Solunum yolları Solunum yolları

Transkript

1 Solunum yolları Üst solunum yolları; nasus (burun), pars nasalis pharyngis (burun yutağı) ve larynx (gırtlak) şeklinde, Alt solunum yolları; trachea (soluk borusu), bronşlar (büyük hava yolları), akciğerler ve bronşiyaller (küçük hava yolları) şeklinde sıralanır. Solunum yolları 1

2 2 Nasus burun; üst solunum yollarının bir organıdır, içinde taşıdığı özel mukoza sayesinde koku organı olarak da fonksiyon görür. Dış burun ve burun boşluğundan oluşur. Nasus (burun)

3 Nasopharynx; pars nasalis pharyngis (burun yutağı) 3

4 4 Larynx (gırtlak)

5 Cartilagines laryngis (gırtlak kıkırdakları) 5

6 6 Cavitas laryngis (gırtlak boşluğu)

7 Trachea (soluk borusu); kıkırdak ve fibromüsküler membrandan oluşan, iç kısmı mukoza ile kaplı bir tüptür. Mediastinum superius tadır trakea halkalarının önünde isthmus glandula thyroidea vardır. Trakeotomi ya da trakeostomi de yetişkinlerde; arcus venosus jugularis, vena thyroidea inferior ve varsa arteria thyroidea ima, çocuklarda; thymus ve vena brachiocephalica sinistra yaralanma riski taşır. Trachea nın pars cervicalis ve pars thoracica olmak üzere iki bölümü vardır. Trachea; cartilagines tracheales, membrana elastica tracheae, kas lifleri, tunica mucosa ve glandula tracheales denilen yapılardan oluşur. Cartilagines tracheales; at nalı şeklinde ve hiyalin kıkırdak yapısında adet halkadır. Bu kıkırdak halkalar, yere paralel ve aralarında ince bir aralık kalacak şekilde üst üste dizilidir. Kıkırdak halkalar birbirlerine ligamentum anulare (ligamentum tracheale) denilen ligamentlerle bağlanır. Kıkırdakların arkaya bakan uçları arasındaki bölüm, paries membranaceus denilen yumuşak doku ile kapatılır. Özellik gösteren trakea halkaları, birincisi ve sonuncusudur. Birinci halka en büyük olanıdır ve genellikle bir ucu iki çatallıdır. Yukarıda cartilago cricoidea nın alt kenarına ligamentum cricotracheale denilen bağla tutunur. Sonuncu halkanın ön kısmının orta bölümü, aşağı ve arkaya doğru bir çengel şeklinde uzamıştır. T4 gövdesi alt kenarı seviyesinde iki ana bronkusa (bronchus principalis dexter ve bronchus principalis sinister) ayrılır. Membrana elastica tracheae, trachea nın kıkırdaklarını saran elastik bağ dokusudur. Bu yapının iki tabakası vardır. Bu tabakalardan kalın olanı kıkırdakların dış yüzlerini, ince olanı ise iç yüzlerini döşer. Kıkırdağın eksik olduğu arka bölümde de tamamlayıcı olarak tek tabaka şeklinde elastik bir duvar vardır. Buna paries membranaceus denir. Paries membranaceus da düz kas lifleri bulunur. Musculus trachealis denilen bu kasın lifleri, longitudinal ve transvers olarak iki yönde uzanır. Longitudinal olanları yüzeyeldir ve seyrek lifler şeklindedir. Derinde bulunan transvers lifler ise daha sıktır ve kıkırdak halkaların iki uçları arasında uzanır. Tunica mucosa; yukarıda larinksin, aşağıda ise bronkusların mukozası ile devam eder. 7

8 8 Trachea (soluk borusu)

9 Bifurcatio trachea; soluk borusunun iki ana bronkusa ayrım yerindeki çatallanmadır. Mediastinum medium dadır. Derin inspiryumda T6 seviyesine iner. Carina trachea denilen çıkıntı, bifurcatio trachea nın iç yüzünde sonuncu trakea halkasındadır. Bu çıkıntı biraz sol tarafa doğrudur. Bu nedenle bronchus principalis dexter, trachea nın devamı gibidir ve erişkinlerde trachea ya kaçan yabancı cisimler genellikle sağ akciğere geçer. On beş yaşın altındakilerde buradaki yönelim simetrik olarak bulunmuştur. Bu bulgu, çocuklarda trachea ya kaçan yabancı cisimlerin sağ ve sol akciğere yaklaşık olarak eşit sıklıkta geçmesini izah eder. Sağ ana bronş (bronchus principalis dexter); sol ana bronşa göre daha geniş, daha kısa ve daha dik seyirlidir. Sağ akciğer üç loblu olduğundan üç tane lobar bronşa (bronchus lobaris superior, medius ve inferior) ayrılır. Sol ana bronş (bronchus principalis sinister); sağ ana bronşa göre daha dar, daha uzun ve daha horizontal seyirlidir. Sol akciğer iki loblu olduğu için iki tane lobar bronşa (bronchus lobaris superior ve inferior) ayrılır. Bronchus principalis dexter de 6-8, broc-hus principalis sinister de de 9-12 adet kıkırdak halka bulunur. Bunlar, trachea nın kıkırdaklarından daha kısa ve daha dardır. Kısa bir mesafe at nalı şeklinde olan kıkırdak yapı, daha sonra düzensiz şekilli ve daha seyrek bir yapı gösterir. Akciğer içi bronkuslarda, kıkırdak tabakaları gittikçe bronkusların daha az bir kısmını oluşturur ve bronşiyollerin başlangıcında kaybolur. Bronchus lobaris ler, bronchus segmentalis lere ayrılır. Sağ akciğerin; bronchus lobaris superior u; 3, bronchus lobaris medius u; 2 ve bronchus lobaris inferior u; 5 tane segmental bronşa ayrılır. Sol akciğerin; bronchus lobaris superior u; 4, bronchus lobaris inferior u; 5 (ya da 4) tane segmental bronşa ayrılır. Buna göre sağ akciğerde dağılan 10, sol akciğerde dağılan 9 ya da 8 tane segmental bronş vardır. 9

10 10 Bronchi (bronşlar, büyük hava yolları) Pulmones (akciğerler) Akciğerler göğüs boşluğu içinde, diaphragma dan clavicula nın (köprücük kemiği) biraz üzerine kadar uzanır. Göğüs boşluğunda her iki tarafta pleural kese içerisinde yerleşmiştir. Ortada mediastinum da yer alan, içinde kalbin de bulunduğu yapılarla birbirinden ayrılırlar. Bronşiyal ağaç ve akciğer alveolleri dahil olmak üzere ana bronş ve distalinde bulunan solunum sisteminin tüm yapıları akciğerlerin içinde yer alır. Her akciğer göğüs boşluğunun şekline uyacak şekilde dört yüzeye sahiptir. Akciğerin mediastinal yüzeyi hafif iç bükeydir. Ayrıca akciğerin bu yüzünde pulmoner damarlar, sinirler ve bronşların geçtiği hilum pulmonis denilen dikey bir yarık bulunur. Diaphragma nın dış-bükey kubbesi üzerine uygun olarak basis pulmonis olarak adlandırılan akciğerin alt yüzeyi konkavdır. Akciğerin apex pulmonis denilen üst yüzeyi, clavicula nın seviyesinin üzerinde uzanır. Facies costalis, akciğerlerin en geniş yüzüdür ve kaburgaların iç yüzü ile temastadır. Sağ ve sol akciğerler temelde benzer olmakla birlikte, aynı değillerdir. Sol akciğer sağa göre biraz daha küçüktür ve kalp ile uyumlu olarak iç yüzü üzerinde kalbin oluşturduğu bir çukurluk (impressio cardiaca) bu-

11 lunur. Akciğerin her bir lobu pulmoner alveolleri içeren çok sayıda küçük lobüllere ayrılmıştır. Bir bronkopulmoner segment tepesi hilum pulmonis e doğru yönelmiş tabanı ise akciğer dış yüzüne doğru olan bir piramit şeklindedir ve visceral pleura nın uzantısı olan bağ dokusu ile sarılmıştır. Her segmental bronşun yanında akciğer segmentine gelen bir arter dalı ve sinirler vardır. Eğer bir segmental bronşta hastalık ortaya çıkarsa cerrahi olarak izole edilebilir. Her bir akciğer 10 bronşiyal segment içerir Sağ akciğer; iki fissür (fissura obliqua ve fissura horizontalis) ile üç loba ayrılır; lobus superior, lobus medius ve lobus inferior. Fissura obliqua; lobus superior ve lobus medius u lobus inferior dan, fissura horizontalis ise lobus medius u lobus superior dan ayırır. Sol akciğer; tek fissür (fissura obliqua) ile iki loba ayrılır; lobus superior ve lobus inferior. Fissura obliqua; lobus superior u lobus inferior dan ayırır. Pulmo dexter (sağ akciğer) 11

12 12 Pulmo sinister (sol akciğer) Fissura horizontalis (sağ akciğerdeki horizontal yarık)

13 13 Fissura obliqua (sol akciğerdeki oblik yarık) Segmenti pulmones (akciğer segmentleri)

14 14 Bronchioli (bronşiyaller, küçük hava yolları) Bronchioli 2

15 Lobulus pulmonis (akciğer lobçuğu); bronchiolus respiratorius, ductus alveolaris, saccus alveolaris ve alveolus pulmonis ten oluşur. Acinus (asinüs) da denir. Gaz alış-verişi asinüs ü oluşturan yapılarda olur. Lobulus pulmonis (akciğer lobçuğu) 15

16 16 Alveoli pulmonis (akciğer alveolleri)