KÜRDİSTAN BÖLGESİNDEKİ BAŞKANLIK KRİZİ VE TÜRKİYE YE ETKİSİ

Transkript

1 ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ ORSAM bölgesel gelişmeler değerlendirmesi KÜRDİSTAN BÖLGESİNDEKİ BAŞKANLIK KRİZİ VE TÜRKİYE YE ETKİSİ Othman Ali Dr. Othman Ali, Erbil de bulunan Selahaddin Üniversitesi nde Kürt Tarihi Profesörüdür. Lisans ve Yüksek lisans derecelerini Guelph ile Toronto Üniversitelerinden almıştır. İngilizce, Arapça, Türkçe ve Kürtçe yi okuyabilmekte, yazabilmekte ve akıcı şekilde konuşabilmektedir. Aynı zamanda Fransızca, Farsça ve Osmanlıca okuyabilmektedir. Şu anda Sakarya Üniversitesi Ortadoğu Enstitüsü nde araştırma görevlisi olarak çalışmaktadır. Son iki ayda Mesud Barzani nin Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) başkanı olarak üçüncü kez görev süresinin uzatılmasına ilişkin yaşanan gelişmeler krize yol açmıştır. Bu kriz sadece IKBY deki demokrasi deneyimini bütünüyle tehdit etmemektedir, aynı zamanda bölgesel olarak ciddi sonuçlar doğurabilir yılından beri bölge, Türkiye nin ulusal güvenlik menfaatleri için stratejik bir önem kazandı ve son zamanlardaki olaylar bu menfaatleri tehlikeye atmıştır. Bu nedenle Türkiye nin bölgedeki gerilimi düşürmesi için aktif bir konum belirlemesi gerekmektedir.

2 KÜRDİSTAN BÖLGESİNDEKİ BAŞKANLIK KRİZİ VE TÜRKİYE YE ETKİSİ 2 Dış gözlemciler, Kürdistan bölgesinin bir demokrasi kalesi, gelişen ekonomi ve istikrar sahibi olduğunu müjdelemiştir. Bu, bölgenin diğer Irak olarak adlandırılmasına neden olmuştur. Hem Başkan George W. Bush hem de Barack Obama dönemindeki ABD yönetimleri bu başarıyı 2003 yılındaki ABD nin Irak işgalinin sonucu olarak görmüş ve bununla övünmüştür. 1 Ancak son iki ayda Mesud Barzani nin Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) başkanı olarak üçüncü kez görev süresinin uzatılmasına ilişkin yaşanan gelişmeler, demokrasinin bütününü tehdit eden bir krize yol açmıştır. Daha önemlisi, krizin ciddi bölgesel sonuçları olabilir yılından beri bölge, Türkiye nin ulusal güvenlik menfaatleri için stratejik bir önem kazanmış ve son zamanlardaki olaylar bu menfaatleri tehlikeye atmıştır. Bu nedenle Türkiye nin bölgedeki gerilimi düşürmesi için aktif bir konum belirlemesi gerekmektedir. Krizin Arka Planı IKBY Başkanı Barzani nin görev süresinin sona erdiği 19 Ağustos 2015 tarihinde görevi bırakmayı reddetmesinin ardından kriz kamuoyunun dikkatini çekmeye başlamıştır. Bu gelişme,halkın artan memnuniyetsizliği, IŞİD e karşı yürütülen zorlu savaş ve Bağdat taki Irak merkezi hükümeti ile aralarındaki çalkantılı ilişkiler nedeniyle Kürt liderleri böldü. Kriz, Kürt siyasi güçleri arasında uzun zamandır devam eden gerilimi canlandırmıştır. Bölgesel mecliste en çok koltuğa sahip (111 koltuktan 25 i) ikinci parti olan Goran (Değişim Hareketi), diğer ana Kürt grupların da desteği ile Barzani ye meydan okuyan muhalif hareketin liderliğini üstlenmiştir. Kabaca Barzani karşıtı cephe olarak nitelendirilebilecek bu oluşum, ağustos ayında parlamenter çoğunluğuelde etmiş ve Barzani yi başkanlık koltuğundan indirmek için bir hareket başlatmıştır. Barzani nin partisi Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) bunu Barzani ye başkanlıktan el çektirecek İran destekli bir darbe olarak görmüş ve o zamandan beri başkanlık sorununun ulusal mutabakat ile parlamentonun dışında siyasi partiler arasında çözülmesi gerektiği ko-

3 ORSAM bölgesel gelişmeler değerlendirmesi nusunda ısrarcı davranmıştır. Barzani, Haziran 2005 te başkanlık seçimlerini kazanmış; Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ile yaptığı anlaşma sayesinde bugüne kadar iktidarda kalmayı başarmıştır tarihli bir bölgesel yasa ile Barzani nin 19 Ağustos 2015 te görev süresi sona erdiğinde artık uzatılamayacağı öngörülmüştür.kdp, başkanın sadece genel seçimler ile değiştirilebileceğini ve bölgesel başkanlık yasasının bu mekanizmayı açık bir dille ifade etmediğini öne sürmektedir. Bu yaz yaşanan krize kadarki süreçte, bir parlamenter seçim komisyonu Barzani nin yeni seçim yapılması talebini reddetmiş ve durumu hukuken belirsiz bırakmıştır yılının Eylül ayı başlarında KYB ve Goran ın halk desteği bulduğu bölgelerde gösteriler patlak vermiştir. Bu isyanlar süresince KDP büroları yakıldı ve kadrolarının birçoğu öldürülmüş ve yaralanmıştır. Buna karşılık olarak, Mesud Barzani nin yeğeni ve IKBY başbakanı Neçirvan Barzani, Eylül 2015 te kabinede yer alan dört bakanın görevine son vermiş ve Goran parti üyesi olanikby Parlamentosu Başkanı Yusuf Muhammed in Erbil e erişimini engellemiştir. KDP kaynakları, Goran ın büroların yakılmasından büyük ölçüde sorumlu olduğunu ve partizanca hareket etmekle suçladığıparlamento başkanının inandırıcılığını kaybettiğini belirtmiştir. Üst düzey bir KDP yetkilisi, KDP nin Goran la tekrar çalışarak Kürdistan ın geleceğini artık riske atmayacağını 2 iddia edecek kadar ileri gitmiştir. Goran yetkilileri bu iddiaları yalanlamış ve insanların yolsuzluğu protesto ederek yasal haklarını kullandıklarını ileri sürmüştür. Aynı zamanda Goran, KDP nin kapsamlı reformlar yapmak için verdiği sözleri tutmadığını ve önüne geçilmez yolsuzluk ve iktidarın KDP yetkililerinin tekelinde olması dolayısıyla Goran üyelerinin gereken reformları yapmalarını engellediğini iddia etmiştir. Örneğin, Petrol ve Gaz Komisyonu yetkilileri kimsenin IKBY nin petrol gelirlerinin aslında nereye gittiğini bilmediğini savunmaktadır. IKBY nin petrol satışlarından elde edilen gelirlerin Bölgesel mecliste en çok koltuğa sahip ikinci parti olan Goran, diğer ana Kürt grupların da desteği ile Barzani ye karşı düzenlenecek mücadelenin liderliğini üstlenmiştir. 3

4 KÜRDİSTAN BÖLGESİNDEKİ BAŞKANLIK KRİZİ VE TÜRKİYE YE ETKİSİ 4 toplandığı 16 tane banka hesabı olduğu söylenmesine rağmen, Goran üyesi olan IKBY Maliye Bakanının tartışılır şekilde sadece 14 milyon dolarlık bir hesaba erişimi varken Doğal Kaynaklar Bakanı ve Başbakan Neçirvan Barzani diğer tüm banka hesaplarını kontrol etmektedir. 3 KDP ise IKBY bölgesinde reformların yavaşlamış olmasının nedenlerinin IŞİD saldırıları, IŞİD le mücadeleden dolayı bölgeye akın eden yaklaşık bir milyon Iraklıdan kaynaklanan büyük maddi yük, Irak hükümetinin ulusal bütçeden bölgenin payını ödeyememesi ve petrol fiyatlarındaki ani düşüş olduğunu savunmaktadır. Tüm bu gelişmeler sonucunda yaklaşık 700,000 hükümet çalışanına aylarca ödeme yapılmamış, bu da halkın IKBY yönetimine yönelik memnuniyetsizliğini artırmıştır. Krizin Olası Sonuçları Joel Wing gibi bazı analistler bu oyun nasıl sahnelenirse sahnelensin 4 Barzani nin IKBY nin başkanı olarak kalabileceğini iddia etmektedir. Bu durum öncelikle şu anda Barzani ninfiilen gücü elinde bulundurmasından kaynaklanmaktadır. Böylece istenilen sonuca varana kadar diğer partilere yönelik böl ve fethet siyasetini uygulayabilir. Yine Wing gibi gözlemcilere göre, KDP bu krizden galip çıkarsa, yani Barzani başkan olarak kalacaksa, muhalifleri-

5 ORSAM bölgesel gelişmeler değerlendirmesi ni yatıştırmak için göstermelik reformlar yapmayı kabul edecektir. 5 Ancak Parlamento Başkanı Yusuf Muhammed KDP eylemlerinin parlamentoya yönelik bir darbe niteliği taşıdığını belirtmiştir. Bir röportajda Bugün ve dün olan her şey Kürdistan daki siyasi süreç için tehlikeli bir gelişmedir 6 demiştir. Her durumda IKBY imajı ciddi biçimde zedelenmiştir ve bunun çok büyük siyasi ve ekonomik sonuçları olacaktır. IKBY nin, hizmetlerinin karşılığında uzun zamandır ödeme yapmadığı ve bölgedeki istikrarsız koşulların etkisini hisseden çoğunluğu Türk olan onlarca yabancı şirket bölgeyi çoktan terk etmiştir. Bölge, ekonomik ve siyasi anlamda gerçek bir kırılma noktasındadır. IKBY Parlamentosu MaliyeKomisyonunda yer alan Goran üyesi Ali Hama Salih: IKBY iflas etti, ekonomiyiyalanlarlayönetmekte ve kaynaklarımızı yağmalamaktadır 7 demiştir. Salih in ifadesi tamamen asılsız görünmemektedir. 27 Kasım 2015 te bölgenin enerji sanayiindeki en büyük yatırımcıları olan Dana Gas ve Crescent Petroleum, potansiyel olarak 2 milyar dolarlık ödenmemiş fatura ortaya çıkarabilecek olan IKBY nin aleyhine Londra mahkemesinde bir tahkim kararı alınmasını sağlamıştır. Bu olay, birkaç aydır hükümetin çalışanlarına ödeme yapmasını engelleyen, zaten bomboş kalan hazineye büyük bir darbe olarak görülebilir. KDP, Goran bakanları olmadan hükümeti yürütmeye kararlıdır. Son zamanlarda, KDP önceden sona ermiş olan stratejik anlaşmalarını canlandırmak için KYB ye yaklaşmaktadır. Ancak şu an rahatsız olan enerjik lider Celal Talabani nin yokluğunda KYB iç bölünmelerle zayıflamakta ve KDP ile anlaşmalarında böyle bir revizyonagidememektedir. Öte yandan eğer KDP Goran ı saf dışı bırakabilir ve KYB yi bölgeyi birlikte yönetmek konusunda ikna edebilirse, bu olasılık bölgedeki demokrasiye katkıda bulunamayabilir. Böyle bir seçenek, iki partinin iktidar tekelini canlandırma riskini gündeme getirecek ve bölge siyasetinin kapsayıcılığını azaltmanın yanı sıra mevcut yolsuzluğun kalıcılaşmasına neden olabilecektir. IKBY nin, hizmetlerinin karşılığında uzun zamandır ödeme yapmadığı ve bölgedeki istikrarsız koşulların etkisini hisseden çoğunluğu Türk olan onlarca yabancı şirket bölgeyi çoktan terk etmiştir. 5

6 KÜRDİSTAN BÖLGESİNDEKİ BAŞKANLIK KRİZİ VE TÜRKİYE YE ETKİSİ Şayet KYB, Goran ın tarafını tutarsa IKBY nin bölünme ihtimali artabilir. Bu olasılık dâhilinde bölge, kuzeyde KDP, güneyde KYB kontrolünün olduğu ve gergin ilişkilerin yaşandığı 1990 lardaki durumuna geri dönecektir. Bu bölünme, İran ın menfaatlerine yarar sağlayacaktır. İran, bunu iki tarafı da manipüle etmek ve Bağdat ta İran ın baskın olduğu merkezi hükümetin karşısında IKBY yi zayıflatmak için kullanacak bir konuma gelebilir. Ayrıca, böyle bir senaryo kaçınılmaz olarak Barzani nin bağımsızlık umutlarını köreltecektir. Bunun yanı sıra, iki bölge seçeneğine geri dönmek,bölgedeki kaynakların ve gücün kontrolü için çeşitli Kürt gruplarının çekişmesine ve silahlı çatışmaya girmesine neden olacaktır. Bu istikrarsız koşulların 1990 larda İran ile Türkiye arasında bölgesel gerilimi yükseltecek yoğunlukta bir rekabete neden olduğu unutulmamalıdır. Ortadoğu daki mevcut gergin ve kutuplu durum düşünüldüğünde Irak taki Kürt bölgesi Türkiye ile İran ın ciddi anlamda karşı karşıya gelmelerine neden olabilir. Bu istikrarsız durum, aynı zamanda PKK nın IKBY bölgesindeki nüfuzunu artırmak adına durumu kendi menfaatine göre kullanması için bir fırsat sunabilir. Aslında KDP nin Goran eylemlerine yönelik hızlı ve kararlı yanıtının ne- 6

7 ORSAM bölgesel gelişmeler değerlendirmesi deni, kuzeydenkandil deki PKK nın, batıdan PKK yanlısı Rojava rejiminin ve güneyden PKK yanlısı KYB-Goran ittifakının kendisini çevrelediği hissine kapılmış olmasıdır. PKK, adım adım IKBY bölgesinde, özellikle geleneksel olarak Barzani nin bulunduğu alandan batıya doğrusincar daki Yezidiler arasında güç kaynağını oluşturmaya çalışmaktadır. Bazı analistler, Barzani nin iktidarda kalma direncini ve yetkilerinin bir kısmını parlamentoya devretmedeki isteksizliğini, IŞİD le mücadelede vazgeçilmez bir aktör olduğunun bilincinde olması ile ilişkilendirmektedir. 9 Görüşmelerin kesintiye uğramasından önce Kürt gruplarla müzakerelere katılan, Kürdistan İslami Birlik Partisi nin önde gelen üyelerinden biri olan Halil İbrahim, ABD li ve İngiliz yetkililer ile BM Irak Özel Temsilcisi,krizin başından beri süreciniçindeydiler ve bize IŞİD tehdidinin varlığının bölgedeki diğer Kürt grupların talep ettiği asıl reformları yapmayı imkânsız hale getirdiğini ve Barzani nin iktidarda kalması gerektiğini söylediler. 10 demiştir. KYB ve diğer iki küçük siyasi İslam partisi başlangıçta Barzani nin yetkilerini sınırlama talebini desteklediyse de sonradan bu partilerin hem Goran hem de KDP yi farklılıklarınıdiyaloglaçözme konusunda uzlaşmaya çağıran tarafsız bir duruş sergiledikleri görülmektedir. Ancak KDP zaten Goran ın elindeki bakanlıkları KDP yetkililerine devretmiştir. KYB, bu hareketi tek taraflı ve yasadışı olarak değerlendirse de KDP kontrolündeki hükümette yer alamya devam etmiştir. Son zamanlarda KYB ve Goran üst düzey müzakerelerde bulunmuştur ve KDP nin bölgede gücü tekeline alma çabalarına karşı bu iki partinin birleşmesi olasılığı mevcuttur. Bu olasılığın gerçekleşmesi imkânsız değildir. Zira Goran lideri Noşirvan Mustafa,2006 da KYB den ayrılmadan ve kendi siyasi partisini kurmadan önce on yıllardır KYB nin ikinci adamı konumundaydı. Goran ın liderr kadrosunun çoğu, eski KYB yetkililerinden oluşmaktadır. Bu senaryo gerçekleşirse KBY de kriz daha da derinleşecek ve Kürtler içindeki çatışma ihtimali artacaktır. Şayet KYB, Goran ın tarafını tutarsa IKBY nin bölünme ihtimali artabilir. 7

8 KÜRDİSTAN BÖLGESİNDEKİ BAŞKANLIK KRİZİ VE TÜRKİYE YE ETKİSİ 8 Bağdat ta kıdemli Kürt siyasetçisi ve kanun yapıcı olan Mahmud Osman, büyük bir olay veya bir dış müdahale olmadığı takdirde durumun iki bölge seçeneği ihtimali ile aynı kalacağını belirtmiştir. Bu dış unsur,işid in IKBY de büyük bir ilerleme göstermesi veya krizin çözümüne yönelik uluslararası veya bölgesel bir girişim olabilir. Osman Barzani, Talabani ve Mustafa arasında yapılacak bir toplantının pek çok sorunu çözeceğini 11 öne sürmüştür. İran krize derin bir biçimde müdahil olmuştur; ancak tarafsız olduğu izlenimi vermeye çalışmıştır. İran ın krize ne derecede müdahil olduğu, parlamento Barzani yi koltuğundan indirme niyetini dile getirdiğinde İran Konsolosunun bölge parlamentosuna düzenlediği olağandışı ziyaretten anlaşılmıştır. İran, Barzani nin krizden yara almış ve yeterince zayıflamış bir şekilde çıkmasını ve böylece IKBY ile İran yanlısı Suriye ve Irak ekseninin işbirliğine ilişkin İran taleplerine boyun eğmesini ummaktadır. Bir analist,iran ın Esad rejimine karadan silah ve diğer teçhizat göndermesinibarzani nin kararlılıkla reddettiğini savunmaktadır. Bu, İran ın IKBY iç siyasetine karışarak Irak Kürdistan bölgesindeki istikrarı bozma çabalarını artırmıştır. 12

9 ORSAM bölgesel gelişmeler değerlendirmesi Türkiye ve IKBY Başkanlık Krizi IKBY deki kriz hemen ele alınmazsa bölgesel barış ve düzen üzerinde yıkıcı etkiler yaratacaktır ve bu durum Türkiye nin menfaatleri için de risk yaratmaktadır. Türkiye, diğer bölgesel güçlere oranlaikby deki olaylar silsilesinden daha çok etkilenecektir. Barzani, Türkiye nin Irak ve Suriye ye yönelik dış politikasında önemli bir rol oynamaktadır. Irak, Türkiye nin ikinci en büyük ticari ortağıdır ve ticaretinin büyük kısmını IKBY ile gerçekleştirmektedir. Rojava da yeni yaşanan olumsuz gelişmeler ve PKK saldırılarının yoğunlaşması ile Türkiye, Kürtler arasında sahip olduğu tek ılımlı gücü ve müttefikini kaybetmemek için temkinli bir tutum sergilemelidir. Aynı zamanda, zayıflamış bir IKBY,Musul a ve Kerkük e son bir saldırı umudu taşıyan Irak taki İran yanlısı milis güçlerini (Halk Yığınları) cesaretlendirebilir. Bu durum, Türkiye nin ve bölgedeki Irak Türkmenlerinin menfaatlerine zarar verecektir. Farklı milis güçlerinin iki şehre gelecek bir saldırı düzenleme amacıyla hâlihazırda 18,000 Şii Türkmen i eğitmiş olması dikkate değer bir gelişmedir. Türkiye nin IKBY ye yönelik büyük bir girişimde bulunması gerekmektedir. Bu girişim, pek çok şekilde yapılabilir. Barzani desteklenmelidir; ama bu destek koşulsuz olmamalıdır. Türkiye Barzani ye ve diğer Kürt gruplara dengeli bir şekilde baskı uygulayabilir ve onları bir mutabakata varmaya yönlendirebilir larda Kürtler arasındaki çatışmalar esnasında daha sonra 1998 Washington formülü olarak adlandırılan ABD nin başlattığı bir hareket, KYB ve KDP arasındaki kanlı çatışmaya son vermiştir. Benzer şekilde, Türkiye nin de kendi barış girişimini başlatması gerekir. Ankara ya bölgeye üst düzey bir heyet ya da krize odaklanacak özel bir gündeme sahip bir temsilci gönderebilir. Ancak öncelikle Türkiye nin Goran grubu liderinin de aralarında bulunduğu bir üst düzey heyeti, Ankara ya davet ederek bu grupla aralarındaki buzları eritmesi gerekmektedir. Bölge şiddetli bir ekonomik krizden PKK adım adım KBY bölgesinde, özellikle geleneksel olarak Barzani nin bulunduğu bir alan olan batıda Sincar daki Yezidiler arasında kuvvet üssünü oluşturmaya çalışmaktadır. 9

10 KÜRDİSTAN BÖLGESİNDEKİ BAŞKANLIK KRİZİ VE TÜRKİYE YE ETKİSİ geçtiğinden ve kaynak sıkıntısı yaşadığından Türkiye den gelecek bir acil ekonomik yardım paketi de yerel partiler için etkili bir girişim olabilir. Bu hareket, aynı zamanda IŞİD in ilk saldırıları sırasında Türkiye nin bölgede tepki vermekte görece yavaş davranmasından dolayı oluşan olumsuz izlenimi iyileştirmesini de sağlayacaktır. NOTLAR 1 Liz Sly, Kurdistan: The Other Iraq, The Washington Post, 28 Mayıs 2011, kurdistan-the-other-iraq/2011/05/24/agsjanch_story.html 2 Herman Khalid, KDP: No More Chances to Work with Gorran Movement, Bas News, 14 October 2015, basnews.com/en/news/2015/10/14/kdp-official-no-more-chances-to-workwith-gorran-movement/ 3 Denise Natali, Is Iraqi Kurdistan splitting apart... again?, Al- Monitor, 25 September 2015, 4 Joel Wing, Crisis over Iraq s Kurdistan Presidency favors Barzani, Ekurd Daily, 27 Ağustos 2015, 5 a.g.e. 6 Florian Neuhof, Iraq s Kurds by US ally in Islami State fight, embroiled in violent political crisis, The Washington Times, 14 Ekim 2015, iraqs-kurds-key-us-ally-in-islamic-state-fight-emb/ 7 Kişisel Facebooksayfası, 30 Kasım Delowan Barwar, Barzani Must Remain President to Lead Kurds out of Crisis, The Huffingon Post, 08 Kasım 2015, 10

11 ORSAM bölgesel gelişmeler değerlendirmesi huffingtonpost.com/delovan-barwari/barzani-must-remain-presi_b_ html 10 Mülakat. 11 Hemin Baban & Saman Basharati, Veteran lawmaker warns of current danger for Iraqi Kurdistan, Ekurd Daily, 18 Mart 2011, 12 Armstrong Williams, An emboldened Iran: The other side of the nuke deal, The Washington Times, 20 Eylül 2015, washingtontimes.com/news/2015/sep/20/armstrong-williamsiran-nuclear-deal-will-expand-m/ ORSAM, Ortadoğu konusunda faaliyet gösteren tarafsız bir düşünce kuruluşudur. ORSAM Ortadoğu ile ilgili bilgi kaynaklarını çeşitlendirmeyi ve bölge uzmanlarının düşüncelerini Türk akademik ve siyasi çevrelerine doğrudan yansıtabilmeyi hedeflemektedir. Bu amaçlar doğrultusunda ORSAM, Ortadoğu ülkelerindeki devlet adamlarının, bürokratların, akademisyenlerin, stratejistlerin, gazetecilerin, işadamlarının ve sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin Türkiye de konuk edilmesini kolaylaştırarak, yerel perspektiflerin güçlü yayın yelpazesiyle gerek Türkiye gerek dünya kamuoyuyla paylaşılmasını sağlamaktadır. ORSAM yayın yelpazesi içinde kitap, rapor, bülten, politika notu, konferans tutanağı ve ORSAM dergileri Ortadoğu Analiz ve Ortadoğu Etütleri bulunmaktadır. Bu metnin içeriğinin telif hakları ORSAM a ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak makul alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, yeniden yayımlanamaz. Bu raporda yer alan değerlendirmeler yazarına aittir. ORSAM ın kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır. Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) Süleyman Nazif Sokak No: 12-B Çankaya / Ankara Tel: 0 (312) Fax: 0 (312)