7. Sınıf Üniteler. Öğrenme Alanı : Fiziksel Olaylar 5. Ünite : Işık Önerilen Süre : 16 ders saati

Transkript

1 Öğrenme Alanı : Fiziksel Olaylar 5. Ünite : Işık Önerilen Süre : 16 ders saati A. Genel Bakış Öğrenciler, 6. sınıf Fen ve Teknoloji dersinin ışık ile ilgili konularında, bu üniteye temel oluşturan, ışığın madde ile etkileşmesi sonucu gözlemlenebilecek olayları tanımışlar ve bu olaylardan yansıma olayı ile ilgili bilgi, beceri ve deneyim kazanmışlardı. Bu ünitede ise ışığın kırılması ve soğurulma olaylarının yanı sıra, ışığın ortama bağlı olarak değişen bir hızla yayıldığı ve bir enerji türü olduğu üzerinde durulacaktır. Bu ünitede hedeflenen kazanımlara ulaşmak için konular, günlük hayattan örneklerle ele alınacak, sınıf ortamında yapılabilecek gözlem ve deneylerle araştırma-incelemeye dayalı öğrenme stratejileriyle işlenecektir. Ünitenin içeriğini; maddelerin ışığı soğurması ve bunun sonucunda ısınması, maddelerin renkli görünmeleri, renk filtreleriyle beyaz ışığın renklendirilmesi, ışık enerjisi ve kullanım alanları, ışık demetinin bir ortamdan diğerine geçerken doğrultu değiştirerek kırılıyor görünmesi, ışık hızı, kırılma olayının sonuçları, göz aldanmaları, ışığı kıran optik araçlardan mercek ve prizmalar oluşturmaktadır. Bu seviyede ince ve kalın kenarlı merceklerde kırılan özel ışınların ve oluşan görüntülerin çizimine girilmeyecektir. Merceklerle ilgili etkinlikler, gözlem sonucu deneyim kazanmayı içermektedir. Bu ünitede öğrenciler çeşitli mercekleri bir araya getirerek basit dürbün, teleskop, mikroskop modelleri oluşturacaktır. Ancak bu optik araçlar için görüntü çizimi yapılmayacaktır. Ünite, öğrencinin yakın çevresinde gözlemlenebilen, basit araştırmalarla keşfedilebilen ve günlük hayatta sık karşılaşılabilen olayları kapsamaktadır. Öğretmenler, ünitede önerilen öğrenme etkinlikleri yapılırken, görme bozukluğu olan veya renkleri ayırt edemeyen öğrencilerinin durumlarını dikkate almalıdır. Bazı etkinlikler okul dışında yapılabilecek gözlemleri içerdiğinden, bazıları da karanlık ortam gerektirdiğinden zamanlama ve planlamaya dikkat edilmelidir. Ünitede verilen öğrenme, öğretim ve değerlendirme etkinlikleri öneri niteliğindedir. Öğretmenler fizikî şartları da dikkate alarak tüm öğrencilerin etkin katılımını sağlayacak uygun bir öğrenme ortamı hazırlamalıdır. B. Ünitenin Amacı Bu ünitede öğrencilerin ışığın madde ile etkileşmesi sonucu meydana gelebilecek olayları tanımaları, ışık ışınlarının bir ortamdan yoğunluğu farklı başka bir ortama geçerken doğrultu değiştirmelerini ve ışığı soğuran maddelerin ısındığını keşfetmeleri; böylece ışığın bir enerji türü olduğunu kavramaları, renklerin nasıl oluştuğunu fark etmeleri, mercekleri tanımaları ve günlük hayattaki kullanım alanlarını gözlemlemeleri hedeflenmektedir. C. Ünitenin Odağı Ünitede ışık için soğurulma ve kırılma kavramları etrafında, gözlem, karşılaştırmasınıflandırma, tahmin, çıkarım yapma, ölçme, verileri kaydetme, bilgi ve veri toplama, hipotez kurma, değişkenleri belirleme, değişkenleri değiştirme ve kontrol etme, sonuç çıkarma ve sunma 247

2 gibi bazı bilimsel süreç becerilerini geliştirmeye; teknolojik ürünlerin zaman içerisinde gelişip değişerek çevreyi, toplumu ve insan hayatını etkilediği düşüncesini yerleştirmeye odaklanılmıştır. Ç. Önerilen Konu Başlıkları Işığın Soğurulması Işık Bir Enerji Türüdür Cisimler Nasıl Renkli Görünür? Işık Nasıl Kırılıyor? Işığın Kırılmasının Sonuçları Mercekler ve Kullanım Alanları 248

3 D. Ünitenin Kavram Haritası BU KAVRAM HARĐTASI SADECE ÖĞRETME Đ BĐLGĐLE DĐRMEK VE Ü ĐTE ĐÇĐ DEKĐ KAVRAMLARI BĐR BÜTÜ HALĐ DE GÖSTERMEK AMACIYLA VERĐLMĐŞTĐR. BU KAVRAMLAR KULLA ILARAK FARKLI KAVRAM HARĐTALARI DA OLUŞTURULABĐLĐR. 249

4 E. Ünite Kazanımları ve Etkinlikler IŞIK ÖĞRE ME ALA I: FĐZĐKSEL OLAYLAR 5. Ü ĐTE: IŞIK Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR Işık Hakkında e Öğrenmiştik? 1. Işığın soğurulması ile ilgili olarak Öğrenciler 4, ve 6. sınıflardaki Işık ve Ses ünitesinde öğrenciler; 5. sınıfın Işık ve Ses ünitesinde ışığın öğrendiklerini, Işık nasıl yayılıyor?, Işığın yayılması nasıl 1.1. Işığın madde ile etkileşimi sonucunda yayılması ve ışığın maddeyle karşılaşması gösterilir?, Işık madde ile etkileştiğinde neler olabilir? soğurulabileceğini fark eder. ile ilgili öğrenilenler hatırlatılmalıdır. sorularına cevaplar arayarak tekrar eder Işıkla etkileşen maddelerin ısındığını gözlemler. Işık, Maddeleri Isıtabilir mi? Işığı soğuran maddelerin Öğrenciler güneşli bir havada okul bahçesinde veya sınıfın güneş 1.3. Yaptığı gözlemlere dayanarak ısınması, 5.sınıf Madde ve Değişim alan bir penceresinin önünde iki özdeş cisimden (bozuk para, bir maddelerin ışığı soğurduğu çıkarımını öğrenme alanı Maddenin Değişimi ve yapar (BSB-8). bardak su, bir parça kumaş, vb.) birini gölgede, diğerini ise güneş Tanınması ünitesindeki ısı- sıcaklık 1.4. Koyu renkli cisimlerin ışığı, açık ışığında eşit sürelerde bırakırlar. Cisimlerin sıcaklıklarını deneyden konusu ile ilişkilendirilmelidir. renkli cisimlere göre daha çok önce ve sonra ölçerek/dokunarak karşılaştırırlar. Cisimlerin sıcaklıklarındaki farklılığın nedenlerini araştırırlar. Gözlemleri soğurduğunu keşfeder (BSB-2, 6). Hangisi Işığı En Çok Soğurur? sonucunda, güneş ışığında kalan bu cisimlerin ışığı soğurdukları 1.5. Teknolojik tasarım döngüsünü çıkarımını yaparlar. Yaz aylarında, gölgedeki yerlerin neden daha Hipotezi Test Edelim kullanarak ışığı soğuran maddelerin ısınmasıyla ilgili projeler üretir serin olduğunu (ışığın bir enerji türü olduğu bilgisini de Güneş Ocağı (FTTÇ-9). hatırlayarak) bu deneyle ilişkilendirirler (1.1, 1.2; 1.3). Zürefanın Düşkünü Beyaz Giyer Kış Günü! Öğrenciler, koyu ve açık renkli cisimlerin ışığı nasıl soğurduklarını araştırmak için Daha koyu renkli cisimler ışığı daha iyi soğurur. benzeri bir hipotez kurar. Sonra kurdukları hipotezi test etmek için deney tasarlar. Örneğin; öğrenciler aynı malzemeden yapılmış, dokumaları ve büyüklükleri aynı, renklerinin tonları (koyulukları) farklı kumaş parçalarını eşit sürelerde güneş ışığında bırakıp ısınmalarını kontrol ederler. Kumaş parçalarının ısınmalarındaki farklılıkları, ışığın soğurulmasıyla ilişkilendirirler. Koyu renkli cisimlerin açık renk cisimlere göre ışığı daha iyi soğurduğu çıkarımını yaparlar. Mevsimlik kıyafetlerdeki renk seçimlerinin önemini öğrendiklerinin ışığında tartışırlar (1.4). Bedavaya Isınalım! Öğrenciler, binaların ısıtılmasında, yemek pişirmede vb. alanlarda maddelerin ışığı soğurması sonucunda ısınması prensibini kullanan teknolojiler tasarlar ve üretirler (1.5). : Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.) 250

5 IŞIK ÖĞRE ME ALA I: FĐZĐKSEL OLAYLAR 5. Ü ĐTE: IŞIK Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR Işık Bir Enerji Türüdür 1.6. Işığın bir enerji türü olduğunu ifade Öğretmen sınıfa bir ışık değirmeni (radyometre) getirir. Araç eder (TD-3). sınıfın güneş ışığı alan bir yerine konulur. Işığın etkisiyle 1.7. Işık enerjisinin başka bir enerjiye yaprakların dönmesi gözlemlenir. Işık enerjisinin hareket enerjisine dönüşebileceğini ifade eder (TD-1, 2). dönüştüğü gözlemlenir. Öğrenciler, güneş enerjisinin günlük uygulamaları üzerinde konuşarak ışıkta bırakılan cisimlerin 1.8. Güneş enerjisinden yararlanma ısındıklarından hareketle ışığın bir enerji türü olduğu çıkarımını yollarına örnekler verir (FTTÇ- 28). yaparlar (1,6; 1,7). Küçük Bilim Đnsanı Araştırıyor: Güneş Enerjisi Öğrenciler, internet, kütüphaneler, ilgili kurum ve kuruşlardan güneş enerjisinin önemini, etkilerini, kullanım alanlarını, avantaj ve dezavantajlarını araştırır. Bilgisayar kullanarak araştırma sonuçlarını raporlaştırır ve sunarlar (1.8). 2. Cisimlerin renkli görünmesiyle ilgili olarak öğrenciler; 2.1. Beyaz ışığın tüm renkleri içerdiğini fark eder (BSB-1) Đnsan gözünün fark edemeyeceği ışınların da olduğunu ifade eder Cisimlerin siyah, beyaz veya renkli görünmelerini, ışığın yansıması ve soğurulmasıyla açıklar (BSB-8) Cisimlerin beyaz ışıkta ve renkli ışıklarda neden farklı renklerde göründüklerini açıklar (BSB-25). Beyaz Işık Aslında Beyaz Değil! Öğrenciler, renk çarkı kullanarak çeşitli renklerin birleşerek beyaz rengi oluşturduklarını gözlemler. Bu gözlemleri sonucunda beyaz ışığın tüm renkleri içerdiği sonucunu çıkarırlar (2.1). Göremediğimiz Işık Türleri de Var Öğretmen, çeşitli ders materyalleri (resim, poster vb.) kullanarak ayrıntıya girmeden çeşitli ışık türlerini gösteren bir model üzerinde, mor ötesi ışık, kızıl ötesi ışık, görünür ışık ve X-ışınlarını tanıtır. Đnsan gözünün, bu geniş spektrumda oldukça dar bir aralık olan görünür bölgeyi fark edebildiği vurgulanır (2.2). Domatesler Çarşıda Kırmızı, Evde Yeşil! Öğrenciler, çeşitli renklerdeki cisimlerin farklı renkli ışık demetleriyle aydınlatıldıklarında, beyaz ışıkta göründüğünden farklı bir renkte göründüğünü gözlemler. Bu olaya günlük hayattan örnek verirler (2.4)??? 2.1 Bazı öğrenciler ışığın tüm renkleri birleştirildiğinde siyah renk elde edileceğini düşünebilir. 2.2 Renk-dalga boyu ilişkisi, ışığın dalga karakteri bu ünitenin kapsamı dışındadır. Işınların dalga boylarından söz edilmeyecektir. [!] sınıfın Işık ve Ses ünitesinde ışın kavramı, ışığın izlediği yolu çizimle göstermede kullanılan geometrik şeklin adı, burada ise ışık türü olarak kullanılmıştır. [!] 2.2 Dalga boyu kavramına girilmeden, mor ötesi ışık, kızıl ötesi ışık, X-ışını gibi ışın türlerinin bilim ve teknolojideki kullanım alanlarından söz edilmelidir. Gizemli Kutular : Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir. 251

6 IŞIK ÖĞRE ME ALA I: FĐZĐKSEL OLAYLAR 5. Ü ĐTE: IŞIK Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR 2.5. Gökyüzünün renkli görünmesini Kamuflaj Projesi ışığın atmosferde soğurulması ve Öğrenciler, Cisimleri görerek birbirinden nasıl ayırt ederiz? saçılması ile açıklar. sorusuna ışığın yansımasıyla ilgili öğrendiklerinden yola çıkarak cevap arar. Çeşitli fonlarda farklı cisimleri görüp göremeyeceğimizi araştırırlar. Doğada düşmanlarından korunmak için kamufle olabilen canlılara örnekler bularak Görünmez bir cisim nasıl olmalı?, Kamuflaj ile bir cismi nasıl gizleyebiliriz? sorularına cevap ararlar. Proje ve fikir üreterek sınıfça tartışırlar. Yaratıcı düşünce ürünü olan orijinal fikirler sınıfta tartışırlar (2.3). Gökyüzü eden Renkli? Renkli Engel Öğrenciler, saydam bir cam kavanoza bir miktar su doldurur ve birkaç damla süt ekleyerek suyu bulandırırlar. Daha sonra bir el fenerini Bukalemun kavanoza tutarak geçen ışığı gözlemlerler. Öğretmen, bu deneyle ilişkili olarak Gökyüzünün rengi neden mavidir?, Gün batımında gökyüzündeki kızıllığın sebebi nedir?, Denizler neden mavi görünür? sorularını yöneltir. Öğrenciler; ışığın atmosferde soğurulması ve saçılmasını; beyaz ışığın sütlü sudaki davranışıyla ilişkilendirerek bu sorulara cevap ararlar (2.5). 3. Işığın saydam bir ortamdan başka bir saydam ortama geçmesi ile ilgili olarak öğrenciler; 3.1. Işığın belirli bir yayılma hızının olduğunu ifade eder Işığın hızının saydam bir ortamdan başka bir saydam ortama geçerken değiştiğini ifade eder Işığın saydam bir ortamdan başka bir saydam ortama geçerken doğrultu değiştirdiğini keşfeder (BSB-2, 11,17, 23, 26). Işığın Hızı Var Öğrenciler ışığın farklı ortamlardaki hızlarını çeşitli kaynaklardan araştırır ve sonuçlarını bir tabloya kaydederler. Daha sonra tablodaki verileri yorumlayarak ışığın farklı ortamlardaki hızının farklı olduğu ve ışığın boşluktaki hızının doğadaki en yüksek hız olduğu sonucuna ulaşırlar (3.1;3.2). Işık asıl Kırılıyor? Öğrenciler, karartılmış bir ortamda, bir el fenerinin veya bir ışık kaynağının önüne, üzerine tek bir kesik açılmış bir karton yerleştirerek ince bir ışık demeti elde eder (bu deney için oyuncak lazer de kullanılabilir.). Bu ışık demetini, masa üzerine yatay olarak yerleştirdikleri kare veya dikdörtgen şeklindeki pencere camının üzerine -masayı teğet geçecek şekilde- gönderir. Işığın havadan cama ve camdan havaya geçerken izlediği yolu gözlemler.??? 2.5 Bazı öğrenciler gökyüzünün mavi görünmesinin, denizlerin mavi olmasından kaynaklandığını düşünebilir. Işığın madde ile etkileşimiyle ilgili 5 ve 6. sınıfta öğrenilenler hatırlatılmalıdır.??? 3.1 Bazı öğrenciler ışığın hızının asla değişmeyeceğini düşünebilir. [!] Öğrenciler oyuncak lazerin kesinlikle göze tutulmaması konusunda uyarılmalıdır. [!] 3.2 Yüzeyin ormalinin; ortam değiştiren ışınların gelme ve kırılma açılarını ölçmede referans alınan, ortamları ayıran, sınıra dik, sanal bir doğru parçası olduğu belirtilmeli ve çiziminde öğrencilere yardım edilmelidir. : Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.) 252

7 IŞIK ÖĞRE ME ALA I: FĐZĐKSEL OLAYLAR 5. Ü ĐTE: IŞIK Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR Öğrenciler, cam yüzeyinden yansıyan ışığa dikkat ederek bu 3.4. Işık demetlerinin az kırıcı (az yoğun) deneyde ışığın hem yansıdığı hem de kırıldığını keşfederler. Aynı saydam bir ortamdan çok kırıcı (çok deneyi uygun şekildeki saydam bir kaba konulmuş su ile yoğun) saydam bir ortama geçerken tekrarlayarak ışık demetlerinin doğrultularındaki değişimlerini normale yaklaştığı, çok kırıcı (çok gözlemler. Gözlem sonuçlarını basit ışın çizimleriyle gösterir. Işık yoğun) saydam bir ortamdan az kırıcı demetlerinin az yoğun saydam bir ortamdan çok yoğun saydam bir (az yoğun) saydam bir ortama ortama geçerken normale yaklaştığını, çok yoğun saydam bir Kıran Ortamı Tahmin Et geçerken ise normalden uzaklaştığı ortamdan az yoğun saydam bir ortama geçerken ise normalden sonucunu çıkarır (BSB-31). 3.4 Snell Yasası verilmeyecektir. uzaklaştığını geneller (3.3, 3.4, 3.5) Işığın hem kırıldığı hem de yansıdığı Işık Hangi Ortamdan Gelmiş? durumlara örnekler verir (BSB-2; TD- Öğrenciler,bir ışık kaynağı ve yoğunlukları farklı saydam cisimler 1). (cam, mika, su dolu bir kap vb.) kullanarak bir ortamdan diğerine geçtiğinde doğrultu değiştiren ışık ışınlarını gözlemler. Gözlem 3.6. Çeşitli ortamlarda kırılma olayını sonuçlarına dayanarak kullandıkları saydam cisimlerin açıklamak için basit ışın diyagramları yoğunlukları hakkında tahmin ve karşılaştırma yaparlar (3.6, 3.7). çizer (BSB-28). Gözlerimiz Yanılıyor mu? 3.7. Đki ortam arasında doğrultu değiştiren Öğrenciler, bir kalemi içi su dolu cam bardağa daldırır ve kalemin ışık demetlerini gözlemleyerek nasıl göründüğünü gözlemler. Kalemin kırılmış gibi görünmesinin [!] 3.8 Sınır açısından bağıntı verilmeden söz ortamların yoğunluklarını karşılaştırır sebeplerini araştırır. Daha sonra bozuk parayı saydam olmayan bir edilmelidir. (BSB-6, 8). fincanın içine koyar, sonra gözlemci görevini üstlenen bir öğrenci fincanın kenarına yakın bir doğrultudan, fincanın içindeki parayı 3.8. Işığın her zaman çok kırıcı (çok [!]3.8 Genellikle yoğun maddelerin daha görmeye çalışır. Bakış açısını değiştirerek parayı tam göremediği yoğun) ortamdan az kırıcı (az yoğun) kırıcı oldukları belirtilir. bir konumda sabit durarak bekler. Hazır olduğunda başka bir ortama geçemediğini deneyerek öğrenci, fincanın ve paranın yerini değiştirmeden, fincana su keşfeder (BSB-8, 9,30,31). doldurmaya başlar. Gözlemci, bakış doğrultusunu sabit tutarak parayı gözlemler. Parayı görebilme durumu öğretmen rehberliğinde tartışılır. Öğrenciler bu deneyle ilişkili örnekler (bir su birikintisi veya havuz göründüğünden daha derin olabilir vb.) bulur. Bulunan örnekleri ve yapılan deneyleri ışığın kırılmasıyla ilişkilendirerek tartışır. Işığın kırılmasıyla ilgili diğer bir olay olan serap olayının nedenlerini araştırırlar (3.8). : Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.) 253

8 ÖĞRE ME ALA I: FĐZĐKSEL OLAYLAR 5. Ü ĐTE: IŞIK Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR IŞIK 3.9. Işığın kırılmasıyla açıklanabilecek olaylara örnekler verir (BSB-2; TD-1) Işığın prizmada kırılarak renklere ayrılabileceğini keşfeder (BSB-2, 17, 25). 4. Merceklerle ilgili olarak öğrenciler; 4.1. Işığın ince ve kalın kenarlı merceklerde nasıl kırıldığını keşfeder (BSB-2, 11, 17) Paralel ışık demetleri ile ince ve kalın kenarlı merceklerin odak noktalarını bulur (BSB-1) Merceklerin kullanım alanlarına örnekler verir (BSB-1; TD-2). Gökkuşağı Yapalım Öğrenciler, bir cam prizma üzerine ışık demeti düşürerek beyaz ışığın prizmada renklerine ayrıldığını gözlemler. Oluşan renk tayfını inceleyerek hangi renklerin hangi sırada bulunduğunu belirler. Doğada gökkuşağının hangi şartlar altında nasıl oluştuğunu araştırırlar. Bulgularını bu deneyle ilişkilendirerek tartışırlar (3.10). Mercekler Işığı asıl Kırıyor? Öğrenciler, sınıfa getirdikleri ince ve kalın kenarlı mercekleri kullanarak paralel ışık demetinin merceklerde nasıl kırıldığını gözlemler. Bunun için öncelikle bir el fenerinin veya ışık kaynağının önüne, üzerine paralel kesikler açılmış bir karton veya saydam olmayan bir tarak yerleştirerek birbirine paralel ışık demetleri elde ederler. Paralel ışık demetlerini masa yüzeyini teğet geçecek şekilde, merceğin üzerine gönderirler (Bu deney için mercek kesitlerinin kullanılması daha iyi sonuçlar verecektir.). Öğrenciler çeşitli mercekler için paralel ışık demetinin doğrultu değişimini gözlemler. Öğretmen odak noktası hakkında bilgi verir. Öğrenciler, merceklerin ışığı topladığı veya dağıttığı durumları inceleyerek odak noktalarını bulurlar (4.1, 4.2). Mercekler Her Yerde! Öğrenciler; gözlük, büyüteç, mikroskop, teleskop, dürbün vb. optik araçlarda kullanılan mercek türlerini araştırırlar. Hangi tür merceğin nerelerde kullanıldığına örnekler verirler. Öğrenciler merceklerin hayatımızdaki yeri ve kullanım alanlarını kütüphane, internet, yetkili kurum/kişi vb. bilgi kaynaklarından araştırırlar. Bilgisayar kullanarak bir poster sunusu hazırlayıp bulgularını sınıfa sunarlar. Gözün yapısında da bir mercek olduğunu, bazı göz kusurlarının gözlük kullanımıyla nasıl giderildiğini araştırırlar (4.3). [!]3.9 Tam yansıma olayı ve fiber optik kabloların çalışma prensibinden söz edilebilir. [!] 3.10 Renk tayfında yediden çok daha fazla renk vardır. [!] 4.1 Đnce ve kalın kenarlı merceklerin çeşitli şekiller olabileceği vurgulanmalıdır. 4.1 Đnce ve kalın kenarlı merceklerde, cismin bulunduğu çeşitli uzaklıklar için görüntünün bulunacağı yer ve büyüklüğü ile ilgili bağıntılar verilmeyecektir. 4.1; 4.5 Görüntü çizimleri ve merceklerle ilgili geometrik optik konuları üst sınıflarda ele alınacaktır sınıf Canlılar ve Hayat öğrenme alanı, Vücudumuzdaki Sistemler ünitesinin gözün yapısı konusu ile ilişkilendirilir. Işığı Kim Kırıyor? Zafer Đçin Teknoloji : Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.) 254

9 ÖĞRE ME ALA I: FĐZĐKSEL OLAYLAR 5. Ü ĐTE: IŞIK Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR IŞIK 4.4. Ormanlık alanlara bırakılan cam atıkların güneşli havalarda yangın riski oluşturabileceğini fark eder (FTTÇ-22, 23, 26, 27, 29, 33; TD-5) Mercekler kullanarak gözlem araçları tasarlar (BSB-1, 3, 11, 17; FTTÇ-8, 9, 17) Işığın yansıması ve kırılması olaylarının benzerlik ve farklılıklarını karşılaştırır (BSB-1, 5).. Merceklerle eler Yapabiliriz? Öğrenciler, öğretmen gözetiminde, güneşli bir havada bahçede veya sınıfta ince kenarlı mercek kullanarak gazete kağıdı yakmaya çalışır. Merceğin kâğıt üzerinde topladığı güneş ışığının kağıdın tutuşmasına sebep olduğunu gözlemleyerek, deneyi cam şişe ile tekrarlarlar. Öğrenciler, ormanlık alanlara bırakılan cam atıkların ince kenarlı mercek görevi görerek yangın riski oluşturabileceğini fark ederler (4.4). Đki Mercekli Sistemler Öğrenciler, iki ince kenarlı merceği uygun uzaklıklarda bir araya getirerek cisimlere bakarlar. Mercekler arasındaki uzaklığı değiştirerek net bir görüntü elde etmeye çalışırlar. Oluşturdukları sistemin hangi amaçla kullanılabileceğini tartışırlar. Aynı deneyi bir ince, bir kalın kenarlı mercek kullanarak denerler. Basit dürbün, teleskop ve mikroskop geliştirirler (4.5). Işık Bazen Yansıyor, Bazen Kırılıyor, Bazen hem Yansıyor hem de Kırılıyor Öğrenciler, ışığın yansımasıyla ve/veya ışığın kırılmasıyla açıklanan olayları araştırırlar. Olaylar arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları gösteren bir poster hazırlar ve sunarlar (4.6). [!] 4.5 Öğrenciler; çıplak gözle, merceklerle veya mercek sistemleriyle kesinlikle Güneş e bakmamaları konusunda uyarılmalıdır. Mercek Çeşitleri Teleskop : Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.) 255

10 F. Önerilen Öğretim ve Değerlendirme Etkinlikleri Etkinlik umarası : 1 Đlgili Olduğu Kazanımlar : 1.4 : Hangisi Işığı En Çok Soğurur? Araştırma Problemi: Koyu renkli cisimler mi yoksa açık renkli cisimler mi ışığı daha iyi soğurur? Değişkenler:... Değiştirilecek Değişken:... Değişime Cevap Verecek Değişken:... Sabit Tutulacak Değişkenler:... Denenecek Tahmin:... Deneyi asıl Yapacağım? Kullanılacak Malzemeler:

11 Etkinlik umarası : 2 Đlgili Olduğu Kazanımlar : 1.4 : Hipotezi Test Edelim Burak Koyu renkli cisimler ışığı, açık renkli cisimlere göre daha iyi soğurur. hipotezini test etmek için bir deney düzeneği kuracaktır. Bunun için en uygun deney düzeneği aşağıdakilerden hangisidir? Cevabınızın nedenini açıklayınız. Ç. 257

12 Etkinlik umarası : 3 Đlgili Olduğu Kazanımlar : 1.5 : Güneş Ocağı Uygun malzemeler kullanarak resimdeki gibi bir güneş ocağı yapınız. Ocağı kullanarak bir yiyeceği pişiriniz. Yansıtıcı yüzey Cam levha Isı izolasyonu Pişirilecek yiyecek 258

13 Etkinlik umarası : 4 Đlgili Olduğu Kazanımlar : 2.5 : Renkli Engel Aşağıda, beyaz ışıkla aydınlatılan bir yüzeye gelen ve yüzeyden yansıyan ışınları temsil eden bir çizim görülmektedir. Çizimde görülen fiziksel olayları yorumlayınız ve yüzeyin rengini tahmin ediniz. T: Turuncu S: Sarı Y: Yeşil M: Mavi L: Lâcivert Etkinlik umarası : 5 Đlgili olduğu Kazanımlar : 2.6 : Bukalemun Çeşitli renklerde renk filtreleri kullanarak renkli ışık demetleri elde ediniz. Çeşitli renklerdeki cisimlerin renkli ışıklar altında nasıl göründüklerini gözlemleyiniz ve aşağıdaki tabloyu doldurunuz. Kullanılan ışığın rengi Beyaz Kırmızı Sarı Yeşil Mavi Aydınlatılan cismin rengi Beyaz Kırmızı Sarı Yeşil Mavi 259

14 Etkinlik umarası : 6 : Kıran Ortamı Tahmin Et Đlgili Olduğu Kazanımlar : 3.7 Aşağıdaki şekilde I. ortamdan II. ortama geçen ışık ışınları görülmektedir. Buna göre iki ortamın yoğunluklarını karşılaştırınız. I. Ortam II. Ortam 260

15 Etkinlik umarası : 7 Đlgili Olduğu Kazanımlar : 4.1 : Işığı Kim Kırıyor? Bilinmeyen bir optik araç üzerine ışık demetleri gönderilmiş ve aşağıdaki gibi kırıldıkları gözlemlenmiştir. Gelen ve kırılan ışınları gözlemleyerek her kutudaki optik araçı tahmin ediniz. Tahminlerinizi kutulara çizerek gösteriniz. A) Gelen ışın Kırılan ışın B) C) 261

16 Etkinlik umarası : 8 : Mercek Çeşitleri Đlgili olduğu Kazanımlar : 4.1 Aşağıdaki mercekleri ince ve kalın kenarlı mercekler olarak gruplandırınız. A B C Ç D E Etkinlik umarası : 10 Đlgili Olduğu Kazanımlar : 4.5 : Teleskop Đki adet ince kenarlı mercek, 2 adet karton rulo, yapıştırıcı ve makas kullanarak bir teleskop modeli yapınız. 262

17 Etkinlik umarası : 10 : Zafer Đçin Teknoloji Đlgili olduğu Kazanımlar : 4.3 Yukarıdaki fotoğraflarda, yüce önder Atatürk, savaşlarda ordumuzu yönetirken görülmektedir. Fotoğrafları dikkatle inceleyerek fotoğraflardaki optik araçları bulunuz. 263