bilig Sayı-l/Bahar '96

Transkript

1

2 bilig Sayı-l/Bahar '96 Sahibi; Ahmet Yesevi Üniversitesine Yardım Vakfı Adına Namık Kemal ZEYBEK Yazı İşleri Müdürü : İlker TASLACIOĞLU Genel Yayın Yönetmeni: Himmet KAYHAN Teknik Koordinatör: Adem UZUN Dizgi,grafık-tasarım, redaksiyon, reklam işleri, yayına hazırlama çalışmaları bilig yayın ekibi Adem UZUN Hilal Oytun ARSLAN Cengiz KELEŞ tarafından yapılmaktadır. Ayşe ÖZTEKİN İlker TASLACIOĞLU Yazı Kurulu: Hilal Oytun ARSLAN Mustafa İSEN Naci BOSTANCI Ayşe ÖZTEKİN Ayhan PALA Yayın Danışma Kurulu: Bener CORDAN Yusuf HALAÇOĞLU Gülçin ÇANDARLIOĞLU Nevzat KÖSOĞLU A. Bican ERCİLASUN Oktay SİNANOĞLU Hürriyet ERSOY Uygur TAZEBAY Reşat GENÇ Sadık TURAL Namık Kemal ZEYBEK İdare Merkezi: Taşkent Cad. 10. Sokak. Nu: 30 Bahçelievler/ ANKARA Tel: (0-312) (3 Hat) Faks: (0-312) yesevi-e@"servis.net.tr Teleks: hayy tr Abone Bedelleri : Yurtiçi : TL (Yıllık) Yurtdışı :80 USD (Ucakla) bilig, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü'nün işbirliğiyle yayınlanmaktadır.

3 ÇIKARKEN bilig, Türk Dünyasına merhaba diyen yeni bir dergi. Niye böyle bir dergi çıkarmak ihtiyacım duyduğumuzu ve nasıl bir dergi çıkarmak istediğimizi kısaca sizlere anlatarak başlamak istiyoruz bu ilk sayımıza. Sovyetler Birliği'nin dağılması, başta Orta Avrupa ve Balkanlar olmak üzere dünyada ciddi değişiklikler meydana getirdi. Nerede duracağı henüz belli olmayan bu gelişmeler, tüm dünyada ilgi ile izleniyor. Bütün devletler de, bu gelişmelerden geniş ölçüde yararlanmak için büyük çaba gösteriyorlar. Başka ülkeler gibi Türkiye de bu ilgi çemberinin içindedir. Çünkü Sovyetler Birliği'nden ayrılan on beş bağımsız devletten beşi Türk ve Müslüman'dır. Ayrıca Rusya Federasyonu içinde kalan Tataristan, Başkırdistan, Çuvaşistan, Yakutistan ve Tuva Özerk Cumhuriyetleri bu gelişmeler sonucunda daha serbest bir hale geldiler. Balkanlar'da ortaya çıkan yeni gelişmeler, bu bölgedeki Türk ve Müslüman cemaatlerin kendi kimliklerini daha rahat ifade edebilmelerine imkan verdi. Bu gelişmelerin sonucunda özellikle bağımsızlıklarını kazanan cumhuriyetlerle Türkiye arasında çok sıkı diplomatik, iktisadi ve kültürel ilişkiler başlamış ve bu ülkelerin her biriyle ayrı ayrı anlaşmalar yapılmıştır. Türk Cumhuriyetleri ile imzalanan Kültürel ve Bilimsel Değişim Protokolleri 'nde karşılıklı sözlüklerin, imlâ klavuzlarının ve dil bilgisi kitaplarının hazırlanması; Türkiye Türkçesi'nden farklı Türk lehçelerine, onlardan da Türkiye Türkçesi'ne başlıca yazarların eserlerinin çevrilmesi; Türkiye Türkçesi'ni öğretecek kursların ilgili cumhuriyetlerde ve ülkemizde açılması öngörülmüş, bu ülkelerde,, hatta bazı bağımsız cumhuriyetlerde, doğrudan doğruya Türkiye Türkçesi öğretecek bölümler açılmıştır. Ama bu ilişkilerin doğrudan doğruya eğitimle ilgili bir boyutu da vardır. Hatta denebilir ki işin bu tarafı, bütün diğer yönleri de çekip çevirecek bir özelliğe sahip. İşte bu yüzdendir ki son bir kaç yıldır Türk dünyası ile ülkemiz arasında adeta bir eğitim seferberliği yaşanıyor. Ülkemize getirilen ya da ülkemizden kardeş ülkelere gönderilen çok sayıda öğrenci yanında, ortak üniversiteler kuruluyor. Bunlarm nitelik ve nicelik açısından artırılması için gayretler gösteriliyor. Böylece eğitim kurumlarından yararlanarak çekim alanına girdiğimiz yeni dünyada Türk dünyası olarak etkili bir kültürel etkileşim kazanmaya çalışıyoruz. Eğitim programlan, kültürde, teknolojide, siyasette ve dış dünya ile olan ilişkilerde yaşanılan değişim için gerekli olan tutum, tavır, değer ve bilgileri kazandıracak şekilde yemden düzenleniyor. Kuşkusuz bu faaliyetler arasında Kazakistan'ın efsanevi şehri Türkistan'da bütün Türk dünyasını kucaklamak üzere kurulan Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesi'nin çok özel bir yeri var yılından bu yana

4 faaliyetlerini sürdüren bu seçkin üniversiteyi bitirenler, adını taşıdığı büyük insanın, insana ve bilime verdiği değerin temsilcileri olacaklardır. Yesevi Üniversitesi, şartların gerektirdiği yeni düzenlemelerle faaliyet alanım genişleterek yılı içinde Üniversiteye öğretim üyesi yetiştirmek üzere Ankara'da Sosyal Bilimler Enstitüsü'nü hizmete açtı tarihinde bu faaliyetleri desteklemek üzere Ahmet Yesevi Üniversitesine Yardım Vakfı faaliyete geçirildi. Bilig, bu vakfın, Sosyal Bilimler Enstitüsü ile işbirliği çerçevesinde gerçekleştirdiği bir yayın organıdır. Niyeti, Yesevi anlayışı çerçevesi içinde Türk dünyasının meselelerinin çözümüne karınca kararınca katkıda bulunmaktır. Üç ayda bir yani yılda dört sayı olarak yayınlanacak olan Bilig, Türk dünyasının müşterek problemlerine bilimsel yaklaşan her türlü yazıya sayfalarında yer verecektir. Bir başka ifade ile Türk dünyasının kültürel, sosyal, edebi, siyasi, iktisadi, dini, tarihi, coğrafi ve sanatla ilgili gelişmelerini ele alan her türlü inceleme, araştırına ve değerlendirmeye dergi sayfalan açık tutulacaktır. Bu faaliyetlerimiz sırasında yurt içi ve yurt dışındaki benzer kuruluşlarla işbirliği yapmak; bilgi ve malzeme değişimi sağlamak niyetindeyiz. Türk dünyası üzerine yayınlanmış yeni çalışmaları tanıtmak da derginin önde gelen görevlerinden biri olacaktır. bilig, Ahmet Yesevi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü'nde yüksek lisans ve doktora öğrencisi olan bir grup genç arkadaşımızın özverili çalışmalarıyla baskıya hazırlandı. Masaüstü yayıncılığın gerektirdiği bütün emeği onlar verdi. Adem Uzun, Ayşe Öztekin, Hilal Oytun Arslan, Cengiz Keleş, İlker Taslacıoğlu'ndan meydana gelen bu yayın ekibi, Genel Yayın Yönetmenimiz Himmet Kayhan'ın yanında geceli gündüzlü yoğun bir çabayla baskı öncesi hizmetleri yürüttüler. Yayıncı arkadaşımız Dr. Bahattin Ergezer'in katkıları bu çalışmaları kolaylaştırdı. Yayın ekibimiz şimdi daha güzel ve muhtevalı ikinci sayımız için seferberliğe girişmiş bulunuyor. Kendilerine teşekkür borçluyuz. Yeni sayılarda sizlere daha çok beğeneceğiniz bilig'ler sunmak dileğiyle... YAZI KURULU

5 İçindekiler Köprülüzade M. Fuad (Çev. Ferhat Tamir) Türk - Moğol Şamanizminin Tasavvufi İslam Tarikatları Üzerindeki Tesiri 1 Rıdvan Canım Pir-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevi'de Tasavvuf Düşüncesi 9 Mustafa İsen Orta Asya Türk Edebi Dilinin Anadolu Türk Edebi Diline Etkisi ve Ahmet Yesevi 13 M.Öcal Oğuz Dede Korkut Destanlarından "Kanlı Koca Oğlı Turalı Boyı"nın Tahlili 17 Filiz Kılıç Aşık Çelebi Divanında Atasözü ve Deyimler 24 Nezahat Özcan Yahya Kemal Beyatlı'nın Elçilik Yılları ve Diğer Resmi Vazifeleri 31 Mehmet Önal Tahkiyeli Eserleri Tahlil Planı Hakkında Bir Deneme 39 Rahmankul Berdibayev Ebedi Yaşayacak Miraslar 46 İbrahim Dilek Altay Türklerinde Çocuğun Doğması ve Doğum Günü Kutlamalarına Dair Bazı İnanışlar 51 Ali Abbas Çınar Orta Asya Türk Kültüründe İşanlık Geleneği 55 Timur Sili Bir Orta Asya Geleneği Koç-Koyun Heykel Mezartaşları 60 Zeyneş İsmail Kazaklarda Aile Yapısı 66 Hasan Köksal Türk Düğünlerinde "Saçı" Geleneği, Buna Bağlı Ritler-Pratikler 75 Amangül Durduyeva Türkmen Moncugatuları 82

6 Nihat Boydaş Senin Yazın Benimkinden Güzel mi? 91 Mehmet Demirci Yesevi Türbesi ve Yazılan 98 Abdulkadir Baharçiçek Yeni Dünya Düzeni: Barış ve İşbirliği mi, Çatışma ve Düzensizlik mi? 101 Osman Demir Marksizmin Ardından 106 Oya Akgönenç Mughisuddin Bosna-Hersek'te Güvenilmez Barış ve Dayton Anlaşması Sonrası 116 Ahmet Kocaoğlu Ortadoğu'da Su Sorunları ve Türkiye'nin İkilemleri 125 Altay Suroy Recepoğlu Prizren ve Türk Dünyası 143 Adem Uzun Türk Devlet ve Toplulukları ile İlgili Eğitim Faaliyetlerimiz 147 Orhan Gökçe Kamuoyu ve Kitle İletişim Araçları 163 Yalçın Özkan Karar Destek Sistemlerinin Makro Düzeyde Uygulanması: Hükümetin Ekonomi Kararlarına Yönelik Bir Sistem Önerisi 172 Ayşe Öztekin Yönetim ve Liderlik 183 İsa Özkan Türk Boylarının Folklorlarıyla İlgili Türkiye'de Yapılan Çalışmalar Üzerine 195 Fatma Özkan Nevayi Eserleri İçin Yazılmış Bir Lügat 198 Şeref Ateş Hesse'nin Masalları: Motifler, Otobiyografik Unsurlar 244 Cemal Kurnaz, Mustafa Tatçı İstanbul'da Bir Nakşi Şeyhi: Seyyid Emir Buhari ve Türkçe Şiirleri 250