NEDEN KADIN SAĞLIĞI ve SORUNLARI?? KADIN SAĞLIĞI VE SORUNLARI: TÜRKĠYE DE KADINLARIN DURUMUNA GENEL BAKIġ. Tıp Bilimi;

Transkript

1 KADIN SAĞLIĞI VE SORUNLARI: TÜRKĠYE DE KADINLARIN DURUMUNA GENEL BAKIġ Tıp Bilimi; Hastalığın ortadan kaldırılması Hastaların tedavi edilmesi Doç.Dr.Züleyha ALPER Aile Hekimliği ABD Hastalığa yüklenen anlamın değiģmesi Tedavi edici tıp uygulamalarının yalnızca klinik hekimliği kapsaması AraĢtırmaların artması Bütüncül anlayıģın ortaya çıkması 1945 li yıllarda DSÖ tarafından SAĞLIK: Yalnızca hastalık olmayıģı değil, fiziksel, ruhsal ve toplumsal tam bir iyilik hali Koruyucu sağlık hizmetleri tedavi edici sağlık hizmetlerinin yerini almıģtır. NEDEN KADIN SAĞLIĞI ve SORUNLARI?? 1

2 Neden Kadın Sağlığı ve Sorunları? Biyolojik farklılıklar Adölesan dönemde menstruasyon Gebelik ve Doğum süreçleri Doğurganlığın sona ermesi-menopoz Doğal süreçlerin kendine özgü hastalıkları Kadın fizyolojisinden kaynaklanan durumlar Bazı hastalıkların yaģa göre değiģen farklı risk gruplarını oluģturması Hizmete ulaģmada geri kalmaları (sağlık, eğitim, toplumsal konum, karar verme sürecine katılım,.) Neler yapılmış? 1994 Kahire; Uluslar arası Nüfus ve Kalkınma Konferansı 1995 Pekin; IV. Dünya Kadın Konferansı 2000 New York; BM Toplantısı TEMEL KONU: Cinsiyet EĢitsizliği Toplumsal Cinsiyet Kadın ve erkeğin toplumsal yapılanma içinde sonradan öğrendiği kimlik Doğumla birlikte kazanılmıģ olan biyolojik cinsiyetin üzerine eklenen, bireye ailesi ve onun yaģadığı toplum tarafından öğretilen kadın veya erkek olmak durumu Eğitim pekiģtirir, kiģiler içselleģtirir 2

3 Neden Kadın Sağlığı ve Sorunları? Çünkü yapılan çok çeģitli çalıģmalarda kadının sağlık durumunun; çocuklarının sağlık durumu ailenin sağlık durumu toplumun sağlık durumu çevresel sağlık ile yakından iliģkili olduğu gösterilmiģtir. WHO GENEL BAŞKAN MARGARET CHAN Kadın sağlığını korumak ve iyileģtirmek sadece günümüz insanının sağlık ve geliģimi için değil aynı zamanda gelecek nesillerin sağlık ve geliģimleri için de çok önemlidir. UlaĢılabilen en üst düzey sağlık standardı ırk, din, politik tercih, ekonomik veya sosyal duruma bakılmaksızın her insanın en temel insanlık hakkıdır. Eğitim; istenen davranıģların geliģmesinde ve yerleģmesinde en önemli role sahip Kız çocukların eğitimi ilk defa 1839 da Tanzimat Fermanı ile 1869; kadınların eğitimine ilk kez yasal zorunluluk getirildi (6-11 yaģ) Kız okullarında bayan öğretmen Ģartı getirilmesi nedeni ile 1870 te ilk Kız Öğretmen Okulu açıldı 1876; kız ve erkek öğrenciler için ilköğretim zorunlu hale getirildi 3

4 Tanzimat döneminde mesleki eğitim amaçlı kız ebe okulu, kız sanayi okulu açıldı 1914 te ilk kız üniversitesi Ġstanbul Ġnas Darülfünun açıldı da belediye seçimlerinde, 1934 te milletvekili seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı verildi. 1843; kadınlar tıp fakültesinde ebelik eğitimi almaya baģladı 1922; 7 kız öğrenci tıp fakültesine kayıt oldu Günümüzde; Üniversite öğretim elemanlarının % 36 sı Profesörlerin % 25 i Doktorların % 20 si Avukatların % 26 sı Hakimlerin % 16 sı Parlamenterlerin % 9.1 i kadındır. Dünya nüfusunun % 49.7 si kadın Her yıl den fazla kadın gebelik/doğum nedeni ile ölmekte Her 3 kadından biri hayatının bir döneminde Ģiddete maruz kalmakta Dünya genelinde mültecilerin % 80 i kadın GeliĢmekte olan ülkelerde okur-yazar olmayan her 3 kiģiden 2 si kadın Tüm dünyada sağlık çalıģanlarının %75 i kadın 1988 yılında Population Crisis Commitee Population Action International tarafından UNESCO ve ILO verilerine dayanarak 99 ülkede, kadının durumu incelenmiģtir. 4

5 ÇalıĢmada; Sağlık Evlilik ve Çocuklar Eğitim ĠĢ durumu Sosyal EĢitlik açısından değerlendirilmiģtir. Sağlık Bölümü; Kız çocuklarının yaģam beklentileri Ölüm hızı Anne ölümleri Evlilik ve Çocuklar Bölümü Eğitim Bölümü yaģ evlilikleri Doğurganlık hızı Kontraseptif prevalansı Kız çocuklarının okula devamı Orta öğrenimdeki bayan öğretmen sayısı Kızların yüksek öğrenime devamı ĠĢ Durumu Bölümü Sosyal EĢitlik Bölümü ÇalıĢan kadın sayısı ĠĢ sahibi kadın sayısı Meslek sahibi kadın sayısı Politik ve yasal eģitlik Ekonomik eģitlik Evlilik Aile hukukunda eģitlik kriterleri kullanılmıģtır. 5

6 Puanlama Her bölümde her ülkenin kadınlarına kendi içinde 0-20 arasında değiģen puanlar verilmiģ Her bölümün puanları toplanarak toplam puanlar hesaplanmıģtır. Sonuç olarak; DÜNYA KADINLARININ DURUMU %22 %11 0 %8 %7 %27 Mükemmel Çok iyi İyi Orta Kötü Çok kötü Berbat Bilinmiyor %15 %10 Mükemmel: % 0 Çok iyi: % 7 Ġyi: %15 Orta: %10 Kötü: %27 Çok kötü: %22 Berbat: %11 Bilinmiyor: % 8 TÜRK KADINLARININ DURUMU EN YÜKSEK PUAN ĠSVEÇ 87 EN DÜŞÜK PUAN BANGLADEġ 21,5 BÖLÜM PUAN DÜNYA SIRALAMASI SAĞLIK 13,5 67. EVLĠLĠK VE ÇOCUKLAR 14,5 53. EĞĠTĠM 7,0 79. Ġġ DURUMU 3,0 86. SOSYAL EġĠTLĠK 14,5 37. TOPLAM 52,

7 ĠSVEÇ Kadınların doğuģta yaģam beklentisi 81 yıl 167 kızdan 1 i 5 yaģına basmadan ölüyor Anne ölüm hızı canlı doğumda 6 Kadınlar ortalama 1-2 çocuk doğuruyor TÜRKĠYE Kadınların doğuģta yaģam beklentisi 76.1 yıl (erkek: 71.5) 13 kızdan 1 i 5 yaģına basmadan ölüyor Anne ölüm hızı canlı doğumda Kadınlar ortalama 3-4 çocuk doğuruyor ĠSVEÇ yaģ grubu kızların % 1 inden azı evli Evli kadınların ¾ ünden fazlası aile planlaması uyguluyor Okul yaģındaki kızların tamamı okula gidiyor TÜRKĠYE yaģ grubu kızların % 20 si evli Evli kadınların ¾ ünden azı aile planlaması uyguluyor. Okul yaģındaki her 5 kızdan 4 ü okula gidiyor ĠSVEÇ yaģındaki kadınların % 37 si üniversite öğrenimi görüyor. Orta öğrenim öğretmenlerinin yarısı kadın TÜRKĠYE Üniversite öğrenimi gören kadınlar % 13, Üniversite mezunu kadınlar % 5 Her 10 orta öğrenim öğretmeninin 4 ü kadın ĠSVEÇ Her 5 kadından 3 ü ücretli iģgücü olarak çalıģıyor Her 5 kadından 2 si profesyonel meslek sahibi Kadınlar erkeklerden 7 yıl fazla yaģıyor TÜRKĠYE Her 5 kadından 1 i ücretli iģ gücü olarak çalıģıyor Her 20 kadından 1 i profesyonel meslek sahibi Kadınlar erkeklerden 5 yıl fazla yaģıyor ĠSVEÇ Kadın ve erkeklerde okur-yazarlık oranı aynı Ücretli iģgücünün yarısını kadınlar oluģturuyor 1988 yılında 349 üyeli parlementoda kadın üye sayısı 113 TÜRKĠYE Kadınlarda okuryazar olmayanlar erkeklerin 3 katı Ücretli iģ gücünün % 17,1 ini kadınlar oluģturuyor yılında 545 üyeli parlementoda kadın üye sayısı 50 (%9.1) Türkiye de kadınların durumu ile ilgili bazı istatistikler 7

8 Ulusal Araştırmalar 1. Ulusal Anne Ölümleri ÇalıĢması (UAÖÇ) Ekim 2004-Aralık 2006 Türkiye Nüfus ve Sağlık AraĢtırması (TNSA-2003) (TNSA-2008) Ulusal Anne Ölümleri Çalışması Avrupa Birliği tarafından destek Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Türkiye nüfusunun % 54 ünü kapsamakta 29 il, nüfus, 285 semt, kırsal bölge Neler incelendi? yaģ arasındaki kadın ölümleri ve gebeliğe bağlı ölümlerin temel özellikleri, anne ölümlerinin nedenleri, doğumun ve ölümün gerçekleģtiği yerler, önlenebilir faktörler Gebeliğe bağlı ölüm hızı: de 38.3 Kentsel bölgede: de 28.2 Kırsal bölgede: de 53.7 Ölen anne sayısı yılda ~ 530 Kadın ölümlerinin % 4.3 ü gebeliğe bağlı Gebeliğe bağlı ölümlerin % 80 i ilkokul düzeyi ve daha az eğitimli kadınlar arasında 8

9 Ölümlerin sebebi Eğitimsiz veya eğitim düzeyi düģük kadınların gebelik ve doğumu son derece sıradan ve sağlık personeli desteği olmadan yaģanabilecek olaylar olarak algılamaları Ciddi problemler çıkmadıkça sağlık hizmeti talebinde bulunmamaları Dünyada ve ülkemizde nüfus giderek yaģlanmaktadır. Ülkemizde doğuģta beklenen yaģam süresi kadınlarda 76.1 yıl, erkeklerde 71.5 yıldır. TÜĠK 2009 DĠE verilerine göre; ülkemizde kadınların %19,4 ü okur-yazar değilken, tüm okur-yazar olmayanların içinde kadınların oranı % 75.5, tüm okur-yazar olmayanların % 24 ü 65 yaģ üstüdür ve bunların da % 74 ü kadındır yılında;kadın okur-yazar oranı:% 80.6 Köylerde: % 73 Güneydoğu Anadolu: % 60.2 YORUMSUZ 2007 yılının Türkiye sinde okuma yazma bilmeyen 7,5 milyondan fazla insanın % 75 i kadın 2 milyon kız çocuğundan sadece tanesi okulla tanıģırken 1 milyon 800 bin kız çocuğu okula gönderilmiyor Ġlköğretime devam eden erkeklere aylık 18 TL, kızlara 22 TL, ortaöğretime devam eden erkeklere aylık 28 TL ve kızlara 39 TL tutarındaki ödeme Kadının aile ve toplum içindeki konumunun güçlendirilmesi amacıyla doğrudan annelere yapılmaktadır. 9

10 Türkiye de kadınlar Ġlk evlenme yaģı; Kentsel alanda: 21.1 Kırsal alanda: 19.6 Genel olarak: 20.8 Okur-yazar olmayanlarda: 18.7 Eğitimlilerde: yaģından önce evlenen 05.0 Türkiye de kadınlar Toplam doğurganlık hızı; Kırsal bölge: 2.68 Kentsel bölge: 2.00 Genel olarak: 2.16 Okur-yazar olmayanlarda: 2.65 Eğitimlilerde (lise ve üzeri): 1.53 Türkiye de kadınlar Toplam Doğurganlığın % 8 i yaģ arası grupta Kırsal bölgede doğumların % 80.2 si, kentsel alanda % 95.7 si sağlık personeli tarafından yapılmaktadır. Gebelikte izlem; Türkiye de kadınlar Kırsal bölge: % 84.2 Kentsel bölge: % 94.7 Genel olarak: % 92.0 Okur-yazar olmayanlarda: % 78.3 Eğitimlilerde: % 99.3 Evde doğum; Türkiye de kadınlar Kırsal bölge: % 20.4 Kentsel bölge: % 5.4 Genel olarak: % 9.7 Okur-yazar olmayanlarda: % 28.3 Eğitimlilerde: %

11 Türkiye de kadınlar Kadınların % 73 ü aile planlaması uygulamaktadır. % 46 sı etkili yöntemleri (RIA gibi), % 27 si etki derecesi sınırlı olan geleneksel yöntemleri (CI gibi) kullanmaktadır. Her 100 gebeliğin 10.5 i kendiliğinden, 10 u isteyerek düģük, 1.1 i ölü doğumla sonlanmaktadır. Türkiye de kadınlar Türkiye de anne ölümleri ile ilgili tıbbi riskleri artıran faktörler; yüksek doğurganlık, doğum öncesi bakım yetersizliği, genel anlamda sağlık hizmetlerinden yeterince faydalanamama ve doğum hizmetlerinin tümünün sağlık personeli yardımı ile yapılamamasıdır. Anne ölümü nedenleri ( ) Türkiye de anne ölümlerinin baģlıca nedenleri: kanamalar enfeksiyon gebelik toksemisi % 24.9 kanama % 18.4 gebelik toksemisi % 15.7 Emboli, uterus rüptürü, zor doğuma geç müdahale, erken/geç cerrahi komplikasyonlar % tesadüfi nedenler (kazalar) % 15.8 dolaylı nedenler (DM, anemi, vb) % 21 evde % 70 sağlık kuruluģlarında UAÖÇ 2005 Ġstenmeyen gebeliklerin bu ölümlerdeki payı % 48 % 72 si ölümüne neden olan gebelik öncesi herhangi bir yöntem kullanmamıģ Bu ölümlerin % 62 sinin mevcut koģullarda önlenebileceği Bu ölümlerin % 58.8 inde hane halkı ve toplumsal faktörlerin sorumlu olduğu vurgulanmıģtır. 11

12 CĠNSEL TEMASLA BULAġAN HASTALIKLAR Kadınların % 90 ı AIDS i biliyor Kadınların % 31,4 ü diğer cinsel temas ile bulaģan hastalıkları biliyor Kadınların % 37 si korunma yollarını bilmiyor Kondomun koruyucu olduğunu bilenler % 21,9 SON OLARAK Boy ortalaması : 156,9cm Ağırlık ortalaması : 65.5 kg BMI : 26,7 kg/m cm den kısa olanlar % 1.8 BMI 18,5 kg/m 2 den az olanlar % 1.7 BMI 25 kg/m 2 den fazla olanlar % 58.3 BMI 30 kg/m 2 den fazla olanlar %