AFET YIKINTI VE ATIKLARI YÖNETİMİ. Hamit PALABIYIK * hamit.palabiyik@deu.edu.tr

Transkript

1 AFET YIKINTI VE ATIKLARI YÖNETİMİ Hamit PALABIYIK * hamit.palabiyik@deu.edu.tr Giriş Ülkemizin jeolojik karakteristiği dikkate alındığında, çeşitli doğal afetlere maruz kaldığı bilimsel bir gerçekliktir. 1 Sadece 1990 lı yıllarda yaşanan felaketler bunu göstermeye yeterlidir Erzincan, 1995 Dinar, 1998 Adana-Ceyhan, 1999 Marmara, Yalova ve Bolu-Düzce depremleri ; 1995 İzmir, 1998 Batı Karadeniz Bölgesi ve en son Mayıs 2001 Hatay sel felaketleri; 1994 Senirkent, 1996 Trabzon heyelanları bunlardandır. Ulusça yaşadığımız son deprem felaketleri sonucunda, ulusal gündemimize depremle yaşamayı öğrenmek, depremden kaçınmanın imkansız, ancak depremin neden olabileceği zararları en aza indirmenin mümkün olduğu gibi kavramların girmesi yanında toplum olarak tüm sektörlerin afetlere hazırlıksız olması; düzensiz yapılaşmanın ve kentleşmenin boyutları ile afet zararlarının büyük boyutlara ulaşmasındaki rolü; afet öncesinde korunma ve zararların en aza indirilmesine yönelik hazırlık ve uygulama çalışmaları ile afet sonrasında * Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü Araştırma Görevlisi lü yıllarda, önemli kayıplara neden olan 122 deprem olmuştur. Son depremler dışında bilinen can kaybı dur. Bir milyon konutun üçte biri yıkılmıştır. Yaralılar ve tamir edilebilir yapılar dikkate alındığında tablo daha da ağırlaşmaktadır. Yurdun %92 lik kısmı, righter ölçeğine göre 6.0 veya daha yukarısındaki değerde deprem felaketine uğramıştır. İstatistiksel 1

2 zararların giderilmesinde uygulanabilecek gerçekçi ve uygulanabilir bir çalışmanın olmadığı görülmüştür. Çağdaş dünyada her doğal afetin acil durum yaratmadığından hareketle, toplumsal sektörlerin hazırlıklı olması konusunda merkez-yerel yönetim ve diğer ilgili sektörlerin işbirliğinin sağlanamamış olması en büyük eksikliktir. Bu çalışmada, özetle, varolan ulaşım, iletişim ve yönetim sistemlerinin biranda işlemez hale getiren doğal afet durumlarında uygulanması öngörülen acil durum planlarında dikkate alınması gereken ve ilgililere yol gösterici nitelikteki düzenlemelerin belirlenebilmesi amacıyla, afet yıkıntı ve atıklarının çağdaş yönetimi konusu incelenmiştir. Çağdaş gerekleri açısından garip ama o kadar da üzücü olan kazalarla dikkatleri çeken genelde katı atıkların çağdaş yönetimi, özelde ise afet yıkıntı ve atıklarının yönetimi konusu, kriz yönetim planlarının ve geliştirilen kriz senaryolarının bir parçası olarak incelenmesini gerektirmektedir. İzmir Yerel Gündem 21 bünyesinde İzmir Deprem Senaryosu ve geliştirilecek Kriz Yönetim Planları bütününde konunun gerektiği gibi ele alınması yerel olduğu kadar ulusal ölçekte de örnek olması nedeniyle önemlidir. Afet Yıkıntı ve Atıkları Yönetimi Doğal afetler sunucunda büyük miktarlarda ve çeşitte atığın oluştuğu bilinmektedir. Toplumun, varolan kriz durumundan mümkün olabilecek verilere göre sismik olaylarda her yıl ortalama 804 kişi canını yitirirken, kişi yaralanmakta ve yapı ağır biçimde hasar görmekte veya yıkılmaktadır. 2

3 en süratli biçimde kurtulma düşüncesiyle, bu atıkların genellikle düzensiz ve acele ile uzaklaştırılması, depolanması ya da yakılması varolan krizin olumsuz etkilerinin bir bakıma ertelenmesi anlamına gelmektedir. Buna karşılık, geliştirilecek kriz yönetimi planları içinde düzenlenecek afet yıkıntı ve artıkları yönetimi planlaması ile olağanüstü durumlarda bu konunun etkin ve başarılı yönetimi sağlanmış olacaktır. En önemlisi, yaşanan krizin somut kalıntılarının, gelecekte farklı nitelikte olumsuzlukların nedeni olma olasılığı giderilmiş olacaktır. Afet yıkıntı ve atıkları yönetimi, konusu itibariyle mevcut katı atık yönetimi programı ve kriz yönetimi planlarıyla entegrasyonu gerektirmektedir. Genelde ulusal ve yerel ölçekte katı atık yönetimi konusunda çağdaş anlamda olması gereken konumda bulunamayışımız nedeniyle, özelde ise afet yıkıntı ve atıkların yönetimi konusuna, çağdaş toplumlarca artık kabul edilemez nitelikteki gözden uzak olsun anlayışıyla yaklaşmayı sürdürmekteyiz tarihli Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin birinci maddesinde, zararlı atık sınıfına girmeyen hafriyat toprağı ve inşaat molozları yönetmelik kapsamında sayılmış olup, 2872 sayılı Çevre Kanunu nun sekizinci maddesinde, kirletme yasağı başlığı altında her türlü atık ve artığı, çevreye zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan veya dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır hükmü yer almaktadır tarihinde kabul edilen, Doğal Afetlere Karşı alınacak Önlemler ve Doğal Afetler 3

4 Nedeniyle Doğan Zararların Giderilmesi İçin Yapılacak Düzenlemeler Hakkında Yetki Kanunu nun üçüncü maddesinde belirlenmiş ilkelerden birisi de, (g), doğal afet bölgelerinde çevrenin korunmasına yönelik hizmetlerin yürütülmesini göz önünde bulundurmaktır. Mevcut yasal düzenlemelerde konu şöylece ele alınmıştır: 1959 tarihli 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun, yıkıntıları temizleme işlerinin yürütülmesini valiliklere bırakmıştır (Madde 4). Yıkılması gereken binaların yıkımının, yıkım masraflarının yıkım malzemesinden karşılanmak kaydıyla gerçekleştirileceğini belirtir (Madde 3, 6/a-ç, 14, 15). Afet yıkıntı ve malzemeleri mal sahibine aittir (Madde 24). Yıkıntı kaldırma, temizleme, yıkıntıların döküleceği yerlerin belirlenmesi, işlerin yürütülmesi konularında afetin meydana geldiği yerin mülki amirliği, İl Kurtarma ve Yardım Komitesi ve Kurtarma ve Yıkıntı Kaldırma Hizmetleri Grubu sorumludur ( tarih, 88/12777 sayılı Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yönetmelik madde 4, 14/b, 24). Sözü geçen yasa ve yönetmelikte yıkıntılar, kolaycı ve merkezi bir anlayışla ele alınarak 2, yıkım masraflarının idare tarafından yıkıntı 2 Afetlerle ilgili ulusal yasal düzenlemelerimizin başlıca özelliği merkezi yönetim ağırlıklı olmasıdır tarih, sayılı Resmi Gazete, Sivil Müdafaa Kanunu ile Belediye Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname Karar Sayısı: KHK/586, madde 7, 1580 sayılı Belediye Kanunu nun belediyelerin görevlerinin sayıldığı 15.maddesine 82.bend eklenmiştir. Düzenlemeye göre, afetlerde mülki idare amirinin emriyle gerek kendi görev sahası içinde gerekse diğer il, ilçe, belde ve köylerde kurtarma ve yardım hizmetlerinde bulunmak, afetzedelere yardımcı olmak. Bu görev Büyükşehir statüsündeki yerlerde; büyükşehir belediyeleri tarafından yerine geririlir. 4

5 sahibinden karşılanması için yıkıntı bir meta olarak görülmektedir. Yıkıntı kaldırma, temizleme ve döküleceği yerlerin belirlenmesiyle ilgili düzenlemelerin sadece yazılı olarak belirlenmiş olmasının önemli olmadığı son deprem felaketiyle ortaya çıkmıştır. Yıkıntıların yönetimine ilişkin planlama ve uygulama ile komite ve hizmet gruplarının çalışmalarına yön verecek çağdaş düzenlemelerle birlikte yapılacak yasal düzenlemelerde yerel yönetimlere görev ve yetkilerle birlikte Çevre Bakanlığı na da gözetim ve denetim görevi verilmelidir. Afet yıkıntı ve atıklarının yönetimi, yaşanan tecrübelerle günümüzde uluslararası başarılı uygulamalara konu olurken, ülkemizde sadece kısa dönemde toplumun belli bölümünün dikkatini çekmektedir. Konu ile ilgili bilimsel çalışma ise yok denilebilecek niteliktedir. 13 Mart 1992 tarihinde Erzincan da meydana gelen deprem sonucu konut tamamen ya da ağır hasarlı olarak yok olmuştur ile 1 milyon ton arasında tahmin edilen deprem yıkıntıları yol boylarına, gelişigüzel olarak kentin çevresine trafiği engelleyici ve çevreye zararlı olabilecek nitelikte boşaltılmıştır. Yaşadığımız son felaket sonrasında da yaşanan şok ile aynı doğrultuda davranılmış; Değirmendere de hafriyat-moloz atıkları bazı yerlerde denize, bazı yerlerde denize ulaşan derelere ve bölgede düzensiz olarak farklı alanlara boşaltılmıştır. Dokuz Eylül Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü tarafından yapılmış çalışmada, deprem sonrası bölgede yaşanan en ciddi sorunların başında katı atıkların toplanması ve 5

6 uzaklaştırılması işi olduğu belirtilmiştir. Deprem yıkıntılarının önce denize sonradan da farklı alanlara gelişigüzel dökülmesi aynı dönemde Çevre Bakanlığının kuruluşu ile ilgilendiği ve Bakanın her fırsatta desteklediğini belirttiği 3 uygulama ile gelir sağlanması bile düşünülmüştür. Afet Yıkıntı Ve Atıkları Sorunu Çözümünde Yapılabilir Yaklaşımlar Doğal afetler, birçok nedenlere bağlı olarak her an insana, mala ve çevreye potansiyel zarar verebilecek niteliktedir. Olası bir afetin neden olabileceği olumsuz etkileri en aza indirmek, yaşanacak belirsizlik ortamını başarılı biçimde yönetebilmek amacıyla ilgili konularda tüm sorumlu aktörlerin bir araya gelerek kapsamlı kriz yönetim planlarının hazırlanması ve/veya varolan planların uygulanması, afet sonrası oluşacak belirsizlik ve kargaşa ortamında nasıl hareket edileceği konusunda ilgililere yol gösterecek önemli bir stratejidir. Günümüzde yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası düzeylerde planlamalar yapılmaktaysa da, burada, bir kriz anında yerel düzeyde yapılması gerekenler ve alınacak önlemler konusuna öncelik verilmiştir. Büyük doğal afetler sonucu ortaya çıkan yıkıntıların nasıl yönetileceği konusu 3 Çevre Bakanı Feyzi Aytekin 17 Ağustos Marmara Deprem felaketi sonrasında verdiği bir demecinde...esas bizim-bakanlığımız- yapacaklarımız bundan sonradır. Çevre Bakanı olarak atık borsasının ilk çalışmalarını Körfez de hayata geçirmeyi düşünüyorum... Japonya dan gelecek makinelerin kullanılması ile...deprem atıklarının ayrıştırılmasıyla ülke ekonomisine 80 milyon dolar kazandırmayı amaçlıyorum...gelirle Yalova yı yeniden inşa edebiliriz. Satılık Enkaz, Tekirdağ Anadolu Ajansı, Akşam,

7 bu anlamda kriz yönetim planlarının önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Afet sonrası çalışmaların başlıca amacı olan insan yaşamının güvenliğinin sağlanması yanısıra, yıkılmış ve her an yıkılabilir binaların ve diğer yapıların daha önceden planlanmış atık yönetimi programı kapsamında güvenli biçimde yıkılması, yıkıntıların en uygun son uzaklaştırılması, acil müdahale planları ve entegre atık yönetimi bakımından önem taşımaktadır. Yeni bir yüzyılın başlangıcında genelde atıkların yönetimi, özelde ise yapı ve yıkıntı atıklarının başarılı yönetimi konusu tüm toplumların karşılaştığı sorunlardandır. Gelişmiş ülkeler konuyu yönetilmesi gereken bir sorun olmakla birlikte geri kazanılması gereken kaynak olarak ele almaktadır li yılların sonlarından başlayarak artık kentler, atık hizmetleri sunumunda uydulardan ve yaklaşık 200 farklı veriyi içine alan coğrafi bilgi sistemlerinden (GIS) yararlanmaktadır. Yine bazı kentler küçük ama düşüncedeki değişikliği göstermesi bakımından önemli olan, çöp ve/veya atık programlarının adlarını kaynak programı olarak değiştirmiştir. Nihai uzaklaştırma alanlarının kısıtlılığı ve sınırlı doğal kaynaklar dolayısıyla, bu konuda yapılan çeşitli çalışmalar, bu tip atıkların geri kazanılmasını ön plana çıkarmıştır. Günümüzde bir çok Avrupa ülkesinde yapı ve yıkıntı atıklarının %80-90 oranında geri kazanımı ekonomik olarak anlam taşımaktadır. Bir afet sonrası, çok kısa zamanda başarılı biçimde yönetilmesi gereken büyük miktarlardaki yıkıntı ve atığın ortaya çıkması, afet yıkıntı ve artıklarının yönetimi sisteminin kurulmasını zorunlu hale getirmektedir. 7

8 Afet Atıkları Yönetiminde Genel İlkeler Birinci ilke, afet esnasında ve sonrasında insan yaşamının korunmasıdır. Bu ilke, afette büyük hasar görmüş ve varlığı artık insan yaşamı ve çevresi için büyük risk taşıyan yapıların kontrollü biçimde yıkılarak, olası insan yaşamı kayıplarının önüne geçilmesini anlatır. Bu nitelikteki bir müdahaleden sonra, afet atıkları yönetiminin ikinci ilkesi olarak, ortaya çıkan büyük miktarlardaki yıkıntı ve atıklarla nasıl mücadele edileceğinin kısa ve uzun dönemde belirlenmesi gelmektedir. Bu ilkenin gerçekleşebilmesinin ön koşulu ise, ortaya çıkan hasar, yıkıntı ve atıkların miktar ve niteliklerinin gerçekçi biçimde belirlenmesidir. Tam anlamıyla bilimsel gerçekliğe uygun bir saptamanın ardından, yıkıntı ve atıkların genel çeşitlerine bakılarak ayrıştırılması, sonraki yeniden inşa faaliyetlerine ve ikincil pazarlara yararlı kaynak oluşturacaktır. Son olarak ise, söz konusu yıkıntı ve atıkların yönetiminde geliştirilecek stratejilerde başta yerel bölgenin ve halkın önceliklerini dikkate alması ilkesi gelmektedir. Yararlı maddelerin ayrıştırılması kadar zararlı nitelikte olan atıkların ayrıştırılarak düzenli biçimde bertaraf edilmesi transfer, işgücü, işleme gibi faaliyet giderlerinden tasarruf edilmesine neden olurken çevreye de verilecek zarar en aza indirmiş olacaktır. 8

9 Afet yıkıntı ve atıkları yönetimi planı, genel ilkelere uygun olarak şu konuları kapsamalıdır. Yönetimde koordinasyon: Doğal afet durumunda yerel yönetim yetkilileri, irtibat kuracakları diğer yönetsel birimleri, onların yetki ve sorumluluklarını bilmelidir. Yıkıntı ve Atık Yönetimi Sorumlusu belirlenmeli; Yıkıntı Çalışma Grubu oluşturulmalıdır. Gerçekleşmesi olası afet türleri belirlenmeli, Kriz Yönetim Planları ve Acil Durum Yönetim Sistemi bütünlüğü sağlanmalıdır. Atık türleri, miktarı ve uzaklaştırılması: Belli bir doğal afet sonrası oluşması beklenen afet yıkıntı ve atıklarının tür ve miktarının tahmin edilmeli, yerel nitelikte envanter çalışması yapılarak doğal afet durumu analizi ile atık tür ve miktar analizi çalışması tamamlanmalıdır. Geçici Depolama Alanları belirlenmelidir. Yıkıntı ve atık yönetimi programı: Geri kazanılabilir maddelerin toplanması, yıkılması gereken yapıların yıkımı, zararlı ve tehlikeli atıkların yönetimi, materyallerin ayrıştırılması programlarına öncelik verilmesi, yıkıntı ve atıkların ayrıştırılması ve uzaklaştırılması ile ilgili stratejilerin geliştirilmesi, program süresinin ve programın yürütülmesi metodunun belirlenmesi, programın yürütülmesinin denetimi, eğitim programı, dokümantasyon ve arşivleme ile sonuç raporunun hazırlanması. Geçici depolama alanları: Geçici depolama alanlarına olan ihtiyacın belirlenmesi, potansiyel alanların değerlendirilmesinde ilkelerin geliştirilmesi, geçici depolama alanlarının belirlenmesi, alanın çevresel değerlendirmesinin yapılması, alanın kullanım planının geliştirilmesi, geçici depolama alanının rehabilitasyon planının geliştirilmesi. Maliyetlerin karşılanması: Yerel ve merkezi yönetim kaynakları, sigorta kuruluşları, geri kazanım programları ve özel gelir kaynakları ile dış kaynaklardan oluşmaktadır. Kamuoyu bilgilendirme programı: Kamuoyunun yıkıntı ve atık yönetimi programı, geri kazanılabilir maddelerin 9

10 toplanması, yıkılması gereken yapıların yıkımı, evsel nitelikli zararlı ve tehlikeli atıklar hakkında bilgilendirilmesi, yerel halkın ve programın yürütülmesiyle ilgili olan işletmecilerin eğitimini kapsamaktadır. Afet yıkıntı ve atık yönetimi planının yukarıda anlatılan niteliklere uygun olarak geliştirilmesinden sonra uygulanması başlıca şu üç konuyu içermektedir. Her türlü atığa acil biçimde müdahale edilmesi, Güvenlik nedenleriyle yıkılması gereken yapıların acilen kontrollü biçimde yıkılması ve oluşan yıkıntıların uygun biçimde yönetimi, Yıkılması gereken diğer yapıların yıkımına devam edilmesi ve oluşan yıkıntı ve atıkların yine uygun biçimde uzaklaştırılmasıdır. Yerel yönetimlerin özellikle Belediyelerin, afet yıkıntı ve atıkların yönetimi konusunda alacakları başlıca tedbirler olarak ise şunlar sayılabilir: Mevcut atık yönetimi plan ve programlarıyla entegrasyonun sağlanması, Geçici depolama alanlarının belirlenmesi ve gerektiği gibi hazırlanması, Tehlikeli ve zararlı nitelikteki atıkların diğerlerinden ayrıştırılması, Yıkıntı ve atıkların hacim ve miktar olarak azaltılması, geri kazanım, Geçici depolama alanlarında yanabilir nitelikteki atıkların kontrollü olarak yakılması, Diğer atıkların son uzaklaştırılması için kısa ve uzun dönem stratejilerin geliştirilmesi, 10

11 Afet yıkıntı ve atıklarının çevreye duyarlı biçimde uzaklaştırılması. Acil müdahale planlarında yer alacak afet yıkıntı ve atıklarının yönetimi konusu yerel yönetimlerin, özellikle belediyelerin karşısına önemli bir sorun olarak çıktığı açıktır. Yerel yönetimlerin, afet yıkıntı ve atıklarının başarılı biçimde yönetiminde başlıca şu konulara önem vermesi gerekmektedir. Gerçekleşmesi olası afetlerin tanımlamasının yapılarak, değişik toplumsal sektörleri içine alacak biçimde bir afet senaryosunun tüm öğeleriyle hazırlanması, Potansiyel aktörler arası bilgi akışının sağlanması, İletişim, Yerel ve Bölgesel nitelikteki kurum ve kuruluşlarla koordinasyonun sağlanması, Halkla ilişkiler, İlgili personel ve teknik personelin hazırlanması, Yeterli araç-gerecin belirlenmesi, Afet sonrası oluşan yıkıntı ve atıkların belirlenmesinde kullanılacak tekniğin belirlenmesi, Yıkıntı ve atıkların transferinde alternatif güzergahların belirlenmesi, Atıklara ilk müdahalenin gerçekleştirilebileceği uygun tesislerin belirlenmesi, Afet sonrası yıkıntı ve atıkların son uzaklaştırılması için uygun bertaraf yöntemlerinin geliştirilmesi. Sonuç Yaşanan acı tecrübelerin, bir kez daha aynı acıyı yaşamamak kaygısıyla gelecekteki çabalara yön vermesi kaçınılmazdır. İnsan yaşamının 11

12 kutsallığı ve önemi bağlamında, yaşanan tecrübelerden tüm toplumsal sektörlerin çıkarması gereken ödevler bulunmaktadır. Bilimsel bilgiye katkısı ve ülkemiz açısından hiçte küçümsenemeyecek bir konu olduğu düşüncesiyle afet yıkıntı ve atıklarının yönetimi konusu bu çalışmada kısaca ele alınmıştır. İlgili literatür incelendiğinde söz konusu birikimin, toplumların yaşadığı acı tecrübelerden kaynaklandığı görülmektedir. Ülkemiz için ise, afet yıkıntı ve atıklarının yönetimi alanında bu tür bilimsel birikimin halen istenen düzeyde olmadığı anlaşılmaktadır. Kalkınma planları içerisinde, en azından katı atık yönetimi çalışmalarında gözden kaçırılan konunun gereken biçimde ele alınması gerekmektedir. İzmir için geliştirilen Afet Senaryoları nda bu konunun da gerektiği gibi ele alınması gerekliliktir. Ülkemizin Afet Yönetimi konusunda zaman geçirmeden alması gereken uzun bir yol vardır. Merkezi ve yerel yönetim karar vericilerinin bu konudaki kararlılıkları ile akademik birimlerle diğer ilgili toplumsal sektörlerin katkılarıyla hazırlanıp yürütülecek gerçekçi ve anlaşılır afet yönetimi planları ivedilikle yerine getirilmelidir. Ulusça yaşanan büyük can ve mal kaybına neden olan tüm afetlere rağmen, afet yıkıntı ve atıkları konusuna bakışımızı, toplumların katı atık sorununa yaklaşımlarının ilk evresini oluşturduğunu düşündüğümüz, gözden uzak olsun düşüncesinin şekillendirdiğini söyleyebiliriz. Aceleci, çevresel ve ekonomik hiçbir kaygı gütmeyen bu davranış sonucu ileride daha büyük faciaların yaşanması kaçınılmazdır. Sorumsuzca 12

13 denize, ırmağa ve/veya uygun olmayan ortamlara boşaltma, ekolojik ve ekonomik olduğu kadar uzun dönemde herhangi bir afette yine karşımıza birer sorun yumağı olarak çıkacaktır. Tüm bu olumsuzluklardan kurtulmanın yolu, her konuda olduğu gibi, afet yıkıntı ve atıklarının yönetimi konusunda hazırlıklı ve organize olmayı gerektirmektedir. Konu, yıkıntıların gözden uzaklaştırılması ya da geri kazanımı olarak değil sonraki kuşakların geçmişin yıkıntıları üzerinde oturmaması olarak düşünülmelidir. Geliştirilecek entegre planlama ile afet yıkıntı ve atıklarının ekonomik ve çevresel yapılabilir yönetimi kendiliğinden sağlanmış olacaktır. Merkezi yönetim kuruluşları ve yerel yönetimler başta olmak üzere toplumun tüm sektörlerine önemli görevler düşmektedir. Bu nedenle: Doğal afetlerle ilgili yasal düzenlemelerin, afet yıkıntı ve atıkların yönetimini dikkate alarak yeniden düzenlenmesi; afet yıkıntı ve atıkları yönetiminin mevcut katı atık yönetimi programları içerisinde ve kriz yönetimi planlarıyla ilişkilendirilmesi gerekmektedir. Yerel ve ulusal düzeyde geliştirilecek katı atık yönetimi politikaları konuyu bu biçimde ele almalıdır. Yerel yönetimlere bu bakımdan önemli sorumluluklar düşmektedir. İlkönce, her yerel yönetim biriminin tanımlaması yapılmış afetlere karşı acil müdahale planları içinde afet yıkıntı ve atıklarının yönetimi konusuna yer vermesi gerekmektedir. Yörenin ve yakın bölgenin kaynakları, bilimsel gerçekliğe uygun olarak planlanarak olası acil durumlarda uygulama stratejileri geliştirilmelidir. Konu, ilgililerce çağdaş anlamda ele alınarak, geliştirilecek Kriz Yönetimi Planlarında ve 13

14 Coğrafi Bilgi Sistemlerinde afet atıkları yönetimi konusu da yer almalıdır. Afet yıkıntı ve atıklarının yönetiminde özellikle gelişmiş ülkeler tarafından başarıyla uygulanan geri kazanım, hacim ve miktar olarak azaltım konularına özel önem verilmelidir. Tüm bunlar gerçekleştirilirken yapılanların başta insan sağlığı ve güvenliği olmak üzere çevreye ve diğer canlılara karşı olan sorumluluğumuzdan kaynaklandığının bilincinde olmamız gerekmektedir. Yoksa, bencil insanoğluna doğanın kendisi bunu tekrar kendi kanunlarıyla hatırlatacaktır. Önemli olan sorumluluk hissiyle davranıp, hazırlıklı ve organize olmaktır. 14