T.C. SAYIġTAY BAġKANLIĞI. TÜRKĠYE DEMĠRYOLU MAKĠNALARI SANAYĠĠ A.ġ. (TÜDEMSAġ) 2013 YILI DENETĠM RAPORU

Transkript

1 T.C. SAYIġTAY BAġKANLIĞI TÜRKĠYE DEMĠRYOLU MAKĠNALARI SANAYĠĠ A.ġ. (TÜDEMSAġ) 2013 YILI DENETĠM RAPORU

2 Bu rapor tarih ve 6085 sayılı SayıĢtay Kanunu ile tarih ve 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca hazırlanmıģ olup, SayıĢtay Rapor Değerlendirme Kurulu nun 21/05/2014 tarih ve 2014/12 sayılı oturumunda kabul edilmiģtir.

3 KuruluĢun unvanı : Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayii Anonim ġirketi (TÜDEMSAġ) Merkezi : Sivas Bağlı olduğu kuruluģ : T.C. Devlet Demiryolları (TCDD) ĠĢletmesi Genel Müdürlüğü Sermaye durumu Ortaklar Taahhüt edilen (TL) % Ödenen (TL) ÖdenmemiĢ (TL) T.C.D.D ĠĢletmesi Genel Müdürlüğü ,00 100, ,66 - Karar Organı ( Yönetim Kurulu ) Karar Temsil ettiği KuruluĢtaki Görevli bulunduğu süre Organındaki Adı ve Soyadı Bakanlık veya Görevi veya BaĢlama BitiĢ Unvanı KuruluĢ Mesleği tarihi tarihi 1- BaĢkan Yıldıray KOÇARSLAN TüdemsaĢ Genel Müdür Yön.Kur.BaĢkanı Devam ediyor 2-Üye Cumhur Menderes BOZ Devlet Bakanlığı- Yön.Kur.Üyesi Hazine Müst. Üye Abdulfetah ÇETĠNKAYA UlaĢtırma Den. ve Hab. Bak Yön.Kur.Üyesi Devam ediyor 3- Üye Muharrem DEMĠRCĠ Devlet Bakanlığı- Yön.Kur.Üyesi Hazine Müst. 4-Üye Mehmet AYCI UlaĢtırma Den. ve Hab. Bak. Yön.Kur.Üyesi Üye Devam ediyor

4

5 Ġ Ç Ġ N D E K Ġ L E R Sayfa I- TOPLU BAKIġ I A- KuruluĢun tarihçesi ve Türkiye Ekonomisindeki yeri... I B- Öneriler.. IV II- ĠDARĠ BÜNYE... 1 A- Mevzuat.. 1 B- TeĢkilat... 2 C- Personel durumu. 9 III- MALĠ BÜNYE A- Mali durum. 16 B- Mali sonuçlar.. 22 IV- ĠġLETME ÇALIġMALARI A- ĠĢletme bütçesinin genel durumu B- Finansman.. 26 C- Giderler D- Tedarik iģleri.. 30 E- Üretim ve maliyetler Üretim Üretim maliyetleri F- Pazarlama G- Sigorta iģleri H- ĠĢletme sonuçları Ġ- Kalkınma planı ve yıllık programlar Yatırımlar Yıllık programlarda yer alan politika öncelikleri ve tedbirler 105 V- BĠLANÇO Aktif Pasif VI- GELĠR TABLOSU VII- EKLER

6 Kısaltmalar AB : Avrupa Birliği APK : AraĢtırma Planlama Koordinasyon Ar-Ge : AraĢtırma - GeliĢtirme CIF Landed : Mal bedeli,sigorta, navlun ve boģaltma masrafları ödenmiģ (Cost,insurance,freight,landed) EBĠM : Elektronik Bilgi ĠĢlem Merkezi EDYS : Elektronik Doküman Yönetimi ve ArĢiv Sistemi ERP : Enterprise Resourche Planning (Kurumsal Kaynak Planlaması) GSMH : Gayri Safi Milli Hasıla GSYĠH : Gayri Safi Yurtiçi Hasıla GTĠP : Gümrük Tarife Ġstatistik Pozisyonu ISG : ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği KDV : Katma Değer Vergisi KHK : Kanun Hükmünde Kararname KĠT : Kamu Ġktisadi TeĢebbüsleri NDT : Tahribatsız malzeme muayenesi PT : Penetrant muayenesi SĠDEMAS : Sivas Demiryolları Makine Sanayi Müessesesi TCDD : Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları ĠĢletmesi Trans-European-Net : Trans-Avrupa Demiryolu ağı TS EN : Demiryolu uygulamaları-araçları ve bileģenlerinin kaynağı standardı TS EN ISO : Çevre Yönetim Sistemi Standardı TS EN ISO 9001 : Kalite Yönetim Sistemi Standardı TS EN OHSAS : ĠĢçi Sağlığı ve Güvenliği Standardı TGTC : Türk Gümrük Tarife Cetveli TSE : Türk Standartları Enstitüsü TSI : Technical Specification for Interoperability (Avrupa Birliği karģılıklı iģletilebilirlik teknik Ģartları) TUHĠS : Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu ĠĢverenleri TÜDEMSAġ : Türkiye Demiryolu Makineleri Sanayi Anonim ġirketi TÜLOMSAġ : Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii Anonim ġirketi TÜVASAġ : Türkiye Vagon Sanayii Anonim ġirketi TÜV-SÜD : Teknik Güvenlik ve Kalite Denetim Tic. Ltd. ġti. UIC : Union International de Chemin de Fer: Uluslararası Demiryolları Birliği WPQR : Kaynak Yöntem Testleri WPS : Kaynak Yöntem Spesifikasyonu YPK : Yüksek Planlama Kurulu

7 TABLOLAR Bölümü Tablo no Adı Sayfa I. Toplu BakıĢ 1 Toplu bilgiler II II. Ġdari Bünye 2 Personel durumu 9 II. Ġdari Bünye 3 Personele yapılan harcamalar 12 II. Ġdari Bünye 4 Sosyal giderler 14 III. Mali Bünye 5 Mali durum 16 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 6 Bütçeye iliģkin toplu bilgiler 25 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 7 Finansman programı büyüklükleri 27 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 8 Gider grupları 28 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 9 ÇeĢitli giderler 29 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 10 Tedarik iģleri ihale bilgileri 31 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 11 Ġlk madde ve malzeme alımları 32 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 12 Tekerlek alımları 38 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 13 Hizmet alımları 40 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 14 Ġlk madde ve malzeme (ĠMM) stok hareketleri 44 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 15 ĠMM stoklarının programla mukayesesi 45 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 16 Yapım iģleri 52 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 17 Onarım iģleri 54 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 18 Yardımcı ürünler 57 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 19 Üretim giderlerinin dağılımı 60 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 20 Yapım iģleri toplam üretim giderleri 62 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 21 Onarım iģleri toplam üretim giderleri 63 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 22 Tüm (Yapım+Onarım) üretim giderleri 64 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 23 SatıĢlar 67 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 24 Mamul ve yarı mamul stokları 70 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 25 Mamul ve yarı mamullerin yıl içindeki hareketi 71 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 26 Sigorta iģleri 72 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 27 SatıĢ Sonuçları 73 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 28 ĠĢletme sonuçlarına iliģkin göstergeler 74 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 29 Yatırım projeleri 78 IV.ĠĢletme ÇalıĢmaları 30 Yatırım projeleri alt detayları V.Bilanço 31 Aktif 107 V.Bilanço 32 Bankalar hesabı 108 V.Bilanço 33 Ticari alacaklar 108 V.Bilanço 34 Alıcılar 109 V.Bilanço 35 Stoklar 110 V.Bilanço 36 Maddi duran varlıklar 112 V.Bilanço 37 BirikmiĢ Amortismanlar 115 V.Bilanço 38 BirikmiĢ amortismanların yıl içindeki hareketi 116 V.Bilanço 39 Pasif 117 V.Bilanço 40 Ticari borçlar 118 V.Bilanço 41 Satıcılar 118 V.Bilanço 42 Gelir Tablosu 123

8

9 I I. TOPLU BAKIġ A- KuruluĢun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri ve geliģimi: TÜDEMSAġ ın kuruluģ temelleri 1939 yılında atılmıģtır. O dönemde "Sivas Cer Atölyesi" adıyla küçük bir atölye Ģeklinde teģkil edilen KuruluĢ, Demiryolları Ġdaresinin envanterinde bulunan buharlı lokomotiflerle yük vagonlarının onarımını yapma görevini üstlenmiģtir yılından itibaren yük vagonu üretmeye baģlayan KuruluĢ, 1958 yılından itibaren Sivas Demiryolu Fabrikaları adıyla yeniden teģkil edilmiģtir. Faaliyet hacmi giderek geniģleyen KuruluĢ, tarihinde, Sivas Demiryolları Makine Sanayi Müessesesi SĠDEMAS unvanıyla TCDD ye bağlı Müessese haline getirilmiģtir. KĠT ler hakkındaki 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname kapsamında, o dönemdeki adı Ekonomik ĠĢler Yüksek Koordinasyon Kurulu olan Yüksek Planlama Kurulu (YPK) nun aldığı tarih ve 85/30 sayılı karar ve Bakanlar Kurulunun tarih ve 86/10527 sayılı kararına istinaden, KuruluĢun Müessese statüsü sona erdirilerek bu kez TCDD nin bağlı ortaklığı haline dönüģtürülmüģtür. Ana sözleģmenin tarihinde Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde yayımlanması ile tüzel kiģilik kazanan ġirket Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayii A.ġ. TÜDEMSAġ unvanını almıģtır. YPK nın gün ve 93/35 sayılı kararıyla özelleģtirme kapsamına alınan ġirket, özelleģtirmeye iliģkin iģlemlere baģlanmadan yine YPK tarafından alınan tarih ve 94/2 sayılı kararla bu kez özelleģtirme kapsamından çıkarılmıģtır. ġirket halen UIC 1 standartlarına uygun bojili ve bojisiz yük vagonu ile yük ve yolcu vagonu yedek parçalarının yapımı yanında yük ve gerektiğinde yolcu vagonu onarımlarını da yapmaktadır. Kurulu bulunduğu m² toplam alan üzerinde m²'lik kapalı alanı bulunan ve 3 ana fabrikadan oluģan TÜDEMSAġ ın son beģ yıllık faaliyetlerine iliģkin toplu bilgileri aģağıdadır. 1 Union International de Chemin de Fer : Uluslararası Demiryolları Birliği I

10 II Sayıştay Tablo:1- Toplu bilgiler Toplu bilgiler Ölçü Son iki yıl farkı ArtıĢ veya azalıģ % Sermaye Bin TL ÖdenmiĢ sermaye Bin TL Öz kaynaklar Bin TL Yabancı kaynaklar Bin TL (70) Yabancı kaynaklara sirayet eden zarar Bin TL Finansman giderleri Bin TL (3.281) (97) Maddi duran varlıklar (edinme değeri) Bin TL Maddi duran varlıklar birikmiģ amortismanı Bin TL Yatırım için yapılan nakdi ödemeler Bin TL Yatırım gerçekleģme oranı (nakdi) % Tüm alım tutarı Bin TL BaĢlıca (mal ve hizmet) üretim miktarı: - Yük vagonu yapımı Adet Yük vagonu onarımı Adet (298) (12) Tüm üretim tutarı (Üretim maliyeti) Bin TL Üretim Kapasitesi : - Yük vagonu yapımı Adet Yük vagonu onarımı Adet Kapasiteden yararlanma oranı: - Yapım % Onarım % (50) Net satıģ tutarı Bin TL Stoklar: - Ġlk madde ve malzeme Bin TL Yarı mamuller Bin TL (53) - Mamuller Bin TL Diğer stoklar Bin TL Memur (ortalama) KiĢi (5) (7) SözleĢmeli (ortalama) KiĢi ĠĢçi (ortalama) KiĢi (4) Personel için yapılan tüm giderler Bin TL Cari yıla iliģkin: Memurlar için yapılan giderler Bin TL Memur baģına aylık ortalama gider TL SözleĢmeliler için yapılan giderler Bin TL SözleĢmeli baģına aylık ortalama gider TL ĠĢçiler için yapılan giderler Bin TL ĠĢçi baģına aylık ortalama gider TL Dönem kârına iliģkin vergi ve diğ. yas.yük. Bin TL Tahakkuk eden vergiler Bin TL GSYH'ya katkı (üretici fiyatlarıyla) Bin TL GSYH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL GSMH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL Faaliyet kârlılığı(öz kaynaklar yönünden) % Mali kârlılık (öz kaynaklar yönünden) % Ekonomik kârlılık % Zararlılık % Faaliyet kârı veya zararı Bin TL (23.335) Dönem kârı veya zararı Bin TL (42.375) Bilanço kârı veya zararı Bin TL (31.150) ( (30.853) (73.228) (72.905) II

11 III ġirketin 2013 yılı üretim faaliyetleri yapım ağırlıklı olarak gerçekleģmiģ; vagon üretimi geçen yıla göre % 31,2 oranında artarken, onarım iģleri % 12 oranında azalmıģtır yılı satıģlarının % 94,8 i ana kuruluģ TCDD ve bağlı ortaklıklarına yapılmıģtır. ġirketin son beģ yıllık dönem sonuçları irdelendiğinde, 2009 yılında 16,9 milyon TL olan dönem kârının, 2010 yılında 725 bin TL ye, 2011 yılında 543 bin TL ye gerilediği, 2012 yılında 42,4 milyon TL zarara dönüģtüğü, 2013 yılında ise 323 bin TL dönem kârı oluģtuğu görülmektedir. Bu verilere göre faaliyet sonuçları istikrarsız bir seyir içinde bulunmaktadır. Ancak sadece dönem sonuçlarından hareketle, ġirketin baģarısı hakkında bir değerlendirme yapmak yanıltıcı olacaktır. Bu konuda yapılacak değerlendirmelerde, uygulanan iģletme politikalarının, özellikle de satıģ fiyat politikasının göz önünde bulundurulması gerekmektedir. ġirketin yapım ve onarım faaliyetlerinin büyük bir kısmının alıcısı TCDD dir. TCDD ye yapılan satıģlarda satıģ fiyatları esas itibariyle TCDD nin yatırım ödeneklerine ve finansman durumuna göre TCDD tarafından belirlenmektedir. Buna göre, yatırım ödeneklerinin yetersiz olduğu dönemlerde satıģ fiyatları aģağı çekilmekte, uygun olduğu dönemlerde ise fiyatlar bütçede öngörüldüğü Ģekilde gerçekleģmektedir. Dolayısıyla TCDD ye yapılan imalat ve onarım satıģlarından elde edilen hasılat, Ģirketin net satıģ hasılatını oluģturmakta olup satıģ ve onarım için saptanan birim fiyatları ġirketin faaliyet sonuçlarını doğrudan etkilemektedir. Bu uygulama, ġirketin gerçek faaliyet sonucunun ortaya konulmasını engellemektedir. Şirketin TCDD dıģındaki alternatif piyasalara, özellikle dıģ pazarlara açılması önem arz etmekte olup bu konuda etkin çalıģmalar yürütülmesi gerekli görülmektedir. Bu bağlamda ġirket 2013 yılında ilk defa özel bir firmaya 60 adet vagon satıģı gerçekleģtirmiģtir. Şirketin piyasa payının ve rekabet gücünün artırılmasının önündeki en önemli engellerden birini üretim maliyetlerinin yüksekliği oluşturduğundan, birim maliyetlerin düşürülmesine yönelik tedbirlerin artırılması; bu amaçla ileriye dönük işgücü düzeyi ve kapasite planlamalarının yapılması; makine ve tezgah parkının modernizasyonu çalışmalarının sürdürülmesi; üretimi kritik olmayan ve ağırlıklı olarak emek yoğun nitelik arz eden ve dışarıya yaptırılmasında maliyet avantajı bulunan imalatlar tümüyle yan sanayiye kaydırılarak, yüksek bilgi birikimi, ileri teknoloji ve mühendislik çalışması gerektiren proje çalışmalarına, dolayısıyla AR-GE faaliyetlerine ağırlık verilmesi gerekmektedir. III

12 IV Sayıştay B- Öneriler: Türkiye Demiryolu Makineleri Sanayii Anonim Şirketi'nin 2013 yılındaki çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. Yılına ilişkin öneriler: sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu ile sermaye şirketlerindeki denetim kurullarının kaldırıldığı; daha önce uzman bilgisine sahip olması zorunlu bulunmayan murakıplar eliyle yapılan denetlemenin yerine, bir bağımsız denetleme kuruluşunun veya yeminli malî müşavirin ya da serbest muhasebeci malî müşavirin yaptığı, uluslararası denetim standartları ile uyumlu bir denetim sisteminin getirildiği, bu çerçevede TÜDEMSAŞ ın da 2015 yılı başından itibaren bağımsız denetime tabi tutulacak şirketler arasında yer aldığı, ancak 233 sayılı KHK da aynı paralelde bir değişikliğin söz konusu olmaması nedeniyle, Şirkette ayrıca bir denetim kurulunun daha teşkilinin ortaya çıktığı göz önüne alındığında; aynı dönemle ilgili olarak farklı usul ve yöntemlerle hazırlanacak denetim raporlarının birbiriyle çelişmesi ve farklı denetim görüşleri içermesi durumunda, denetim sonuçları açısından uygulamada tereddütlerin ve çeşitli hukuki ihtilafların ortaya çıkabileceği dikkate alınarak, konunun tüm yönleriyle değerlendirilmesi için ilgili merciler nezdinde girişimlerde bulunulması (Sayfa: 4-6), 2- Üretim maliyetlerinin düşürülmesi, verimliliğin artırılması, raylı sistemler teknolojisinde meydana gelen gelişmelerin yakından takip edilmesi ve bilgi teknolojilerinin geliştirilmesi için; yeni teşkil edilen Araştırma ve Geliştirme, Üretim, Planlama, Kontrol ve Bilgi İşlem Dairesi Başkanlıkları ile ilgili yapılanma sürecinin, gerekli personel atamaları yapılmak suretiyle bir an evvel tamamlanması (Sayfa; 8-9), 3- TCDD nin sipariģlerine dayalı olarak tedarik ve üretim süreci devam ederken, yıl içinde TCDD tarafından kapsamlı sipariģ değiģikliklerine gidilmesinin, tedarik ve üretim faaliyetlerini olumsuz yönde etkilediği, mal alım iģlerinde % 20 oranında ilave iģ artıģı verilmesine yol açtığı dikkate alınarak; üretim ve onarım sipariģlerinin baģlangıçta daha sağlıklı bir Ģekilde belirlenmesi ve zorunlu haller dıģında yıl içinde önemli miktarlarda sipariģ değiģikliklerine gidilmemesi için ana kuruluģ TCDD nezdinde giriģimlerde bulunulması (Sayfa; 32-34), 4- TS EN İşçi Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi çerçevesinde iş güvenliği sisteminin daha da geliştirilmesi amacıyla; kişisel koruyucu malzemelerin çalışanlar tarafından gerektiği şekilde kullanılması hususunda tüm tedbirlerin alınması, bu konudaki eğitimlerin her kademedeki personele yaygınlaştırılarak mutat hale getirilmesi, iş sağlığı ve güvenliği yönetim sisteminin öngördüğü gereklerin yerine getirilmesi konusunda tüm birimlerce gereken hassasiyetin gösterilmesi (Sayfa; 60-62), tarihinde bin Avro bedel üzerinden sözleģmesi imzalanan, yükleniciye ihale bedelinin %80 i oranında bin Avro avans ödemesi yapılan ve bir yıl içinde tamamlanması öngörülen Robotlu vagon kumlama tesisi yapılması iģinin denetim tarihi (Mart/2014) itibariyle geçici kabulünün yapılamadığı görüldüğünden, muhtemel üretim aksaklıklarına yol açılmaması için söz konusu iģle IV

13 V ilgili eksikliklerin bir an önce tamamlatılması, tamamlanamaması halinde gecikilmeden hukuki yollara baģvurulması (Sayfa; 91-94), yılında bin TL ye ihale edilen, 2009 yılında 159 bin TL ilave iģ artıģı verilen, 2010 yılında ön kabulü yapılarak uygulamaya alınan ve tarihinde onaylanan kabul tutanağına göre süre uzatımı dahil tarihinde bitirilmesi gerekirken tarihinde tamamlandığı tespit edilen EBĠM Sistem GeliĢtirme ve Uygulama Projesi ile ilgili olarak ortaya çıkan aksaklıkların ve gecikmenin nedenlerinin TÜDEMSAġ Genel Müdürlüğünce tüm yönleriyle yeniden irdelenmesi; iģin gecikilen kısımlarının idareden mi, yüklenici firmadan mı kaynaklandığı hususunun açıklığa kavuģturularak, sözleģme hükümleri doğrultusunda gerekli iģlemlerin yürütülmesi (Sayfa; ), 7- ġirketin kullanımında olan ve 2013 yılı sonu itibariyle maddi duran varlık hesapları ile finansal tablolarda 5,3 milyon TL net değeri ile yer alan, toplam varlıkların ise % 4,3 ünü oluģturan arsa, arazi ve binaların, tapu kayıtlarında TCDD nin mülkiyetinde görünmesinin, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile Uluslararası (ve Türkiye) Finansal Raporlama Standartları (UFRS/TFRS) açısından ortaya çıkaracağı sorunlar da dikkate alınarak, finansal tabloların ġirketin gerçek mali durumunu yansıtmasını teminen konunun bir an önce çözüme kavuģturulması için ana kuruluģ TCDD nezdinde giriģimlerde bulunulması (Sayfa; ), 8- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve rapor ekinde (Ek:18) listesi verilen diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Önceki yıllardan devam eden ve izlemede olan konular: 1-ġirketin üretim faaliyetlerinin daha kârlı ve verimli bir Ģekilde yürütülmesini teminen; -ġirketin mevcut iģgücü düzeyi, makine tezgâh parkı, üretim kapasitesi ve yan sanayiye yaptırılabilecek iģleri tüm yönleriyle değerlendirilerek, geleceğe dönük hedef ve politikaların belirlenmesi; bu çerçevede ġirketin yüksek bilgi birikimi, ileri teknoloji ve mühendislik çalıģması gerektiren mamul üretimi ve montajına yönelerek, yan sanayiye yaptırılacak iģlerin kapsamının geniģletilmesi konusu üzerinde durulması; TÜDEMSAġ bünyesinde ağırlığını sürdürdüğü gözlenen tezgâh iģçiliği ve diğer emek yoğun iģler ile onarım iģlerinin bir plan dâhilinde giderek daha fazla yan sanayiye kaydırılması hususunun etüt edilmesi, üretimde yerli katkı payının artırılması yönünde çalıģmalar yürütülmesi, -TCDD sipariģlerinin ve bu sipariģlere göre belirlenen yapım ve onarım programlarının birden fazla yılı kapsayacak Ģekilde hazırlanması hususunun ana kuruluģ TCDD ile birlikte değerlendirilmesi (Sayfa; 46-47), 2- Verimliğin artırılması ve daha sağlıklı bir üretim planlaması yapılabilmesi için; üretim safhalarının tamamında iģ-zaman etütlerinin ve ölçümlerinin yapılması çalıģmalarının tamamlanması, iģ akıģ diyagramlarının ve ürün ağaçlarının elde edilecek bulgular ile geliģtirilerek uygulamaya konulması, bu kapsamda Kurumsal Kaynak Yönetimi sistemindeki eksikliklerin bir an önce tamamlanması; makine ve tezgah V

14 VI Sayıştay parkının yapılacak fizibilite ve etütlerle belirlenecek ölçülerde modernize edilmesi çalıģmalarının sürdürülmesi (Sayfa; 57-58), 3- ġirketin piyasa payının artırılması ile daha kârlı ve verimli bir Ģekilde çalıģabilmesi için; yılında yürürlüğe giren 6461 sayılı Türkiye Demiryolu UlaĢtırmasının SerbestleĢmesi Hakkında Kanun la getirilen düzenlemeler, ulaģtırma hizmetlerinin yanı sıra, demiryolu imalat sektöründe de serbestleģmeye ve rekabetin geniģlemesine yol açacağından, yeni hukuki düzenlemelere ve sektörel geliģmelere uygun Ģekilde strateji geliģtirilmesi; bu çerçevede ġirketin iç ve dıģ piyasalarda rekabet gücü yüksek bir yapıya kavuģturulması için gerekli hedef ve politikaların oluģturulması, -Piyasa payının ve rekabet gücünün artırılmasının önündeki en önemli engellerden birini üretim maliyetlerinin yüksekliği oluģturduğundan, birim maliyetlerin düģürülmesine yönelik tedbirlerin alınması ve Ar-Ge çalıģmalarının yoğunlaģtırılması, -Ġç ve dıģ pazarlara açılma, alternatif piyasalara yönelme konusundaki çalıģmalara etkinlik kazandırılması, yılında yürürlüğe konulmuģ olan 2522 sayılı Kamu KuruluĢlarının Yurt DıĢındaki Ġhalelere katılması Hakkında Kanun uyarınca, yurt dıģı ihalelere katılabilmek için Bakanlar kurulu kararı gerektiğinden, yurt dıģı ihalelerde her defasında Bakanlar Kurulu kararına müracaat etme yerine, zaman kaybını önlemeye ve daha süratli hareket etmeye imkan verecek bir düzenleme yapılması hususunun tüm yönleriyle değerlendirilmesi amacıyla ilgili merciler nezdinde giriģimlerde bulunulması (Sayfa; 64-66), Sonuç: Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayii A.ġ. (TÜDEMSAġ) TCDD nin bağlı ortaklığı statüsünde olup ġirket sermayesinin tamamı TCDD ye aittir. KĠT ler hakkında 233 sayılı KHK nın 23 üncü maddesi; Sermayelerinin en az % 91'i kamu iktisadi kuruluģlarına ait olan bağlı ortaklıkların genel kurulu ve denetçileri bulunmaz. Hükmünü haizdir. Ana kuruluģ TCDD, 6461 sayılı Türkiye Demiryolu UlaĢtırmasının SerbestleĢtirilmesi Hakkında Kanun un yürürlüğe girdiği tarihine kadar Kamu Ġktisadi KuruluĢu statüsünde faaliyetini sürdürmüģ, dolayısıyla bu tarihe kadar TÜDEMSAġ ın kendi genel kurulu ve denetçileri bulunmamıģ; bilanço ve netice hesapları TBMM KĠT Komisyonu unda tasvip ve ibra iģlemine tabi tutulmuģtur. Ancak 6461 sayılı Kanun la birlikte TCDD nin Kamu Ġktisadi KuruluĢu statüsü sona erdirilerek, Ġktisadi Devlet TeĢekkülü statüsünde yeniden yapılandırılmıģtır. Böylece 233 sayılı KHK nın 23 üncü maddesinin uygulaması sona ermiģ ve TÜDEMSAġ ın kendi genel kurulu ve denetçilerinin oluģturulması gereği ortaya çıkmıģtır sayılı Kamu Ġktisadi TeĢebbüsleri ile Fonların Türkiye Büyük millet Meclisince Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun un 9 uncu maddesi uyarınca, kendi genel kurulu ve denetçileri bulunan Türk Ticaret Kanununa veya özel VI

15 VII kanunlarına tabi Ģirket ve kurumlar TBMM KĠT Komisyonunda ibra iģlemine tabi tutulmamakta, bu kuruluģlar hakkında sadece genel görüģme yapılmaktadır. Dolayısıyla, TÜDEMSAġ ın 2013 faaliyet yılının arası dönemi TBMM KĠT Komisyonunun ibra iģlemine, arası dönemi ise genel görüģmeye tabi bulunmaktadır. Bu çerçevede; TÜDEMSAġ ın tüzel kiģiliğine iliģkin statüsünde bir değiģiklik söz konusu olmadığından ve faaliyetler kesintisiz devam ettiğinden 2013 yılı Bilanço ve Gelir Tablosu hazırlanmıģ, ancak yukarıda değinilen geliģmelerden dolayı sadece bu yıla özgü olarak ve arası dönemlere ait temel mali tablolar da ayrıca hazırlanmıģtır. Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayii Anonim Şirketi nin 2013 yılı bilançosu ve ,10 Türk Lirası dönem kârı ile kapanan gelir tablosunun; arası döneme iliģkin ,30 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan bilanço ve netice hesapları tasvibe, arası döneme iliģkin ,40 Türk Lirası dönem kârı ile kapanan bilanço ve netice hesapları genel görüşmeye, Sunulur. VII

16

17 1 A-Mevzuat: II. ĠDARĠ BÜNYE 1-Kanunlar ve kuruluģ statüsüne iliģkin mevzuat: TCDD nin bağlı ortaklığı statüsünde faaliyetini sürdüren ġirket, tarih ve 233 sayılı Kamu Ġktisadi TeĢebbüsleri Hakkında KHK hükümlerine tabi bulunmaktadır. ġirketin Ana SözleĢmesi tarihinde Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde yayımlanmıģ olup zaman içinde Ana SözleĢmede çeģitli değiģiklikler yapılmıģtır. Ana SözleĢmenin 3 üncü maddesinde ġirketin amaç ve faaliyet konuları; -Her çeģit çeken, çekilen araç imalatı ve onarımı, -Her çeģit tesis ve makine parça imalat ve onarımı, -Her çeģit döküm, dövme, pres ve lastikleri, -Faaliyet konuları ile ilgili olarak, yurtiçi ve yurtdıģında yerli ve yabancı kuruluģlarla iģbirliği veya iģtiraklerde bulunmak, proje, müģavirlik iģleri yapmak, - Ana SözleĢmede yer alan diğer faaliyetleri yürütmek, olarak belirlenmiģtir. Anılan KHK da saklı tutulan hususlar dıģında ġirket, özel hukuk hükümlerine tabi bulunmaktadır. Diğer yandan, personelin özlük ve sosyal hakları konusunda; 399 sayılı KHK, 4857 sayılı ĠĢ Kanunu, 6245 sayılı Harcırah Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 sayılı Toplu ĠĢ SözleĢmesi, Grev ve Lokavt Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve ilgili mevzuat uyarınca yürürlüğe konulan diğer düzenlemeler uygulanmaktadır tarihinde kabul edilen ve önemli bir kısmı ve 2013 yılı baģında, bir kısmı da 2014 yılında yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile iktisadi ve ticari alanda yeni bir dönem baģlamıģtır. Anılan Kanunla Ģirketlerin kuruluģu, yönetimi, denetimi ve diğer faaliyetlerine iliģkin yeni esaslar getirilmiģ bulunmaktadır. Bu çerçevede anonim Ģirketlerin esas sözleģmelerini 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'na uyumlu hale getirmeleri gereği ortaya çıkmıģ olup bu konudaki çalıģmaların tarihine kadar tamamlanması gerekmektedir. TÜDEMSAġ ın yeni düzenlemelere uygun ana statü taslağının hazırlanarak onaylanmak üzere ana kuruluģ TCDD ye gönderildiği, bu konudaki çalıģmaların devam ettiği belirlenmiģtir. Diğer yandan 2012/4213 sayılı Bağımsız Denetime Tabi Olacak ġirketlerin Belirlenmesine Dair Bakanlar Kurulu Kararına göre ġirket, 2015 yılı baģından itibaren bağımsız denetime tabi tutulacak Ģirketler arasında yer almaktadır. Bu bakımdan, Uluslararası Muhasebe Standartları (UMS) ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS) ile ilgili alt yapı hazırlık ve eğitim çalıģmalarının sürdürülmesi gerekli bulunmaktadır. 1

18 2 Sayıştay 2-Tüzükler: 2013 yılında ġirketi doğrudan ilgilendiren bir tüzük yayımlanmamıģtır. 3-Bakanlar Kurulu Kararları: Bakanlar Kurulunun kamu kuruluģlarının faaliyetlerine iliģkin genel nitelikteki kararları ġirkette de uygulanmıģtır. 4-Uluslararası anlaģmalar: 2013 yılında ġirketle ilgili herhangi bir uluslararası anlaģma bulunmamaktadır. 5-Yüksek Planlama Kurulu Kararları: 2013 yılında ġirketi doğrudan ilgilendiren YPK kararı bulunmamaktadır. 6-Yönetmelikler: ġirket birimlerinin faaliyetleri ile ilgili olarak düzenlenmiģ 14 ayrı yönetmelik bulunmaktadır. Ġnceleme tarihi itibariyle de (Mart/2014), TÜDEMSAġ Genel Müdürlüğünce 4734 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında yapacağı mal ve hizmet alımları hakkında yönetmelikte değiģiklik yapılmıģ, tarihli resmi gazetede yayınlamıģtır. Yüksek Öğrenim Öğrencilerinin ġirkette Yapacakları Staj ÇalıĢmalarını Düzenleme Yönetmeliği ile Mesleki Eğitim Yönetmeliği tarihli yönetim kurulu kararıyla iptal edilmiģ, bu konuda doğrudan ilgili mevzuat hükümlerinin uygulanmasına karar verilmiģtir. Yönetmeliklerin ağırlıklı kısmının ġirketin ilk kuruluģ yıllarında yürürlüğe konulmuģ olması ve güncellenme ihtiyacı içinde bulunması nedeniyle yönetmeliklerin güncellenmesi çalıģmalarının devam ettiği anlaģılmıģtır. B-TeĢkilat: 1-TeĢkilatın yapısı: ġirketin teģkilat yapısı Karar Organı (Yönetim Kurulu) ve Yürütme Organından (Genel Müdürlük) oluģmaktadır. ġirkette Genel Müdüre bağlı 3 genel müdür yardımcısı, genel müdür yardımcılarına bağlı ana üretim birimi olarak 3 fabrika müdürlüğü ve ana hizmet birimi olarak 10 daire baģkanlığı, 3 Ģube müdürlüğü, 1 irtibat bürosu bulunmaktadır. Bunların dıģında: TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığı, Hukuk MüĢavirliği ve Sivil Savunma Uzmanlığı, özel kalem ve müģavirler ise doğrudan Genel Müdüre bağlı olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. KuruluĢun teģkilat yapısını gösteren çizelge rapor ekleri arasında (Ek:1) yer almıģtır. ġirkette zaman içinde günün geliģme ve ihtiyaçları doğrultusunda birimler oluģturulmuģ, verimli olmayan birimler kaldırılmıģ, aynı veya benzer hizmet ve 2

19 3 görevler yürüten birimler birleģtirilmiģtir. Ancak, ġirketin üretim yapısına uygun ekonomik çalıģan birimlerden oluģan bir teģkilat yapısının kurulmasına yönelik olarak geçmiģ yıllarda çeģitli çalıģmalar yürütülmüģse de uygulamaya geçilememiģtir. ġirkette etkin bir yapılanma ve verimli çalıģmanın sağlanabilmesinde, Kurumsal Kaynak Planlaması- ERP (Enterprise Resourche Planning) sisteminin önemli bir yeri bulunmaktadır. ERP sisteminin kurulmasına yönelik olarak yürütülen çalıģmalarda sona ulaģılmıģ olmakla birlikte bazı modüllerde aksaklıkların devam ettiği geçmiģ yıllar SayıĢtay Raporlarında belirtilmiģti. Denetim tarihi (Mart/2014) itibariyle ERP yazılımının tüm modülleri aktif olarak çalıģır hale getirilmiģtir. Veri giriģlerinin tüm ġirket bünyesinde yaygınlaģtırılarak ERP sisteminin tam kapasiteyle kullanılması yönünde çalıģmalar sürdürülmektedir. Bu kapsamda ERP yazılım sistemi yeni kurulan Bilgi ĠĢlem Daire BaĢkanlığı bünyesine alınarak çalıģmaların daha sağlıklı, hızlı ve koordineli yürütülmesinin hedeflendiği belirtilmiģtir. ERP sisteminin uygulamaya konulmasıyla birlikte, iģ akıģının, tüm faaliyetleri kapsayan süreç analizlerinin, görev, yetki ve sorumluluk tanımlamalarının gözden geçirilmesi gerekmektedir. Diğer yandan, 2013 yılında yürürlüğe konulan 6461 sayılı Türkiye Demiryolu UlaĢtırmasının SerbestleĢmesi Hakkında Kanunla TCDD ĠĢletmesi Genel Müdürlüğü Ġktisadi Devlet TeĢekkülü haline getirilmiģ, TCDD TaĢımacılık A.ġ. kurulmuģ, ayrıca sektörde özel Ģirketlerin de hizmet verebilmesine imkân sağlayan düzenlemeler yapılmıģtır. Bun göre demiryolu alanında yeni bir dönem baģlamıģtır. Ancak, anılan Kanunda TCDD nin bağlı ortaklıklarına iliģkin yapısal bir düzenleme yer almamaktadır. Demiryolu ulaģtırması ile ilgili olarak ortaya çıkan yeni hukuki alt yapı ve bu kapsamda yürütülecek serbestleģtirme uygulamaları sonucu, sektörde rekabet edecek yerli ve yabancı firma sayısının artması beklenmektedir. Bu nedenle TÜDEMSAġ ın (ve diğer bağlı ortaklıkların) rekabet güçlerinin artırılması gerekli bulunmaktadır. Bu noktada bağlı ortaklıkların yeniden yapılanmaları konusu üzerinde de önemle durulmalıdır. Özellikle, bağlı ortaklıklar arası mevcut iģ paylaģımı ile yan sanayiye yaptırılacak iģlerin niteliği ve kapsamı gözden geçirilmeli; ġirketin yüksek bilgi birikimi ve ileri teknoloji ile kârlı ve verimli bir Ģekilde çalıģmasını mümkün kılacak bir yapılanma esas alınmalıdır. ġirkette organizasyon, yöntem ve süreçlerle ilgili olarak üzerinde durulması gereken bir diğer önemli husus ise etkin bir iç kontrol sistemi oluģturulmasıdır. Ġç Kontrol, kuruluģların amaçlarına, belirlenmiģ politikalarına ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerinin etkili, ekonomik ve verimli bir Ģekilde yürütülmesini, varlık ve kaynakların korunmasını, muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, karar oluģturmak için gerekli bilgilerin düzenli, zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlamak üzere idare tarafından oluģturulan organizasyon, yöntem ve süreçle iç denetimi kapsayan malî ve diğer kontroller bütünüdür. Üst Yönetim, Ġç Kontrol sisteminin tasarlanması, uygulanması, uygun bir Ģekilde yürütülmesinin gözetilmesinden sorumludur. 3

20 4 Sayıştay Bu konuya KĠT Genel Yatırım ve Finansman Programı Kararnamelerinde de yer verilmektedir yılı KĠT Genel Yatırım ve Finansman Kararnamesinin Ġç Kontrol Sisteminin Kurulması baģlıklı 24 üncü maddesinde Ġç kontrol; kamu iktisadi teģebbüslerinin amaçlarına, belirlenmiģ politikalara ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerinin etkili, ekonomik ve verimli bir Ģekilde yürütülmesi, varlık ve kaynaklarının korunması, muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulması, malî bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlamak üzere kamu iktisadi teģebbüsleri tarafından oluģturulan organizasyon, yöntem ve süreçler ile iç denetimi kapsayan kontroller bütünü olarak tanımlanmıģtır. KĠT lerin, 2014 yılı Haziran ayı sonuna kadar bu maddede belirtilen Ģekilde bir iç kontrol sisteminin iki yıl içinde kurulmasını taahhüt eden ayrıntılı bir eylem planı hazırlamaları gerektiği, Söz konusu eylem planının, yönetim kurulunun onayı ile ilgili kamu iktisadi teģebbüsü tarafından 2014 yılı Temmuz ayı sonuna kadar MüsteĢarlığa gönderileceği, ayrıca, kamu iktisadi teģebbüsleri bu madde çerçevesinde verilen görevlerin gerçekleģmelerine iliģkin hazırlayacakları raporları yönetim kurulunun da onaylamasını müteakip 2014 yılı Aralık ayı sonuna kadar MüsteĢarlığa göndermeleri gereği belirtilmiģtir. Ayrıca, KĠT lerin 2014 yılı sonuna kadar doğrudan genel müdüre bağlı iç denetim birimlerini kurmaları ve yeterli sayıda iç denetçi istihdam etmeleri de hükme bağlanmıģtır. TCDD ve bağlı ortaklıklarda bu konuya iliģkin çalıģmalar yürütüldüğü gözlenmiģtir. 2- Genel kurul ve denetçiler: Genel kurul ġirketin en yüksek düzeydeki karar organıdır. Bağlı ortaklıklarda genel kurulun ve denetim kurulunun teģkili 233 sayılı KHK ile düzenlenmiģtir. 233 sayılı KHK nın 25 inci maddesi bağlı ortaklıkların denetim kurulunun üç üyeden oluģacağını, özel kesimi oluģturan hisselerin toplam olarak % 20'yi geçmesi halinde özel kesimi temsil eden üyelerin kendi aralarında oya katılanların çoğunluğu ile bu kesimi temsilen bir üye seçeceklerini, denetim kurulunun geri kalan 2 üyesinden birinin ilgili bakan, diğerinin Hazine MüsteĢarlığının bağlı olduğu bakan ve gerektiğinde üçüncü üyenin teģebbüs tarafından kendi mensupları arasından veya dıģarıdan atanacağını; denetçilerde, yönetim kurulu üyesi için gerekli nitelik ve Ģartlar aranacağını, ancak, denetçilerden birinde mesleki ihtisas Ģartının aranmayabileceğini hükme bağlamıģtır. Söz konusu KHK nın 26 ncı maddesinde ise, bağlı ortaklık genel kurulunun en geç Haziran ayının sonuna kadar toplanacağı ve SayıĢtay raporunu da dikkate alarak, kararlarını vereceği hükmü yer almıģtır. Ancak, anılan KHK nın 23 üncü maddesinde, sermayelerinin en az % 91'i kamu iktisadi kuruluģlarına ait olan bağlı ortaklıkların genel kurullarının ve denetçilerinin bulunmayacağı hükmüne yer verilmiģtir. 4

21 5 233 sayılı KHK nın değinilen bu hükümleri çerçevesinde, ġirketin bağlı olduğu ana kuruluģ TCDD, Türkiye Demiryolu UlaĢtırmasının SerbestleĢmesi Hakkında Kanun un yürürlüğe girdiği tarihine kadar kamu iktisadi kuruluģu statüsünde faaliyetini sürdürdüğünden TÜDEMSAġ ın genel kurulu ve denetçileri bulunmamıģtır. Ancak anılan Kanunla birlikte ana kuruluģ TCDD Ġktisadi Devlet TeĢekkülüne dönüģtürülmüģ olup mevzuat gereği TÜDEMSAġ ın genel kurulu ve denetim kurulunun oluģturulması gereği ortaya çıkmıģtır. Nitekim halen tamamlanma süreci devam eden taslak ana sözleģmede bu yönde hükümlere yer verildiği görülmüģtür. ġirket sermayesinin tamamı TCDD ye ait olduğundan ġirket genel kurulunun teģkili tek hissedar olan ana kuruluģ TCDD den oluģmaktadır. 233 sayılı KHK nın öngördüğü denetim kurulunun teģkili henüz tamamlanmamıģ durumdadır. Bu noktada ġirketin denetimi ile ilgili olarak farklı mevzuatta yer alan düzenlemelerin birlikte değerlendirilmesinde yarar bulunduğu düģünülmektedir yılında yürürlüğe giren 233 sayılı KHK nın denetimle ilgili yukarıda değinilen hükümleri eski Türk Ticaret Kanununda yer alan Ģirketlerin denetimlerine iliģkin hükümlere paralellik arz etmektedir. Ancak tarihinde kabul edilen 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu nda bu konuya yeni bir bakıģ açısı getirildiği; sermaye Ģirketlerinin denetim sisteminin tümüyle değiģtirildiği görülmektedir sayılı yeni TTK nın sermaye Ģirketlerinin denetimini düzenleyen 397 nci maddesi ile denetime iliģkin diğer maddeler ve gerekçeleri irdelendiğinde; daha önce uzman bilgisine sahip olması zorunlu bulunmayan "murakıp(lar)" eliyle yapılan denetlemenin yerine, bir bağımsız denetleme kuruluģunun veya yeminli malî müģavirin ya da serbest muhasebeci malî müģavirin yaptığı, uluslararası denetim standartları ile uyumlu bir denetimin sisteminin getirildiği görülmektedir. Diğer bir ifadeyle, denetimin, baģta bağımsızlık ilkesi olmak üzere, denetçilik mesleğinin gereklerine, etiğine ve uluslararası standartlara göre yapılması gereği yasa hükümlerine bağlanmıģtır. Bu çerçevede, 6102 sayılı TTK nın söz konusu 397 nci maddesine istinaden, 2012/4213 sayılı Bağımsız Denetime Tabi Olacak ġirketlerin Belirlenmesine Dair Bakanlar Kurulu Kararı çıkarılarak tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıģtır. Buna göre, TÜDEMSAġ ın da 2015 yılı baģından itibaren bağımsız denetime tabi tutulacak Ģirketler arasında yer aldığı görülmektedir. Sermaye Ģirketlerinin bağımsız denetimine iliģkin bu düzenlemeler yapılırken, KĠT ler hakkında 233 sayılı KHK da, eski TTK paralelinde oluģturulmuģ olan bağlı ortaklıkların denetimine iliģkin hükümlerde bir değiģikliğe gidilmediği için, TÜDEMSAġ ta hem 233 sayılı KHK ya göre teģkil edilmiģ bir denetim kurulu tarafından denetim yapılması, hem de 6102 sayılı TTK ve 2012/4213 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına göre bir bağımsız denetim kuruluģunca denetim yapılması durumu ortaya çıkmıģ bulunmaktadır. Dolayısıyla bu ikili yapı sonucu, aynı dönemle ilgili olarak farklı usul ve yöntemlerle hazırlanacak denetim raporlarının, birbiriyle çeliģme ve farklı denetim görüģleri içerme ihtimali nedeniyle, denetim sonuçları açısından uygulamada çeģitli ihtilafların ortaya çıkması da muhtemel bulunmaktadır. Bu itibarla; 5

22 6 Sayıştay 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu ile sermaye Ģirketlerindeki denetim kurullarının kaldırıldığı; daha önce uzman bilgisine sahip olması zorunlu bulunmayan murakıplar eliyle yapılan denetlemenin yerine, bir bağımsız denetleme kuruluģunun veya yeminli malî müģavirin ya da serbest muhasebeci malî müģavirin yaptığı, uluslararası denetim standartları ile uyumlu bir denetim sisteminin getirildiği, bu çerçevede TÜDEMSAġ ın da 2015 yılı baģından itibaren bağımsız denetime tabi tutulacak Ģirketler arasında yer aldığı, ancak 233 sayılı KHK da aynı paralelde bir değiģikliğin söz konusu olmaması nedeniyle, ġirkette ayrıca bir denetim kurulunun daha teģkilinin ortaya çıktığı göz önüne alındığında; aynı dönemle ilgili olarak farklı usul ve yöntemlerle hazırlanacak denetim raporlarının birbiriyle çeliģmesi ve farklı denetim görüģleri içermesi durumunda, denetim sonuçları açısından uygulamada tereddütlerin ve çeģitli hukuki ihtilafların ortaya çıkabileceği dikkate alınarak, konunun tüm yönleriyle değerlendirilmesi için ilgili merciler nezdinde giriģimlerde bulunulması önerilir. 3- Karar organı: ġirketin en üst seviyede yetkili ve sorumlu karar organı Yönetim Kuruludur. Bir baģkan ve dört üyeden oluģan yönetim kuruluna Genel Müdür baģkanlık etmektedir. Genel Müdür ilgili bakanın teklifi üzerine ortak kararname ile atanmaktadır. Yönetim Kurulu 2013 yılında 15 toplantı yaparak çeģitli konularda toplam 82 karar almıģtır. Yönetim Kurulunun oluģumunu gösteren çizelgeye Raporun giriģ kısmında yer verilmiģtir. Çizelgeden de görüleceği üzere, Yönetim kurulunun 1 üyeliğinin münhal olduğu görülmektedir. 4-Yürütme organı: KuruluĢun yetkili ve sorumlu yürütme organı olan Genel Müdürlük, Yönetim kurulu kararları çerçevesinde ve mevzuat hükümleri dahilinde ġirket faaliyetlerini yürütmekle görevli, yetkili ve sorumlu bulunmaktadır. Genel müdürlük, Genel Müdür ve 3 Genel Müdür Yardımcısı ile bağlı ana ve yardımcı hizmet birimlerinden oluģmaktadır. 1 Genel Müdür Yardımcılığı kadrosu münhal durumdadır. 5-Servisler: Servislerin 2013 yılında yürüttükleri faaliyetlere iliģkin tespit ve değerlendirmelere Raporun ilgili bölümlerinde yer verilmiģ, üzerinde ayrıca durulması gereken birimlerin çalıģmalarına ise aģağıda değinilmiģtir. a) Hukuk Müşavirliği: ġirketle ilgili hukuki iģleri takip etmek, gerektiğinde hukuki mütalaada bulunmak, adli idari ve icrai dava ve iģlemleri yürütmek, mevzuatla verilen diğer görevleri yürütmekle yetkili ve sorumludur. Hukuk MüĢavirliği doğrudan Genel Müdüre bağlı olarak ve Hukuk MüĢavirliği Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde çalıģmaktadır. 6

23 7 Önceki dönemden 11 i ġirketçe, 13 ü ġirkete karģı açılan olmak üzere 24 dava devretmiģ; 2013 yılında açılan 10 adet davadan 1 adedi ġirket tarafından, 9 adedi ise ġirkete karģı açılmıģtır yılında AKTES Isı Sanayi Ticaret Limited ġirketi tarafından ġirket aleyhine 1,2 milyon TL tutarlı dava açılmıģtır. Yüklenici firma AKTES in taahhüt ettiği 204 adet KS Tipi Platform Vagonu Komple ġasisi teslimatını süresi içerisinde yerine getirmemesi nedeniyle, TÜDEMSAġ tarafından bu firmaya sözleģme gereği 430,7 bin TL gecikme cezası uygulandığı ve bu tutarın AKTES firmasının hakediģinden kesildiği belirlenmiģtir. Bunun üzerine AKTES firmasının, KARDEMĠR A.ġ. den malzeme alamadığından dolayı süre uzatımı verilmesi gerektiğini talebiyle konuyu TCDD Genel Müdürlüğüne intikal ettirdiği, TCDD Genel Müdürlüğünün de konuyu incelemek üzere müfettiģ görevlendirdiği belirlenmiģtir. MüfettiĢ, raporunda TÜDEMSAġ ı haklı bulmuģ, kesilen cezanın yerinde olduğu yönünde kanaat belirtmiģtir. Buna karģılık TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığı ve TCDD Genel Müdürlüğü cezasız süre uzatımı verilebileceği yönünde görüģ belirtmiģse de, TÜDEMSAġ ın bu yönde bir iģlem yürütmediği ve sözleģme gereklerini yerine getirdiği görülmüģtür. Bu nedenle de AKTES firmasının yukarıda değinilen davayı açtığı belirlenmiģtir. Sivas 3.Asliye Hukuk Mahkemesi davanın usulden reddine karar vermiģtir. Denetim tarihi (Mart/2014) tarihi itibariyle AKTES Ģirketi temyiz baģvurusunda bulunmuģtur. b) Teftiş Kurulu Başkanlığı: ġirketin teftiģ, inceleme ve soruģturma iģlemleri TÜDEMSAġ TeftiĢ Kurulu Yönetmeliği esaslarına göre yürütülmektedir. ġirket TeftiĢ Kurulunda 1 baģkan, 2 müfettiģ ve 2 müfettiģ yardımcısı kadrosuna karģılık fiilen 1 müfettiģ, 2 de müfettiģ yardımcısı görev yapmaktadır yılında 2 adet teftiģ, 1 adet inceleme ve 1 adet soruģturma faaliyeti yapılmıģ, 1 adet teftiģin halen devam ettiği bildirilmiģtir. ġirket faaliyetlerinde ortaya çıkması muhtemel aksaklıkların zamanında belirlenmesi, alınabilecek tedbirlerin ortaya konulması ve daha iyi bir çalıģma düzeninin sağlanması hususunda birimlerin periyodik teftiģinin önem arz ettiği hususu göz önünde tutularak, geçen yıllarda yazılan SayıĢtay raporlarında TeftiĢ Kurulunun ihtiyaca uygun sayıda müfettiģle takviye edilmesi, yıllık teftiģ programlarının hazırlanması ve gerçekleģtirilmesi önerilmiģti. Buna istinaden 2012 yılında 1 müfettiģ yardımcısı, 2014 yılında da 1 müfettiģ yardımcısı olmak üzere toplam 2 müfettiģ yardımcısı göreve baģlamıģtır. c) AraĢtırma GeliĢtirme Dairesi BaĢkanlığı: ġirketin üretim planlama, koordinasyon, yatırım, tasarım, araģtırma-geliģtirme ve bilgi iģlem faaliyetleri APK Daire BaĢkanlığı tarafından yürütülmekte iken, SayıĢtay raporlarında yer alan öneriler de dikkate alınarak; AraĢtırma GeliĢtirme Dairesi BaĢkanlığı, Üretim Planlama ve Kontrol Dairesi BaĢkanlığı ve Bilgi ĠĢlem Dairesi BaĢkanlıkları Ģeklinde üç ayrı daire baģkanlığı teģkil edilmiģtir. 7

24 8 Sayıştay Söz konusu daireler, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren tarih ve 2014/5831 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına istinaden kurulmuģtur. Anılan karar çerçevesinde; AraĢtırma GeliĢtirme Dairesi bünyesinde 3 ġube Müdürlüğü, Üretim Planlama ve Kontrol Daire BaĢkanlığı bünyesinde 2 ġube Müdürlüğü ve Bilgi ĠĢlem Daire BaĢkanlığı bünyesinde 2 ġube Müdürlüğü oluģturulmuģtur. Bu üç birimde toplam 30 memur ve 8 iģçi personel bulunmaktadır. Birimler yeni oluģturulduğundan yapılanma süreci devam etmektedir. Avrupa Birliğine uyum süreci çerçevesinde Türk demiryolu sektörünün ve TCDD nin yeniden yapılandırılması amacıyla yürütülen çalıģmalar, ġirketin de bu geliģmelere ayak uydurmasını gerekli kılmaktadır. Nitekim bu çerçevede, TCDD nin yeniden yapılandırılması ve demiryollarının serbestleģtirilmesi amacıyla hazırlanan kanun tarihinde yayımlanmıģtır. Bu nedenle ġirketin özel sektör ile olan iliģkilerinin mevcut durumdaki gibi olamayacağı, önümüzdeki dönemde piyasadan yüklü miktarlarda talep gelmesi olasılığı ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla ġirketin iç ve dıģ piyasalara açılması, kapasitesini güçlendirmesi ve pazar payının artırılması için önemli adımlar atılması gerekli bulunmaktadır. Diğer yandan, yüksek teknolojiye ulaģılmasında araģtırma ve geliģtirme faaliyetlerinin önemi büyüktür. Zira teknolojik geliģmeler, üretim adına satın alınan teknoloji transferleri ile sağlanamamaktadır. Teknoloji transferi yapıldıktan sonra sağlanan bilgi aktarımının özümsenmesi ve üretimde elde edilen bu bilgiler ıģığında yapılacak Ar-Ge çalıģmalarıyla yüksek teknolojiye sahip ürünlerin üretimlerinin yapılması mümkün olabilmektedir. Dolayısıyla araģtırma geliģtirme faaliyetlerine daha fazla ağırlık verilmesi gerekmektedir. Daha önce bu birimde 4 mühendis, 5 adet teknik ressam görev yapmaktaydı. Tecrübeli ressamlardan 2 tanesinin daha emekli olduğu, 2 tanesinin ise emekliliğinin yaklaģtığı görülmüģtür. Bu bağlamda Ar-Ge Dairesi BaĢkanlığının yapılandırma sürecinin bir an evvel tamamlanması; yeteri sayıda mühendis, teknik ressam ve diğer nitelikli personelle takviye edilmesi önem arz etmektedir. Diğer yandan yeni kurulan Bilgi ĠĢlem Dairesi BaĢkanlığında da benzer bir durum söz konusudur. TÜDEMSAġ ta çok geniģ bir bilgisayar ağı, server merkezi, 350 ye yakın kullanıcı, network ağı, görüntü ve ses sistemleri bulunmakta; bu sistemler üzerinden satıģ, kalite, stok, satın alma, bakım onarım, üretim, maliyet, finans, insan kaynakları ve doküman yönetimi modülleri çalıģmaktadır. Buna karģılık Ģirkette 1 bilgisayar mühendisi bulunmaktadır. Bu da olası arıza ve müdahaleyi gerektiren bir durum olduğunda önemli aksaklıklara yol açabilmektedir. ġirkette bir yandan geniģ bir donanım ve yazılım ağı kurulurken, diğer yandan güçlü bir bilgi iģlem birimi oluģturulmaması önemli bir eksiklik olarak görülmektedir. Üretim maliyetlerinin düģürülmesi, verimliliğin artırılması, raylı sistemler teknolojisinde meydana gelen geliģmelerin yakından takip edilmesi ve bilgi teknolojilerinin geliģtirilmesi için; yeni teģkil edilen AraĢtırma ve GeliĢtirme, Üretim, 8

25 9 Planlama, Kontrol ve Bilgi ĠĢlem Dairesi BaĢkanlıkları ile ilgili yapılanma sürecinin, gerekli personel atamaları yapılmak suretiyle bir an evvel tamamlanması önerilir. C-Personel durumu: 1- Personel kadroları ve personele iliģkin iģlemler: ġirketin 2013 yılı personel durumu, program kadro ve geçen yıl verileriyle birlikte ayrıntılı olarak aģağıdaki çizelgede gösterilmiģtir. Tablo: 2- Personel tablosu ÇalıĢan personel ÇalıĢan personel Norm Program Personel Yıl Yıl Ortalama Kadro Kadro Ortalama Sonu Sonu KiĢi Sayı Sayı KiĢi KiĢi KiĢi A Memurlar 1- Genel Ġdare Hizmetleri Teknik hizmetler 3- Sağlık hizmetleri 4- Eğitim ve öğretim hizm. 5- Avukatlık hizmetleri 6- Yardımcı hizmetler Toplam ( A ) B SözleĢmeliler Sayılı KHK' ye göre çalıģanlar Sayılı Kanuna göre çalıģanlar 3- Diğer sözleģmeliler Toplam ( B ) C ĠĢçiler 1- Sürekli iģçiler Geçici iģçiler Toplam ( C ) Genel Toplam ( A + B +C ) Yüklenici iģçileri yılı program kadrosu ile ġirkette 79 u memur, 361 i sözleģmeli personel ve si daimi iģçi olmak üzere toplam personel çalıģtırılması öngörülmüģ; yıl içinde ortalama 1.259, yılsonu itibariyle de personel çalıģtırılmıģtır. Yıl sonu personel mevcudunun 52 si memur, 234 ü sözleģmeli personel ve 969 u daimi iģçi statüsündedir. Personelin servislere dağılımı Ek:2, memur ve sözleģmeli personelin hareketi Ek:3, iģçi personelin hareketi Ek:4 ve iģçilerin iģyerlerine dağılımı Ek:5 no.lu çizelgelerde gösterilmiģtir. 9

26 10 Sayıştay Bakanlar Kurulunun Kamu Ġktisadi TeĢebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarının 2013 yılına ait Genel Yatırım ve Finansman Programının Tespitine ĠliĢkin, Tarih, 2012/3840 sayılı Kararına bendine istinaden, 2012 yılında TÜDEMSAġ tan ayrılan personel sayısına göre tespit edilen 108 adet personelin istihdamı hususunda izin verilmesi talep edilmiģtir. Bu çerçevede, 105 adet sanatkar iģçinin ĠĢ Kurumu aracılığıyla alımı gerçekleģtirilmiģtir. KPSS aracılığıyla da 2 adet elektrik mühendisi, 1 adet mekatronik mühendisinin ataması yapılmıģtır. Ayrıca 1 adet müfettiģ yardımcısı 2014 yılında iģe baģlatılmıģtır. SözleĢmeli ve memur personelin yanı sıra, ġirkete uzun zamandır yeni iģçi personel alınamaması ve emeklilik, nakil, vefat vb. nedenlerle iģçi sayısının da yıldan yıla azaldığı; mevcut iģçi personelin yaģ ortalamasının yükseldiği ve önemli bir kısmının emeklilik konumunda bulunduğu, dolayısıyla iģçi personel ihtiyacının da söz konusu olduğu geçmiģ SayıĢtay raporlarında dile getirilmiģti. Bu bağlamda ġirket 2013 yılında 108 adet personel alımı gerçekleģtirirken, 2014 yılında da 82 adet sanatkar kaynakçı iģçi ile 27 adet teknik personel istihdamı için talepte bulunmuģ olduğu görülmüģtür. a) Memurlarla ilgili işlemler: Memurların, atama, nakil, ilerleme, disiplin ve emeklilik iģlemleri 657 sayılı Kanun ve 399 sayılı KHK ile söz konusu mevzuata istinaden yürürlüğe konulan Bakanlar Kurulu Kararları, TCDD ĠĢletmesi Genel Müdürlüğü ve Bağlı Ortaklıkları Görevde Yükselme Esaslarına Dair Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yürütülmektedir döneminde memur kadrolarına giriģ olmazken; 12 si emeklilik ve 1 istifa suretiyle 13 kiģilik çıkıģ meydana gelmiģ, böylece memur sayısı geçen yıla göre 13 azalmıģtır. b) Sözleşmelilerle ilgili işlemler: SözleĢmeli personelin atama, ilerleme ve nakil esasları, emeklilik ve diğer iģlemleri, 399 sayılı KHK, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve bütçe kanunları ile Bakanlar Kurulu ve YPK kararları çerçevesinde yürütülmektedir yılında sözleģmeli pozisyonlara açıktan atama yoluyla 4 kiģinin giriģi yapılırken; 15 i emeklilik, 2 si kurum içi nakil, 1 i istifa suretiyle 18 kiģinin çıkıģı yapılmıģ, dolayısıyla sözleģmeli personel sayısı önceki yıla göre 14 kiģi azalmıģtır. c) İşçilerle ilgili işlemler: ĠĢçilerle ilgili iģlemler; 4857 sayılı ĠĢ Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar, 2822 sayılı Toplu-ĠĢ SözleĢmesi, Grev ve Lokavt Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile bunların ek ve değiģiklikleri, yürürlükteki Toplu ĠĢ 10