YOZGAT İLİ BALIK ÜRETİMİNE GENEL BAKIŞ Serdar ÖZYALIN 1

Transkript

1 YOZGAT İLİ BALIK ÜRETİMİNE GENEL BAKIŞ Serdar ÖZYALIN 1 Özet Türkiye, bir yarımada olmasının yanında önemli miktarda iç su potansiyeline de sahiptir. Buna bağlı olarak önemli bir sucul üretim potansiyeline sahiptir. Ülkemizde balık üretimi sadece denize kıyısı olan şehirlerle sınırlı kalmamakta, denizden uzak şehirlerdeki mevcut iç sularda da üretim faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. İç sularda balık üretimi tıpkı denizlerde olduğu gibi avcılık faaliyetleri veya yetiştiricilik faaliyetleri şeklinde gerçekleştirilmektedir. Yozgat ilinde avcılık faaliyetleriyle sazan, gümüş, kefal, siraz ve yayın balığı elde edilirken, yetiştiricilik faaliyetleriyle alabalık ve sazan üretilmektedir. Yozgat ın iki büyük akarsuyundan birisi; Kızılırmak a karışan Delice Irmağı; diğeri, Yeşilırmak a karışan Çekerek Irmağıdır. Çekerek Irmağı nın debisi 18 m 3 /sn dir. Delice Irmağı nın debisi ise 30 m 3 / sn dir. Çekerek, Delice, Kanak, Karasu, Kılıçözü, Sarayözü, Akdağmadeni ve Göndelen akarsularında su ürünleri avcılık faaliyetleri yürütülmektedir. Su kaynaklarının debisi ve sıcaklığı su ürünleri yetiştiriciliğine uygundur. Akarsu kaynakları su kalitesi bakımından alabalık (Oncorhynchus mykiss) üretimi için uygundur. Bazı akarsular ise balıkçılık veya sportif amaçlı amatör balıkçılık için uygundur. Yozgat İli sınırları içerisinde DSİ Genel Müdürlüğünce yaptırılan 4 adet baraj gölü ve 6 adet gölet ile Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünce yaptırılan 21 adet gölet mevcuttur. Bu su kaynaklarının başında Süreyyabey Baraj Gölü, Gelingüllü Baraj Gölü, Uzunlu Baraj Gölü, Yahyasaray Baraj Gölü, Fehimli Göleti ve Gülistan Göleti gelmektedir. Yozgat ili balık üretimi açısından yeterli iç su potansiyeline sahip olmasına karşın bölgede yer alan kendisine komşu diğer şehirlerin gerisindedir. Yozgat; Sivas ve Kayseri ile birlikte TR72 bölgesinde yer almaktadır. Yozgat balık üretimi bakımından TR72 bölgesindeki iller arasında sonuncu sırada yer almaktadır. Ülkemizde iç sularda en çok yetiştiriciliği yapılan su ürünü alabalıktır. İç sulardaki alabalık yetiştiriciliği ile elde edilen balık üretim miktarı, tatlı su ve denizlerde yetiştiriciliği yapılan toplam su ürünleri miktarının % 52,6 sını oluşturmaktadır. Yozgat ilindeki alabalık üretimi, kendisine komşu olan illerdeki üretimden daha azdır. Yozgat ili alabalık üretiminde Kayseri ve Sivas gibi komşu illerin oldukça gerisinde kalmıştır yılı TÜİK verilerine göre Kayseri de ton Sivas ta ton alabalık üretimi gerçekleştirilirken Yozgat ilinde 503,8 ton alabalık üretimi gerçekleştirilmiştir. Yozgat ili balık yetiştiriciliğinde olduğu gibi avcılık yoluyla elde edilen balık miktarlarında da Kayseri ve Sivas ın gerisinde kalmıştır. Buna karşın Yozgat ilinde balıkçılık faaliyetleri giderek artmaktadır. Balık aşılama faaliyetlerinin yanı sıra ağ kafes üretimine de geçilmiştir. Örneğin Süreyyabey Baraj Gölü nde kurulan ağ kafeslerde yetiştiricilik faaliyetleri yapılmaya başlanmıştır. Balık yetiştiriciliği giderek büyüyen bir ekonomi durumundadır. Buna bağlı olarak tatlı sularda yetiştiricilik faaliyetlerinde de artış gözlenmektedir. Bu çalışmada Yozgat ilinin sahip olduğu mevcut su potansiyelini, çevresindeki diğer iller ile karşılaştırmalı olarak balık üretimi durumunu ve Türkiye balık üretimindeki yerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bunun yanında Yozgat ilinin gelecekteki balık üretim politikasına ne gibi faaliyetlerin katkı yapabileceği irdelenmeye çalışılmıştır. Anahtar sözcükler: Yozgat, akuakültür, balık üretimi, iç su, tatlı su 1 Dr. serdarozyalin@hotmail.com 271

2 Abstract Overview to Fish Production of Yozgat City In addition to being a penninsula Turkey has got a significant inland water potential. Accordingly to this, Turkey has got a significant aquatic production potential. In our country, fish production is not only active in coastal cities but also active in inland water of cities that far away from the sea. Fish production in inland water that the same as being in sea water is performed like an aquaculture and fishing activities. As carp, smelts, chub, khramulya and catfish are being gained by the activities of fishing, trout and carp are being producted by aquaculture activities in Yozgat. One of two big running water of Yozgat is Delice river which is join to Kızılırmak river, the other one is Çekerek river which is join to Yeşilırmak river. The flow of Çekerek river is 18 m3/sec. The flow of Delice river is also 30 m3/sec. There have being fishing activities in Çekerek, Delice, Kanak, Karasu, Kılıçözü, Sarayözü, Akdağmadeni and Göndelen running water. The flow and temperature of water sources is appropriate for aquaculture. There are six running water which has 4-5 m3 flow per second and has a temperature between 7 11 ºC. These values is appropriate for trout (Oncorhynchus mykiss) production. Some of these running water are suitable for fishing and amateur fishing sport. There are 4 dam lakes and 6 ponds that have built by DSI and 21 ponds that have built by general directorate of rural services in province of Yozgat. Some importants of these water sources are Süreyyabey dam lake, Gelingüllü dam lake, Uzunlu dam lake, Yahyasaray dam lake, Fehimli pond, Kanlıdere pond and Gülistan pond. Although there is enough inland water potential for fish production, Yozgat is fall behind the other neighbor cities that located in the region. Yozgat is located in the region of TR72 with Sivas and Kayseri. Yozgat is ranked last between the cities which located in TR72 region about fishing production. In our country, trout is the most aquacultured water product in inland water. The amount of product that gained by aquaculture of trout in inland water is present %52,6 of the amount of total water product that gained from the fresh water and sea aquaculture. The trout production of Yozgat is less than the production of neighbor cities. Yozgat is fall behind the neighbor cities like Kayseri and Sivas about trout production. According to data of 2013 in TUIK, while ton trout production performing in Kayseri, 3084 ton in Sivas, there is 503,8 ton trout production in Yozgat. Yozgat also fall behind Kayseri and Sivas that as being in aquaculture, about fish amount that gained by the way of fishing. However aquaculture activities is rising gradually in Yozgat. It has started to fishing production in cage additionally to fish vaccination activities. For example, it has started to aquaculture activities in cages that established in Süreyyabey dam lake. Fish production is in case of gradually growing economy. Accordingly it is also observed that rising at aquaculture activities in fresh water. In this study it is aimed to state that the water potential of Yozgat, the fish production status comperatively with the other cities located arround and the status of fish production in Turkey. In addition it is explicated that what kind of activity can be contribute to fish production policy of Yozgat in the future. Keywords: Yozgat, aquaculture, fish production, inland water, fresh water. 1. Giriş Dörtte üçü sularla kaplı dünyamızda besin kaynağı olarak sucul üretim oldukça önemli bir yere sahiptir. Dünya nüfusundaki artışa paralel olarak insanlığın gıda ihtiyacı da artmaktadır. Giderek kalabalıklaşan dünyanın en önemli sorunlarından birisi sağlıklı ve yeterli gıda üretimidir. Zamanla daha çok bilinçlenen toplumlar sağlıklı nesiller için daha sağlıklı besinlere yönelmektedirler. İnsan vücudunun yapı taşlarından birini oluşturan hayvansal protein; sadece kırmızı etli hayvanlardan değil beyaz etli 272

3 hayvanlardan da sağlanmaktadır. Kırmızı etli hayvanlara göre daha sağlıklı bir protein kaynağı olan beyaz etin tüketimi, toplumların bilinçlenmesiyle birlikte artmaktadır. En önemli beyaz et kaynaklarından biri olan balık, sadece protein açısından değil, diğer hiçbir gıda maddesinde olmayan ve vücudumuz için son derece önemli besin içeriklerini de barındırmaktadır. Balıklar içerdikleri vitaminler (A,D,E,K, B grupları) ile de önemli bir gıda maddesidir. Balık içerdiği karbonhidrat oranları ile iyi bir enerji kaynağıdır. Ayrıca insan vücudunda bulunmayan ve sadece dışarıdan gıda yoluyla alınabilen esansiyel doymamış yağ asitleri (omega-3, omega-6) balık etinde bolca mevcuttur. Bu yağ asitleri kalp, damar, sinir sistemi, beyin, gibi insan vücudunun hayati yapıları için oldukça faydalıdır. Buna ek olarak balık insanın bağışıklık sistemi açısından ve de çocuk yaşlarda vücudun gelişimi açısından oldukça önemli içeriklere sahiptir (Turan vd., 2013). Sağlıklı ve de diğer protein kaynaklarına göre daha ucuz ulaşılabilen balık besin içeriği açısından insan gıdası olarak oldukça farklı bir öneme sahiptir. Sadece avcılık yoluyla elde edilen ürünler tüketimi karşılamamaktadır. Bu yüzden yetiştiricilik yoluyla sağlanan üretime ihtiyaç gittikçe artmaktadır. Bu ihtiyaca bağlı olarak dünyada ve ülkemizde balık yetiştiriciliği faaliyetleri giderek daha önemli hale gelmektedir. Dünyada balık üretimi avcılık ve yetiştiricilik faaliyetleriyle gerçekleştirilmektedir. Aşırı av baskısı, yanlış avlanma metotları, avlanmanın yasak olduğu dönemlerde ve yerlerde avcılık yapmak, dünya su kaynaklarının hızla kirlenmesi vb. gibi sebeplerden su ürünleri popülasyonları baskı altındadır. Bunun sonucunda dünya genelinde avcılık faaliyetleriyle elde edilen toplam su ürünleri miktarı azalış eğilimindedir. Buna ek olarak dünya nüfusu hızla artmaktadır lu yıllarda dünya nüfusunun 10 milyarı geçmesi öngörülmektedir. Bu yüzden protein ihtiyacını karşılamak için balık üretimini 2030 yıllara kadar en az %50 oranında artırılması gerekmektedir (FAO, 2011). Dünya su ürünleri üretimi 80 li ve 90 lı yıllarda yoğun olarak avcılık faaliyetleriyle gerçekleştirilirken 2000 yılında yetiştiricilik faaliyetleriyle elde edilen katkı %26, 2011 yılında ise %40 lık katkı sağlamıştır (Tablo 1.1) (FAO, 2011). Tablo 1.1. Dünya su ürünleri üretimi (Milyon Ton) Yetiştiricilik 4,7 (%7) 13,1 (%13) 32,4 (%26) 62,7 (%40) Avcılık 67,3 (%93) 84,7 (%87) 93,5 (%74) 93,5 (% 60) Toplam 72 (%100) 97,8 (%100) 125,9 (%100) 156,2 (%100) Çin dünya su ürünleri üretiminde lider konumdadır. Hem yetiştiricilik hem de avcılık faaliyetleriyle elde edilen su ürünleri miktarında başta Çin olmak üzere Uzak Doğu ve Asya ülkeleri önde gelmektedir. Tablo 1.2 ye göre Çin 2012 yılında dünyada toplam avlanılan 91 milyon ton su ürünlerine 16 milyon tondan fazla katkı yapmıştır yılında dünyada avcılık faaliyetleriyle elde edilen su ürünleri miktarına göre sıralanan ilk 40 ülke, tüm dünyadaki avlanan su ürünleri miktarının % 89 una katkı sağlamaktadır (FAO, 2014) yılında Türkiye de toplam avlanılan su ürünleri miktarı 432 bin ton civarındadır (TÜİK, 2013b). Ülkemizde avlanan su ürünleri miktarında azalış göze çarpmaktadır. Aşırı av baskısı, sularımızdaki kirlilik artışı, yönetmeliklere uygun olmayan yöntemlerle avcılık, yasak zamanlarda avlanmak, avlanması yasak olan boylardaki balıkları avlamak, uygun olmayan yasak av araçları kullanmak vb. gibi nedenler, ülkemizde doğal su ürünleri popülasyonlarının kantitatif ve kalitatif açıdan olumsuz etkilenmesine yol açmaktadır. Bu durum avlanan su ürünleri miktarını olumsuz etkilemektedir. 273

4 Tablo 1.2. Dünyada Avlanılan Su Ürünleri Miktarı (Ton) Ülke Dünya Toplamı Çin Endonezya ABD Hindistan Peru Rusya Japonya Miyenmar Vietnam Şili Filipinler Norveç Tayland Kore Cumhuriyeti Meksika Bangladeş Malezya İzlanda Fas İspanya Tayvan Brezilya Kanada Arjantin Güney Afrika Nijerya İngiltere Kamboçya İran Ekvator Danimarka Srilanka Pakistan Namibya Senegal Yeni Zelanda Moritanya Türkiye Fransa Uganda İlk 40 ülkenin toplamı Diğer ülkelerin toplamı Dünyada 2012 yılı kültürü yapılan su ürünleri toplam miktarının ülkelere göre dağılımı Tablo 1.3. de verilmiştir. Avcılık yoluyla elde edilen su ürünleri miktarında olduğu gibi akuakültür faaliyetleri ile elde edilen ürün miktarında da en büyük katkıyı Çin sağlamaktadır. Dünyada 2012 yılında akuakültür ile elde edilen toplam su ürünleri miktarı olan 66,6 milyon tonun yaklaşık % 61,7 lik büyük bir kısmı Çin tarafından üretilmektedir. Dünyada akuakültür faaliyetleriyle elde edilen toplam balık miktarının (İç su ve deniz) %55,20 si Çin tarafından üretilmektedir Su ürünleri avcılık faaliyetlerinde olduğu gibi kültür faaliyetlerinde de Uzak Doğu ülkeleri ve Asya ülkeleri üst sıralarda yer almaktadır yılında ilk 15 sıradaki ülkelerin dünyadaki toplam su ürünleri kültür faaliyetlerine katkısı % 92,7 olmuştur. (FAO, 2014). Tablo yılı dünyada akuakültür faaliyetleriyle elde edilen su ürünleri miktarları (Ton) Ülkeler Balıklar Krustaseler Molusklar Diğer Ülke Toplamı Toplam katkı İçsular Deniz (%) Çin Hindistan Vietnam

5 Endonezya Bangladeş Norveç Tayland Şili Mısır Miyenmar Filipinler Brezilya Japonya Kore Cumhuriyeti ABD İlk 15 ülke toplam miktarı Diğer ülkelerin toplam miktarı Dünya akuakültür üretim toplamı Tablo 1.4 teki Dünya gıda ve tarım örgütünün (FAO-Food and Agriculture Organization) dönemini kapsayan verileri, dünya su ürünlerindeki toplam üretimi ortaya koymaktadır. Dünya toplam üretimindeki artış miktarı avcılık yoluyla elde edilen ürünlerden çok yetiştiricilik faaliyetleriyle elde edilmiştir yılında toplam yetiştiricilik miktarı 59 milyon ton civarındayken 2013 yılında 70 milyon tonun üzerine çıkmıştır. Önümüzdeki 10 yılda yetiştiricilik yoluyla elde edilen ürün miktarı avcılık yoluyla elde edilen ürün miktarını geçmesi öngörülmektedir (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2016). Tablo 1.4. Dünya su ürünleri üretim miktarı AVCILIK (ton) YETİŞTİRİCİLİK (ton) TOPLAM Deniz İçsu Toplam Deniz İçsu Toplam (ton) Dünya gıda ve tarım örgütü verilerine göre dünyada kişi başına düşen yıllık balık tüketimi ortalama 16 kg dır. Gelişmiş ülkelerde ortalama kişi başı yıllık 28 kilogram balık tüketilmektedir. Avrupa Birliği ülkelerinde ise kişi başına tüketim ortalama 24 kg/yıl iken Türkiye de kişi başına düşen yıllık balık tüketim miktarı 6-7 kg civarındadır (FAO, 2011; TÜİK 2013b). 2. Türkiye de Balık Üretimi Türkiye bir yarımada olmasına ek olarak önemli miktarda iç su potansiyeline de sahiptir. Zengin deniz ve iç su potansiyeline bağlı olarak önemli oranda su ürünleri üretim potansiyeline sahiptir. Denizlerimiz birbirinden farklı ekosistemlere sahip olduğundan fauna ve flora da birbirinden farklılıklar göstermektedir. Benzer şekilde çok farklı iklim koşullarında ve coğrafik bölgelerde bulunan iç sularımız da birbirlerinden farklı ekosistemlere dolayısıyla farklı fauna ve floralara sahiptirler. Bütün bu zenginlikler ülkemiz biyoçeşitliliğine katkı sağlamaktadır. Ülkemiz iç sularında 236 tatlı su balığı türü yaşamaktadır (Kuru, 2004). Türkiye de su ürünleri üretimi dünyada olduğu gibi avcılık ve yetiştiricilik (Akuakültür) faaliyetleriyle gerçekleştirilmektedir döneminde Türkiye toplam su ürünleri miktarında düzensiz azalış ve artışlar olsa da genellikle 500 bin ton üretimin üzerinde kalmıştır. Avcılık yoluyla elde edilen ürün miktarındaki büyük düşüşe rağmen toplam su ürünleri miktarının az çok aynı seviyelerde kalması, yetiştiricilik faaliyetleriyle elde edilen ürünlerin dikkat çekici bir hızla artmasındandır yılında sadece avcılık yoluyla 600 bin tondan fazla ürün elde edilirken 2014 yılında 302 bin tona kadar inerek 14 yılın en düşük miktarı elde edilmiştir. Bunun 275

6 tam tersine döneminde 100 bin tonun altında kalan yetiştiricilik faaliyetleri ile elde edilen ürün miktarı hızla artış göstererek 2014 yılında 235 bin ton seviyelerine kadar çıkmıştır (Tablo 1.5.). Dünya toplam su ürünleri üretim miktarında olduğu gibi ülkemizde de kültür yoluyla elde edilen ürün miktarının avcılık yoluyla elde edilen ürün miktarını geçmesi öngörülmektedir (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2016). Bu durum artan dünya nüfusuna bağlı olarak doğal kaynakların tüm tüketimi karşılayamayacak halde olmasının sonucudur. Elde edilen ürünler ve toplam ihtiyaç miktarı arasındaki fark giderek açılmakta. Oluşan bu fark kültürel faaliyetlerle karışlanmaya çalışılmaktadır. Bu yüzden balık kültür faaliyetlerindeki artış kaçınılmazdır. Tablo 1.5. Türkiye su ürünleri üretim miktarı AVCILIK (ton) YETİŞTİRİCİLİK (ton) TOPLAM Yıllar Deniz İçsu Toplam Deniz İçsu Toplam (ton) Türkiye (iç sular ve deniz) avcılık faaliyetleriyle elde edilen su ürünlerinin en başında hamsi (Engraulis encrasicolus) gelmektedir. Hamsi Türkiye de avlanılan deniz balıkları miktarının lokomotifi durumundadır yılında avlanan toplam 550 bin ton su ürünleri miktarının 340 bin tonu (% 61,76) hamsi avcılığı ile sağlanmıştır. Avlanan hamsi miktarı yılları arasında toplam su ürünleri üretimine %30- %60 oranlarında katkı sağlamıştır (Şekil 1.1.). Avcılık yoluyla elde edilen toplam su ürünleri miktarındaki azalış hamsi miktarındaki azalışla yakından ilişkilidir. Çünkü toplam avlanan su ürünleri miktarına en büyük katkıyı avcılık yoluyla elde edilen hamsi balığı sağlamaktadır. Türkiye denizlerinde en çok avlanan diğer balık türleri ise çaça, sardalya, istavrit, palamut, lüfer ve mezgittir (Tablo 1.6.) (TÜİK, 2016a). Tablo 1.6. Türkiye denizlerinde en çok avlanan balık türleri ve miktarları (Ton) BALIKLAR Toplam Hamsi Çaça Sardalya Palamut (Torik) İstavrit (kraça) Mezgit Lüfer İ s t a v r i t (karagöz) Kefal Kupez Tekir Kolyoz Barbun Tirsi

7 Ürün Miktarı (Ton) Zaman toplam su ürünleri avcılık miktarı hamsi Şekil 1.1. Türkiye de avcılık faaliyetleriyle elde edilen toplam su ürünleri üretimine hamsinin katkısı Türkiye de yetiştiriciliği yapılan başlıca balık türleri, iç sularda alabalık ve sazan, denizlerde çipura ve levrektir yılında yetiştiricilik yoluyla elde edilen ton toplam üretimin ü yani %52.6 lık büyük bir kısmını iç sularda yapılan alabalık kültürü oluşturmaktadır. İkinci sırada 67 bin tonla (% 29.1) levrek (deniz) üçüncü sırada 35 bin ton üretimle (% 15.3) çipura (deniz) kültürü yapılmaktadır (Şekil 1.2.) (TÜİK, 2013b). Kültürü Yapılan Balık Türleri Aynalı Sazan % 0,1 Diğer % 0,7 Alabalık (Deniz) % 2,2 Çipura % 15,3 Alabalık (İçsu) % 52,6 Levrek % 29,1 Şekil 1.2. Türkiye de kültürü yapılan balık türleri 2013 yılında Türkiye de kültüre edilen balıkların toplam değeri 1,7 milyar TL nin üzerine çıkmıştır. Bu toplam değere en büyük katkıyı yaklaşık 711 milyon TL ile levrek kültürü sağlarken, alabalık (iç su) kültürü yaklaşık 575 milyon TL lik en büyük ikinci katkıyı gerçekleştirmiştir (Tablo 1.7.) (TÜİK, 2013b). Tablo 1.7. Türkiye de yetiştiriciliği yapılan balık türleri üretim miktarları ve değerleri (2013) 277

8 YETİŞTİRİLEN BALIK TÜRLERİ MİKTARLARI VE DEĞERLERİ İç su balıkları Balık türü Miktar (ton) Birim fiyatı (TL/kg) Değer (TL) Alabalık , Aynalı sazan 146 5, Levrek , Çipura , Deniz balıkları Alabalık (deniz) , Diğer , Toplam Türkiye de balıkçılık sektörel olarak büyüdükçe üretim miktarları artmakta buna bağlı olarak iç piyasadaki rekabette artmaktadır. Bu durum doğrudan kültüre edilen ürünün kalitesine yansımaktadır. Ürün kalitesi arttıkça işletmelerin ihracat miktarları da artış göstermiştir yılında 582 bin ton toplam üretimin sadece 14 bin tonu yurt dışına satılırken 2014 yılında 537 bin ton toplam üretimin yaklaşık 115 bin tonu (% 21.4 ü) ihraç edilmiştir. İhracatın artmasıyla döviz girdisi elde edilerek ülke ekonomisine de katkı sağlanmaktadır. Üretilen toplam su ürünleri iç tüketimin yanında bir kısmı da balık unu ve balık yağı fabrikalarında işlenip değerlendirilmektedir. Ülkemizde önemli miktarlarda su ürünleri ithalatı da yapılmaktadır döneminde ülkemizde kişi başına düşen balık tüketim miktarı düzensiz de olsa azalış eğilimindedir. Toplam üretim miktarının az çok sabit kalmasına rağmen kişi başına düşen balık tüketimindeki azalışın sebeplerinden biride ülkemiz nüfusundaki artıştır. Kişi başına düşen balık tüketiminin artması için balık kültürü faaliyetlerinin arttırılması gerekmektedir. Üretim miktarları artıkça ürünlerin bolca bulunmasından dolayı fiyatlarının da ucuzlamasıyla kişi başına düşen balık tüketiminin artması sağlanacaktır (Tablo 1.8.) (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2016). Tablo 1.8. Türkiye de üretilen balık miktarı ve kişi başına tüketim Yıllar Üretim (ton) İhracat(ton) İthalat (ton) Tüketim (ton) Değerlendirilemeyen Kişi Başına İç tüketim İşlenen (ton) Tüketim (kg) , , , , , , , , , , , , , , ,5 Türkiye sınırları içinde 2016 Mart ayı itibariyle Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı na kayıtlı toplamda 2637 adet su ürünleriyle ilgili yetiştiricilik faaliyetleri yapan işletme mevcuttur (Tablo 1.9). Bu sayı Haziran 2015 te 2377 adet idi. 9 ay gibi kısa bir süre içinde bile 260 adet yeni yetiştiricilik işletmesinin açılması sektördeki büyüme hızını ortaya koymaktadır. Bu işletmelerden pek çoğu sadece tek bir tür üretmekle kalmayıp farklı türlerin üretimlerini aynı şirket çatısı altında gerçekleştirmektedirler (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2015a; Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2016b). Kültür balıkçılığı içinde en çok üretimi yapılan tür alabalıktır. Türkiye deki işletmelerin çoğunda 278

9 (1934 işletme) alabalık üretimi gerçekleştirilmektedir. Haziran 2015 de 1881 adet alabalık yetiştiriciliği işletmesi mevcut iken Mart 2016 da işletme sayısında 53 adetlik artış göze çarpmaktadır. Alabalık kültürü yapan işletmelerin ardından en çok yetiştiriciliği yapılan türler levrek (374 işletme) ve çipura (347 işletme) dır. Haziran 2015 döneminde levrek işletme sayısı 354 iken Mart 2016 döneminde 20 adet yeni işletmenin açıldığı görülmektedir. Haziran 2015 de 326 adet olan çipura yetiştiricilik işletmesine Mart 2016 ya kadar olan dönemde 21 adet yeni işletme eklenmiştir. Yetiştiriciliği yapılan önemli türlerden biride sazandır. Haziran 2015 de 76 adet sazan balığı yetiştiricilik işletmesi mevcut iken Mart 2016 da sazan yetiştiriciliği yapan işletme sayısı 107 adet olmuştur. Bunların yanında yayın, orkinos üretimi yapan işletmelerde göze çarpmaktadır (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2015a; Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2016b). Ülkemizde 81 il olduğu düşünülürse il başına ortalama yaklaşık 33 adet su ürünleri yetiştiricilik işletmesi düşmektedir. Muğla ili en çok yetiştiricilik işletmesinin bulunduğu il konumundadır (375 işletme). Ülkemizde sadece 3 ilde (Aksaray, Kırıkkale, Kilis) Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı na kayıtlı, su ürünleri yetiştiricilik faaliyetlerinde bulunan hiçbir işletme bulunmamaktadır (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2015a; Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2016b). Haziran Mart 2016 döneminde yetiştiricilik işletmelerinin sayısı bakımından 54 ilde artış görülmektedir. Bu dönemde yetiştiricilik işletmesi sayısı en çok artan illerin başında Elazığ (54 adet artış), Kahramanmaraş (21 adet artış), Muğla (19 adet artış), Mersin (18 adet artış) ve Yozgat (17 adet artış) gelmektedir. 19 ilde işletme sayısında bir değişim görülmez iken sadece 5 ilde işletme sayısında azalma görülmektedir (Tablo 1.9) (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2015a; Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2016b). Yozgat ilinin de içinde bulunduğu TR72 bölgesinde Haziran 2015 te toplam 133 (Türkiye deki toplam balık üretimi işletme sayısının %5.60 ı) adet balık kültürü faaliyetlerinde bulunan işletme mevcut iken Mart 2016 da TR72 bölgesinde yetiştiricilik işletmesi sayısı 143 e çıkmıştır. Bunlardan 56 tanesi Kayseri de, 54 tanesi Sivas ta, 33 tanesi Yozgat ili sınırları içinde yer almaktadır (Tablo 1.9) Haziran 2015 te Yozgat ta 16 tane yetiştiricilik işletmesi bulunurken Mart 2016 da 33 tane işletme mevcuttur. Yozgat ta 9 ay gibi kısa bir sürede yetiştiricilik işletme sayısında yüzde yüzden daha fazla bir artış söz konusudur (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2015a; Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2016b). Bulunduğu İl Tablo 1.9. Türkiye de 2015 yılı Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı na kayıtlı su ürünleri yetiştiricilik faaliyetlerinde bulunan işletmelerin illere göre dağılımı İşletmeSayısı (2015) İşletme Sayısı (2016) Bulunduğu İl İşletme Sayısı İşletme Sayısı Bulunduğu İl İşletme Sayısı (2015) (2016) (2015) Adana Elazığ Mersin Adıyaman Erzincan Muğla Afyonkarahisar Erzurum Muş Ağrı 0 1 Eskişehir Nevşehir 2 2 Amasya 5 5 Gaziantep Niğde 8 8 Ankara 7 6 Giresun Ordu Antalya Gümüşhane Osmaniye 4 5 Ardahan 2 2 Hakkari 3 3 Rize Artvin Hatay Sakarya Aydın Iğdır 1 3 Samsun Balıkesir Isparta Siirt 2 2 Bartın 5 6 İstanbul 1 2 Sinop 3 3 Batman 6 8 İzmir Sivas Bayburt Kahramanmaraş Şanlıurfa Bilecik 5 5 Karabük 3 4 Şırnak 1 1 Bingöl 2 2 Karaman Tekirdağ 2 3 Bitlis 9 9 Kars 3 2 Tokat Bolu Kastamonu Trabzon İşletme Sayısı (2016) 279

10 Burdur Kayseri Tunceli Bursa Kırklareli 5 6 Uşak Çanakkale Kırşehir 8 12 Van Çankırı 4 4 Kocaeli Yalova 4 4 Çorum 2 2 Konya Yozgat Denizli Kütahya Zonguldak 9 12 Diyarbakır 13 8 Malatya TOPLAM Düzce Manisa Edirne Mardin 9 9 Haziran 2015 te Türkiye de bulunan toplam 2377 adet su ürünleri yetiştiricilik tesislerinin 1950 tanesi iç sularda faaliyet gösterirken 427 tanesi denizlerimizde faaliyet göstermektedirler (Şekil 1.3.) (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2015a). Tesislerin çoğu 0-50 ton üretim kapasitesine sahiptir. Tesislerin toplam üretim kapasitelerini karşılaştıracak olursak iç sularda faaliyet gösterenler toplam 242 bin ton civarında kapasiteye sahip iken denizlerde faaliyet gösterenler toplam 236 bin ton üretim kapasitesine sahiptir (Tablo 1.10.). İç sulardaki tesislerin toplam üretim kapasiteleri denizlerdeki tesislerin toplam üretim kapasitesini yıllar içinde yakalamış hatta öne geçmiştir. Önümüzdeki dönemlerde iç sulardaki kültür faaliyetlerinin artmasıyla bu farkın daha da açılması öngörülmektedir. Deniz ve iç sulardaki tesislerin toplam kapasiteleri 479 bin ton civarında olmasına rağmen toplam üretim miktarları bu kapasitenin altında kalmaktadır (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2016). Bu durum hastalıklar, çeşitli doğa olayları, ekonomik veya teknik sorunlar ve yetişmiş eleman ve ara eleman eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Türkiye'deki yetiştiricilik işletmelerinin dağılımı 427 adet (%18) içsular denizler 1950 adet (% 82) Şekil.1.3. Türkiye deki su ürünleri yetiştiricilik işletmelerinin 2015 yılı faaliyet alanları dağılımı Tablo Su ürünleri yetiştiricilik tesislerinin kapasitelerine göre dağılımları (2015) Grup Kapasite Grubu (ton) Tesis Sayısı Toplam Proje Kapasitesi (ton/yıl) Deniz İçsu > TOPLAM > TOPLAM

11 Deniz+İçsu > TOPLAM Ülkemiz balıkçılığının en büyük sorunlarından biri de aşırı av baskısıdır. Deniz ve iç sularımızda üretimin sürdürülebilir bir şekilde devam etmesi için sektördeki herkesin yönetmeliklere uygun hareket etmesi gerekmektedir. Denizlerimizin ve iç sularımızın aşırı kirlilik baskısı altında bulunması balık popülasyonlarını oldukça olumsuz etkilemektedir. Buna bağlı olarak elde edilen ürün miktarı azalmaktadır. Elde edilen ürünlerin ekonomik değeri açısından karşılaştırıldığında, arasında avcılık yoluyla elde edilen ürünler yetiştiricilik yoluyla elde edilen ürünlerden daha fazla ekonomik katkı yaparken, 2009 dan sonra yetiştiricilik faaliyetleriyle elde edilen ürünlerin ekonomik katkısı avcılık yoluyla elde edilen ürünlerin ekonomik katkısını geçerek 2014 yılında ikiye katlamıştır yılında ülkemizde avcılık ve yetiştiricilik faaliyetleriyle elde edilen su ürünlerinin toplam değeri yaklaşık 3.2 milyar TL iken bunun yaklaşık 2.1 milyar TL si yetiştiricilik faaliyetleriyle elde edilmiştir (Tablo 1.11.). Bu durum kültür faaliyetlerinin ülke ekonomisine katkısının hızla arttığını göstermektedir (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2016a). Tablo Su ürünleri üretim miktar ve değeri Yıllar AVCILIK YETİŞTİRİCİLİK TOPLAM Miktar (ton) Değer (TL) Miktar (ton) Değer (TL) Miktar (ton) Değer (TL) Türkiye nin 2011 yılından sonra özellikle de 2013 ve 2014 yıllarında gerçekleştirdiği su ürünleri ihracat miktarı ithalat miktarından daha fazla olmuştur. Özellikle son iki yılda su ürünleri ihracatımız, ithalatımızın neredeyse bir buçuk katı olmuştur. Türkiye sadece Avrupa ülkelerine değil Uzak Doğu, Akdeniz ve Orta Doğu ülkelerine de ihracat gerçekleştirmektedir. Tablo de ülkemizin 2013 yılında su ürünleri ihracatı gerçekleştirdiği ilk 10 ülke verilmiştir yılında en çok su ürünleri ihracatı gerçekleştirdiğimiz ülke Hollanda (109 milyon dolar) olmuştur. Almanya (76 milyon dolar) ve İtalya (46 milyon dolar) en çok su ürünleri ihracatı gerçekleştirdiğimiz diğer ülkeler olmuştur (TÜİK, 2013b). Türkiye önemli miktarlarda su ürünleri ithalatı da gerçekleştirmektedir. Tablo de 2013 yılında su ürünleri ithalatı yaptığımız ilk on ülke verilmiştir. Bu ülkeler arasında Norveç oldukça önemli bir paya sahiptir (91 milyon dolar). İzlanda (11 milyon dolar), Fas (8,5 milyon dolar) en çok su ürünleri ithalatı yaptığımız diğer ülkelerdir (TÜİK, 2013b). Tablo Türkiye nin en çok su ürünleri ihracat ve ithalat yaptığı on ülke (2013) İhracat İthalat 281

12 Ülke adı Miktar (Ton) Değer (TL) Değer ($) Ülke adı Miktar (Ton) Değer (TL) Değer ($) 1-Hollanda Norveç Almanya İzlanda İtalya Fas Japonya İspanya Rusya Gine İngiltere Çin İspanya Hindistan Lübnan Vietnam Libya Libya Fransa Fransa Yozgat İli Balık Üretimi Yozgat ın Genel Özellikleri Yozgat ili, İç Anadolu Bölgesi nin Orta Kızılırmak Bölümü nde Bozok Platosu üzerinde yer almaktadır. İç Anadolu Bölgesi nde yer alan Yozgat ın topraklarının küçük bir bölümü de Karadeniz Bölgesi ndedir. Doğusunda Sivas, güneyinde Kayseri ve Nevşehir, batısında Kırşehir ve Kırıkkale, kuzeyinde Amasya ve Çorum kuzeydoğusunda da Tokat illeri ile çevrilidir doğu meridyenleri ile kuzey paralelleri arasındadır. İlin, doğu batı uç noktaları arasındaki kuş uçuşu uzaklık 216 km, kuzey güney uç noktaları arasındaki uzaklık 144 km dir. Yozgat, alan bakımından Türkiye nin 15. büyük ilidir. İlin Merkez ilçe ile birlikte 14 ilçesi mevcuttur. Yüzölçümü km 2 dir (Yozgat valiliği, 2012). Şekil 1.4. Yozgat ve ilçelerinin konumu 2015 adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçlarına göre toplam nüfusu dır. Toplam nüfusun ü il ve ilçe merkezlerinde, sı belde ve köylerde yaşamaktadır. İl merkezi nüfusu ve nüfus yoğunluğu km 2 ye 30 kişidir. Nüfus bakımından en kalabalık ilçeler Merkez, Sorgun ve Yerköy dür. Yüzölçümü bakımından en büyük ilçe merkez, en küçük ilçe ise Çandır dır (Şekil 1.4.) (TÜİK, 2016b). İlde İç Anadolu Bölgesi ne özgü karasal iklim hâkimdir. Yazlar sıcak ve kurak; kışlar soğuk ve yağışlı geçer. Yaz ile kış, gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkları yüksektir. Sert iklim koşulları, Yeşilırmak havzasına giren Çekerek Vadisi nde biraz yumuşamakta, az da olsa Karadeniz ikliminin etkileri görülmektedir. Yozgat ın bitki örtüsü step görünümündedir. İlin ekonomisi tarım, tarıma dayalı sanayi, hayvancılık ve ormancılığa dayalıdır (Yozgat valiliği, 2012; TÜİK, 2013a; TÜİK, 2014). 282

13 Yozgat ın Akarsu Kaynakları Yozgat ili Kızılırmak ve Yeşilırmak havzalarında yer almaktadır. Kızılırmak ın kollarından olan Delice Irmağı ve Yeşilırmak ın kollarından olan Çekerek Irmağı ilin en önemli su kaynaklarındandır (Yozgat valiliği, 2012; TÜİK, 2013a). Çekerek Irmağı Yeşilırmak ın önemli kollarından olan ırmak, Yozgat ın kuzey kesiminin sularını boşaltır. Sivas ili sınırlarındaki Çamlıbel Dağları ndan doğar, Deveci Dağları nın güneyinden batıya doğru akarak, Yozgat sınırları içerisine girer. 256 km uzunluğunda olan ırmağın 110 km si Yozgat dahilindedir. En önemli kolu, Akdağmadeni nden gelen Göndelen Suyu dur. Bu yöreden ayrıca Dikirsaray, Çakraz suları ile Sorgun yöresinden küçük çay ve dereleri alır. Aydıncık ilçe merkezine 10 km. uzaklıkta, Kazankaya Kasabası girişinde 10 km uzunluğundaki kanyon vadi içerisine girer. Karadeniz iklimi havzasında yer aldığından suyu bol, rejimi de nispeten düzenlidir. Bu yüzden arazi sulamasında büyük önem taşımaktadır. Irmak üzerinde Yozgat sınırları içerisinde enerji, sulama ve taşkın koruma amacıyla DSİ tarafından inşa edilen Süreyyabey Barajı bulunmaktadır (Yozgat valiliği, 2012). Delice Irmağı Kızılırmak ın büyük kollarından olan Delice Irmağı Akdağlar ın batı eteklerinden kaynak suyu olarak doğar, platonun doğu kenarındaki suları; merkez ilçe, Sorgun ve Doğankent sularını toplayan Sorgun deresini alarak, Şefaatli ye ulaşır. Burada, Boğazlıyan ve çevresi sularıyla büyüyen Karacaali Özü ile birleşerek, Delice Irmak adını alır. Şefaatli ilçe merkezini geçtikten sonra 30 km uzunluğundaki Karanlıkdere Vadisi ne girer. Irmak, Yerköy ü geçtikten sonra Bişek Çayı nı alır ve Sekili sınırlarında il topraklarını terk eder. Ortalama debisi 30.5 m³/sn dir. Delice Irmak ın, il topraklarından aldığı en önemli kolları Karacaali, Eğriöz ve Bişek çaylarıdır. Karacaali çayı 120 km uzunluğunda olup kaynaklarını Akdağmadeni ve Boğazlıyan çevresinden almaktadır. Küçük kollarla beslenen akarsu, Şefaatli ilçesi yakınlarında Kanak Suyu na karışmaktadır. Eğriöz Çayı toplam uzunluğu 65 km dir. Yozgat Yaylası ndan doğmaktadır. Platoyu, derin vadilerle parçalayarak akan çay Sorgun da Delibaş Çayı ile birleşmektedir. Esenli Kasabası yakınlarında Kanak Suyu na karışan akarsu, Gelingüllü Barajı nı besleyen kaynaklardandır. Bişek Çayı Yozgat il merkezindeki Kabak Tepe nin kuzeye bakan eteklerinden doğar, Topaç ve Musabeyli Derelerini aldıktan sonra, Yerköy ilçesi yakınlarında Delice Irmağıyla birleşir (Yozgat valiliği, 2012). Yozgat ın Gölleri ve Göletleri İl sınırları içerisinde doğal göl bulunmamaktadır. İlde Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü nce yapılan 21 adet gölet, DSİ tarafından yapılan 6 adet gölet ve 4 adet baraj gölü mevcuttur. Bunların en büyük hacimli olanları Süreyyabey, Gelingüllü, Uzunlu ve Yahyasaray Baraj Gölleri ile Fehimli ve Ilıksu Göletleridir (Tablo 1.13.) (Yozgat Valiliği, 2012). Tablo Yozgat İli Baraj ve Göletleri Depolama Sulama Depolama Sulama Baraj/Gölet Adı Baraj/Gölet Adı Hacmi (m3) (Ha) Hacmi (m3) (Ha) Merkez - Fakıbeyli Çayıralan - Yahyasaray Merkez - Derbent Çekerek - Süreyyabey Merkez - Topçu Sarıkaya - Koçcağız Merkez - B.Cevdet Dündar Sarıkaya - Baraklı Merkez - Kirazlı Çiftlikdeke Sarıkaya - Akbenli Merkez - Gelingüllü Sarıkaya Ilıksu Akdağmadeni - Akçakışla Sorgun - Doğankent Akdağmadeni - Divanlı Sorgun Dişli Akdağmadeni - Altınsu Sorgun - Karakaya

14 Aydıncık - Körselik Sorgun - Yaycılar Boğazlıyan - Güren Sorgun İkikara Boğazlıyan - Ömerli Şefaatli - Höyüklükışla Boğazlıyan - Yenipazar Şefaatli - Kuzayca Boğazlıyan - Uzunlu Şefaatli - Gülistan Boğazlıyan - Fehimli Yerköy - İğdecik Çayıralan - İğdecik TOPLAM Yozgat ilinde hâlihazırda bulunan 4 adet baraj ve henüz su tutmaya devam eden 1 adet baraj bulunmaktadır. Bunlardan en büyüğü olan Süreyyabey Barajı sulama ve enerji eldesi, Gelingüllü Barajı, Uzunlu Barajı ve Yahyasaray Barajı sulama, henüz su tutmaya devam eden Musabeyli Cemil Çiçek Barajı ise sulama ve içme suyu eldesi sağlamaktadır (Tablo 1.14.) (DSİ, 2014; TÜİK, 2013a). Baraj ve HES Adı Çekerek Barajı Süreyyabey Bitiş Yılı S (Sulama) İ (İçmesuyu) E (Enerji) Tablo Yozgat İli barajları Baraj Sayısı Brüt Sulama Alanı (ha) Kurulu Güç (MW) Ortalama Enerji (GWh/Yıl) 2011 S + E 1 33,793 14,00 50,00 0,00 Gelingüllü Barajı 1993 S 1 2,474 0,00 0,00 0,00 Uzunlu Barajı 1989 S 1 7,683 0,00 0,00 0,00 Yahyasaray Barajı 1990 S 1 4,062 0,00 0,00 0,00 *Musabeyli Cemil ÇİÇEK Barajı 2012 S + İ 1 1,850 0,00 0,00 17,50 Toplam Yozgat 5 67,862 14,00 50,00 17,50 * su tutmaya devam etmektedir İçmesuyu (hm 3 /yıl) Yozgat İli Balıklandırma Projeleri Yozgat İli nde gölet ve baraj olmak üzere 31 adet su ürünleri içeren sucul ortam mevcuttur. Bunlardan 21 tanesini Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü, 10 tanesini DSİ inşa etmiştir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın ilgili kurumlarla 2004 yılında yapmış olduğu protokol gereği, göletler su ürünleri üretimine açılmıştır. Bunlardan 4 adetinin ilgililerce projesi yapılmış ve projeleri onaylanarak üretime geçmişlerdir (Derbent, Fakıbeyli, İğdecik, İkikara). Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yapmış olduğu balıklandırma programı ile Köy Hizmetleri tarafından yapılan göletlerin 2 tanesi balıklandırılmaktadır yılları arasında yapılan toplam balıklandırma miktarı adettir. Yozgat ilinde bulunan su ürünleri avlak sahalarından olan Gelingüllü Barajı Avlak Sahası yörede kurulu Su Ürünleri Kooperatifine 100 ton /yıl gümüş, 7 ton /yıl sazan, 10 ton /yıl kerevit ve 2 ton/yıl siraz avlanabilir stok üzerinden İl Özel İdaresince kiraya verilmiştir. Baraj ve göl aynası üzerinde 5159 adet kafeste alabalık yetiştiriciliği için müracaat olmuş, bunlardan 2 tanesinin projesi onaylanmıştır. Yahyasaray Barajı Avlak Sahası ise, DSİ tarafından verilen 3 ton/yıl sazan (Cyprinus carpio) ve 500 Siraz kg/yıl (Copeata sp) balığı avlanabilir stok üzerinden kiraya verilmiştir. Uzunlu Barajı Avlak Sahası ise 2009 yılı Mayıs ayında DSİ ile beraber yapılan stok tespiti sonucunda yıllık avlanabilir 5 ton/yıl sazan (Cyprinus carpio) stoku öngörülmüş ve İl Müdürlüğünce kira tespiti yapılarak İl Özel İdaresi tarafından kiraya verilmiştir. Çekerek ilçesinde kurulan kooperatife kiralanan Süreyyabey Baraj Gölünde de balıklandırma faaliyetleri sonucu önemli miktarlarda balık elde edilmektedir. Buradan elde edilen alabalık ve sazanlar İran, Irak gibi ülkelere ihraç edilmektedir. Ayrıca barajın su yüksekliğinin yeterli seviyeye geldiğinde Çekerek Kooperatifi tarafından projelendirilen ağ kafeslerde alabalık yetiştiriciliğine başlanacaktır (Yozgat 284

15 Valiliği, 2012). Yozgat İlindeki Balık Avcılığı ve Yetiştiriciliği Yozgat ili, kültür balıkçılığı açısından gelişim beklenen iller arasında yer almaktadır. Mart 2016 da il sınırları içinde bulunan iç sularda balık kültürü faaliyetleri gösteren Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına kayıtlı 33 adet balık kültür işletmesi bulunmaktadır. Bu işletmelerin 25 tanesinde alabalık, 8 tanesinde sazan üretimi gerçekleştirilmektedir. Bu tesislerden alabalık üreten 25 işletmenin toplam kapasitesi 3674 ton, sazan üreten 8 işletmenin toplam kapasitesi 90 tondur (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2016b). Yozgat; Sivas ve Kayseri ile birlikte TR72 bölgesinde yer almaktadır. Yozgat ili, balık üretimi açısından yeterli iç su potansiyeline sahip olmasına karşın bölgede yer alan kendisine komşu diğer şehirlerin gerisindedir. Ülkemizde iç sularda en çok yetiştiriciliği yapılan su ürünü alabalıktır. İç sulardaki alabalık yetiştiriciliği ile elde edilen balık üretim miktarı, tatlı su ve denizlerde yetiştiriciliği yapılan toplam su ürünleri miktarının % 52,6 sını oluşturmaktadır. Yozgat ilindeki alabalık üretimi kendisine komşu olan illerdeki üretimden daha azdır. Yozgat ili alabalık üretiminde Kayseri ve Sivas gibi komşu illerin gerisinde kalmıştır yılı TÜİK verilerine göre Kayseri de ton, Sivas ta 3084 ton alabalık üretimi gerçekleştirilirken Yozgat ilinde 503,8 ton alabalık üretimi gerçekleştirilmiştir. Yozgat ili balık yetiştiriciliğinde olduğu gibi avcılık yoluyla elde edilen balık miktarlarında da Kayseri ve Sivas ın gerisinde kalmıştır. Buna karşın Yozgat ilinde balıkçılık faaliyetleri giderek artmaktadır. Balık aşılama faaliyetlerinin yanı sıra ağ kafes üretimi denemeleri başlamıştır. Örneğin Süreyyabey Barajı yeterli miktarda su yüksekliğine sahip olduğunda Çekerek Su Ürünleri Kooperatifi tarafından projelendirilen kafes balıkçılığı üretimi başlayacaktır. Kafes balıkçılığı faaliyetlerinin başlamasıyla birlikte 1000 kişiye istihdam kaynağı yaratılacağı öngörülmektedir. Zaten, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın Strateji Geliştirme Başkanlığı, Tarımsal Yatırımcı Danışma Ofisi, 2015 Yılı Yozgat İli Tarımsal Yatırım Raporunda, su ürünleri üretim faaliyetlerini tarımsal yatırım için uygun sektörler arasında göstermektedir (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2015b). Yozgat ilinde avlanılan tatlı su balıklarının başında sazan, gümüş ve alabalık gelmektedir. Sazan balığı avcılığında 2013 ve 2014 yıllarında bir azalış göze çarparken, gümüş balığı miktarı 2008 yılından itibaren önemli oranda artış göstermiştir. Baraj gölü ve göletlerdeki balıklandırma faaliyetleri sonucunda 2013 ve 2014 yıllarında avlanan alabalık miktarına da artış görülmektedir (Tablo 1.15.) (TÜİK, 2016a). Tablo Yozgat ilinde avlanılan balık miktarı (Ton) Sazan Gümüş Siraz Alabalık Yayın Kefal Akbalık ,5 3,8 4 5, Toplam (Ton) ,5 99, ,

16 Tablo de Yozgat ta yetiştiriciliği yapılan balık türlerinin miktarları verilmiştir yılında yetiştiricilik faaliyetleriyle 503,8 ton alabalık elde edilmiştir. Yine aynı yıl yetiştiricilik faaliyetleriyle 27,2 ton sazan üretimi gerçekleştirilmiştir (TÜİK, 2016a). Tablo Yozgat ili balık yetiştiriciliği miktarı (Ton) YIL Alabalık Aynalı sazan YIL Alabalık Aynalı sazan ,8 27, Toplam (Ton) 1306,8 145,2 Türkiye de kültüre edilen balıkların başında alabalık gelmektedir. Yozgat ili alabalık yetiştiriciliği miktarında TR72 bölgesindeki illerin gerisinde kalmıştır. Yozgat a komşu iller içerisinde en çok alabalık yetiştiriciliği yapan iller Kayseri ve Sivas tır dan sonra Yozgat alabalık yetiştiriciliği miktarında kendisine komşu olan Nevşehir, Kırıkkale, Amasya ve Çorum illerini geride bırakmıştır (Tablo 1.17.) (TÜİK, 2016a). Tablo Yozgat ve komşu illerinin Alabalık yetiştiriciliği miktarı (Ton) Yıllar Yozgat Kayseri Sivas Nevşehir Kırşehir Kırıkkale Amasya Çorum Tokat , ,1 1206,3 24,6 14, TR72 Bölgesindeki alabalık yetiştiriciliği miktarında yıllar içinde bir artış görülmektedir. Bu artış, en başta Kayseri daha sonrada Sivas illerindeki alabalık kültür miktarlarının artmasıyla gerçekleşmiştir (Şekil 1.5.) (TÜİK, 2016a). 286