 1

Detaylı

MADEN HUKUKU İLE İLGİLİ İDARİ YARGI KARARLARI VE MEVZUAT

MADEN HUKUKU İLE İLGİLİ İDARİ YARGI KARARLARI VE MEVZUAT I MADEN HUKUKU İLE İLGİLİ İDARİ YARGI KARARLARI VE MEVZUAT HARUN HAKAN BAŞ Ankara 2009 II Yay n No : 2195 Hukuk Dizisi : 1031 1. Bas Eylül 2009 - STANBUL ISBN 978-605 - 377-113 - 5 Copyright Bu kitab n

Detaylı

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN GEOMETR Geometrik Cisimler Uzunluklar Ölçme 6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN 1. Prizmalar n temel elemanlar n belirler. Tabanlar n n karfl l kl köflelerini birlefltiren ayr tlar tabanlara

Detaylı

2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme

2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme 2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme Proje bütçesi haz rlarken dikkat edilmesi gereken üç aflama vard r. Bu aflamalar flunlard r: Kaynak belirleme ve bütçe tasla n n haz rlanmas Piyasa araflt

Detaylı

Özetlemek gerekirse, mali tablolar n enflasyona göre düzeltilmesinde uygulanmas gerekli temel usul ve esaslar afla daki flekilde özetlenebilir:-

Özetlemek gerekirse, mali tablolar n enflasyona göre düzeltilmesinde uygulanmas gerekli temel usul ve esaslar afla daki flekilde özetlenebilir:- e-nflasyon e-nflasyon Türkiye ekonomisinin 1976 y l ndan beri yaflad kronik yüksek enflasyon hepimizin yak ndan bildi i ekonomik ve sosyal etkileri yan nda yöneticiler ve ticari iflletme sahipleri aç s

Detaylı

Aile flirketleri, kararlar nda daha subjektif

Aile flirketleri, kararlar nda daha subjektif Dr. Yeflim Toduk Akifl Aile flirketleri, kararlar nda daha subjektif flirket birleflmeleri ve sat nalmalar, türkiye deki küçük iflletmelerden, dev flirketlere kadar her birinin gündeminde olmaya devam

Detaylı

ÜN TE V SOSYAL TUR ZM

ÜN TE V SOSYAL TUR ZM ÜN TE V SOSYAL TUR ZM Bu ünitede turizmin çeflitlerinden biri olan sosyal turizmi daha ayr nt l bir flekilde ö renip, ülkemizdeki sosyal turizmin geliflimi hakk nda bilgiler edinece iz. Ç NDEK LER A. S

Detaylı

VAKIFLARA VERG MUAF YET TANINMASI HAKKINDA KANUNDA YAPILAN DE fi KL K VAKIFLARA VERGİ MUAFİYETİ

VAKIFLARA VERG MUAF YET TANINMASI HAKKINDA KANUNDA YAPILAN DE fi KL K VAKIFLARA VERGİ MUAFİYETİ VAKIFLARA VERG MUAF YET TANINMASI HAKKINDA KANUNDA YAPILAN DE fi KL K 243 VAKIFLARA VERGİ MUAFİYETİ 244 VAKIFLARA VERG MUAF YET TANINMASI MADDE 20. - Gelirlerinin en az üçte ikisini nev i itibar yla genel,

Detaylı

MESLEK MENSUPLARI AÇISINDAN TÜRK YE DENET M STANDARTLARININ DE ERLEND R LMES

MESLEK MENSUPLARI AÇISINDAN TÜRK YE DENET M STANDARTLARININ DE ERLEND R LMES MESLEK MENSUPLARI AÇISINDAN TÜRK YE DENET M STANDARTLARININ DE ERLEND R LMES Ahmet AKIN / TÜRMOB Yönetim Kurulu Üyesi 387 388 Genel Oturum III - Meslek Mensuplar Aç s ndan Türkiye Denetim Standartlar n

Detaylı

TÜRK YE Ç DENET M ENST TÜSÜ 2011 FAAL YET RAPORU 45 TÜRK YE Ç DENET M ENST TÜSÜ F NANSAL TABLOLAR VE DENET M RAPORLARI

TÜRK YE Ç DENET M ENST TÜSÜ 2011 FAAL YET RAPORU 45 TÜRK YE Ç DENET M ENST TÜSÜ F NANSAL TABLOLAR VE DENET M RAPORLARI TÜRK YE Ç DENET M ENST TÜSÜ 2011 FAAL YET RAPORU 45 TÜRK YE Ç DENET M ENST TÜSÜ F NANSAL TABLOLAR VE DENET M RAPORLARI 46 TÜRK YE Ç DENET M ENST TÜSÜ 2011 FAAL YET RAPORU BA IMSIZ DENET M RAPORU Türkiye

Detaylı

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*)

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) Amaç ve Kapsam Madde 1- Bu Yönetmelik, Türkiye Bilimsel

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.9. Pazar De eri Esasl ve Pazar De eri D fl De er Esasl De erlemeler için ndirgenmifl Nakit Ak fl Analizi

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.9. Pazar De eri Esasl ve Pazar De eri D fl De er Esasl De erlemeler için ndirgenmifl Nakit Ak fl Analizi K lavuz Notlar Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.9 Pazar De eri Esasl ve Pazar De eri D fl De er Esasl De erlemeler için ndirgenmifl Nakit Ak fl Analizi 1.0 Girifl 1.1 ndirgenmifl nakit ak fl ( NA)

Detaylı

C. MADDEN N ÖLÇÜLEB L R ÖZELL KLER

C. MADDEN N ÖLÇÜLEB L R ÖZELL KLER C. MADDEN N ÖLÇÜLEB L R ÖZELL KLER 1. Patates ve sütün miktar nas l ölçülür? 2. Pinpon topu ile golf topu hemen hemen ayn büyüklüktedir. Her iki topu tartt n zda bulaca n z sonucun ayn olmas n bekler misiniz?

Detaylı

YEN DÖNEM DE DENET M MESLE NE HAZIRMIYIZ?

YEN DÖNEM DE DENET M MESLE NE HAZIRMIYIZ? YEN DÖNEM DE DENET M MESLE NE HAZIRMIYIZ? Yahya ARIKAN* Günümüzde; finansal anlamda ülkeleraras s n r n ortadan kalkmas, teknolojinin geliflimi ve bilgi toplumunun s n rs z imkânlar ile zaman ve mekân

Detaylı

H. Atilla ÖZGENER* Afla daki ikinci tabloda ise Türkiye elektrik üretiminde yerli kaynakl ve ithal kaynakl üretim yüzdeleri sunulmufltur.

H. Atilla ÖZGENER* Afla daki ikinci tabloda ise Türkiye elektrik üretiminde yerli kaynakl ve ithal kaynakl üretim yüzdeleri sunulmufltur. Mevcut Kaynaklar Kullan lmas na Ra men 2020 li Y llarda Türkiye de Elektrik Enerjisi Aç Olabilir mi? H. Atilla ÖZGENER* I. Türkiye nin Elektrik Enerjisi Durumunun Saptanmas Türkiye nin elektrik enerjisi

Detaylı

standartlar Standartlar ve Sertifikalar sertifika

standartlar Standartlar ve Sertifikalar sertifika standartlar Standartlar ve Sertifikalar sertifika Standartlar ve Sertifikalar.1. Genel Önceki bölümlerde paslanmaz çeliklere ait pek çok özellikler, standartlar ve karfl l klar hakk nda baz bilgiler verilmiflti.

Detaylı

4/A (SSK) S GORTALILARININ YAfiLILIK AYLI INA HAK KAZANMA KOfiULLARI

4/A (SSK) S GORTALILARININ YAfiLILIK AYLI INA HAK KAZANMA KOfiULLARI 4/A (SSK) S GORTALILARININ YAfiLILIK AYLI INA HAK KAZANMA KOfiULLARI Resul KURT* I. G R fi Ülkemizde 4447 say l Kanunla, emeklilikte köklü reformlar yap lm fl, ancak 4447 say l yasan n emeklilikte kademeli

Detaylı

MOTORLU TAfiIT SÜRÜCÜLER KURSLARINDA KATMA DE ER VERG S N DO URAN OLAY

MOTORLU TAfiIT SÜRÜCÜLER KURSLARINDA KATMA DE ER VERG S N DO URAN OLAY MOTORLU TAfiIT SÜRÜCÜLER KURSLARINDA KATMA DE ER VERG S N DO URAN OLAY brahim ERCAN * 1- GENEL B LG : Motorlu tafl t sürücüleri kurslar, 5580 say l Özel Ö retim Kurumlar Kanunu kapsam nda motorlu tafl

Detaylı

ARAMALI VERG NCELEMES NDE SÜRE. Adalet ilkin devletten gelmelidir Çünkü hukuk, devletin toplumsal düzenidir.

ARAMALI VERG NCELEMES NDE SÜRE. Adalet ilkin devletten gelmelidir Çünkü hukuk, devletin toplumsal düzenidir. ARAMALI VERG NCELEMES NDE SÜRE Adalet ilkin devletten gelmelidir Çünkü hukuk, devletin toplumsal düzenidir. ARISTO 88 ARAMALI VERG NCELEMES NDE SÜRE 1. KONU 213 say l Vergi Usul Kanunu nun (VUK) 142, 143,

Detaylı

YATIRIM ND R M HAKKINDAK ANAYASA MAHKEMES KARARININ DE ERLEND R LMES

YATIRIM ND R M HAKKINDAK ANAYASA MAHKEMES KARARININ DE ERLEND R LMES YATIRIM ND R M HAKKINDAK ANAYASA MAHKEMES KARARININ DE ERLEND R LMES mral DURAN* I- G R fi Anayasa Mahkemesi taraf ndan verilen bir Karar ile 5479 say l Gelir Vergisi Kanunu, Amme Alacaklar n n Tahsil

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları I Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları II Yay n No : 2056 Hukuk Dizisi : 289 1. Bas Kas m 2008 - STANBUL ISBN 978-975 - 295-953 - 8

Detaylı

F inans sektörleri içinde sigortac l k sektörü tüm dünyada h zl bir büyüme

F inans sektörleri içinde sigortac l k sektörü tüm dünyada h zl bir büyüme S GORTA KOM SYON G DER BELGES mali ÇÖZÜM 171 Memifl KÜRK* I-G R fi: F inans sektörleri içinde sigortac l k sektörü tüm dünyada h zl bir büyüme göstermifltir. Geliflmifl ekonomilerde lokomotif rol üstlenen

Detaylı

Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi

Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi Otomasyon Sistemleri E itiminde Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi Murat Ayaz Kocaeli Üniversitesi Teknik E itim Fakültesi, Elektrik E itimi Koray Erhan Kocaeli Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi,

Detaylı

Ders 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac

Ders 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac Ders 3: SORUN ANAL Z Sorun analizi nedir? Sorun analizi, toplumda varolan bir sorunu temel sorun olarak ele al r ve bu sorun çevresinde yer alan tüm olumsuzluklar ortaya ç karmaya çal fl r. Temel sorunun

Detaylı

2008 1. Çeyrek Finansal Sonuçlar. Konsolide Olmayan Veriler

2008 1. Çeyrek Finansal Sonuçlar. Konsolide Olmayan Veriler 2008 1. Çeyrek Finansal Sonuçlar Konsolide Olmayan Veriler Rakamlarla Halkbank 70 y l Kooperatif ve KOB kredilerinde 70 y ll k tecrübe ve genifl müflteri taban Halkbank n rekabette kuvvetli yönleridir.

Detaylı

OHSAS 18001 fl Sa l ve Güvenli i Yönetim Sisteminde Yap lan De iflikliklere Ayr nt l Bak fl

OHSAS 18001 fl Sa l ve Güvenli i Yönetim Sisteminde Yap lan De iflikliklere Ayr nt l Bak fl OHSAS 18001 fl Sa l ve Güvenli i Yönetim Sisteminde Yap lan De iflikliklere Ayr nt l Bak fl Altan ÇET NKAL MESS fl Sa l ve Güvenli i Uzman Geliflen yeni yönetim anlay fllar, hiyerarflik yap - lanmadan

Detaylı

FAALİYETE DAYALI MALİYET SİSTEMİ

FAALİYETE DAYALI MALİYET SİSTEMİ FAALİYETE DAYALI MALİYET SİSTEMİ Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Doktora Programı Yönetim Muhasebesi PROF. DR. Kadir GÜRDAL FDM Maliyetleme (Activity-BasedCosting-ABC)

Detaylı

5 520 say l Kurumlar Vergisi Kanununun 13. maddesine iliflkin olarak

5 520 say l Kurumlar Vergisi Kanununun 13. maddesine iliflkin olarak m a l i Ç Ö Z Ü M 295! fienol ÇET N* A- GENEL B LG LER 5 520 say l Kurumlar Vergisi Kanununun 13. maddesine iliflkin olarak 18.11.2007 tarihinde yay mlanan 1 Seri No.lu Transfer Fiyatland rmas Yoluyla

Detaylı

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK RAPOR

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK RAPOR ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK RAPOR Bu rapor Ankara Emeklilik A.Ş Gelir Amaçlı Uluslararası Borçlanma Araçları Emeklilik Yatırım

Detaylı

YENİ DÜNYA DÜZENİNDE İNSANIN ÖRGÜTTE DEĞİŞEN ROLÜ

YENİ DÜNYA DÜZENİNDE İNSANIN ÖRGÜTTE DEĞİŞEN ROLÜ I Doç. Dr. Yonca Deniz GÜROL YENİ DÜNYA DÜZENİNDE İNSANIN ÖRGÜTTE DEĞİŞEN ROLÜ II YENİ DÜNYA DÜZENİNDE İNSANIN ÖRGÜTTE DEĞİŞEN ROLÜ Yay n No : 2377 flletme-ekonomi Dizisi : 447 1. Bask Ocak 2011 - STANBUL

Detaylı

K atma de er vergisi, harcamalar üzerinden al nan vergilerin en geliflmifl ve

K atma de er vergisi, harcamalar üzerinden al nan vergilerin en geliflmifl ve ÖZEL MATRAH fiekl NE TAB ALKOLLÜ ÇK SATIfiLARINDA SON DURUM H.Hakan KIVANÇ Serbest Muhasebeci Mali Müflavir I. G R fi K atma de er vergisi, harcamalar üzerinden al nan vergilerin en geliflmifl ve modern

Detaylı

SOSYAL GÜVENL K S STEM NDE S GORTALILARIN YAfiLILIK AYLI ININ HESAPLANMASININ USUL VE ESASLARI

SOSYAL GÜVENL K S STEM NDE S GORTALILARIN YAfiLILIK AYLI ININ HESAPLANMASININ USUL VE ESASLARI SOSYAL GÜVENL K S STEM NDE S GORTALILARIN YAfiLILIK AYLI ININ HESAPLANMASININ USUL VE ESASLARI Yunus YELMEN* I-G R fi 5510 say l Kanuna göre sigortal lar n yafll l k ayl na hak kazan p kazanmad klar yafl

Detaylı

OKUL BAZLI BÜTÇELEME KILAVUZU

OKUL BAZLI BÜTÇELEME KILAVUZU Üst Politika Belgelerinde Okul Bazlı Bütçe: Amaç: OKUL BAZLI BÜTÇELEME KILAVUZU 1. Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018) 154- Okul idarelerinin bütçeleme süreçlerinde yetki ve sorumlulukları artırılacaktır.

Detaylı

Y eni 5520 say l Kurumlar Vergisi Kanunumuz ile yeni bir kavram Kontrol

Y eni 5520 say l Kurumlar Vergisi Kanunumuz ile yeni bir kavram Kontrol mali ÇÖZÜM 115 5520 SAYILI YEN KURUMLAR VERG S KANUNU LE GET R LEN KONTROL ED LEN YABANCI KURUM KAZANCI NE DEMEKT R? Mesut KOYUNCU Maliye Bakanl Eski Hesap Uzman A-Genel Bilgi: Y eni 5520 say l Kurumlar

Detaylı

4733 SAYILI TÜTÜN VE TÜTÜN MAMÜLLER KANUNU 4733 SAYILI KANUN

4733 SAYILI TÜTÜN VE TÜTÜN MAMÜLLER KANUNU 4733 SAYILI KANUN 4733 SAYILI TÜTÜN VE TÜTÜN MAMÜLLER KANUNU 4733 SAYILI KANUN 243 4733 SAYILI TÜTÜN VE TÜTÜN MAMÜLLER KANUNU 5035 SAYILI KANUNDAK MADDES KANUN MADDES N N ESK fiekl KANUN MADDES N N YEN fiekl 47 Üretici

Detaylı

B anka ve sigorta flirketlerinin yapm fl olduklar ifllemlerin özelli i itibariyle

B anka ve sigorta flirketlerinin yapm fl olduklar ifllemlerin özelli i itibariyle B anka ve sigorta flirketlerinin yapm fl olduklar ifllemlerin özelli i itibariyle bu ifllemlerin üzerinden al nan dolayl vergiler farkl l k arz etmektedir. 13.07.1956 tarih 6802 say l Gider Vergileri Kanunu

Detaylı

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN SAYILAR Kümeler 6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN 1. Bir kümeyi modelleri ile belirler, farkl temsil biçimleri ile gösterir. Belirli bir kümeyi temsil ederken afla da belirtilen bafll

Detaylı

Baflkanl n, Merkez : Türkiye Bilimsel ve Teknik Araflt rma Kurumu Baflkanl na ba l Marmara Araflt rma Merkezi ni (MAM),

Baflkanl n, Merkez : Türkiye Bilimsel ve Teknik Araflt rma Kurumu Baflkanl na ba l Marmara Araflt rma Merkezi ni (MAM), TÜRK YE B L MSEL VE TEKN K ARAfiTIRMA KURUMU YAYIN YÖNETMEL (*) B R NC BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tan mlar Amaç ve Kapsam Madde 1. Bu Yönetmelik ile; Baflkanl k, Merkez ve Enstitülere ait tüm yay nlar

Detaylı

3 0.12.2007 tarih ve 26742 say l Resmi Gazetede yay mlanan 2007/13033

3 0.12.2007 tarih ve 26742 say l Resmi Gazetede yay mlanan 2007/13033 mali ÇÖZÜM 151 B NEK OTOMOB L K RALAMA fi RKETLER NDE (RENT A CAR) KULLANILMIfi B NEK OTOMOB L TESL MLER NDE KDV ORANI %18 OLDU I-G R fi: Memifl KÜRK* 3 0.12.2007 tarih ve 26742 say l Resmi Gazetede yay

Detaylı

K urumun mali kaynaklar n n ve kullan m yerlerinin belirlenmesinde fonlar

K urumun mali kaynaklar n n ve kullan m yerlerinin belirlenmesinde fonlar TÜRK YE MUHASEBE STANDARDI - 3 NAK T AKIfi TABLOLARI Gülflen YANAR Serbest Muhasebeci 1. GENEL OLARAK NAK T AKIfi TABLOSU 1.1. Fon Kavram K urumun mali kaynaklar n n ve kullan m yerlerinin belirlenmesinde

Detaylı

Doç. Dr. Cemal Niyazi SÖKMEN*

Doç. Dr. Cemal Niyazi SÖKMEN* Yeni Nükleer Reaktörler: Tasar m Kriterleri Doç. Dr. Cemal Niyazi SÖKMEN* Girifl: Nükleer reaktörler halen dünyadaki elektrik üretiminin %16-17 sini sa lamaktad rlar. 50 y l aflk n bir geçmifle sahip nükleer

Detaylı

T.C. ÇANAKKALE ONSEK Z MART ÜN VERS TES

T.C. ÇANAKKALE ONSEK Z MART ÜN VERS TES T.C. ÇANAKKALE ONSEK Z MART ÜN VERS TES 1 2 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Strateji Geli tirme Daire Ba kanl Tel: (286) 218452 Faks: (286) 218451 E-posta: strateji@comu.edu.tr http://strateji.comu.edu.tr/

Detaylı

1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ

1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ 1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ 1. GİRİŞ Odamızca, 2009 yılında 63 fuara katılan 435 üyemize 423 bin TL yurtiçi fuar teşviki ödenmiştir. Ödenen teşvik rakamı, 2008 yılına

Detaylı

M uhasebenin, iflletmede meydana gelen ve para ile ölçülebilen de er hareketlerini

M uhasebenin, iflletmede meydana gelen ve para ile ölçülebilen de er hareketlerini ENFLASYONUN MAL TABLOLAR ANAL Z NE ETK LER Doç. Dr. Gürbüz GÖKÇEN Marmara Üniversitesi..B.Fakültesi flletme Bölümü Ö retim Üyesi 1. ENFLASYON VE MAL TABLOLAR ANAL Z M uhasebenin, iflletmede meydana gelen

Detaylı

KDV BEYAN DÖNEM, TAKV M YILININ ÜÇER AYLIK DÖNEMLER OLAN MÜKELLEFLER

KDV BEYAN DÖNEM, TAKV M YILININ ÜÇER AYLIK DÖNEMLER OLAN MÜKELLEFLER KDV BEYAN DÖNEM, TAKV M YILININ ÜÇER AYLIK DÖNEMLER OLAN MÜKELLEFLER Bülent SEZG N* 1-G R fi Katma de er vergisinde vergilendirme dönemi, 3065 Say l Katma De- er Vergisi Kanununun 39 uncu maddesinin 1

Detaylı

YABANCI PARALAR LE YABANCI PARA C NS NDEN ALACAK VE BORÇLARIN DÖNEM SONLARI T BAR YLE DE ERLEMES

YABANCI PARALAR LE YABANCI PARA C NS NDEN ALACAK VE BORÇLARIN DÖNEM SONLARI T BAR YLE DE ERLEMES YABANCI PARALAR LE YABANCI PARA C NS NDEN ALACAK VE BORÇLARIN DÖNEM SONLARI T BAR YLE DE ERLEMES brahim ERCAN* 1- G R fi Bilindi i üzere, yabanc paralar n de erlemesi, 213 Say l Vergi Usul Kanunu nun (VUK)

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Nurullah UÇKUN YATIRIMLARDA STRATEJ K KARAR VERME SÜREC

Yrd. Doç. Dr. Nurullah UÇKUN YATIRIMLARDA STRATEJ K KARAR VERME SÜREC Yrd. Doç. Dr. Nurullah UÇKUN YATIRIMLARDA STRATEJ K KARAR VERME SÜREC STANBUL-2010 Yay n No : 2332 flletme-ekonomi Dizisi : 386 1. Bas m - Mart 2009 2. Bas m - Nisan 2010 ISBN 978-605 - 377-253 - 8 Copyright

Detaylı

Balans Vanalar Termostatik Radyatör Vanalar. www.gedikdokum.com

Balans Vanalar Termostatik Radyatör Vanalar. www.gedikdokum.com www.gedikdokum.com Balans Vanalar Termostatik Radyatör Vanalar Is tma sistemlerinin balanslanmas sayesinde tüm sisteme do ru zamanda, gerekli miktarda debi ve dolay s yla gereken s her koflulda sa lanabilir.

Detaylı

MAMUL YAfiAM DÖNEM MAL YETLEMES. Product Life Cycle Costing

MAMUL YAfiAM DÖNEM MAL YETLEMES. Product Life Cycle Costing MAMUL YAfiAM DÖNEM MAL YETLEMES Product Life Cycle Costing Cemal EL TAfi * Feyyaz YILDIZ ** Feyza DEREKÖY *** ÖZET Son y llara kadar üreticiler; maliyet yönetimini maliyet muhasebesinden ayr düflünmüfllerdir.

Detaylı

Basit Elektrik Devresi FEN VE TEKNOLOJ

Basit Elektrik Devresi FEN VE TEKNOLOJ Basit Elektrik Devresi FEN VE TEKNOLOJ Temel Kaynak 5 Yaflam m zdaki Elektrik BAS T ELEKTR K DEVRES Devrede Ampullerin n Nas l De ifltirebiliriz? Basit bir elektrik devresinde pil ampul anahtar ba lant

Detaylı

4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari

4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari 4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari Mustafa CER T* I. G R fi Bu yaz da 1479 say l yasaya göre yafll l l k, malullük ve ölüm

Detaylı

Y eni üretim teknolojileri ile birlikte, iflletmeler mamul maliyetlerinin hesaplanmas nda

Y eni üretim teknolojileri ile birlikte, iflletmeler mamul maliyetlerinin hesaplanmas nda ESNEK ÜRET M S STEMLER N N MAL YET MUHASEBES AÇISINDAN NCELENMES VE B R TEKST L filetmes NDE UYGULAMA Y.Doç. Dr. Mehmet Civan Gaziantep Üniversitesi..B.F. flletme Bölümü Ö retim Üyesi Ferah YILDIZ Gaziantep

Detaylı

kitap Bireysel fl Hukuku fl Hukuku (Genel Esaslar-Bireysel fl Hukuku)

kitap Bireysel fl Hukuku fl Hukuku (Genel Esaslar-Bireysel fl Hukuku) kitap Bireysel fl Hukuku Prof. Dr. Öner Eyrenci, Porf. Dr. Savafl Taflkent ve Prof. Dr. Devrim Ulucan n birlikte haz rlad klar Bireysel fl Hukuku isimli kitab n ikinci bas s fiubat ay nda Legal Yay nevi

Detaylı

BÖLÜM 7 BİLGİSAYAR UYGULAMALARI - 1

BÖLÜM 7 BİLGİSAYAR UYGULAMALARI - 1 1 BÖLÜM 7 BİLGİSAYAR UYGULAMALARI - 1 Belli bir özelliğe yönelik yapılandırılmış gözlemlerle elde edilen ölçme sonuçları üzerinde bir çok istatistiksel işlem yapılabilmektedir. Bu işlemlerin bir kısmı

Detaylı

GAZLAR ÖRNEK 16: ÖRNEK 17: X (g) Y (g) Z (g)

GAZLAR ÖRNEK 16: ÖRNEK 17: X (g) Y (g) Z (g) ÖRNEK 16: ÖRNEK 17: X (g) Y (g) Z (g) Sürtünmesiz piston H (g) He Yukar daki üç özdefl elastik balon ayn koflullarda bulunmaktad r. Balonlar n hacimleri eflit oldu una göre;. Gazlar n özkütleleri. Gazlar

Detaylı

EVOK Güvenlik in hedefi daima bu kalite ve standartlarda hizmet sunmakt r. Hasan ERDEM R. Mustafa AL KOÇ. Yönetim Kurulu Baflkan.

EVOK Güvenlik in hedefi daima bu kalite ve standartlarda hizmet sunmakt r. Hasan ERDEM R. Mustafa AL KOÇ. Yönetim Kurulu Baflkan. EVOK Güvenlik, ülkemizde büyük ihtiyaç duyulan güvenlik hizmetlerine kalite getirmek amac yla Mustafa Alikoç yönetiminde profesyonel bir ekip taraf ndan kurulmufltur. Güvenlik sektöründeki 10 y ll k bilgi,

Detaylı

BA IMSIZ DENET M ULUSLARARASI DENET M STANDARTLARI KAPSAMINDA

BA IMSIZ DENET M ULUSLARARASI DENET M STANDARTLARI KAPSAMINDA ULUSLARARASI DENET M STANDARTLARI KAPSAMINDA BA IMSIZ DENET M Doç.Dr. Lerzan KAVUT stanbul Üniversitesi flletme Fakültesi Doç.Dr. Oktay TAfi stanbul Teknik Üniversitesi flletme Fakültesi Dr. Tuba fiavli

Detaylı

Garanti Belgesi. Ürüne yetkisiz kifliler taraf ndan yap lan müdahalelerde ürüne verilmifl garanti sona erecektir.

Garanti Belgesi. Ürüne yetkisiz kifliler taraf ndan yap lan müdahalelerde ürüne verilmifl garanti sona erecektir. Garanti Belgesi BEKO taraf ndan verilen bu garanti, Hand Blender n normalin d fl nda kullan lmas ndan do acak ar zalar n giderilmesini kapsamad gibi, afla daki durumlarda garanti d fl d r: 1. Kullanma

Detaylı

TÜRK YE EKONOM S 2008 YILI ODA FAAL YET RAPORU TÜRK YE EKONOM S

TÜRK YE EKONOM S 2008 YILI ODA FAAL YET RAPORU TÜRK YE EKONOM S 2008 YILI ODA FAAL YET RAPORU 36 Türkiye Ekonomisi Genel Makroekonomik Denge Ülkemizde tasarruf e ilimi düflüktür, kamu kesimi uzun y llar boyunca önemli boyutlarda tasarruf aç vermifl ve bu durum finansman

Detaylı

S STEM VE SÜREÇ DENET M NDE KARfiILAfiILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER LER

S STEM VE SÜREÇ DENET M NDE KARfiILAfiILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER LER S STEM VE SÜREÇ DENET M NDE KARfiILAfiILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER LER Erol LENGERL / Akis Ba ms z Denetim ve SMMM A.fi. 473 474 2. Salon - Paralel Oturum VIII - Sistem ve Süreç Denetiminde Karfl lafl lan

Detaylı

1 6/01/2004 tarihli say l Resmi Gazete de yay mlanan ve 01/05/2004

1 6/01/2004 tarihli say l Resmi Gazete de yay mlanan ve 01/05/2004 NfiAAT TAAHHÜT filer NDE VE ÖZEL NfiAATLARDA ASGAR fiç L K B LD R M UYGULAMASINDA SON DURUM ( L fi KS ZL K BELGES ) Recep SEL MO LU Yeminli Mali Müflavir 1 6/01/2004 tarihli 25348 say l Resmi Gazete de

Detaylı

BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) KALKINMA AJANSI DESTEKLERİ

BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) KALKINMA AJANSI DESTEKLERİ BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) KALKINMA AJANSI DESTEKLERİ Sinan MESUTER Eylül 2012 SUNUM PLANI I. PROJE TEKLİF ÇAĞRISI YÖNTEMİYLE SAĞLANAN DOĞRUDAN FİNANSMAN DESTEĞİ II. DOĞRUDAN FAALİYET DESTEĞİ

Detaylı

Mutfak Robotu Kullanma K lavuzu BKK 2154

Mutfak Robotu Kullanma K lavuzu BKK 2154 Mutfak Robotu Kullanma K lavuzu BKK 2154 Ç NDEK LER 1 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 2 1 11 8 4 7 2 3 6 5 9 10 12 13 14 15 16 17 17A 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 1 2 3 4 5

Detaylı

3. SALON - PARALEL OTURUM VI

3. SALON - PARALEL OTURUM VI 3. SALON - PARALEL OTURUM VI Türk Denetim Uygulamalar n n Özel Konular Oturum Baflkan Musa P fik N / TÜRMOB Yönetim Kurulu Üyesi Osman D NÇBAfi / Güney Ba ms z Denetim ve SMMM A.fi. Denetimde Haks z Rekabet

Detaylı

stanbul Kültür Üniversitesi, Türkiye

stanbul Kültür Üniversitesi, Türkiye 215 ROMANYA LE BULGAR STAN IN AB YE EKONOM K ENTEGRASYONU Yrd. Doç. Dr. Mesut EREN stanbul Kültür Üniversitesi, Türkiye 1. Girifl Avrupa Birli i nin 5. ve son genifllemesi 2004 y l nda 10 Orta ve Do u

Detaylı

.. 95. Çeviren: Dr. Almagül sina

.. 95. Çeviren: Dr. Almagül sina .. 95 Türkiye ile Kazakistan: Karfl l kl Kazan mlara Dayal Bir flbirli i Bektas Mukhamejanov * Çeviren: Dr. Almagül sina Kazakistan ba ms zl n kazand ndan itibaren, d fl politika stratejisinde çok yönlü

Detaylı

Yay n No : 1696 Hukuk Dizisi : 759. 1. Bas m - Kas m 2006 ISBN 975-295 - 590-8

Yay n No : 1696 Hukuk Dizisi : 759. 1. Bas m - Kas m 2006 ISBN 975-295 - 590-8 I MEDENÎ HUKUK PRAT K ÇALIfiMALARI ve SINAV SORULARI Medenî Hukuk (Temel Kavramlar, Kifliler Hukuku, Aile Hukuku) Borçlar Hukuku Genel Hükümler Borçlar Hukuku Özel Hükümler Eflya Hukuku Miras Hukuku Kocaeli

Detaylı

TMS 18 HASILAT. Yrd. Doç. Dr. Kerem SARIO LU stanbul Üniversitesi flletme Fakültesi Muhasebe Anabilim Dal Ö retim Üyesi

TMS 18 HASILAT. Yrd. Doç. Dr. Kerem SARIO LU stanbul Üniversitesi flletme Fakültesi Muhasebe Anabilim Dal Ö retim Üyesi 7. B Ö L Ü M TMS 18 HASILAT Yrd. Doç. Dr. Kerem SARIO LU stanbul Üniversitesi flletme Fakültesi Muhasebe Anabilim Dal Ö retim Üyesi 111 7. Bölüm, TMS-18 Has lat 7.1 STANDARDIN AMACI Bu standard n amac

Detaylı

EK 2 ORTA DOĞU TEKNĐK ÜNĐVERSĐTESĐ SENATOSU 2011 YILI ÖSYS KONTENJANLARI DEĞERLENDĐRME RAPORU

EK 2 ORTA DOĞU TEKNĐK ÜNĐVERSĐTESĐ SENATOSU 2011 YILI ÖSYS KONTENJANLARI DEĞERLENDĐRME RAPORU EK 2 ORTA DOĞU TEKNĐK ÜNĐVERSĐTESĐ SENATOSU 2011 YILI ÖSYS KONTENJANLARI DEĞERLENDĐRME RAPORU Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1995 yılından bu yana, hazırladığı ve titizlikle uygulamaya çalıştığı Stratejik

Detaylı

YÖNETMELİK ANKARA ÜNİVERSİTESİ YABANCI DİL EĞİTİM VE ÖĞRETİM YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

YÖNETMELİK ANKARA ÜNİVERSİTESİ YABANCI DİL EĞİTİM VE ÖĞRETİM YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar 24 Mart 2016 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : 29663 YÖNETMELİK ANKARA ÜNİVERSİTESİ YABANCI DİL EĞİTİM VE ÖĞRETİM YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin

Detaylı

Ders 11: PROJEN N R SKLER /VARSAYIMLARI

Ders 11: PROJEN N R SKLER /VARSAYIMLARI Risk nedir? Ders 11: PROJEN N R SKLER /VARSAYIMLARI Projeler, proje yöneticilerinin do rudan kontrol edemeyecekleri olaylardan etkilenebilirler. Proje gerçek durumun bütün boyutlar n kapsayamaz. D fl faktörler,

Detaylı

X. BÖLÜM AYDINLATMA OTOMASYON S STEM

X. BÖLÜM AYDINLATMA OTOMASYON S STEM X. BÖLÜM AYDINLATMA OTOMASYON S STEM 10.1. AYDINLATMA YÖNET M Yap lan araflt rmalar, bir otomasyon sisteminin tam anlam ile uygulanmas ve teknik elemanlar n programl bak mlarda ald önlemler sonucunda y

Detaylı

Kendimiz Yapal m. Yavuz Erol* 16 Sütunlu Kayan Yaz

Kendimiz Yapal m. Yavuz Erol* 16 Sütunlu Kayan Yaz Kendimiz Yapal m Yavuz Erol* 16 Sütunlu Kayan Yaz Bu yaz da 8 sat r, 16 sütundan oluflan LED li kayan yaz projesi anlat l yor. Projenin en önemli özelli i gerek donan m gerekse yaz l m olarak basit olmas.

Detaylı

filetmelerde Ç DENET M N KURULMASI, ROLÜ VE ÖNEM

filetmelerde Ç DENET M N KURULMASI, ROLÜ VE ÖNEM filetmelerde Ç DENET M N KURULMASI, ROLÜ VE ÖNEM Ali Kamil UZUN / DRT Ba ms z Denetim ve SMMM A.fi. 403 404 1. Salon - Paralel Oturum VII - flletmelerde ç Denetimin Kurulmas, Rolü ve Önemi/Ali Kamil UZUN

Detaylı

YASAL FA Z UYGULAMASI VE B R YARGITAY KARARI

YASAL FA Z UYGULAMASI VE B R YARGITAY KARARI KARAR ELEfiT R S YASAL FA Z UYGULAMASI VE B R YARGITAY KARARI KARAR ELEfiT R S Av. MEHMET BAYRAKTAR* I- G R fi 2003, 2004 ve 2005 Mali Y l Bütçe Kanunlar ile; 3095 say l Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine

Detaylı

Belediyelerde e-arfliv Uygulamalar ile Dijitallefltirme Çal flmalar nda zlenmesi Gereken Yol Haritas

Belediyelerde e-arfliv Uygulamalar ile Dijitallefltirme Çal flmalar nda zlenmesi Gereken Yol Haritas Belediyelerde e-arfliv Uygulamalar ile Dijitallefltirme Çal flmalar nda zlenmesi Gereken Yol Haritas Uzman Zeynep Akdo an Ankara Üniversitesi, Türkiye, zsen@ankara.edu.tr, Prof. Dr. Fahrettin Özdemirci

Detaylı

NSAN KAYNAKLARI NSAN KAYNAKLARI 2009 YILI ODA FAAL YET RAPORU

NSAN KAYNAKLARI NSAN KAYNAKLARI 2009 YILI ODA FAAL YET RAPORU NSAN KAYNAKLARI NSAN KAYNAKLARI 2009 YILI ODA FAAL YET RAPORU 36 nsan Kaynaklar SMMMO Kurumsallaflma çal flmalar çerçevesinde; 2008 y l nda nsan Kaynaklar Birimi oluflturulmufltur. nsan Kaynaklar Biriminin

Detaylı

Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi. 4. Bas

Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi. 4. Bas 1 Prof. Dr. Yunus Kishal Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi Tekdüzen Hesap Sistemi ve Çözümlü Muhasebe Problemleri 4. Bas Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulama Tebli leri

Detaylı