Muammer GÜLER T.C. İçişleri Bakanı Mart 2013 TBMM Genel Kurulu

Transkript

1 Bulunduğumuz coğrafyada, göçmenlere kapılarını açan, ihtiyaç duyanları koruma altına alan ve dünya kamuoyu tarafından da saygı duyulan bin yıllık köklü bir merhamet toplumu olma geleneğimiz bulunmaktadır. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu bu geleneğimizin tezahürüdür. Muammer GÜLER T.C. İçişleri Bakanı Mart 2013 TBMM Genel Kurulu

2 İÇİNDEKİLER T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YAYINLARI Yayın No: 4 ARALIK Genel Olarak Göç Göç Hukukundaki Gelişmeler Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Teşkilatı Sonuç BASKI Pozitif Matbaa / Yenimahalle - ANKARA Tel: / Faks: e-posta: pozitif@pozitifmatbaa.com Ekler Kavramlar Dizini 63 İletişim Bilgileri Kısaltmalar AB : Avrupa Birliği A.g.e. : Adı geçen eser AİHM : Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi AİHS : Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Bkz : Bakınız BM : Birleşmiş Milletler BMMYK : Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği IOM : Uluslararası Göç Örgütü YUKK : Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu

3 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 3

4 4 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Fotoğraf:?????????

5 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 5 1. GENEL OLARAK GÖÇ Dünya genelinde hemen hemen her ülke göçten etkilenmiştir. Özellikle 20 yüzyılın ikinci yarısı toplu nüfus hareketlerine şahitlik etmiştir. Nitekim son elli yıllık dönemde 175 milyondan fazla insanın kitlesel olarak göç ettiği bilinmektedir Birleşmiş Milletler (BM) küresel göç verilerine göre dünya üzerinde 232 milyon kişi yani dünya nüfusunun % 3.2 si uluslararası göçmenlerden oluşmaktadır. 1 Göç, bir kişinin veya bir grup insanın uluslararası bir sınırı geçerek veya bir devlet içinde bir yerden başka bir yere gitmesi olarak tanımlanmakta ve süresi, yapısı ve nedenine bakılmaksızın insanların yer değiştirmesi sonucunu doğuran nüfus hareketleri bu kapsama dâhil edilmektedir. 2 Söz konusu yer değiştirme hareketleri gönüllü ya da zorunlu sebeplerle gerçekleşebilmektedir. Silahlı çatışmalar, doğal afetler, siyasal veya ekonomik sebeplerle milyonlarca insan doğup büyüdüğü toprakları terk etmektedir. Dolayısıyla, göç kavramının içine mülteciler, sığınmacılar, ekonomik göçmenler, düzensiz göçmenler ve çeşitli sebeplerle yerinden edilmiş insan grupları dâhil edilmektedir. Göç, siyaset, ekonomi, sosyal ve kültürel yaşamla yakından ilgilidir. Özellikle uluslararası göç, birden fazla devleti aynı anda etkilemektedir. Bu göç türü, çoğu zaman bir yandan yerleşilen ülkeye işgücü katkısı sağlamakta, farklı beceriler ve yeni fikirler getirmekte diğer yandan kaynak ülkelerde nitelikli işgücü kaybına sebep olabilmektedir. Dolayısıyla göç, göçmenlerin yerleştikleri ülkeler kadar arkalarında bıraktıkları ülkeleri de ilgilendirmekte ve bu ülkeler arasındaki etkileşimi şekillendirip kalıcı izler bırakmaktadır. Göçün, birçok nedene bağlı olarak önümüzdeki yıllarda da devam etmesi beklenmektedir. Göç hareketleri, iyi yönetilebildiği takdirde olumlu, aksi halde başta kamu düzeni ve güvenliğine tehdit olmak üzere insan hakları ihlallerinin ortaya çıkmasına kadar bir dizi olumsuz sonucu beraberinde getirebilmektedir. Bu nedenle ekonomik kalkınmayı destekleyen, kamu güvenliğini muhafaza eden ve göçmenlerin insan haklarının korunmasını amaçlayan etkili bir göç yönetimi geliştirebilmek hayati derecede önem kazanmıştır TÜRKİYE VE GÖÇ 1 Bu kişilerin yaklaşık dörtte üçü (%74) yaş arası bireylerden ve yaklaşık yarısı (%48) kadınlardan oluşmaktadır. Bkz BM Küresel Göç İstatistikleri, esa.un.org/unmigration/wallchart2013.htm 2 Çiçekli, B. Açıklamalı Göç ve İltica Hukuku Terimleri Sözlüğü, (Basım yeri belirtilmemiştir), Nisan 2013, s Ülkemiz coğrafi ve stratejik konumu sebebiyle tarih boyunca kitlesel sığınma hareketleri de dâhil olmak üzere geniş anlamda göç hareketlerinin nihai durağı olmuş ve milyonlarca göçmene ev sahipliği yapmıştır.

6 6 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ IOM

7 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 7 Türkiye, doğusunda ve güneyinde çatışma ve istikrarsızlıkların yaşandığı bazı Orta Doğu ve Asya ülkeleriyle, batısında refah düzeyi ve insan hakları standartları yüksek Avrupa ülkeleri arasında köprü konumundadır. Özellikle son yıllarda artan ekonomik ve siyasi gücü ve istikrarlı yapısı, Türkiye yi düzenli ve düzensiz göç hareketleri için çekim merkezi haline gelmiştir. Bu durum, göçün Türkiye nin ekonomik, sosyo-kültürel ve demografik yapısı ile kamu düzeni ve güvenliği üzerindeki etkilerini gündeme getirmektedir Cumhuriyet Öncesi Dönem Osmanlı İmparatorluğu döneminde din ve ırk ayrımı yapılmaksızın gelenlere hoşgörüyle yaklaşıldığı herkesin malumlarıdır. Bu dönemde öne çıkan kitlesel ve bireysel sığınma hareketlerinin başlıcaları şunlardır:» 1492 yılında on binlerce Yahudinin İspanya dan gemilerle kurtarılarak Osmanlı İmparatorluğu topraklarına getirilmesi, 3» 1672 Thököly Ayaklanması nın ardından matbaacılığın öncüsü İbrahim Müteferrika ile itfaiyeciliğin öncüsü Kont Ödön Seçenyi(Seçenyi Paşa) nin 4 ve 1699 yılında Macar Kralı Thököly Imre ve eşinin Osmanlı İmparatorluğuna iltica etmeleri, 5 3 Shaw, S. J. (1991). The Jews of the Otoman Emprire and The Turkish Republic. New York: MacMillan Yayınları. 4 Bayram Nazır, Osmanlı ya Sığınanlar / Macar ve Polonyalı Mülteciler, Yeditepe Yayınevi, 2006; ve 5 Bayram Nazır, Osmanlı ya Sığınanlar / Macar ve Polonyalı Mülteciler, Yeditepe Yayınevi, IOM 2012

8 8 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ» 1709 yılında İsveç Kralı Şarl ın beraberindeki yaklaşık 2 bin kişilik grupla birlikte Osmanlı İmparatorluğuna sığınması, 6» 1718 Pasarofça Antlaşması nın ardından Macar Kralı II. Rakoczy Ferenc in Osmanlı İmparatorluğu na sığınması, 7» 1830 Polonya İhtilali nin liderlerinden bugünkü Polonezköy ün kurucusu Prens Adam Czartorski nin 1841 senesinde Osmanlı İmparatorluğu na iltica etmesi 8» 1848 Macar Özgürlük savaşını kaybeden Prens Lajos Kossuth ve yaklaşık 3 bin Macarın 1849 da Osmanlı İmparatorluğu na gelmeleri, 9» yılları arasında Rus kaynaklarına göre yaklaşık Müslüman Kafkas nüfusun Osmanlı ya sığınması, 10 IOM 2012 (Fotoğraf: IOM/Billy Jamisolamin) 6 Kaynak, M. ;Yinanç, R. ve diğerleri (1992). Iraklı Sığınmacılar ve Türkiye. Ankara: Tanımak Yayınları. 7 Bayram Nazır, Osmanlı ya Sığınanlar / Macar ve Polonyalı Mülteciler, Yeditepe Yayınevi, Kaynak, M. İnanç, R.(1992). Iraklı Sığınmacılar ve Türkiye. Ankara: Tanımak Yayınları. 9 Kaynak, M., Yinanç, R. ve diğerleri (1992). Iraklı Sığınmacılar ve Türkiye. Ankara: Tanımak Yayınları. 10 Justin McCarthy, Ölüm ve Sürgün, İnkılap Yayınevi, 1998, Ankara.

9 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 9» Farklı istatistiki veriler bulunmakla birlikte 1864 senesinde ise Rus ordusundan kaçan yaklaşık 1 milyon Kafkas nüfusun Osmanlı İmparatorluğu topraklarına kabul edilerek, Balkanlar a ve Anadolu nun çeşitli yerlerine yerleştirilmesi (Çerkez Sürgünü). 11» 1917 Bolşevik İhtilali nin ardından Vrangel in yaklaşık 135 bin kişiyle birlikte Osmanlı İmparatorluğu ndan koruma talep etmesi Cumhuriyet Dönemi Ülkemize yönelik kitlesel göç hareketleri, Cumhuriyet in kuruluş süreci ve sonrasında da devam etmiştir. Bu hareketlerin en somut örnekleri ise şu şekilde özetlenebilir: 13» yılları arasında Yunanistan dan 384 bin kişi,» yılları arasında Balkanlardan 800 bin kişi,» yılları arasında Almanya dan 800 kişi,» 1988 yılında Halepçe katliamından sonra Irak tan kişi,» 1989 yılında Bulgaristan dan 345 bin kişi, 11 Justin McCarthy, Ölüm ve Sürgün, İnkılap Yayınevi, 1998, Ankara. 12 Kaynak, M. İnanç, R.(1992). Iraklı Sığınmacılar ve Türkiye. Ankara: Tanımak Yayınları. 13 İltica ve Göç Alanındaki Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Eylem Planı, 2005, paragraf Bkz. Mehmet Terzioğlu, Göçmen Ülkesi Olarak Türkiye: Hukuksal Yapı ve Uygulamalar, 8-11 Aralık 2005 Uluslararası Göç Sempozyumu Bildiriler, Zeytinburnu Belediye Başkanlığı, Yayın no:6, Haziran 2006, s.169. Ankara Üniversitesi TÖMER

10 10 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ?????

11 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 11 IOM

12 12 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ» 1991 yılında Birinci Körfez Savaşından sonra Irak tan kişi,» yılları arasında Bosna dan 20 bin kişi,» 1999 yılında Kosova da meydana gelen olaylar sonrasında kişi,» 2001 yılında Makedonya dan kişi,» Nisan Eylül 2013 arasında Suriye de yaşanan iç karışıklıklar nedeniyle yaklaşık 500 bin kişi. 14 Özetle, Türkiye 1922 den günümüze kadar 2,5 milyondan fazla kişiye kucak açmıştır. 15 Bu sayıya yasal yollarla Türkiye ye gelen ve çalışma, öğrenim, yerleşme, evlilik gibi nedenlere bağlı olarak Türkiye de bulunanlar dâhil değildir. Buna ilişkin yılları arasındaki veriler aşağıdaki gibidir: Eylül 2013 tarihinde BMMYK Tarafından Düzenlenen Suriye ye Komşu Ülkeler Bakanlar Toplantısı Sonunda Kabul Edilen Ortak Açıklama ya göre Türkiye de bulunan Suriyeli mülteci sayısı dir. Bkz Kirişçi, yılları arasında çoğunlukla Balkan ülkelerinden olmak üzere 1.6 milyondan fazla kişinin Türkiye ye göç ettiğini ifade etmektedir (Bkz. Kemal Kirişçi, Reconciling Refugee Protection with Efforts to Combat Irregular Migration: the Case of Turkey and the European Union, Global Migration Perspectives, No.11, October 2004, s. 2). Belirtilen bu rakama 1997 sonrası kitlesel akınlar ve özellikle halen devam eden Suriye kaynaklı kitlesel akına ilişkin rakamlar eklendiğinde Türkiye ye gelen kişi sayısının 2.5 milyonu aştığı kaydedilmektedir. 16 Sunulan rakamlar, İçişleri Bakanlığı Müsteşarlık İltica ve Göç Bürosu nun çalışmaları esnasında ilgili devlet kurumlarından topladığı istatistiklere dayanmaktadır.

13 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Yılları Arasında Verilmiş İkamet İzinleri İstatistiği Çalışma Öğrenim Diğer Toplam

14 14 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2. GÖÇ HUKUKUMUZDAKİ GELİŞMELER 2.1. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Öncesinde Hukuki Çerçeve Göçmenler, mülteciler ve sığınmacılarla ilgili ilk genel düzenleyici belge, 14 Haziran 1934 tarih ve 2510 sayılı İskân Kanunudur. Kanun, Türkiye ye yönelik sığınma ve göç hareketleri ile ülkemize gelenlerin ülke içinde iskânlarını düzenlemektedir yılında 2510 sayılı Kanunun yerini 5543 sayılı aynı kanun almıştır sayılı İskân Kanunu göçmen, serbest göçmen, iskânlı göçmen, münferit göçmen ve toplu göçmen gibi çeşitli göçmen türlerini tanımlamış ise de soydaş odaklı düzenlemelerle sınırlı bir yapı öngörmektedir. Dolayısıyla bahsi geçen göçmen tanımındaki sınırlayıcı yaklaşım, günümüz koşullarında düzenli, düzensiz göç ve uluslararası koruma alanlarını içeren göç kavramından uzak kalmıştır. İskân Kanunu kapsamı dışında kalan yabancılara ilişkin iş ve işlemler ise 1950 yılında çıkarılmış olan 5682 sayılı Pasaport Kanunu ve 5683 sayılı Yabancıların Türkiye de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanunlarla yürütülmüştür. IOM Sayılı İskân Kanunu, Resmî Gazete, 26 Eylül 2006, Sayı:

15 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 15 Atay Uslu

16 16 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Atay Uslu

17 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 17 Uluslararası koruma (iltica) alanına baktığımızda iç hukukumuzdaki ilk düzenleyici belgenin 1994 Yönetmeliği olarak bilinen Türkiye ye İltica Eden veya Başka Bir Ülkeye İltica Etmek Üzere Türkiye den İkamet İzni Talep Eden Münferit Yabancılar İle Topluca Sığınma Amacıyla Sınırlarımıza Gelen Yabancılar ve Olabilecek Nüfus Hareketlerine Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik olduğunu görmekteyiz. 18 Söz konusu Yönetmelik, bireysel ve kitlesel olarak sığınma amacıyla Türkiye ye gelen yabancılara uygulanacak usul ve esasların tespit edilmesine ve görevli kuruluşların belirlenmesine ilişkin hükümlere yer vermektedir. Bu düzenlemelerin yanı sıra farklı kanunlarda kısmen ve dağınık olarak düzenlenmiş göç alanına ilişkin hükümlere yer verildiği görülmekte ise de bu alanda hissedilen kanun düzeyindeki mevzuat eksikliği çoğunlukla idari düzenlemelerle giderilmeye çalışılmıştır Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Çağımızın göç hareketleri içinde, ülkemizin ev sahibi ülke konumu da dikkate alınarak, göç alanını daha iyi yönetmek amacıyla köklü değişiklikler öngören, şeffaf ve katılımcı hukuki reform çalışmaları yürütülmüştür. Göçün kaçınılmazlığını göz önünde bulunduran çalışmalarda, hassas gruplar başta olmak üzere, tüm göçmenlerin haklarına saygılı insan odaklı bir yaklaşım benimsenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmaların sonucunda, Türkiye de bütüncül bakış 18 94/6169 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla onaylanarak 30 Kasım 1994 tarih ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. IOM 1995

18 18 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ açısına sahip bir göç yönetimi yapısı kurulmasının temelini oluşturan 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) kabul edilmiştir Kanuna Neden İhtiyaç Duyuldu? Göç ve uluslararası koruma alanını düzenleyen hukuki, fiziki ve kurumsal altyapının Türkiye nin bugünkü ihtiyaçlarını karşılama kapasitesinin artırılması ve Avrupa birliği müktesebatıyla uyum süreçlerinin hızlandırılması başta olmak üzere Kanunun hazırlanmasına gerekçe teşkil eden belli başlı hususlar şunlardır: Hukuki Etkenler Yabancıların hukuki durumunu düzenleyen ve bu alanda temel iki kanun olan 5682 sayılı Pasaport Kanunu ile 5683 sayılı Yabancıların Türkiye de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanunlar 1950 tarihinde yürürlüğe girmiş kanunlardır. Bununla birlikte, ülkemizin de taraf olduğu belli başlı uluslararası ve bölgesel düzenlemeler ise, bahse konu bu iki kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra kabul edilmiş metinlerdir. Örneğin; Mültecilerin Hukukî Durumuna Dair Cenevre Sözleşmesi 1951, İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi) 1953 tarihlidir. Bir diğer husus, Anayasamızın 16 ncı maddesi uyarınca yabancıların temel hak ve özgürlüklerinin milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla sınırlandırılması gerektiği ilkesidir. Yabancılar ve uluslararası koruma alanını her yönüyle düzenleyen kapsamlı bir kanunun olmayışı, gerek anayasal gerek uluslararası yükümlülüklerimizin tam olarak yerine getirilmesini güçleştirmiştir. Bu durum, ihtiyaç duyulan alanlardaki boşlukların idari düzenlemeler yoluyla giderilmesi sonucunu doğurmuştur. Ayrıca Kanun düzeyinde kapsamlı bir düzenlememizin olmayışı, özellikle sınır dışı ve idari gözetim işlemleriyle uluslararası koruma (iltica) konularında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından ülkemiz aleyhine verilen ihlal kararlarındaki artış, kapsamlı mevzuat çalışmalarını zorunlu hale getirmiştir Avrupa Birliği uyum süreci Göç ve uluslararası koruma (iltica) konuları, Avrupa Birliği yle müzakerelerde Adalet, Özgürlük ve Güvenlik başlıklı 24 üncü Fasıl kapsamında önemli yer tutmaktadır. Bu bağlamda, 2003 tarihli Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı doğrultusunda hazırlanan İltica ve Göç Alanındaki Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Eylem Planı (İltica ve Göç Eylem Planı) Başbakanlık tarafından 25 Mart 2005 tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Bu plan uyarınca, göç alanına ilişkin AB müktesebatına uygun yasal düzenleme çalışmaları yapılması, yasanın hazırlanmasında başlıca müessirdir Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Yapım Süreci Ulusal Programda yer alan, göç ve uluslararası koruma (iltica) alanında gerekli hukuki ve kurumsal yapının oluşturulmasına yönelik

19 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 19 IOM 1995

20 20 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Ankara Üniversitesi TÖMER

21 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 21 çalışmaları yürütmek üzere 15 Ekim 2008 tarihinde İçişleri Bakanlığına bağlı İltica ve Göç Mevzuatı ve İdari Kapasitesini Geliştirme ve Uygulama Bürosu (İltica ve Göç Bürosu) kurulmuştur. Bu bağlamda öncelikle İçişleri Bakanlığı bünyesinde çekirdek Mevzuat Çalışma Grupları oluşturularak yasa hazırlama çalışmalarına başlanmıştır. Hazırlık çalışmaları sırasında, görüşlerine başvurulmak üzere göç ve uluslararası koruma alanında çalışan akademisyenlerin katılımıyla Danışma Kurulu teşkil edilmiştir. Bir yandan ilgili Bakanlık, kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum örgütlerinin görüşleri alınmış, diğer yandan göç ve uluslararası koruma alanında uzmanlaşmış kuruluşlar olan Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği ve Uluslararası Göç Örgütü nün teknik desteği sağlanmıştır. Hazırlık sürecinin ilerleyen aşamalarında, taslak metnin Türkiye nin taraf olduğu Avrupa Konseyi sözleşmelerine uygunluğu bakımından Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin içtihatlarından ve Avrupa Konseyi nin ilgili diğer birimlerinin yorumlarından aktif şekilde yararlanılmıştır. Kanun tasarı taslağı, 5 Kasım 2011 tarihinde Başbakanlığa gönderilmiş ve sonrasında aşağıdaki kronolojik süreç takip edilmiştir:» Kanun tasarı taslağı 16 Ocak 2012 tarihinde Bakanlar Kurulunda imzaya açılmıştır.» 3 Mayıs 2012 tarihinde kanun tasarısı olarak TBMM ye gönderilmiştir.» 25 Mayıs 2012 tarihinde İnsan Hakları Komisyonunda kabul edilmiştir.» 31 Mayıs 2012 tarihinde İçişleri Komisyonunda bir Alt Komisyon kurulmasına karar verilmiştir.» 5, 6, 7, 12 ve 14 Haziran 2012 tarihlerinde İçişleri Alt Komisyonu, taslak üzerinde çalışmıştır.» 6 Haziran 2012 tarihinde AB Uyum Komisyonunda kabul edilmiştir.» 27 Haziran 2012 tarihinde İçişleri Komisyonunda oy birliğiyle kabul edilerek TBMM Genel Kuruluna sevk edilmiştir.» 4 Nisan 2013 tarihinde Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Tasarısı TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek Cumhurbaşkanlığına gönderilmiştir.» 10 Nisan 2013 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından onaylanmış ve 11 Nisan 2013 tarih ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanmıştır Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun getirdikleri Kanunun amacı, yabancıların Türkiye ye girişleri, Türkiye de kalışları ve Türkiye den çıkışları; Türkiye den uluslararası koruma talep eden yabancılara sağlanacak korumanın kapsamı ve uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar ile İçişleri Bakanlığına bağlı Göç İdaresi Genel Müdürlüğünün kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklarını düzenlemektir. Kanun, üç ana kısımdan oluşmaktadır:» Yabancılar,» Uluslararası koruma,» Göç İdaresi Genel Müdürlüğünün kuruluşu ve görevleri

22 22 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Kanunla düzenlenen başlıca konu başlıkları şunlardır:» Türkiye ye giriş ve Türkiye den çıkış hükümleri» Vizelere ilişkin hükümler» İkamet izni ve çeşitleri» Vatansız kişi ve hakları» Sınır dışı etme» Kabul ve Barınma Merkezleri ile Geri Gönderme Merkezleri» Uluslararası koruma ve çeşitleri» Geri göndermeme ilkesi» Geçici koruma» Uyum» Göç İdaresi Genel Müdürlüğünün kuruluşu ve görevleri» Göç Politikaları Kurulu» Merkez, taşra ve yurt dışı teşkilatı, hizmet birimleri» Sürekli kurul ve komisyonlar Vize ve İkamet İzinleri Vize ve ikamet izinleri işlemleri için etkin ve sistematik bir yapı oluşturulmuş bürokratik işlemlerin ve kayıt dışılığın azaltılması amacıyla düzenlemeler getirilmiştir. İkamet izinleri sınıflandırılmış ( kısa dönem ikamet izni, aile ikamet izni, öğrenci ikamet izni, uzun dönem ikamet izni, insani ikamet izni, insan ticareti mağduru ikamet izni ); her bir izin için özel şart ve yükümlülükler getirilmiştir. Türkiye de vize süresinden fazla kalacak yabancıların Türkiye ye gelmeden önce geliş amaçlarına uygun ikamet izni için konsolosluklara başvurarak, ilk ikamet izinlerinin yurt dışından verilmesi sağlanmıştır. Bunun sonucu olarak; yabancıların Türkiye de kalış amaçlarının önceden belirlenmesi ve gerekli belgelerin ülkeye girmeden alınması mümkün olmuş; düzensiz göçle mücadelenin yurt dışından başlatılması amaçlanmıştır. Aile içi şiddet gören ve Türk vatandaşı eşi ölen yabancılar ve çocuklarının ülkemizde kalmaları amacıyla ikamet izni haklarıyla ilgili pozitif ayrıcalıklar getirilmiştir. İstisnai bir izin türü olan insani ikamet izniyle, çocukların yüksek yararı, yaş, sağlık gibi insani gerekçeler sebebiyle ikamet izni verilme olanağı sağlanmış ve bu kişilerin ülkemizde yasal olarak kalmaları mümkün hale getirilmiştir. Hudut kapılarında verilmekte olan bandrol vize uygulaması istisnai hale getirilmiş, ayrıca düzensiz göçle mücadeleye katkıda bulunması amacıyla gerekli durumlarda havalimanı transit vizesi uygulaması öngörülmüştür Çalışma İzinleri Yabancıların Türkiye de çalışmak üzere aldıkları çalışma izinlerinin ikamet izni yerine de geçerli sayılması konusunda düzenleme yapıl-

23 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 23????????

24 24 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ mış ve gerek yabancıların gerekse iş verenlerin bürokratik işlemleri önemli ölçüde azaltılmıştır Uluslararası Öğrenciler Uluslararası öğrencilerin ikamet izinleri ve çalışma hakları ilk kez kanunla ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Türkiye deki uluslararası öğrencilere öğrenimleri sırasında çalışma hakkı tanınmış, ön lisans ve lisans öğrencileri haftada 24 saat, yüksek lisans ve doktora öğrencileri ise öğrenimlerini başarılı bir şekilde sürdürmek kaydıyla sınırsız çalışma imkânına sahip olabileceklerdir. Ayrıca Türkiye de öğrenimlerini tamamlamalara 1 yıllık daha ikamet izni alabilme hakkı getirilmektedir. Böylelikle nitelikli işgücü yaratacak yabancıların Türkiye de kalabilmelerinin önü açılmaktadır Vatansız Kişiler Hiçbir devlete vatandaşlık bağıyla bağlı bulunmayan vatansız kişilerin hakları ilk defa bir kanunda belirlenmiştir. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından vatansız olarak tespit edilen kişilere hiçbir harca tabi olmayan ve ikamet izni yerine geçen Vatansız Kişi Kimlik Belgesi sağlanmakta ve bu kişiler ikamet izninden muaf tutulmaktadır. Ayrıca, bu belgeye sahip kişiler kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından ciddi tehdit oluşturmadıkları sürece sınır dışı edilmeyeceklerdir İnsan Ticareti Mağdurları Ana-Maria Pavalache 2012 Uluslararası standartlara uygun olarak ve insan ticareti mağduru tespit sürecinin zorluğu da göz önünde bulundurularak, insan ticareti mağduru olan ve olabileceği yönünde kuvvetli şüphe duyulan

25 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 25 yabancılara, yaşadıkları travmadan kurtulabilmeleri için ikamet izni düzenlenecektir. Otuz gün süreli bu ikamet izni, mağdurlara iyileşmeleri ve yetkili makamlarla işbirliği yapıp yapmayacaklarına karar verebilmeleri için düşünme süresi tanımayı amaçlamakta olup, mağdurun güvenliği, sağlığı veya özel durumu nedeniyle en fazla altı aylık sürelerle, toplam üç yılı geçmeyecek şekilde uzatılabilecektir. İnsan ticareti mağdurlarının korunması bakımından önemli olan bu düzenleme, Türk hukukuna ilk defa girmektedir İdari Gözetim ve Sınır Dışı Kanunda idari gözetime ilişkin detaylı düzenlemeler getirilmekte ve etkin itiraz mekanizmaları oluşturulmaktadır. Bu çerçevede iç hukukumuzda mevcut olmayan idari gözetimin yasal dayanağı oluşturulmakta, sınır dışı etme kararını alacak makam, kararın kişiye bildirim usulü ve süresi, bu karara karşı takip edilebilecek itiraz ve yargı yoluna ilişkin hükümler net olarak ortaya konulmaktadır Geri Gönderme Yasağı (Non-refoulement) Kanun, yabancıların zulüm göreceği bir ülkeye geri gönderilemeyeceğini açıkça belirlemiştir. Böylece uluslararası hukukun ve mülteci hukukunun temel prensiplerinden olan geri göndermeme ilkesi (nonrefoulement) ilk defa kanunla düzenlenmiştir Uluslararası Korumada İkameti İzninden Muafiyet Uluslararası koruma kapsamında olan yabancılar Türkiye de bulundukları süre içinde ikamet izninden muaf tutulmaktadırlar. Bu muafiyet, ikamet izni harcından mütevellit yıllardır devam eden ikamet izni harcı ve defter bedeli sorunlarını köklü bir çözüme kavuşturmuştur Uluslararası Koruma İşlemlerinde Statü Belirleme Süresi Uluslararası koruma başvurularının en geç altı ay içinde sonuçlandırılması kuralı getirilerek, başvuru sahiplerinin olası mağduriyetlerinin önlenmesi ve bu kişilerin ülkemize getirecekleri külfetin azaltılması amaçlanmıştır Uluslararası Koruma Çeşitleri Uluslararası koruma türleri 1951 Cenevre Sözleşmesine uyumlu şekilde tanımlanmıştır. Bu kapsamda; (a) 1951 Cenevre Konvansiyonu nun 1A (2) maddesinde yer alan mülteci tanımı YUKK a aktarılmış, (b) Ülkemizin 1951 Cenevre Sözleşmesi ne koymuş olduğu coğrafi kısıtlama nedeniyle Avrupa dışından gelen ve sığınma talep eden kişiler için kullanılan sığınmacı tanımının yarattığı kavram kargaşasına son verilerek bu kişiler şartlı mülteci olarak adlandırılmıştır. Öte yandan, mülteci ya da şartlı mülteci olma koşullarını sağlamayan fakat gönderileceği ülkede ölüm, işkenceye maruz kalma ya da çatışmalarda şahsına yönelik tehdide maruz kalma riski nedeniyle başta AİHS olmak üzere taraf olduğumuz insan hakları sözleşmelerin bir gereği olarak geri gönderme yasağı kapsamında olan yabancılara ikincil koruma sağlanmaktadır.

26 26 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Ankara Üniversitesi TÖMER

27 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Refakatsiz Çocuklar ve Özel İhtiyaç Sahipleri Refakatsiz çocuklar başta olmak üzere, engelliler, yaşlılar, hamileler, beraberinde çocuğu olan yalnız anneler ve babalar ile işkence, cinsel saldırı veya diğer ciddi psikolojik, bedensel, cinsel şiddet mağduru özel ihtiyaç sahipleri için özel koruma mekanizmaları uluslararası standartlara uygun olarak oluşturulmaktadır Kabul, Barınma ve Geri Gönderme Merkezleri Uluslararası koruma başvurusunda bulunan veya uluslararası koruma statüsü kazanmış kişilerin ve bunlar arasından öncelikle özel ihtiyaç sahiplerinin, barınma ve diğer ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla kabul, barınma merkezlerinin kurulması; aynı şekilde düzensiz göçmen kapsamında olup hakkında idari gözetim kararı alınanların da sınır dışı edilinceye kadar barındırılacakları geri gönderme merkezlerinin kurulması kanunla güvenceye alınmış ve idari düzenlemelerle yürütülmekte olan bu alan yasal dayanak kazanmıştır Uyum Yabancıların ve uluslararası koruma başvurusu ve statüsü sahibi kişilerin toplumla uyumu, toplumun da yabancılarla uyum içinde bulunabilmesi için yapılacak çalışmalara imkân tanınmıştır. Uyum düzenleme ve çalışmalarında iki yönlü aktif bir etkileşim ve gönüllülük öngörülmüş ve göçmen odaklı bir yaklaşım benimsenmiştir. IOM

28 28 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Geçici Koruma Kitlesel akın durumlarında sağlanacak Geçici Koruma sistemi, YUKK ile kanuni dayanak kazanmıştır. Geçici koruma, kitlesel akın olaylarında acil çözümler bulmak üzere geliştirilen bir koruma biçimidir. Geçici koruma, devletlerin geri göndermeme yükümlülükleri çerçevesinde kitleler halinde ülke sınırlarına ulaşan kişilere, bireysel statü belirleme işlemleri ile vakit kaybetmeden, belirli haklar sağlamayı hedefleyen pratik ve tamamlayıcı bir çözüm yoludur. 19 Daha önce yer almayan, kitlesel akın durumlarında sağlanacak geçici koruma sistemi YUKK ile kanuni dayanak kazanmıştır. Kanun, bu sistemin detaylarının Bakanlar Kurulu yönetmeliğiyle belirlenmesini öngörmek suretiyle, bu alanda Türk göç hukukunun oluşmasına imkân sağlanmıştır. IOM 2009 (Fotoğraf: IOM/Kari Collins) 19 Bkz. Kate Jastram,,Mültecilerin Korunması: Uluslararası Mülteci Hukuku Rehberi, 2001, s.127; Bülent Çiçekli, Açıklamalı Göç ve İltica Hukuku Terimleri Sözlüğü, (Basım yeri belirtilmemiştir), Nisan 2013, s. 36.

29

30 30 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ile Tarihleri arasında Ülkemize Gelen Suriyeliler (Kaynak:AFAD) Eksen Başlığı

31 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Kurumsal yapı yönünden Kanunla, göç alanına ilişkin politika ve stratejilerin uygulanması, konuyla ilgili kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonun sağlanması, yabancıların Türkiye ye giriş ve Türkiye de kalışları, Türkiye den çıkışları ve sınır dışı edilmeleri, uluslararası koruma, geçici koruma ve insan ticareti mağdurlarının korunmasıyla ilgili iş ve işlemlerin yürütülmesi amacıyla İçişleri Bakanlığına bağlı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Dünyadaki örneklerine uygun olarak, göç ve iltica alanında stratejilerin belirlendiği, insan hakları temelli sivil bir kurumsal yapılanma olan Göç İdaresi Genel Müdürlüğü nün kurulması ile bütünsel bir yaklaşıma dayanan ve kurumlar arası etkin işbirliğine imkân sağlayan etkili bir göç yönetiminin de temeli atılmış olmaktadır Göç Politikaları Kurulu Kanunla, Türkiye nin göç politika ve stratejilerini belirlemek ve bu stratejilerin uygulanmasını takip etmek; göç alanında strateji belgeleri ile program ve uygulama belgelerini hazırlamak; toplu hâlde Türkiye ye kabul edilecek yabancılarla ilgili usul ve esasları, Türkiye nin ihtiyaç duyduğu yabancı iş gücü ile mevsimlik işler için gelecek yabancılara ilişkin esasları, yabancılara verilecek uzun dönem ikamet iznine ilişkin şartları, göç alanında yabancı ülkeler ve uluslararası kuruluşlarla etkin iş birliği ve bu alandaki çalışmaların çerçevesini belirlemek ve göç alanında görev yapan kamu kurum ve kuruluşları arasında koordinasyonun sağlanmasına yönelik kararlar almak amacıyla Göç Politikaları Kurulu oluşturulmaktadır. IOM 2012 (Fotoğraf: IOM/Robert Beechey)

32 32 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İçişleri Bakanının başkanlığında toplanacak Kurul, Aile ve Sosyal Politikalar, Avrupa Birliği, Çalışma ve Sosyal Güvenlik, Dışişleri, İçişleri, Kültür ve Turizm, Maliye, Millî Eğitim, Sağlık ve Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme bakanlıkları müsteşarları ile Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanı ve Göç İdaresi Genel Müdüründen oluşmaktadır. Gündem konularına bağlı olarak, ilgili bakanlık, ulusal veya uluslararası diğer kurum ve kuruluşlar ile sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri de toplantıya davet edilebilecektir.

33 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 33 IOM 2009 (Fotoğraf: IOM/Kari Collins)

34 34 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 3. GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEŞKİLATI Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Merkez, Taşra ve Yurtdışı Teşkilatlarından oluşmaktadır. Genel Müdürlük Merkez Teşkilatında aşağıdaki hizmet birimleri yer almaktadır:» Düzenli ve düzensiz göçle ilgili iş ve işlemlerden sorumlu Yabancılar Dairesi Başkanlığı,» Uluslararası koruma ve geçici korumaya ilişkin iş ve işlemlerden sorumlu Uluslararası Koruma Dairesi Başkanlığı,» İnsan ticaretiyle mücadele ve mağdurların korunmasına ilişkin iş ve işlemlerden sorumlu İnsan Ticareti Mağdurlarını Koruma Dairesi Başkanlığı,» Göç alanında politika ve stratejiler belirlenmesine yönelik çalışmalar, ilgili iş ve işlemlerden sorumlu Göç Politika ve Projeleri Dairesi Başkanlığı,» Yabancıların toplumla olan uyumlarına ilişkin iş ve işlemlerden sorumlu Uyum ve İletişim Dairesi Başkanlığı,» Genel Müdürlüğün görev alanıyla ilgili devletler ve uluslararası kuruluşlarla iletişim, işbirliği, koordinasyon gibi konulardaki iş ve işlemlerden sorumlu Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı,» Strateji geliştirme ve mali hizmetlere ilişkin iş ve işlemlerden sorumlu Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı,» Hukuk hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin iş ve işlemlerden sorumlu Hukuk Müşavirliği,» Genel Müdürlüğün görev alanındaki konulara ilişkin bilgi sistemlerinin kurulması, işletilmesi, işlettirilmesi ve Kanun kapsamındaki ilgili iş ve işlemlerden sorumlu Bilgi Teknolojileri Başkanlığı,» Genel Müdürlüğün insan gücü politikası ve planlaması ile insan kaynakları sisteminin geliştirilmesine ilişkin iş ve işlemlerden sorumlu İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığı,» Genel Müdürlüğün taşınır ve taşınmazları, genel evrak ve arşiv faaliyetleri, bilgi edinme başvurularına ilişkin iş ve işlemlerden sorumlu Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı,» Genel Müdürlüğün görev alanıyla ilgili eğitim faaliyetlerine ilişkin iş ve işlemlerden sorumlu Eğitim Dairesi Başkanlığı. YUKK ilgili hükümleri gereğince Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Taşra Teşkilatlanması, 81 İl Göç İdaresi Müdürlüğü ve 148 İlçe Göç İdaresi Müdürlüğü içermekte olup, taşra teşkilatı geri gönderme merkezleri, kabul ve barınma merkezleri ve insan ticareti sığınma evlerini de kapsamaktadır. Genel Müdürlük, 13 Aralık 1983 tarihli ve 189 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Yurtdışı Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararname esaslarına uygun olarak yurt dışı teşkilatı kurmaya da yetkilidir.

35 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 35 YUKK ilgili hükümleri gereğince Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Yurt Dışı Teşkilatı, 15 Göç Müşavirliği ve 85 Göç Ataşeliğinden oluşmaktadır. Son olarak, Göç İdaresi Genel Müdürlüğü bünyesi altında Sürekli Komisyon ve Kurullar bulunmaktadır. Bu komisyon ve kurullar: Göç Danışma Kurulu, Uluslararası Koruma Değerlendirme Komisyonu ve Düzensiz Göçle Mücadele Koordinasyon Kuruludur.?????????????

36 36 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 4. SONUÇ Türkiye ye yönelik artan ve çeşitlenen göç hareketleri, ülkemizin ekonomik, sosyal ve demografik yapısını, kamu düzenini ve güvenliğini derinden etkilemekte ve yeni bir göç yönetimi anlayışına olan ihtiyacı da beraberinde getirmektedir. Bu anlayışta, güvenlik endişeleri ile bireysel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınma ihtiyacının dengelenmesi hedeflenmektedir. Söz konusu bu dengenin güçlü bir göç yönetimiyle sağlanması ve dünyadaki örneklerine uygun olarak, göç ve uluslararası koruma (iltica) alanında stratejilerin belirlendiği, insan hakları temelli, yönetilebilir ve kurumsal bir yapılanma için, önemli mevzuat ve altyapı çalışmaları olmuş ve olmaya da devam etmektedir. Türkiye nin göç ve uluslararası koruma (iltica) alanında örnek bir ülke olma yolundaki kararlılığı, hak bazlı ve Türkiye deki koruma alanını geliştirecek niteliğe sahip YUKK ile taçlandırılmıştır. YUKK la, yabancıların her aşamada bireysel hak ve özgürlüklerinin gözetilerek, yeterli personel ve uzmanlığa sahip, göç sürecine ilişkin gerekli tüm işlemlerin en kısa sürede sonuçlandırılacağı ve göç politikalarının öngörülebilir hedefler doğrultusunda siyasi irade tarafından belirleneceği, göç olgusunun bütün aşamalarını kapsayan bütünsel bir yaklaşıma dayanan ve kurumlar arası etkin işbirliğini imkan sağlayan güçlü bir göç yönetiminin temeli atılmış ve Göç İdaresi Genel Müdürlüğü kurulmuştur. YUKK la, göç ve uluslararası koruma (iltica) alanındaki ulusal politikalarımızın zeminini oluşturulmuş, göçmen ve mülteci haklarının yasal çerçevesi uluslararası standartlar ve yükümlülüklerimize uygun hale gelmiştir. Ülkemiz, tarih boyunca kitlesel sığınma hareketleri de dâhil olmak üzere çeşitli göç hareketleri ile karşılaşmış ve milyonlarca göçmene ev sahipliği yapmıştır. YUKK ile, bu geleneğini uzmanlık sahibi, yenilenmeye ve uluslararası işbirliğine açık, güncel bilgileri ve gelişmeleri yakından takip eden dinamik yapıyla devam ettirecektir.

37 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 37?????????????

38 38 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 5. EKLER 5.1. Ek1: YUKK a göre Türkiye ye Giriş ve Vize Süreçleri 5.2. Ek 2: YUKK a göre İkamet İzni Alma Süreci 5.3. Ek 3: YUKK a göre Sınır Dışı Etme Süreci 5.4. Ek 4: YUKK a göre Uluslararası Koruma Süreci 5.5. Ek 5: YUKK la Kurulan Teşkilat Yapısı Atay Uslu

39 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 39 Havalimanı Transiz Vizeleri (Madde 14) Vize (Madde 11) 1 TÜRKİYE YE GİRİŞ VE VİZE YURTDIŞI SINIR TRANSİT BÖLGE TÜRKİYE İkamet İzni (Madde 19) 1 Çalışma İzni (Madde 27) 1 Vize Muafiyeti (Madde 12) SINIR (Belge Kontrolü - Madde 6) Kapsamlı Kontrole Tabi Tutulması Gerekli Görülenler (Madde 6/5) Üçüncü Bir Ülkeye Transit Geçiş Türkiye ye Giriş 5.1. Ek1: YUKK a göre Türkiye ye Giriş ve Vize Süreçleri İkamet İzninden Muafiyet (Madde 20) Sınır Kapılarında Verilen Vizeler (Madde 13) Türkiye ye Girişlerine İzin Verilmeyerek Geri Çevrilenler (Madde 7) 1 Vize ve İkamet İzni Müracatları Yurtdışında Yapılır (Madde 11/4, Madde 21/1). Vize verilmeyecek yabancılar kapsamında olmasına rağmen vize verilmesinde yarar görülenlere Bakanın onayıyla vize verilebilir (Madde 15/2)

40 40 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 5.2. Ek 2: YUKK a göre İkamet İzni Alma Süreci Yurtdışından İkamet İzni Başvurusu (Madde 21) Aile İkamet İzni (Madde 34) 1 GEÇİŞ (Madde 34/5, 34/6, 34/7) Kısa Dönem İkamet İzni (Madde 31) GEÇİŞ (Madde 31/1) 2 İKAMET İZİNLERİ VALİLİK (İl Göç İdaresi Müdürlüğü) Türkiye İçinden Yapılabilecek İkamet İzni Başvuruları (Madde 22) İlk Başvuru Uzatma Başvuruları 8 Yıllık Kesintisiz İkamet (Madde 28/1) 5 UYUM (Madde 96) Yabancıların Toplumla Karşılıklı Uyum Süreçleri (Gönüllülük Esasına Göre UZUN DÖNEM İKAMET İZNİ (Madde 42) 6 Öğrenci İkamet İzni (Madde 38) 3 Çalışma İzni (Madde 27) 4 8 Yıllık 5 Kesintisiz İkamet (Madde 28/1)

41 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 41 Tablo İçin Notlar: 1- En az üç yıl aile ikamet izniyle Türkiye de kalmış olanlardan onsekiz yaşını tamamlayanlar izinlerini kısa dönem ikamet iznine dönüştürebileceklerdir. (Madde 34/5). Boşanma halinde kişinin 3 yıl aile ikamet izniyle kalmış olması şartı aranacaktır (Madde 34/6). Yabancı eşin aile içi şiddet gerekçesiyle mağdur olduğu mahkeme kararıyla sabit ise üç yıllık şart aranmayacaktır(madde 34/6). Destekleyicinin ölümü halinde bu kişiye bağlı aile ikamet izni alabileceklerdir (Madde 34/7). 2- Türkiye de yükseköğrenimini tamamlayanlardan mezuniyet tarihinden itibaren altı ay içinde müracaat edenlere bir defaya mahsus en fazla bir yıl süreyle kısa dönem ikamet izni verilebilecektir (Madde 31/1-i). 3- Öğrenci ikamet izniyle kalan yabancılara çalışma hakkı verilmektedir. Ancak ön lisans ve lisans öğrencileri için çalışma hakkı ilk yıldan sonra başlar ve haftada yirmi dört saatten fazla çalışma hakkı tanımaz (Madde 41). 4- Yabancılara Çalışma izni 4817 Sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun uyarınca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından verilecektir. Çalışma izinleri ikamet izni yerine geçecektir (Madde 27). 5- İkamette kesinti bir yılda toplam altı ayı geçen veya son beş yıl içinde toplam bir yılı aşan Türkiye dışında kalışları kapsar. İkamet süresinde kesintisi olanların ikamet izni başvurularında veya başka bir ikamet iznine geçişlerinde, önceki izin süreleri hesaba katılmaz. İkamet izin sürelerinin hesaplanmasında, öğrenci ikamet izinlerinin yarısı, diğer ikamet izinlerinin ise tamamı sayılır (Madde 28/1). 6- Türkiye de kesintisiz en az sekiz yıl ikamet izniyle kalmış olan ya da Göç Politikaları Kurulu nun belirlediği şartlara uyan yabancılara Bakanllığın onayıyla valilikler tarafından uzun dönem ikamet izni verilir ve Türk vatandaşlarına yakın haklar tanınır (Madde 42/1).?????????????

42 42 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Fotoğraf:?????????

43 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 43 Türkiye de İnsani İkamet İzni ile Kalış (Madde 46 / 1-c) Sınır Dışı Etme Kakarı Alınacaklar (Madde 54) Haklarında sınır dışı etme veya Türkiye ye giriş yasağı kararı alındığı halde Türkiye den ayrılmaları makul veya mümkün görülmeyenler (Madde 46 / 1-b) VALİLİK (İl Göç İdaresi Müdürlüğü) Sınır Dışı Etme Kararı (Madde 53) SINIR DIŞI ETME SÜRECİ Terke Davet (Madde 56) Sınır Dışı Etmek Üzere İdari Gözetim Kararı (Madde 57) Kendiliğinden SINIR DIŞI Geri Gönderme Merkezi (Madde 58) Türkiye ye Giriş Yasağı (Madde 9) İdari Gözetime Adli İtiraz (Madde 57/6) Olumlu Karar Olumsuz Karar 5.3. Ek 3: YUKK a göre Sınır Dışı Etme Süreci Türkiye de İnsani İkamet İzni ile Kalış (Madde 46 / 1-c) Türkiye de Sınır Dışı Etme Kararı Alınmadan Önceki İkametiyle Türkiye de Kalış Sınır Dışı Etme Kakarı Alınmayacaklar (Madde 55) Haklarında Sınır Dışı Etme Kararı Alınanlar Tarafından İdari Yargıya İtiraz (Madde 53) Olumsuz Karar Olumlu Karar

44 44 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 5.4. Ek 4: YUKK a göre Uluslararası Koruma Süreci Başvuru (Madde 65) Kabûl edilemez başvurulardan güvenli üçüncü ülke veya ilk iltica ülkesinden gelenlerin bu ülkelere gönderilmesi için işlemler başlatılır. Ancak geri gönderme işlemi gerçekleşinceye kadar ülkede kalışına izin verilir. İlgilinin, güvenli üçüncü ülke veya ilk iltica ülkesi olarak nitelenen ülke tarafından kabûl edilmemesi hâlinde, başvuruya ilişkin işlemler devam ettirilir. (Madde 73 ve 74) Kabul Edilemez Başvuru (Madde 72) Başvuru (Normal Değerlendirme) (Madde 65) Hızlandırılmış Değerlendirme (Madde 79) Başvuru sahiplerinin idarî gözetim altına alınması istisnaî bir işlemdir. Başvuru sahibi sadece aşağıdaki hâllerde idarî gözetim altına alınabilir: a) Kimlik veya vatandaşlık bilgilerinin doğruluğuyla ilgili ciddî süphe varsa, bu bilgilerinin tespiti amacıyla. b) Sınır kapılarında usûlüne aykırı ülkeye girmekten alıkonulması amacıyla. c) İdarî gözetim altına alınmaması durumunda başvurusuna temel oluşturan unsurların belirlenemeyecek olması hâlinde. ç) Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından ciddî tehlike oluşturması hâlinde. (Madde 68/2) İdarî gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, idarî gözetime karşı sulh ceza hâkimine başvurabilir. Başvuru idarî gözetimi durdurmaz. Dilekçenin idareye verilmesi hâlinde, dilekçe yetkili sulh ceza hâkimine en serî şekilde ulaştırılır. Sulh ceza hâkimi incelemeyi beş gün içinde sonuçlandırır. Sulh ceza hâkiminin kararı kesindir. (Madde 68/7) Kayıt (Madde 69) 30 gün geçerli kayıt belgesi verilir ve 30 günlük sürelerde uzatılabilir. Normal Değerlendirme (Madde 75) Kayıt tarihinden itibaren 30 gün içinde bireysel mülakat yapılır. (Madde 75) Mülakatı tamamlananlara 6 ay süreli Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi Kimlik Belgesi düzenlenir ve 6 aylık sürelerde uzatılır. (Madde 76) Kabul Edilemez Başvuru (Madde 72) ve Hızlandırılmış Değerlendirme (Madde 79) Kapsamında olanlar ile bunların aile üyelerine kimlik belgesi verilmez (Madde 76) ULUSLARARASI Yargı yolu tarafından başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilenler,,başvuru Sahibi olarak normal değerlendirmesi süreçlerine tabi tutulurlar. Kabul edilemez olarak nitendirilen başvurulara karşı, yargı yoluna giden kişilere, diğer ikamet izinlerinin verilmesindeki şartlar aranmadan, Bakanlığın onayıyla, Valiliklerce insani ikamet izni verilebilir. (Madde 46/1-[ç]) Mülakat (Madde 75) (Süre Bakımından) Hızlandırılmış Değerlendirme (Madde 79) Başvuru tarihinden itibaren en geç 3 gün içinde mülakat yapılır. Başvuru Sahiplerinin İdari Gözetimi (Madde 68)

45 KORUMA SÜRECİ T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 68 inci madde düzenlenen yargı yolu hariç olmak üzere, 72 inci ve 79 uncu maddeler çerçevesinde alınan kararlara karşı, kararın tebliğinden itibaren 15 gün alınan diğer idari karar ve işlemlere karşı kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde, ilgili kişi veya yasal temsilci ya da avukatı tarafından yetkili idare mahkemesine başvurabilirler. (Madde 80/1-[ç]) nci ve 79 uncu maddeler çerçevesinde mahkemeye yapılan başvurular 15 gün içerisinde sonuçlandırılır. Mahkemenin bu konuda vermiş olduğu karar kesindir. (Madde 80/1-[d]) Yargı Yolu (Madde 80) Normal Değerlendirme (Madde 78) Başvuru, kayıt tarihinden itibaren en geç 6 ay içinde Genel Müdürlükçe sonuçlandırılır. Karar (Madde 78) (Süre Bakımından) Hızlandırılmış Değerlendirme (Madde 79) Başvuru, mülakattan sonra en geç 5 gün içinde sonuçlandırılır. RED KABUL Mülteci Statüsü Verilir (Madde 61) Mülteci Statüsü Verilenlere yabancı kimlik numarasını içeren 3 er yıl süreli Uluslar Arası Koruma Statü Sahibi Kimlik Belgesi düzenlenir. (Madde 83) Uluslar Koruma Statüsü Şartlı Mülteci Statüsü Verilir (Madde 62) İkincil Koruma Statüsü Verilir (Madde 63) Şartlı mülteci ve ikincil koruma statüsü verilenlere, yabancı kimlik numarasını içeren 1 er yıl süreli Uluslararası Koruma Statü Sahibi Kimlik Belgesi düzenlenir. (Madde 83) Uluslararası Koruma Statüsünün Sona Ermesi (Madde 85) Uluslararası Koruma Statüsünün İptali (Madde 86) İtiraz ve Yargılama süreci sonuçlanıncaya kadar ilgili kişinin ülkede kalışına izin veriler. Uluslararası Koruma Değerlendirme Komisyonuna İtiraz. (Madde 80) Kararın tebliğinden itibaren 10 gün içinde Uluslararası Koruma Değerlendirme Komisyonuna itiraz edilir. (Madde 80/1-[a]) İdari gözetim kararları (MADDE 68) ve kabul edilemez başvurularla (MADDE 72) ilgili kararlar ile hızlandırılmış değerlendirme (MADDE 79) sonucu verilen kararlara karşı, sadece yargı yoluna başvurulabilir. (Madde 80/1-[a]) RED KABUL Sınır Dışı (Madde 54) Uluslararası koruma başvurusu reddedilen, uluslararası korumadan hariç tutulan, başvurusu kabul edilemez olarak değerlendirilen, başvurusunu geri çeken, başvurusu geri çekilmiş sayılan, uluslararası koruma statüleri sona eren veya iptal edilenlerden haklarında verilen son karardan sonra Türkiye de kalma hakkı bulunmayanlar için sınır dışı etme kararı alınır. (Madde 54/1-[i]) UYUM MADDE 96 : Başvuru sahibinin veya uluslararası koruma statüsü sahiplerinin toplumla karşılıklı uyum süreçleri. (Gönüllülük esasına göre)

46 46 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

47 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 47 Ankara Üniversitesi TÖMER

48 48 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 5.5. Ek 5: YUKK la Kurulan Teşkilat Yapısı Genel Müdür Yardımcısı T E Ş K T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Göç Politikaları Kurulu GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MERKEZ TEŞKİLATI GENEL MÜDÜR SÜREKLİ KURUL VE KOMİSYONLAR Genel Müdür Yardımcısı Göç Danışma Kurulu Yabancılar Dairesi Başkanlığı Göç Politika ve Projileri Dairesi Başkanlığı İnsan Ticareti Mağdurlarını Koruma Dairesi Başkanlığı Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı Hukuk Müşavirliği Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlğı Uluslararası Koruma Dairesi Başkanlığı Uyum ve İletişim Dairesi Başkanlığı Bilgi Teknolojileri Dairesi Başkanlığı Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı Uluslararası Koruma Değerlendirme Komisyonu Düzensiz Göçle Mücadele Koordinasyon Kurulu

49 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 49 İ L A T YURTDIŞI TEŞKİLATI Göç Müşavirlikleri Göç Ataşelikleri TAŞRA TEŞKİLATI 81 İl Göç İdaresi Müdürlüğü Geri Gönderme Merkezleri Kabul ve Barınma Merkezleri İnsan Ticareti Madurları Sığınma Evi 148 İlçe Göç İdaresi Müdürlüğü

50 50 T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 6. KAVRAMLAR DİZİNİ 20 Coğrafi Kısıtlama: Mülteci korumasının sadece Avrupa da (Avrupa Konseyi üyesi olan ülkeler ile Bakanlar Kurulunca belirlenebilecek diğer ülkelerde) meydana gelen olaylar nedeniyle iltica talep kişiler açısından sağlanma yükümlülüğü altında olunmasına işaret eder. Ülkemizin 1951 Cenevre Sözleşmesi ne uygulamakta olduğu coğrafi kısıtlama, söz konusu sözleşmenin 1(B) Maddesi uyarınca sözleşmeye taraf devletlere tanınmış bir haktır. Coğrafi kısıtlama, uluslararası koruma arayan kişilere kalıcı çözümler sağlanmasının önünde bir engel teşkil etmez. YUKK uyarınca Avrupa ülkelerinden gelen mülteciler veya Avrupa dışındaki ülkelerden gelen uluslararası koruma başvuru ve statüsü sahipleri Türkiye de bulundukları süre boyunca aynı hak ve hizmetlerden yararlanabilmektedirler. Düzenli Göç: Yabancıların, yasal yollarla Türkiye ye girişini, Türkiye de kalışını ve Türkiye den çıkışını ifade eder. (YUKK, Md. 3 (ı)) Düzensiz Göç: Yabancıların yasa dışı yollarla Türkiye ye girişini, Türkiye de kalışını, Türkiye den çıkışını ve Türkiye de izinsiz çalışmasını ifade eder. (YUKK, Md. 3 (ı)) 20 Bu bölümdeki tanımlar için Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ve Açıklamalı Göç ve İltica Hukuku Terimleri Sözlüğü nden faydalanılmıştır. Bkz. Çiçekli, B. Açıklamalı Göç ve İltica Hukuku Terimleri Sözlüğü, (Basım yeri belirtilmemiştir), Nisan Düzensiz Göçmen: Yasadışı giriş, giriş koşullarının ihlali veya vizenin geçerlilik tarihinin sona ermesi yüzünden transit veya ev sahibi ülkede hukuki statüden yoksun kişidir. Ekonomik Göçmen: Yaşam kalitesini iyileştirmek amacıyla kendi menşe ülkesinin dışına yerleşmek üzere mutad ikamet yerini terk eden kişidir. Bu terim, genel hatlarıyla göçmenlerle zulümden kaçan mültecileri birbirinden ayırt etmek için kullanılır. Geçici Koruma: Kitlesel akın olaylarında acil çözümler bulmak üzere geliştirilen bir koruma biçimidir. Geçici koruma, devletlerin geri göndermeme yükümlülükleri çerçevesinde kitleler halinde ülke sınırlarına ulaşan kişilere belirli haklar sağlamayı hedefleyen pratik ve tamamlayıcı bir çözüm yoludur. Geçici korumanın üç temel unsuru, güvenli topraklara erişime izin verilmesi, geri gönderme yasağının uygulanması, temel ve acil insani ihtiyaçların karşılanmasıdır. Geçiş Ülkesi: Hedef ülkeye giderken veya bu ülkeden menşe/mutad ikamet ülkesine dönerken herhangi bir yolculukta kişinin içinden geçtiği ve bir süre boyunca kaldığı ülkedir. Geri Gönderme Merkezleri: Haklarında sınır dışı etme kararı alınıp idari gözetim altında bulunan yabancıların tutulduğu merkezlerdir. (YUKK, Md. 58) Geri Gönderme Yasağı: YUKK kapsamındaki hiç kimsenin, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye tabi tutula-