MAT355 Kompleks Fonksiyonlar Teorisi I Hafta 9. Tanım 2. Kompleks düzlemin tamamında analitik olan bir fonksiyona tam fonksiyon denir.

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "MAT355 Kompleks Fonksiyonlar Teorisi I Hafta 9. Tanım 2. Kompleks düzlemin tamamında analitik olan bir fonksiyona tam fonksiyon denir."

Derya Sağlık
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 .7. Analitik ve Harmonik Fonksiyonlar Tanım 1. f(z) nin z 0 da f (z 0 ) türevi mevcut ve z 0 ın bir D ε (z 0 ) = {z : z z 0 < ε} komşuluğundaki her noktada türevi varsa bu durumda f ye z 0 da analitiktir ( veya holomorfiktir) denir. Tanım. Kompleks düzlemin tamamında analitik olan bir fonksiyona tam fonksiyon denir. Tanım 3. Eğer f (z 0 ) mevcut değil fakat z 0 ın komşuluğundaki en az bir noktada f(z) analitik ise z 0 a f nin singüler (tekil) noktasıdır denir. Tanım 4. h : R R fonksiyonu R de bir bölgede sürekli ve h nın birinci ve ikinci mertebeden tüm kısmi türevleri mevcut ve sürekli olsun. Eğer verilen bölgede h xx (x, y) + h yy (x, y) = 0 Laplace denklemi sağlanıyorsa h fonksiyonuna bu bölgede harmoniktir denir. Teorem 1. u(x, y) bir (x 0, y 0 ) noktasının bir ε- komşuluğunda harmonik olsun. Bu durumda f(z) = u(x, y) + iv(x, y) bu komşulukta analitik olacak biçimde bir v(x, y) harmonik eşlenik fonksiyonu vardır. Soru 1. Aşağıdaki fonksiyonların hiçbir yerde analitik olmadığını gösteriniz. a) f(z) = xy + iy b) f(z) = e y (cosx + isinx) Çözüm. a) f(z) = xy + iy fonksiyonu için u(x, y) = xy ve v(x, y) = y dir. Buradan u x = y, u y = x, v x = 0 ve v y = 1 bulunur. u ve v nin birinci mertebeden bütün kısmi türevleri mevcut ve süreklidir. ve u x = v y u y = v x Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Sayfa 1

2 Cauchy-Riemann denklemlerinin sağlanabilmesi için y = 1 ve x = 0 olmalıdır. Buradan f fonksiyonunun sadece z 0 = i = i noktasında türevinin var olduğu görülür. f nin z 0 noktası komşuluğunda türevi mevcut olmadığından f hiçbir yerde analitik değildir. b) f(z) = e y (cosx + isinx) fonksiyonu için u(x, y) = e y cosx ve v(x, y) = e y sinx dir. Buradan u x = e y sinx, u y = e y cosx, v x = e y cosx ve v y = e y sinx bulunur. u x = v y denkleminin sağlanabilmesi için e y sinx = e y sinx ve her y R için e y > 0 olduğundan sinx = 0 olmalıdır. Buradan x = kπ, k Z bulunur. Benzer şekilde u y = v x denkleminin sağlanabilmesi için x = π + kπ, k Z olmalıdır, dolayısıyla Cauchy-Riemann denklemleri sağlanmadığından f hiçbir yerde analitik değildir. Soru. Aşağıdaki fonksiyonların tam olduklarını gösteriniz. a) f(z) = 3x + y + i(3y x) b) f(z) = sinxcoshy + icosxsinhy Çözüm. a) u(x, y) = 3x + y ve v(x, y) = 3y x dir. Buradan, u x = 3, u y = 1, v x = 1, ve v y = 3 bulunur. u ve v nin birinci mertebeden bütün kısmi türevleri mevcut, sürekli ve Cauchy-Riemann denklemlerini sağladığından f fonksiyonu her (x, y) noktasında türevlenebilirdir. Dolayısıyla tamdır. b) u(x, y) = sinxcoshy ve v(x, y) = cosxsinhy dir. Buradan, u x = cosxcoshy, u y = sinxsinhy, v x = sinxsinhy, ve v y = cosxcoshy bulunur. (a) şıkkındaki gibi f nin tam olduğu görülür. Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Sayfa

3 Soru 3. Aşağıdaki fonksiyonların R de harmonik olduklarını gösterip harmonik eşleniklerini bulunuz. a) u(x, y) = x xy b) u(x, y) = sinhxsiny Çözüm. a) u(x, y) = x xy olmak üzere u x = y, u xx = 0, u y = x ve u yy = 0 olur ve buradan u xx + u yy = 0 olup ikinci mertebeden türevler her yerde süreklidir, dolayısıyla u fonksiyonu R de harmoniktir. u nun v harmonik eşleniği u x = v y ve u y = v x Cauchy-Riemann denklemlerini sağlar, buradan ve buradan v y = y v(x, y) = y y + ϕ(x) ϕ (x) = v x = u y = x ϕ(x) = x + c (c sabit) bulunur, dolayısıyla u nun v harmonik eşleniği olarak elde edilir. v(x, y) = y y + x + c b) u(x, y) = sinhxsiny olmak üzere u x = coshxsiny, u xx = sinhxsiny, u y = sinhxcosy ve u yy = sinhxsiny olur ve buradan u xx + u yy = 0 olup ikinci mertebeden türevler her yerde süreklidir, dolayısıyla u fonksiyonu R de harmoniktir. u nun v harmonik eşleniği u x = v y ve u y = v x Cauchy-Riemann denklemlerini sağlar, buradan v y = coshxsiny v(x, y) = coshxcosy + ϕ(x) Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Sayfa 3

4 ve buradan v x = u y = sinhxcosy + ϕ (x) = sinhxcosy bulunur, dolayısıyla ϕ (x) = 0 ϕ(x) = c (c sabit) olmalıdır. Buradan u nun v harmonik eşleniği olarak elde edilir. v(x, y) = coshxcosy + c Soru 4. u(x, y) = x 3 3xy + 3x 3y + 3 fonksiyonundan yararlanarak f(i) = 0 eşitliğini sağlayan analitik bir f fonksiyonu bulunabilir mi, araştırınız. Çözüm. u x = 3x 3y +6x ve u xx = 6x+6 olur. Ayrıca u y = 6xy 6y ve u yy = 6x 6 dır. O halde u xx + u yy = 6x + 6 6x 6 = 0 olur ve böylece u harmoniktir. Cauchy-Riemann denklemlerinin sağlanması için u x = v y ve u y = v x eşitliklerinin sağlanması gerekir. Buradan u x = v y v y = 3x 3y + 6x ve v(x, y) = 3x y y 3 + 6xy + ϕ(x) bulunur. Benzer biçimde u y = v x 6xy 6y = (6xy+6y+ϕ (x)) ϕ (x) = 0 olup ϕ(x) = c (c sabit) bulunur. Buradan v(x, y) = 3x y y 3 + 6xy + c elde edilir. Dolayısıyla f(i) = f(0 + i) = i( 1 + c) = 0 ise burada c = 1 olmalıdır. Soru 5. u ve v fonksiyonları bir D bölgesinde harmonik olsun. f = u+iv fonksiyonu D bölgesinde analitik midir? Araştırınız. Çözüm. f = 1 + ix olsun. Bu durumda u(x, y) = 1 ve v(x, y) = x olur. u xx +u yy = 0 ve v xx +v yy = 0 olduğundan u ve v fonksiyonları tüm kompleks düzlemde harmoniktir. Fakat u y = 0, v x = 1 olup u y v x olduğundan f fonksiyonu hiçbir yerde analitik değildir. Sonuç olarak u ve v fonksiyonlarının harmonik olması f nin analitik olmasını gerektirmez. Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Sayfa 4

5 Soru 6.f, kompleks düzlemde analitik bir fonksiyon olsun. ( ) f(z) = 4 f (z) y olduğunu gösteriniz. Çözüm. f = u + iv diyelim. f = u + v olur. Ayrıca f analitik olduğundan u x = v y ve u y = v x Cauchy-Riemann denklemleri sağlanır ve u ve v harmonik olacağından u xx + u yy = 0, v xx + v yy = 0 eşitlikleri gerçeklenir. ( ) ( ) f(z) = y (u + v ) y elde edilir. = x (u + v ) + y (u + v ) = x (uu x + vv x ) + y (uu y + vv y ) = u x + uu xx + v x + vv xx + u y + uu yy + v y + vv yy = u(u xx + u yy ) + v(v xx + v yy ) + u x + u y + v x + v y = u x + v x + v x + u x = 4(u x + v x) = 4 f (z) Soru 7. f k (z) ( k = 1,,..., n) fonksiyonları bir D bölgesinde analitik olsun. Bu durumda F (x, y) = f k (z) fonksiyonunun D de harmonik olması için gerek ve yeter şart her bir f k fonksiyonunun D de sabit olmasıdır, gösteriniz. Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Sayfa 5

6 Çözüm.f k (z) ( k = 1,,..., n) fonksiyonları D bölgesinde analitik olduğundan ( ) f y k (z) = = ( ) f y k (z) 4 f k(z) yazılabilir. Böylece k = 1,,..., n için F = 0 f k(z) = 0 bulunur. Alıştırmalar f k(z) = 0 f k sabit 1) Aşağıdaki fonksiyonların harmonik olup olmadığını araştırınız. ( ) z a)u(x, y) = Re b)u(x, y) = xy z 3 1 ) f, A kümesi üzerinde analitik olsun ve g fonksiyonu g : A C, g(z) = f(z) olarak tanımlansın. g fonksiyonunun ne zaman analitik olacağını araştırınız. 3) f(z) = x + axy + by fonksiyonunun sadece a = i, b = 1 değerleri için analitik olduğunu gösteriniz. Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Sayfa 6

Benzer belgeler

MAT355 Kompleks Fonksiyonlar Teorisi I Hafta 12. 3.3. Trigonometrik ve Hiperbolik Fonksiyonlar ve Tersleri., cosx = eix + e ix 2i

MAT355 Kompleks Fonksiyonlar Teorisi I Hafta 1 3.3. Trigonometrik ve Hiperbolik Fonksiyonlar ve Tersleri e ix = cosx+isinx ve e ix = cosx isinx denklemlerinden yararlanılarak, her x reel sayısı için, sinx