Çocuk İşçiliğinin En Kötü Biçimlerinin Yaygınlığı ve Sektörel Dağılımı. Çocuk İşçiliğinin En Kötü Biçimleri hakkında Yasalar ve Düzenlemeler

Transkript

1 Türkiye Türk Hükümeti tarım sektöründe göçmen çocuk işçiliğini ve çocukların sokakta çalışmasını önlemek için programlar yürütmektedir. Ancak, pek çok çocuk, bilhassa bu alanlarda çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerinde çocuk işçiliği yapmaya devam etmektedir.zamana bağlı program sona erdikten sonra çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerini önlemek için kapsamlı bir program olmaması bir sorun haline gelmiştir. Çalışan Çocuklar ve Okul Devamlılığına ilişkin İstatistiki Bilgi Çocuklar Yaş Yüzdesi Çalışan 5-14 yaş %2.6 Okula giden 5-14 yaş %92.4 Okul-iş birlikte 6-14 yaş %1.6 Çocuk İşçiliğinin En Kötü Biçimlerinin Yaygınlığı ve Sektörel Dağılımı Türkiye de çocuk işçiliğinin en kötü biçimleri, 5826 özellikle tarım sektöründe ve şehirlerde gayriresmi sektörde görülmektedir. Çocuklar, pamuk, tütün, fındık ve şeker pancarı üretiminde çalışmaktadır Tarım sektöründe genelde uzun saatler çalışan çocuk işçiler, potansiyel olarak tehlikeli olan makine ve araçları kullanıp, ağır yükler taşımakta ve zararlı tarım ilaçlarını uygulamaktadır Çocuklar sokakta da çalıştırılarak istismar edilmektedir Hükümete ait bilgilere göre, 2009 Aralık ayı itibariyle, sokakta çalışan çocuk sayısı 8298 i bulmuştur Çocuklarını ayakkabı parlatması, kağıt mendil ve yiyecek satması ve dilenmesi için zorlayan ebeveynler olduğu bildirilmiştir Sokakta çalışan çocuklar kötü hava koşullarına, trafik kazalarına ve suç unsurlarına maruz kalmaktadır. Ayrıca, küçük çaplı imalat, marangozluk, oto tamirciliği, ayakkabı tamirciliği, gıda işleme, ve mobilya, makine ve tekstil imalatı gibi işlerde de çocuklar çalıştırılmaktadır İnsan ticareti de sorun oluşturmaktadır. Özellikle cinsel sömürü amaçlı ticareti yapılan kadın ve çocuklar açısından Türkiye hem hedef hem de transit/geçiş ülkesidir Çocuk işçiliğinin en kötü biçimleri büyükbaş hayvancılık, soğan, çay, işlenmiş midye, kurutulmuş dilimli domates, tuğla, deri ürün/aksesuarlar ve ayak giyimi üretiminde görülmektedir Eğitimin ücretsiz ve zorunlu olmasına rağmen,bazı kesimler için eğitim hizmetlerine erişim hala sınırlıdır. Kız çocukları ileride evlenmelerine engel olur inancıyla okula gönderilmemektedir Bazı bölgelerde okul çok uzak olduğundan ulaşım güvenliği sorun yaratmaktadır Yoksulluk nedeniyle de çocuklarını okula gönderemeyen aileler bulunmaktadır Türkiye de Roma çocukların eğitim hizmetlerine erişimi sınırlıdır Çocuk İşçiliğinin En Kötü Biçimleri hakkında Yasalar ve Düzenlemeler 4857 sayılı Çalışma Kanunu, asgari çalışma yaşını 15 olarak belirler yaşından küçük çocukların zor ve tehlikeli işlerde çalıştırılması yasaktır Ağır ve Tehlikeli İşler

2 Yönetmeliğinde bu yaş grubuna giren çocukların çalışması yasak olan işler belirtilmektedir Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında sayılı Nisan 2004 tarihli Yönetmelik, 18 yaşını doldurmamış olanlar için yasak işleri belirler Türkiye de zorunlu eğitim sadece 14 yaşına kadardır Artık okula gitme zorunlulukları olmayan 14 yaşındaki çocuklar, yasal olarak çalıştırılmaları da yasak olduğu için, çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerine karşı bilhassa savunmasız kalmaktadırlar. C138, Asgari Yaş C182, Çocuk işçiliğin en kötü biçimleri CRC-Çocuk Haklarına Dair Sözleşme CRC Silahlı Çatışmaya İlişkin İhtiyari Protokol CRC Çocuk Satışı, Çocuk Fuhuşu ve Çocuk Pornografisi ile İlgili İhtiyari Protokol İnsan Ticaretine ilişkin Palermo Protokolü Asgari Çalışma Yaşı 15 Sağlığa Zararlı İşler için Asgari Yaş 18 Zorunlu Eğitim Yaşı 14 Parasız Eğitim Evet 50 veya daha az sayıda işçi çalıştıran zirai işletmeler, en fazla üç eleman çalıştıran küçük dükkanlar ve evlerde çalışan temizlikçiler gibi bazı sektörler çalışma yasaları kapsamına girmez. Türk Çalışma Kanunu 4. Maddesi uyarınca, söz konusu sektörlere ait faaliyetler ve istihdam ilişkileri Çalışma Kanunundan özellikle muaf tutulmuştur Çalışma Kanunundaki bu boşluklar nedeniyle çocuklar riskli koşullarda yasal koruma olmaksızın çalışmakta ve savunmasız kalmaktadır. Sağlığa zararlı işlerde çoçukların çalıştırılmasının yasak olmasının yanı sıra Türkiye de insanları zorla çalıştırmak (zorlayan taraf çocuklar da olabilir) yasaktır Yeni Türk Ceza Kanununun 227. Maddesine göre, 21 yaşını doldurmamış olan kişilerin fuhuş yapması ve çocukların pornografi amaçlı cinsel istismarı yasaktır Türk Ceza Kanununun 80. Maddesi uyarınca, cinsel istismar amaçlı insan ticareti yapmak ve zorla çalıştırmak yasa dışıdır Türkiye de askere yazılma yaşı 19 olarak belirlenmiştir İşbirliği ve Yaptırım için Kurumsal Mekanizmalar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı na bağlı Dezavantajlı Gruplar Daire Başkanlığı (DGD), çocuk işçiliğiyle ilgili koordinasyon sağlamakla görevli başlıca devlet kurumudur. Milli Eğitim Bakanlığı, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK), İçişleri Bakanlığı, Adalet Bakanlığı ve sivil toplum örgütlerinin çalışmaları arasında eşgüdüm sağlayan DGD, çocuk işçiliği sorunuyla mücadele etmek üzere hükümetin yaptığı çalışmaları ve işçi çocukları gözlemleyen Milli Yönlendirme Komitesinin de Sekreteryasını yürütür Dışişleri Bakanlığında Büyükelçi düzeyinde bir yetkili, devletin İnsan Ticareti Görev Gücü koordinatörü olarak çalışır. Görev gücünde, altı bakanlıktan görevliler, STK, IOM-Uluslararası Göçmen Teşkilatı ve belediyelerden temsilciler yer alır Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, orta ve büyük çaplı sanayi ve hizmet sektörü işletmeleri dahil, çalışma yasasının kapsamına giren tüm işyerlerinde yasanın uygulanmasını sağlar Bakanlık müfettişleri çocuk işçiliğine yönelik yasaların uygulatılmasından ve çocuk işçiliğiyle ilgili şikayetlere öncelik verilmesinden sorumludur Türkiye de 841 çalışma müfettişinin çocuk işçiliğine yönelik inceleme yapma yetkisi vardır Bakanlik müfettişlerine

3 çocuk işçiliği ile ilgili konularda eğitim verilmektedir; Uluslararası Çalışma Örgütünün çocuk işçiliğini önleme konulu el kitapçığı müfettişlere yönelik eğitim malzemesinin arasında yer almaktadır yılında Çalışma Teftiş Kurulu nun yürüttüğü adet teftişte gencin çalıştığı ortaya çıktı. Teftiş sonuçlarına göre, ağır veya tehlikeli işlerde çalıştırılan 15 yaşından küçük çocuk bulunmamıştır da Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Ankara ve İvedik Organize Sanayi Bölgelerinde özellikle çocuk işçiliğine yönelik bir teftiş projesini uyguladı. Bu proje kapsamında 230 işyeri incelendi ve yaşı tutmayan üç çocuğun çalıştırıldığı tespit edildi Sokakta Çalışan Çocuklar Komisyonu, sokaklarda çalışan çocuklarla ilgili araştırma yapar ve müdahale programları önerir. Komisyonda, Adalet Bakanı, Sağlık Bakanı, İçişleri bakanı, ve Aile ve Kadın İşlerinden Sorumlu Bakan yer alır Tehlikeli işlerde çalıştırılan çocuklarla ilgili şikayetler, Sosyal Hizmetler Kurumuna ait telefonla arama hattı veya Başbakanlık İletişim Merkezinin web sayfası aracılığıyla iletilebilir Emniyet Genel Müdürlüğünde (EGM), çocuklarla ilgili meselelerde çalışan 3,500 görevli bulunmaktadır Bu görevliler, çocuklarla ilgili tüm muamele ve koruma işlemleriyle ilgili çalışmaktadır; ancak çocuk işçiliğinin istismarı konusuna odaklanan belli bir birim bulunmamaktadır EGM, insan ticareti vakalarına da bakmaktadır Adalet Bakanlığı, EGM, ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, personeline insan ticaretiyle mücadele eğitimi vermektedir İnsan ticaretine yönelik yasaların ihlali nedeniyle verilen hükümler, cezai soruşturmalar, mağdurlar veya mahkeme davalarının sayısı hakkında 2010 yılına ait bilgi bulunmamaktadır. Çocuk İşçiliğinin En Kötü Biçimlerine yönelik Devlet Politikaları Türk Hükümeti, 2015 yılına kadar çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerini ortadan kaldırmak amacıyla 2004 yılında Zamana Bağlı Ulusal Politika ve Program Çerçevesi hazırladı. Politikanın önceliği, yoksulluğun önlenmesi, eğitimin kalitesi ve erişilebilirliğinin artması ve sorunla ilgili sosyal bilincin ve hassasiyetin gelişmesidir Programda ayrıca her katılımcı kurumun rolleri belirlenmekte ve hizmetler arasında koordinasyon ihtiyacının önemi vurgulanmaktadır. Sokakta çalışan çocuklar, gayri resmi şehir ekonomisi, dönemsel ticari tarım işçiliği, evlerde yapılan işçilik gibi Türkiye de görülen çocuk işçiliğinin en kötü biçimleri hükümet programında da tespit edilmiştir Hükümet Politikasında çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerinin ortadan kaldırılmasına ilişkin amaçlar, göstergeler, çıktılar, hedef gruplar ve sorumluluklar belirtilmektedir. Ancak, ülkenin Zamana Bağlı Programını doğrudan yürüten yeni bir uygulama 2006 yılından bu yana yapılmamıştır Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan Kırsal Kalkınma Planı ( ) tarım sektöründe çocuk işçiliği konusunu, özellikle de dönemsel göçmen işçiliğini ele almaktadır Dokuzuncu kalkınma programı, AB Müktesebatı ile Uyum Milli Programı ve Başbakan Erdoğan ın 2007 Hükümet programı, çocuk işçiliğine kısaca değinmektedir Ancak, görünüşe göre, bu politikaların çocuk işçiliği üzerinde bir etkisi olup olmayacağı sorusu ele alınmamıştır. Çocuk İşçiliğinin En Kötü Biçimlerini Ortadan Kaldıran veya Önleyen Sosyal Programlar Bu raporun hazırlandığı dönemde, Türk Hükümeti, Zamana Bağlı Politika ve Program Çerçevesini desteklemek için kapsamlı bir program uygulamamıştır. SHÇEK e bağlı Çocuk ve Gençlik Merkezleri sokakta çalışan çocuklar için rehabilitasyon hizmetleri sunmaktadır. Bu merkezlerde verilen eğitim programlarına kaydolan çocuklar, sosyal, kültürel, sanatsal ve spor faaliyetlerinden faydalanmaktadır Çocuklar için ayrıca, sağlık taramaları, mesleki eğitim ve psiko-sosyal destek

4 imkanı vardır. Aileler, çocuklarının eğitimine yardımcı olmak mahiyetinde mali destekten faydalanabilir Kırsal Kalkınma Planı uyarınca hükümet, mevsimsel tarım işçilerinin çalışma koşullarını geliştirmek için bir proje hazırlamıştır. Program, göçmen işçilerin çocukları için eğitim fırsatları sunmakta ve malzeme ve üniforma yardımı yapmaktadır Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 28 ilde uygulanan bu proje için 27.6 milyon dolar tahsis etmiştir Yoksulluğu azaltma çabaları çerçevesinde Hükümet, Sosyal Yardım ve Dayanışma Genel Müdürlüğü yönetiminde ve Sosyal Yardım ve Dayanışma Vakıfları aracılığıyla, nakit transfer programı oluşturdu. Ailelerin programa katılabilme koşullarından biri 6 ile 15 yaş arası çocukların ilkokula düzenli olarak gitmesidir Mevsimsel tarım faaliyetlerinde çalışan ailelerin çocuklarına ve yatılı okulda okuyan çocuklara öncelik verilmektedir Program, çocukların çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerinden kurtarılmasıyla doğrudan ilgili olmamasına rağmen, aileleri çocuklarını iş yerine okula göndermeye yönlendirebilir. Milli Eğitim Bakanlığı, Türkiye de ilkokul eğitiminin kalitesini arttırmak amacıyla bir UNICEF projesine katılmaktadır. Tüm okullarda eğitim standartlarının geliştirilmesine yardımcı olan programın amacı, cinsiyet eşitliğini de dikkate alarak, ilkokula kayıt olan çocukların sayısını arttırmaktır Söz konusu yoksulluğu azaltma ve eğitim programlarının çocuk işçiliği üzerindeki etkisinin ele alınmadığı anlaşılmaktadır. İnsan ticareti mağdurlarına yardım etmek için Adalet Bakanlığı, insan tacirlerine karşı ifade vermek amacıyla Türkiye de kalmayı seçen yabancı uyruklu mağdurlara ücretsiz yasal hizmet sağlamaktadır Dışişleri Bakanlığı, insan ticareti mağdurları için Ankara ve İstanbul da bulunan sığınakları desteklemektedir; ancak bu sığınaklar halen dış bağışlar sayesinde ayakta kalmayı sürdürmektedir İnsan ticareti mağdurları için üçüncü bir sığınak, Antalya da belediyenin bağışladığı bir tesiste kuruldu Bu rapora dayalı olarak, altta yer alan adımların atılması Türkiye de çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerinin azalmasını sağlayacaktır: KANUN VE DÜZENLEMELER ALANINDA: Asgari çalışma yaşı ile uyumlaştırmak üzere zorunlu eğitim yaşının 15 e çıkarılması. Tarım işletmeleri ve küçük işletmelerde çalışan çocukların daha kapsamlı korunması amacıyla Çalışma Kanununun yeniden gözden geçirilmesi. Evlerde ve sokakta çalıştırılan çocukları korumak üzere Çalışma Kanununda değişikliğe gidilmesi. KANUNLARIN UYGULANMASI ALANINDA: Çocuk ticaretiyle ilgili yapılan soruşturmalar, yardımda bulunulan mağdurlar, mahkeme davaları ve çocuk ticareti suçlularına verilen hükümlere ait sayısal bilgilerin yayınlanması. POLİTİKALAR ALANINDA: Hükümetin çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerini 2015 yılı itibariyle ortadan kaldırma hedefine ulaşması amacıyla, Çocuk İşçiliğinin En Kötü Biçimlerinin Ortadan Kaldırılmasına yönelik Zamana Bağlı Politika ve Programın yenilenmesi Mevcut politikaların çocuk işçiliği üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi. PROGRAMLAR ALANINDA: Ülkenin Zamana Bağlı Programını desteklemek üzere, süresi dolmuş olan etkili sosyal programların yenilenmesi. Mevcut programların çocuk işçiliği üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi. İnsan ticareti mağdurlarına sığınma yeri sağlanması için yeterli fon ayrılması.

5 5826 Data provided in the chart at the beginning of this country report are based on UCW analysis of ILO SIMPOC,UNICEF MICS, and World Bank surveys, Child Economic Activity, School Attendance, and Combined Working and Studying Rates, Data on working children and school attendance are from Data on children combining working and schooling are from Reliable data on the worst forms of child labor are especially difficult to collect given the often hidden or illegal nature of the worst forms. As a result, statistics and information on children s work in general are reported in this section, which may or may not include the worst forms of child labor. For more information on sources used, the definition of working children, and other indicators used in this report, please see the Children s Work and Education Statistics: Sources and Definitions section of this report U.S. Embassy- Ankara, reporting, March 30, 2010, 1. See also IMPAQ, Combating Exploitive Child Labor through Education in Turkey, Project Document, May 17, 2005, IMPAQ, Combating Exploitive Child Labor through Education in Turkey, Project Document, U.S. Embassy- Ankara, reporting, January 28, 2011, para. A1. See also U.S. Embassy- Ankara, reporting, March 30, 2010, U.S. Embassy- Ankara, reporting, March 30, 2010, U.S. Department of State, Turkey, in Country Reports on Human Rights Practices- 2010, Washington, DC, April 8, 2011, section 7.d; available from See also U.S. Department of State, Turkey, in Country Reports on Human Rights Practices-2009, Washington, DC, March 11, 2010, section 6; available from U.S. Department of State, Country Reports- 2010: Turkey, section 7.d. See also U.S. Embassy- Ankara, reporting, March 30, 2010, 2. See also ILO Committee of Experts, Individual Direct Request concerning Worst Forms of Child Labour Convention, 1999 (No. 182) Turkey (ratification: 2001) Submitted: 2006, April 29, 2011; available from =18927&chapter=9&query=%28C182%29+%40ref+%2B +%28Turkey%29+%40ref&highlight=&querytype=bool &context= U.S. Department of State, Turkey, in Trafficking in Persons Report- 2010, Washington, DC, June 14, 2010; available from U.S. Embassy- Ankara, reporting, March 30, 2010, 1. See also IMPAQ, Combating Exploitive Child Labor through Education in Turkey, Project Document, U.S. Department of State, Country Reports- 2010: Turkey, section 6. See also UNICEF, Going door-todoor in Turkey for girls education, [online] December 29, 2005 [cited March 24, 2011]; available from ntme UNICEF, Going door-to-door for girls education Ibid UNICEF Turkey, A New Education Roadmap Developed for Roma Children, [online] [cited March 24, 2011]; available from Government of Turkey, Labor Act of Turkey, No. 4857, (May 22, 2003), Article Ibid., Article U.S. Embassy- Ankara, reporting, January 28, 2011, para. B2 and B ILO Committee of Experts, Individual Direct Request concerning Worst Forms of Child Labour Convention, 1999 (No. 182) Turkey (ratification: 2001) Submitted: 2009, April 29, 2011; available from =23560&chapter=9&query=%28C182%29+%40ref+%2B +%28Turkey%29+%40ref&highlight=&querytype=bool &context= U.S. Department of State, Country Reports- 2010: Turkey, section Ibid., section 7.d. See also Government of Turkey, Labor Act, Article U.S. Department of State, Country Reports- 2010: Turkey, section 7.d Government of Turkey, Turkey, in Legislation of Interpol Member States on Sexual Offenses Against Children, 2006; available from aws/csaturkey.pdf U.S. Department of State, Trafficking in Persons Report-2010: Turkey. See also U.S. Embassy- Ankara, reporting, March 12, 2010, 2 and UN Committee on the Rights of the Child, Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child on the Involvement of children in ARmed Conflict: Concluding Comment: Turkey, CRC/C/OPAC/TUR/CO/1, Geneva, October 2, 2009; available from b53c125685e004653e7/756a706a c125764e 00473b4f?OpenDocument&Highlight=0,CRC%2FC%2F OPAC%2FTUR%2FCO%2F U.S. Embassy- Ankara official, communication to USDOL official, October 23, See also U.S. Embassy-Ankara, reporting, March 30, 2010, U.S. Department of State, Country Reports- 2009: Turkey, section U.S. Department of State, Country Reports- 2010: Turkey, section 7.d U.S. Embassy- Ankara, reporting, January 23, 2009, U.S. Embassy- Ankara, reporting, May 5, 2011, para Ibid., para Ibid., para. 4.6.

6 5856 Ibid., para ILO-IPEC, Combating the Worst Forms of Child Labor in Turkey - Supporting the Timebound National Policy and Program for the Elimination of the Worst Forms of Child Labor in Turkey ( ), Technical Progress Report, Geneva, March 3, 2005, U.S. Embassy- Ankara, reporting, March 30, 2010, U.S. Embassy- Ankara, reporting, January 23, 2009, Ibid U.S. Embassy- Ankara, reporting, March 12, 2010, Ibid., 4 and U.S. Embassy- Ankara, reporting, March 30, 2010, Ibid., Ibid., U.S. Embassy- Ankara, reporting, May 5, 2011, para U.S. Embassy- Ankara, reporting, March 30, 2010, U.S. Embassy- Ankara, reporting, May 5, 2011, para Ibid., para Ibid., para Ibid., para U.S. Embassy- Ankara, reporting, March 30, 2010, U.S. Embassy- Ankara, reporting, January 28, 2011, UNICEF Turkey, Quality Education, [online] [cited March 24, 2011]; available from U.S. Department of State, Country Reports- 2009: Turkey, section U.S. Department of State, Trafficking in Persons Report-2010: Turkey U.S. Embassy- Ankara, reporting, March 16, 2010.