Varyos Yay. San ve Tic. Ltd. Şti. Adına İmtiyaz Sahibi: Özgür Tektaş Sorumlu Yazıişleri Müdürü: Özgür Tektaş Yayın Türü: Yaygın Süreli Yönetim Yeri:

Transkript

1 29 Şubat-Mart 2008 Varyos Yay. San ve Tic. Ltd. Şti. Adına İmtiyaz Sahibi: Özgür Tektaş Sorumlu Yazıişleri Müdürü: Özgür Tektaş Yayın Türü: Yaygın Süreli Yönetim Yeri: Çakırağa Mah. Çakırağa Camii Sok. Birlik Apt. No: 16/10 Aksaray - İstanbul Tel: (0212) Faks: (0212) varyos@ttnet.net.tr Hesap No: Varyos Yay. San ve Tic. Ltd. Şti. Yapı Kredi Sirkeci Şubesi Teknik Hazırlık: Etkin Ajans Tel: (0212) Baskı: Can Matbaacılık / Ocak 2005 Tel: (0212) Dağıtım: BİRYAY

2 Abonelik Kampanyasına çağrı Güncel: Söz İşçinin Sermayenin Çürüme Halleri -Ferat Deniz de pırıltılar Coğrafyamızda devrimcikomünist kadınlar -Aynur Özgür- Futbolun ölümü ve kurtuluşu -Bedrettin Kılıç- Dünyanın çatısında devrim ilerliyor Babek İsyanı Ulusal sorun ve Yürüyüş Dergisinin ekononizmi İnceltilmiş Sosyal Şovenizmin yeni adresi Nail Satlıgan ın inkarcılığı ve 20.yüzyıl sosyalizmi -Haydar Özkan-

3

4 Te kel ci da ğı tım san sü rü ne kar şı Abo ne lik kam pan ya sına Ta rih 2008 in ka pı sın dan gi rip yo luna de vam eder ken, Şu bat-mart 2008 ta rih li 29. sa yı mız la yi ne be ra be riz. Bu sa yı mız la bir lik te bir di zi ge liş me den siz okur la rı mı zı ha ber dar et mek için bu gi riş ya zı sı nı ka le me al dık. Bi rin ci si, da ğı tım te ke li Yay-Sat, 2008 ba şın dan iti ba ren da yat tı ğı ye ni söz leş mey le der gi mi zin da ğı tı mı nı fii len san sür le di. Der gi mi ze kal dı ra ma ya ca ğı eko no mik ko şul la rın ( Eti ket pa ra sı adı al tın da her sa yı pe şin ola rak 2000 TL ya tı rıl ma sı nın ya nı sı ra, sa tı lan der gi lerin de yüz de 40 ının Yay-Sat ta ra fın dan alı ko nul ma sı) da ya tıl ma sı so nu cun da der gi mi zi Yay-Sat ba yi da ğı tı mın dan çek tik. Sos ya list ba sı nı da ğı tım ağı nın dı şına dü şü ren bu sal dı rı, ka çı nıl maz olarak al ter na tifle rin üre til me si ni gün deme ge ti ri yor. Der gi miz bu amaç la ken di da ğı tım ağı nı ör güt le ye rek işe baş lı yor. Der gi mi zin bu lu na bi le ce ği ki ta be vi ve ba yi le rin bir lis te si ni son say fa la rı mızda bu la cak sı nız. Bu lis te nin ge niş le tilme si için her oku ru mu zun öne ri le ri ne açı ğız. İkin ci ola rak, der gi miz, te kel ci sansü rün kı rıl ma sı ama cıy la bir abo ne lik kam pan ya sı baş lat tı. Der gi mi zi da ha ön ce Yay-Sat tan edi nen, an cak ar tık bu im kan dan yok sun ka lan okur la rımı zın der gi mi ze eri şim im kan la rı nın sağ lan ma sı işin bir yö nü. Ama da ha da önem li si, te kel ci san sü re kar şı, sos yalist bir da ya nış ma ve sa hip len me tav rının ge liş ti ril me si dir. Te ori de Doğ rul tu nun ulaş tı ğı her yeni in san, Mark sist fi kir le rin yay gın laşma sın da ye ni bir hal ka de mek tir. Bu hal ka lar art tık ça, bur ju va ide olo ji si ne ve onun kay nak la rı na kar şı iş çi sı nı fının mü ca de le si güç le ne cek tir. Pro le ter ide olo ji nin ak tı ğı ya tak ge niş le ye cek tir. Der gi miz, bu sa yı sıy la bir lik te, iş çi sı nı fı nın ile ri, ön cü ke sim le ri ne, sosya liz mi sa vu nan ay dın la ra, genç li ğe, emek çi ka dın la ra, emek çi hal ka açık çağ rı ya pı yor. Mark siz min bu top raklar da ki üre tim kay nak la rın dan bi ri si TEORİDE doğrultu 1

5 olan Te ori de Doğ rul tu yu sa hip len meye; abo ne ol ma ya ve abo ne bul ma ya ça ğı rı yor. He de fi miz ilk etap ta 500 abone ye ulaş mak tır. Okur la rı mı zın et kin ka tı lı mıy la bu sa yı ya iki ay için de ulaşma yı he defli yo ruz. Di ğer yan dan, okur la rı mız la ha li hazır da za yıf olan bağ la rı mı zı güç len dirmek, der gi mi zin te mel he defle rin den bi ri si dir. Okur la rı mı zı, eleş ti ri, uya rı ve öne ri le ri ni der gi mi ze ulaş tır ma ya; işlen me si ni is te di ği ko nu la rı bil dir me ye; biz zat ya zı lar ka le me ala rak gön der meye ça ğı rı yo ruz. Okur eleş ti ri le ri ni yazar la rı na ilet me ve ya Ya yın Ku ru lu nda ele al ma ve ya nıt la rı nı da eleş ti ri sahip le ri ne ulaş tır ma so rum lu lu ğu nu da üze ri mi ze alı yo ruz. Biz, okur la rı mı zın der gi miz de çı kan ya zı lar hak kın da ki fikir le ri ni, eleş ti ri, yo rum ve öne ri le ri ni çok me rak edi yo ruz! Bi zi me rak ta bırak ma ya ca ğı nı zı umu yo ruz Üçün cü ha be ri miz, in ter net si te mizle il gi li. Okur la rı mız dan ge len hak lı eleş ti ri ve uya rı la rın bir yö nü, in ter net si te mi zin iş lev siz li ğiy le il gi liy di. Uzun ca za man dır sü ren tek nik so run la rın artık çö zül me siy le bir lik te, in ter net si temiz de ye ni den iş lev li ha le ge ti ril di. Teori de dog rul tu.org, ye ni den ya yın da! Dör dün cü ola rak, bu sa yı mız la birlik te, uzun sü re den be ri de vam eden pe ri yod sark ma sı so run la rı na bir kılıç dar be si vu ru yo ruz. Ar tık Doğ rultu, kün ye sin de ya zı lı ol du ğu üze re iki ay da bir ya yım la na cak. Pe ri yo du nu tut tur mak yo lun dan, pra tik öze leş ti ri ve re cek. ıki ay lık pe ri yo du üze rin den, yıl da 6 sa yı ya yım la na cak. ıki yıl dır sü ren der gi ma li yet le rin deki ar tış so nu cun da, fi ya tı mı za yap tı ğımız 1 YTL lik zam mı da an la yış la kar şıla ya ca ğı nı zı umu yo ruz. Önü müz de ki sa yı, okur la rı mı zın değer li kat kı la rıy la da ha güç len miş olarak, ye ni den bu luş mak di le ğiy le! Yayın Kurulu 2 TEORİDE doğrultu

6 GÜNCEL Söz işçinin Tür ki ye iş çi sı nı fı, sar sıl dı ve bel li ölçü ler de ken di si ne gel di bu uyanı şa ta nık lık et ti. Zi ra 2004 te, 2005 te, 2006 da da ta ri he not dü şen ba zı müca de le ler ya şan dı, ama 2007 de ser gi lenen pra tik ler bun la rı çok çok aş tı. Ka za nım la rı bi rik ti re rek Yı lın ba şın da cum hu ri yet ta ri hi nin en kit le sel an ti şo ven gös te ri si ne dö nüşen Hrant Dink uğur la ma sı ile baş layan can lı lık, zik zak lar çiz se de yıl boyun ca sür dü. An ti fa şist, an ti şo ve nist öf ke se li, ön ce Ma yıs ına ta şındı. Tür ki ye iş çi sı nı fı ve ezi len le ri, 77 1 Ma yıs kat li amı nın 30. yı lın da ta ri hi 1 Ma yıs ala nı na, Tak sim e çık tı. Sa ba hın er ken sa at le rin de baş la yan ira de sa vaşı nı dev rim ci ler, ile ri ci ler ka zan dı. İstan bul u açık ha va ha pis ha ne si ne dönüş tü ren İs tan bul Va li li ği ve Em ni yet Mü dür lü ğü ye nil di. Tür ki ye iş çi sı nı fı, ken di ey le minden öğ ren di, ba şa rı lar, ka za nım lar birik ti re rek iler le di. Tak sim za fe ri, sı nı fa mü ca de le ci bir öz gü ven ta şı dı. Mev cut du ru mu de ğiş tir me yö nün de an lam lı bir da ya nak ve ze min oluş tur du. Sı nı fa de ğiş ti ri ci bir güç ol du ğu nu, ıs rar lı davran dı ğın da so nuç ala bil di ği ni gös ter di. Da ha sı, son ra ki sü reç ler le de bir le şen tarz da, iş çi ve emek çi me mur ha re ke tinde ye ni bir mü ca de le eği li mi ma ya la dı. Ama 1 Ma yıs ta el de edi len mo ral üstün lük 22 Tem muz se çim le rin de la yıkıy la de ğer len di ri le me di. Hrant Dink uğur la ma sın da or ta ya çı kan an ti şo venist, New roz da bir kez da ha so mut lanan an ti sö mür ge ci, 1 Ma yıs ta ise ilk kez bu ka dar kuv vet li bir şe kil de kendi si ni or ta ya ko yan an ti em per ya list, an ti ka pi ta list, an ti fa şist mü ca de le istek ve ar zu su, tek bir po ta da bir leş ti rile me di. Si ya sal ve top lum sal ge ri ci li ğe kar şı üçün cü cep he de bir ara ya ge li neme di. Ancak Ka mu TİS le ri ile bir lik te sınıf ha re keti ye ni den es ki can lı lı ğı nı ya kala dı. TEORİDE doğrultu 3

7 Gre vin adı bi le yet ti 2007 Top lu İş Söz leş me si gö rüş mele rin de mü ca de le bay ra ğı nı ilk ön ce, ha va iş çi le ri gön de re çek ti. Uzun süre dir yap ra ğın bi le kı pır da ma dı ğı, grev gi bi te mel bir mü ca de le ara cı nın ka rar dü ze yin de bi le gün de me gel me di ği koşul lar da; Ha va-iş Sen di ka sı nın grev ka rar lı lı ğı ile bu lu şan ha va yo lu iş çi leri nin mü ca de le az mi, ser ma ye yi, hü küme ti ni, med ya sı nı ha va da uzun sü re li bir tür bü lan sa sok tu! Öy le ki; tu rizmci ler den, ih ra cat çı pat ron der nek le ri ne ka dar bir di zi pat ron ör gü tün den de Grev fe la ke ti ne kar şı açık la ma lar geldi. İs tan bul Va li si de du ru ma el koydu. Grev, ol sa ol sa bir Ulu sal iha net ola bi lir di. Gre vin ka za nı mı yok tu. Sen di ka İde o lo jik dav ra nı yor du. Sü reç şöy le iş le di: Ha va-iş Sen di kası ile THY yö ne ti mi ara sın da 16 Mart ta baş la yan iş söz leş me si gö rüş me le rin de, üc ret, sos yal yar dım lar ve uçuş per sone li nin hak la rı ol mak üze re top lam 80 mad de üze rin de an laş ma sağ la na madı, ara bu lu cu sü re ci ne gi dil di. 27 Hazi ran da baş la yan ara bu lu cu sü re cin de de uz laş ma çık ma ma sı üze ri ne sen dika, 20 Tem muz gü nü grev ka ra rı nı astı. Ge ri li min had saf ha ya var dı ğı ira de sa va şın da THY yö ne ti mi, 24 Tem muz gü nü lo kavt ka ra rı al dı ğı nı açık la dı, işçi ler den zor ve bas kı ile al dı ğı im za lar ile sü re ci grev oy la ma sı na gö tür dü. Fakat, bu ka ra rı nın al tın da kal dı. 9 Ağustos ta ya pı lan grev oy la ma sın da, ha va yo lu iş çi si gre ve evet de di. THY yö ne timi bu nun üze ri ne ge ri adım ata rak, 27 Ağus tos ta TİS i im za la dı. So nuç ta ya sa dı şı grev oy la ma sı nın ya nı sı ra bur ju va zi nin ve fa şist dev leti nin teh dit le ri ne, bur ju va med ya nın ka ra çal ma la rı na rağ men grev de ıs rar eden ha va yo lu iş çi le ri, tüm en gel le ri alın la rı nın akıy la aşa rak, sı nıf kar deşle ri ne gre vin en et kin si lah la rın dan biri ol du ğu nu ha tır lat tı. Ha va-iş Sen dika sı ve iş çi ler, ka rar lı bir mü ca de le nin aça ma ya ca ğı ka pı ol ma dı ğı nı gös ter di. Ör güt lü mü ca de le nin akan su la rı durdu ra ca ğı nı or ta ya koy du lar. Do la yı sıyla sen di ka yö ne tim le ri nin, ço ğu za man ta ba na duy duk la rı gü ven siz li ği ba ha ne ede rek ka ra rı nı bi le al mak tan ka çındık la rı gre vin gü cü, bir kez da ha gö rüldü. Ha va iş çi le ri nin mü ca de le si; ta ban, TİS sü re ci nin bir par ça sı ha li ne ge tiril di ğin de; iş çi ler, ka rar al ma sü re ci ne da hil edil di ğin de ser ma ye nin ve hü küme tin teh dit le ri nin an lam sız laş tı ğı nı ka nıt la dı. Zin cir le me re ak si yon Ha va da ka za nım la so nuç la nan ira de sa va şı, bun dan son ra ka ra da sür dü. Teks til iş ko lu top lu söz leş me si, ha vada ya ka la nan mü ca de le ir ti fa sı nın da et ki siy le ge çen yıl la ra oran la nis pe ten iyi geç ti. Ta ban bas kı sı, TEK SİF Sendi ka sı na çok faz la pat ron la rın su yu na git me şan sı bı rak ma dı. So nuç ta TEK SİF le Tür ki ye Teks til Sa na yi İş ve ren leri Sen di ka sı (TÜT SİF) ara sın da ki top lu iş söz leş me si, gre ve sa at ler ka la 9 Ey lül ak şa mı im za lan dı. An laş ma so nu cunda iş çi le rin ka za nıl mış hak la rın da ba zı ge ri ye gi diş ler ya şan dı, ama teks til patron la rı nın kö le ce ça lış ma da yat ma la rı TİS e gir me miş ol du. Teks til İş ve ren le ri Sen di ka sı Baş kanı Ha lit Na rin, sen di ka ile im za la dık la rı son TİS ten duy du ğu bu mem nu ni yetsiz li ği, Kar şı lık lı sev gi ve say gı or ta dan kalk tı söz le ri ile dı şa vur du. Teks til pat ro nu Na rin, sen di ka cı la rın mü za kere et me bi çi min den fev ka la de ra hat sız ol duk la rı nı ifa de et ti, Bu in san lar la ye ni den ma sa ya otur ma ya ca ğız teh didi ni sa vur du. Ha tır la na cak tır, Ha lit Na rin; grev lerin ya sak lan dı ğı, sen di ka la rın ka pı la rı 4 TEORİDE doğrultu

8 na ki lit vu rul du ğu 12 Ey lül fa şist darbe si ni fiim di ye ka dar iş çi ler gül dü, biz ağ la dık, şim di gül me sı ra sı biz de sözle ri ile kar şı la mış tı. Ka mu TİS le ri, de ği şik iş kol la rı nı da kap sa yan tam bir zin cir le me re aksi yo na dö nüş tü. Türk-İş bü rok ra si nin hü kü met le im za la dı ğı top lu an laş ma ya rağ men, bu an laş ma yı da aşan tarz da bir mü ca de le do ğu ran zin cir le me re aksi yo nun di ğer önem li halk ala rı ise, Petrol-İş, Tez Ko op-iş ve Harb-İş sen di kala rı nın im za la dı ğı TİS ler ol du. Son 30 yı lın en bü yük gre vi Zin cir le me re ak si yo nun zir ve nokta sı ise, Te le kom gre vi ol du. Ha va dan ka ra ya, ora dan da fi ber op tik kab lo la ra ta şı nan hak alı cı mü ca de le dal ga sı, Tele kom da 44 gün lük bir grev le taç landı. Te le kom iş çi le ri, ge ri ci bir sen di kal ön der lik al tın da ol sa lar da, hiç bir cid di mü ca de le de ne yi mi ne sa hip ol ma sa lar da, gre ve baş lar ken ül ke yi sa ran ırk çı şo ven akıl tu tul ma sı nın et ki sin de ol salar da, uzun ca bir ara dan son ra Tür kiye iş çi sı nı fı nın ilk uzun sü re li sek tö rel gre vi ne im za at tı. Te le kom iş çi si, 44 gün lük grev mara to nu nu, kap sam dı şı ça lış tı rı lan taşe ron iş çi ler ara cı lı ğıy la uy gu la ma ya so ku lan grev kı rı cı lı ğı na, va li ler ve po lis ara cı lı ğıy la dev re ye so ku lan bas kı la ra ve tu tuk la ma te rö rü ne, bur ju va medya nın iş çi le ri va tan hai ni ilan edip halk la kar şı kar şı ya ge tir me ça ba la rı na rağ men; ka rar lı lı ğı, di ren gen li ği ve sı nıf da ya nış ma sı nın gü cü ile ka zan dı. Grev ses siz li ği ni bo zan, yay gın ve sü rek li bir mü ca de le nin mi ma rı olan Te le kom işçi le ri, tüm ta lep le ri ni sö küp ala masa lar da, 1 mil yon 100 bin gün lük iş gü nü kay bı ile son 30 yı lın en bü yük gre vin den ba şa rıy la çık tı. Ulus la ra ra sı te kel Oger in bin bir hiley le üre ti mi sür dür me gi ri şim le ri ne ve dev let des tek li grev kı rı cı lı ğı na, iş çiler kab lo la rı ke se rek ya nıt ver di ler. Sınıf mü ca de le si ba kı mın dan son de re ce meş ru bir si la ha baş vur du lar. Bu müca de le bi çi mi, bur ju va med ya nın ve poli sin sal dı rı la rı nı üze ri ne çek ti. An cak gre vin ka za nıl ma sın da temel bir rol oyna dı ğı in kar edi le mez. Ser ma ye nin grev kı rı cı lı ğı zo ru na kar şı iş çi ler de, kab lo alt ya pı sı na yö ne lik meş ru sı nıf şid de tini uy gu la mış tır. Te le kom iş çi le ri, burjuva hü kü metle rin, mil li gü ven lik ba ha ne si ile grevle ri sık sık ya sak la dı ğı bir ül ke de, iş çi sı nı fı na ör nek ol du. Zi ra ha tır la na caktır, en son fii şe cam iş çi le rin 2004 grevi, 10 lu gün le re ulaş ma dan hü kü met ta ra fın dan ya sak lan mış, bo ğul muş tu. O gün den son ra Tür ki ye iş çi sı nı fı güven ce siz iş çi le rin sen di ka laş ma mü cade le le ri ni dış ta tu tar sak bı ra kın gre ve çık ma yı, gre vin adı nı bi le ağ zı na al mamış tı. Te le kom gre vi, ay rı ca emek ile serma ye ara sın da ki kır mı zı çiz gi le ri de or ta ya çı kar dı, saflaş tır dı. Ser ma yenin ve Baş ba kan Er do ğan ın ağ zın dan dü şür me di ği ay nı ge mi de yiz ya la nı nı tuz la buz et ti. Grev, Te le kom iş çi le rine grev oku lu ara cı lı ğıy la dost la rı nı ve düş man la rı nı gös ter di. Gay ret te pe Tele kom İş ye ri Baş tem sil ci si Ye ner Ünal bu nu Atı lım ga ze te si ne şu söz ler le ifa de et ti: Telekom işçisi grev boyunca çok şey öğrendi. Sermayenin fütursuzca saldırısını gördü. Daha önce Ne kadar çok üretirsek o kadar çok kazanırız diyen işçiler, artık bunun böyle olmadığının farkında. Patronun yaptıklarını, oy verdiği partilerin, medyanın, devletin nasıl engel çıkardığını gördü. Grevci arkadaşlarımızı gözlemliyoruz, hiçbir şey 16 Ekim den önceki gibi değil artık. Sermayenin saldırıları şiddetlendikçe biz de güçlendik. Sıradan bir arka TEORİDE doğrultu 5

9 daşımızın nasıl grev alanına çıktığını gördük. İnsanların grev boyunca nasıl canıyla, tırnağıyla direndiğini gördük, nasıl taraf olduğunu gördük. Çok kalabalık olmak bir şey ifade etmiyor, asıl olan örgütlü olmak. Gay ret te pe Te le kom iş çi si Hay dar Yıl dız te kin ise, bu du ru mu yi ne Atılım ga ze te si ne şu söz ler le an lat tı: İşçi, kendisi ile yüzleşti, işçi olduğunu öğrendi. Düşmanlarını tanıdı. Hakkını aramanın yollarını, birlikte paylaşımı öğrendi. Sınıfsal açıdan; sınıf dostlarını tanıdı. Grevin unutulduğu bir dönemde, Türkiye nin her tarafında böyle bir uzun dönem süren grev öncelikle çok büyük bir deneyimdir. Hepimiz grevleri romanlardan, gazetelerden okuyorduk. Fakat yaşadık. Yaşamak bile büyük bir kazanım. Sınıf adına büyük bir deneyim. Bu grev, bundan sonraki TİS lerin önünü açtı. Irk çı şo ven akıl tu tul ma sı ko şulla rın da baş la yan grev, sen di ka ge nel mer ke zi nin şo ven yö ne ti mi ne rağ men, so kak lar da fa şist ipo te ğin sür dü ğü koşul lar al tın da bi le hız la po li tik leş ti. İş çiler, grev oku lu nu terk et me dik çe, ırk çı şo ven sis bom ba la rı na rağ men yö nü nü kay bet me di. Fa şist şo ven cep he nin bir ye de ği ha li ne gel me di. So nuç ya lın dı: Tür ki ye iş çi sı nı fı, şo ve niz min ne ka dar et ki si al tın da olur sa ol sun, hak mü cade le si ne sı kı ca tu tun du ğun da sis bomba la rı için de yö nü nü bulabiliyor. So nuç ta Te le kom iş çi le ri, sı nıf daya nış ma sı nın da gü cüy le, ha va yo lu işçi le rin den al dık la rı grev bay ra ğı nı 44 gün bo yun ca yük sek ler de dal ga lan dırdı, iş çi sı nı fı nın en et kin si lah la rın dan bi ri nin, grev ol du ğu nu dos ta düş ma na gös ter di. Muh tar lar dan emek çi me murla ra, üni ver si te genç li ğin den di ğer iş kol la rın da ör güt lü iş çi le re, ile ri ci ler den dev rim ci le re her ke si bir leş ti ren grev de, ka za nan sa de ce 26 bin Te le kom iş çi si ol ma dı, tüm Tür ki ye iş çi sı nı fı ka zan dı. Ka dın gre vi 2007 nin bir di ğer önem li mü ca dele si ve ka za nı mı, No va med ka dın gre vi ol du. Ni te kim No va med li iş çi ka dın lar, sen di kal ör güt lü lük le ri nin ta nın ma sı, iş gü ven ce le ri nin ga ran ti ye alın ma sı, in san ca ça lış ma ko şul la rı nın oluştu rul ma sı ve da ha yük sek bir üc retle ça lış ma ta lep le riy le bir yı lı aş kın dır sür dür dük le ri gre vi, 2007 in son günle rin de ka za nım la so nuç lan dır dı. No va med li ka dın lar, An tal ya Ser best Sa na yi Böl ge si nden, kö le ce ça lış ma ko şul la rı nın ha kim ol du ğu kan emi ci ser ma ye nin tüm ser best böl ge ce hennem le ri ne di renç gül le ri gön der di. Kapi ta list sı nıf sö mü rü süy le, er kek egemen li ği nin iç içe geç ti ği bu iş ye rin de ka dın iş çi ler, her iki si ne kar şı mü ca dele yü rüt tü ler. No va med li ka dın iş çi ler; ka dın ha reke ti ne ener ji le ri ni aşı la dı, ka dın ör gütle ri ne unut tuk la rı iş çi ka dın la rı ha tırlat tı lar. Bu sa ye de bir çok il de da ğı lan ka dın plat form la rı ye ni den top lan dı, sen di ka la rın ka dın ko mis yon la rı yeni den iş ler lik ka zan dı. Gre vin baş ka bir ka za nı mı ise, son yıl lar da grev le rin uza dık ça sö nüm len me si şek lin dki ezbe ri boz ma sı idi. Grev, ka dın ka rar lı lığı nın gös ter ge si;. emek çi ka dın la rın bir işe el at tı mı, bu nu ko lay ko lay bı rakma ya ca ğı nın bir sağ la ma sı idi. Gre vin çok önem li baş ka bir yö nü ise, iş çi ka dın la rı öz gür leş tir me si, ev ve fab ri ka du var la rı nın sı nır la rı nı parça la ma sı idi. Zi ra ör güt len me nin başlan gı cın da çe kin gen, al çak ses le ko nuşan ka dın la rın ken di le ri ne gü ve ni art tı. Gre vin baş lan gı cın da, ka dın la rın ço ğu ba ba sın dan ve ko ca sın dan izin ala rak so ka ğa çı kar ken, grev bo yun ca ge ce ya rı la rı nö bet tut tu, ba sı na dert le ri ni 6 TEORİDE doğrultu

10 an lat tı, rad yo la ra, te le viz yon la ra çık tı, pa nel le re, söy le şi le re ka tıl dı. Bu grev; sa de ce on la rı de ğil eş le ri ni, ba ba la rı nı, ai le le ri ni de de ğiş tir di. İş çi ka dın la rı örgüt le mek için, eş le ri ve ai le le ri ni de örgüt le mek zo run da olun du ğu na işa ret et ti. İş ci na yet le ri ne Ar tık Ye ter 2008, Da vut pa şa ve Tuz la da sim gele şen iş ci na yet le ri ne kar şı mü ca de leyle açıl dı. Da vut pa şa da ka çak bir havai fi şek ima lat ha ne si nin pat la ma sıy la 23 iş çi nin öl dü ğü bir kat li am ya şan dı. Tuz la da iş ci na yet le ri se ri ci na yet hali ni al dı. 7 ay için de 20 iş çi nin öl dü ğü kor kunç bir bi lan ço or ta ya çık tı. Da vut pa şa ve Tuz la, Tür ki ye de kapi ta list sö mü rü nün sa de ce eme ği de ğil, biz zat iş çi le rin ya şam hak kı nı da sömü re cek de re ce ye var dı ğı nı, ser ma ye bi ri ki mi nin ay nı za man da iş çi le rin canla rı nı yu ta cak bir çark ha li ne gel di ği ni açık ça or ta ya koy du. Ta şe ron laş ma ya da ya lı, ka yıt dı şı, gü ven ce siz ça lış manın iş çi le ri öl dür dü ğü ge niş ke sim ler ce gö rül dü. Öf ke mu az zam dı. Da vut pa şa da Teks til-sen baş ta gel mek üze re bir di zi sen di ka nın hız lı reflek si ve ta vır alı şı; Tuz la da Lim ter-iş in ön cü lü ğün de bir iş çi mü ca de le si nin ör güt len me si, tüm iş çi sı nı fı na ce sa ret ve umut ver di. Tuzla ter sa ne le ri nin ölüm hav za sı ha li ne gel di ği ni ar tık bur ju va ba sın da hi sayfa la rı na ta şı mak zo run da kal dı. Limter-İş, bu mücadeleyi tersane çapında fiili greve doğru evriltti. Her iki hav za da iş çi le rin sen di ka laş ma sı, ör güt len me si için ye ni ola nak lar be lir di. 2007, iri li ufak lı baş ka grev ve di reniş le re de ta nık lık et ti. Yıl bo yun ca ambar lar da ve has ta ne ler de de ha re ket lilik var dı. Ta şe ron sağ lık iş çi le ri Dev Sağ lık İş, am bar iş çi le ri ise TÜM TİS te ör güt len me atak la rın da bu lun du. Tarım iş çi le ri nin, Çu ku ro va da im za la dı ğı TİS le ri de unut ma mak ge re ki yor ta bi i. Yıl bo yun ca Bir le şik Me tal İş Sen dika sı nın ön der li ğin de me tal iş çi le ri nin sen di ka laş ma mü ca de le le ri sür dü. 2007, emek çi me mur ha re ke ti ba kımın dan da ba zı ye ni lik le re sah ne ol du. KESK i elin de tu tan re for mist li der lik bi le, ha va yo lu iş çi le ri nin grev ka rar lılı ğın dan ve top lu gö rüş me le ri nin ar tık bir or ta oyu nu ol du ğu nun ayan be yan or ta ya çık ma sın dan ha re ket le, ken disin de top lu gö rüş me oyu nu na ka tıl mama ce sa re ti bul du. En az bu nun ka dar önem li baş ka bir şey de, KESK için de, KESK i KESK ya pan fii li meş ru müca de le den da ha faz la dem vu rul ma ya baş lan ma sı idi. Bi tir me den iş çi le rin, emek çi le rin serma ye nin sal dır gan lı ğı na kar şı 2007 de ya şam alan la rı nı da sa vun mak zo runda kal dı ğı nı vur gu la ya lım. Baz is tasyon la rı na kar şı sağ lık hak la rı nı, kentsel bö lü şüm pro je si ne kar şı ba rın ma hak kı nı vb. Bul do zer Pla nı dev re de ABD ve AB em per ya list le ri ile Türk ser ma ye oli gar şi si nin tam des te ği ni arka la ya rak 22 Tem muz se çim le rin de yük sek oy ora nı el de eden AKP, 2007 in so nu, 2008 in ba şın da iş çi sı nı fı ve ezilen le re kar şı bü yük bir sal dı rı baş lat tı. Do la yı sıy la iş çi sı nı fı ve ezi len ler darbe ci ler den ka çar ken, iş bir lik çi ser ma ye dü ze ni nin ne oli be ral vah şe ti ne tu tul du. Pat ron lar ku lü bü TÜ Sİ AD ın, Buldozer tipi bir operasyon ile yatırımların ve üretimin önündeki idari ve teknik engeller temizlenmeli ta li ma tı nı, fa hiş zam lar ve ver gi soy gun la rı iz le di. Ama as ga ri üc re te sa de ce 19 YTL lik ar tış ya pıl dı. Da ha önem li si, böl ge sel as gari üc ret için ilk res mi adım atıl dı. Devlet Plan la ma Teş ki la tı, 2008 yı lın dan son ra Fark lı laş tı rıl mış as ga ri üc ret TEORİDE doğrultu 7

11 uy gu la ma sı na ge çi le bi le ce ği ni bil dir di. Ay rı ca pa ran ka dar sağ lık ve me zar da emek li lik da yat ma sı Sos yal Si gor talar ve Ge nel Sağ lık Si gor ta sı (SSGSS) ya sa ta sa rı sı aracılığıyla ye ni den Mecli se ge ti ril di. Te kel de özel leş tir me süre ci ne hız ve ril di. İs tih dam Pa ke ti adı al tın da kı dem taz mi nat la rı na göz dikil di. 60. Hü kü met Ey lem Prog ra mı da, TÜ Sİ AD ın Bul do zer ope ras yo nu ta li ma tı na uy gun bi çim de ha zır lan dı. Böy le ce bir kez da ha gö rül dü ki; Türki ye iş bir lik çi bur ju va zi ve hü kü me ti, Av ru pa Bir li ği ne üye lik adı al tın da Avru pa ser ma ye si ile da ha üst dü zey de en teg ras yon ger çek leş tir mek is ter ken; Tür ki ye yi de Av ru pa nın Çin i yap mak is ti yor. Ne den mi? Çün kü Çin de as gari üc ret 650 Yu an. Bu 65 Av ro ya ya ni 100 TL den bi raz faz la sı na te ka bül ediyor. Sa at üc re tiy se 40 ya da 50 ku ruş. Çin de tam bir vah şi sö mü rü dü ze ni sü rü yor. Çin, iş ka za la rın da dün ya birin ci si. Yıl da 120 bin iş çi iş cinayetlerinde ölür ken, 728 bin iş çi ya ra la nı yor. Bu kap sam da iş çi le ri bek le yen iki mü ca de le gün de mi ola rak Te kel in özel leş ti ril me si ve Ge nel Sağ lık Si gor tası ya sa sıy la sağ lık ve emek li lik hak kının gasp edil me si ni vur gu la ma lı yız. Ez, umut kır, tas fi ye et İş çi ve emek çi le rin üze rin den bul dozer gi bi geç me yi amaç edi nen sal dı rı ya ide olo jik sa vaş da eş lik edi yor. AKP sosyal yı kım po li ti ka la rıy la iş çi ve emek çile ri sis te ma tik ola rak yok sul laş tı rır ken, ha yır se ver lik ope ras yon la rıy la on la rı ken di ne ta bi kıl ma ya, düş kün leş tir meye ça lı şı yor. Bu nun için özel lik le sa hip ol du ğu be le di ye ler de bi rim ler oluş tura rak muh taç la ra dü zen li ve ör güt lü rüş vet ler, sus pay la rı da ğı tı yor. İs la mi ser ma ye yi ve De niz Fe ne ri gi bi si vil(ce) top lum ör güt le ri ni de bu nun için se ferber edi yor. Sos yal dev let uy gu la ma la rı nın son ka lın tı la rı da tas fi ye edi lir ken; AKP, dev le ti bir sadaka devletine dö nüş türü yor. İş çi sı nı fı ve yok sul halk kit le leri ni ise di len ci leş tir mek is ti yor. Umut kır mak ve sa da ka top lu mu ya rat mak için ay rı ca Sı nıf ay rım la rının kal ma dı ğı nı va az edi yor. Cum hurbaş ka nı Ab dul lah Gül ün Türk-İş Genel Ku ru lu nda yap tı ğı ko nuş ma na sıl unu tu la bi lir? Ha tır la na cak tır; ser maye nin Gül ü, Türk-İş üye si iş çi le re önce, Daha iyi ücret almak için mücadele edin di ye ses len di, gö nül le ri ni al dı. Ar dın dan, ba ba sı nın da 45 yıl ön ce Haber-İş tem sil ci si ol du ğu nu ha tır la ta rak bak la yı ağ zın dan çı kart tı: Artık sınıf ayrımlarının olmadığını, demokrasinin ne kadar sağlamlaştığını bilmenizi istiyorum. Ya ni bir yan da: Fab ri ka ön le rin de iş bul ma kuy ru ğu, dev let me mur lu ğuna ka pa ğı at mak için sı nav kuy ru ğu, üç ku ruş luk emek li maa şı için ban ka kuy ru ğu, has ta ne ko ri dor la rın da te davi ol mak için sı ra kuy ru ğu, üni ver si te eği ti mi hak kı için sı nav kuy ru ğu, ucuz ek mek kap mak için halk ek mek kuy ruğu... Di ğer yan da ise: Biz; sı nıf sız, imti yaz sız, kay naş mış bir mil le tin fert le riyiz, Köy lü mil le tin efen di si dir, Adım adım, mua sır me de ni yet ler se vi ye si ne yük se li yo ruz, Tür ki ye nin dört ta rafı düş man lar la çev ril miş tir, Türk ün Türk ten baş ka dos tu yok tur, Or du mil le tin baş ta cı dır, Dar be yap mak ana ya sal hak tır, gö rev dir, Ame ri ka PKK yı kul la nı yor, IMF yle an laş mak zo run lu dur, AB yle de mok ra si miz geli şe cek, re fa ha ka vu şa ca ğız, He pi miz ay nı ge mi de yiz kuy ruk lu ya lan la rı... Evet üç sa ca yak lı bir sal dı rı bu: Ezme, umut kır ma, tas fi ye et me Sal dı rı nın üçün cü bo yu tu şu: AKP, ez me ve umut kır ma sal dı rı sıy la eş za 8 TEORİDE doğrultu

12 man lı sen di ka la rı ve mes lek ör güt le ri ni de ku şat ma al tı na alı yor, yö ne tim le ri ni ele ge çi re rek bu ra la rı ce ma at leş tir me ye ça lı şı yor. Bu nun son ör ne ği, CHP bürok ra si nin alt edi lip AKP bü rok ra si nin ba şa ge çi ril di ği Türk-İş kon gre si. Türk- İş in, hü kü me tin bir de di ği ni iki et meyen Hak-İş çiz gi si ne yak laş tı rıl ma sı. AKP şim di de gö zü nü TMMOB a dik ti de bu ra da yol al ma ya ça lı şa cak. Kriz yak la şı yor, iş çi ha re ke ti can la nı yor Ama iş ler hü kü me tin ve bur ju va zinin cep he sin de iyi git mi yor. Kürt halkı nın 2007 de tüm sal dı rı la ra rağ men ezi le me yen baş kal dı rı sı, 2008 in he nüz ba şın da Bo tan yü rü yü şü ve ar dın dan ge len 15 fiu bat ey lem le riy le ye ni bir kit le di na miz mi or ta ya koy du. Dağ la ra yü rü yen bin ler ce Kürt ezi le ni, sö mürge ci li ğin im ha sal dı rı la rı na kar şı meş ru ve mi li tan çiz gi de ya nıt ver di. Er me ni ay dın Hrant Dink e yö ne lik sal dı rı nın bi rin ci yıl dö nü mün de de onbin ler so kak la ra çık tı. Ada let ta le bi nin de rin bir ya tak oluş tur du ğu nu, bu yatak ta akan neh rin bü yük lü ğün den bir kez da ha gör dük in ilk gün le rin de ABD mali pi ya sa la rın da pat lak ve ren ve ya yılan ulus la ra ra sı ma li kriz, Tür ki ye ye şid det li bir bor sa sar sın tı sı bi çi min de yan sı dı. Er do ğan ın Türk eko no mi si et ki len mez şek lin de ki tüm boş bö bürlen me le ri ne kar şın, 2008 yı lın da ma li ve eko no mik kriz Türk eko no mi si için ger çek ve ya kın bir teh li ke dir. AKP, ma li kriz teh di di ni savuşturmak için, im za la ya ca ğı ye ni stand-by an laş ma sı ile IMF nin gön lü nü hoş tut ma ya, böylece kre di mus luk la rı nı açık tut ma ya ça lış sa da na fi le. Dün ya da bor sa la rı sı cak pa ra sar ho şu, sal lan dık ça salla nı yor. Kre di mus luk la rı ku ru duk ça ku ru yor. Bu yüz den dün ya ma li kriz le sar sı lır ken, em per ya list kü re sel leş menin dev ku mar ha ne sin de Tür ki ye gi bi sı cak pa ra sar ho şu kü çük oyun cu la rın hiç şan sı yok. Yük sek fa iz, dü şük kur te me lin de ku ru lan ma li iliş ki ler ağı, bu ulus la ra ra sı dep re mi kal dı ra maz. Ucuz it ha la ta da ya lı bü yü me ve yol aç tı ğı dev ca ri açık o ül ke le rin iş çi ve emek çi le rin üze ri ne yı kı la cak. İş çi ha re ke tin de ki mü ca de le ci enerji nin, ma li kri zin so nuç la rı te me lin de or ta ya çı ka cak sos yal yı kım sal dı rı ları na kar şı mü ca de le için de bi le ne ce ği, bi len mek te ol du ğu gö rü lü yor. Kriz yakla şır ken, iş çi ha re ke ti nin can lan ma sı, ka za nım la rı na ba sa rak iler le me si di yalek tik bir ba ğın tı yı or ta ya ko yu yor. İş çi ha re ke tin de ki bu can lan ma, bağ rın da bir yük se li şin to hum la rı nı da ta şı yor. İş çi sı nı fı ve ezi len halk kit le le ri nin mü ca de le le ri, bir ge nel grev ge nel dire ni şin öz nel ko şul la rı nı ol gun laş tırı yor. Ser ma ye nin yı kım sal dı rı la rı na kar şı iv me le nen iş çi ha re ke ti, Ba tı da mer ke zin de ada let ta le bi nin dur du ğu an ti fa şist kit le ha re ke ti, Kür dis tan da sö mür ge ci li ğe kar şı ge li şen Kürt halk ha re ke ti ge nel grev ge nel di re ni şin potan si yel güç le ri ni bi rik ti ri yor. Bir le şik halk di re ni şi nin ola nak ve im kan la rı ar tı yor. TEORİDE doğrultu 9

13 Ser ma ye nin çü rü me hal le ri Resesyondan depresyona kriz nereye doğru? -Ferat Deniz- Geç ti ği miz Ağus tos ayın da (2007) ABD ko nut pi ya sa sın da ya şa nan durgun luk, dün ya nın dört bir ya nın da bor sa la rın te pe tak lak ol ma sı na ne den ol muş tu. Bu pa nik ha li, yıl ba şın dan bu ya na ye ni den baş la dı. ABD Mortga ge pi ya sa sın da ki sar sın tı dan başla ya rak bir ulus la ra ra sı bor sa kri zi ne doğ ru gi den bu ge liş me ler em per ya list dün ya nın pat ron la rı nı müt hiş bir korku dal ga sı nın sar ma sı na ne den ol du. Bir fon yö ne ti ci si nin Ağus tos ta sarf et ti ği şu söz ler du ru mun va ha me ti ni ol duk ça çar pı cı bi çim de ta rif edi yordu: Kan so kak la ra sıç ra dı, in san lar pa nik ha lin de, kork mak için ye te rin ce ne den var. O ka dar çok kö tü ha ber geli yor ki; dü şü şün ne re de so na ere ce ğini gör mek ne re dey se im kan sız. (1) Bir baş ka sı Pi ya sa lar da ya şa nan pa nik ha va sı kan ser gi bi ya yı lı yor di yor du. Ve baş ka bi ri de fiu an ka sır ga nın tam or ta sın da yız (2) bi çi min de ta rif edi yordu du ru mu. Kan, Kan ser, Ka sır ga! Serma ye ne den bu den li ür kün tü ye ka pılmış tı? Ve ay nı sü re cin uzan tı sı ola rak 2008 Ocak ayın da ABD nin re ses yo na gir me ih ti ma li da hi bir an da dün ya bor sa la rı nı te pe tak lak et ti? Kri zin gö rü nen ve gö rün me yen yü zü ABD de ko nut sa tış la rı 2007 nin ikin ci çey re ğin de, ge çen yı lın ay nı döne mi ne oran la yüz de 10.8 ge ri le di. Bu nun son 16 yı lın en sert dü şü şü ol du ğu be lir ti li yor du. Ta le bin ge ri le mesiy le bir lik te ko nut fi yat la rı da düş tü. Mort ga ge kre di si alan lar öde me güç lüğü için dey di. Bu se bep le kre di ge ri dönü şü ak sa ma ya baş la yın ca, bu kre di yi açan ban ka lar zor du ru ma düş tü. Konut ima la tı sek tö rün de dur gun luk baş gös ter di, der ken pa nik baş la dı. Pe ki na sıl ol du da ABD de ki ko nut sa tış la rın da ya şa nan ge ri le me dün ya bor sa la rı nın alt üst ol ma sı na ne den ola bil di? Ser ma ye faz la sı 10 TEORİDE doğrultu

14 Dün ya da mu az zam bir ser ma ye fazla sı bu lu nu yor. Ser ma ye nin bir kıs mı üre ti me ge ri dö nü yor. Ne var ki üre timin dü ze yi bi rik miş ser ma ye yi em meye yet mi yor, tıp kı bi rik miş emek gü cünü em me ye yet me me si gi bi. Bir yan da ken di ni ya ra tan kâr lı lık ko şul la rın da ya tı ra cak yer ara yan ama ye te rin ce bula ma yan ser ma ye, di ğer yan dan emek gü cün den baş ka sa ta cak bir şe yi kalma yan ama bu emek gü cü nü har caya cak iş bu la ma yan iş siz ler. Hem serma ye hem de emek-gü cü dur ma dan bir bir le ri ni da ha çok bi rik ti ri yor lar. Fakat bu, her iki ta raf için de aşı rı bi rikim ha li ni alı yor. Bir ba kı ma her iki ta raf da aşı rı bi ri kim dü ze yi ne bağ lı ola rak iş lev siz le şi yor ya da iş siz le şiyor lar. Mu az zam mik tar da ser ma ye ve mu az zam mik tar da iş siz var ama bu luşa mı yor lar. Oy sa ka pi ta list üre tim söz ko nu su ol du ğun da her iki si de, emek ve ser ma ye, var lık la rı nı sür dür mek için bir bir le ri ne kop maz ha lat lar la bağlı dır lar, bi ri ol ma dan di ğe ri ola maz. Bu na kar şın, ser ma ye ile emek birbi ri ni ne öl çü de bi rik ti rir ler se o öl çü de bir bi rin den ko par lar. Bu öl çü öy le bir nok ta ya ula şır ki; ser ma ye ile emek birbi ri le ri ni fii len ge rek siz leş ti rir ler. Marx bu nu, Ser ma ye nin en yük sek ge liş me ev re si ola rak ta nım lar ve şöy le der: Ser ma ye nin ge liş me si ne ka dar ile ri ise, onun üre ti min en ge li ve do la yısıy la tü ke ti min de en ge li ola rak or taya çık tı ğı apa çık tır. (3) Çün kü ser ma ye ne ka dar ge liş miş se, o ka dar yo ğun laşmış, bel li el ler de o öl çü de bi rik miş tir. O ne öl çü de bi rik miş se o öl çü de aç göz lü olur, onu do yur mak o ka dar güç le şir. Var lı ğı nı ko ru ma sı için ken di si ni her de fa sın da da ha faz la üret me si ge re kir ve bu an cak eme ğin sö mü rü sü nü da ha çok yo ğun laş tır ma sıy la müm kün olur. Ama öy le bir an ge lir ki; eme ği da ha faz la sö mür mek ola nak sız la şır. Üre tilen ye ni ser ma ye ya tı rı ma dö ne mez ve el de bir faz la lık ha li ne ge lir. Ser ma ye ne ka dar ge liş miş se bu faz la lık o kadar bü yük mik tar lar da olu şur. Böy lelik le ser ma ye ken di var oluş te mel le ri ni ken di el le riy le di na mit ler. Ser ma ye ne ka dar bi ri kir se onun aşı rı bi ri ki mi o ka dar bü yür, do la yısıy la, üre ti min o öl çü de en ge li ha li ne ge lir, üre ti me ne öl çü de en gel olur sa ken di yı kı mı nın ko şul la rı nı o öl çü de olgun laş tı rır. Tam da bu ra da hak lı ola rak de necek tir ki; bir yan da ser ma ye faz la lı ğı, bir yan da nis pi aşı rı nü fus, ser ma yeye da ya lı üre tim tar zı nın ege men hale gel me sin den bu ya na, onun ya pı sal bir ger çe ği dir. Ke sin lik le doğ ru; ama bu gün ser ma ye faz la lı ğı bam baş ka bir hal de dir. Bu gün kü ser ma ye faz la lı ğı, kâr oranın da ki düş me nin kâr kit le si ile te la fi edi le me ye ce ği bir dü ze ye ulaş ma sından kay nak la nır. Ka pi ta list üre tim tar zı nın ama cı mev cut ser ma ye nin de ğe ri ni ko ru mak ve ken di si ni ge niş let me si nin en üst sını rı na ulaş tır mak tır. Bu an cak eme ğin sö mü rü de re ce si ni yük selt mek le olanak lı olur. Fa kat sö mü rü yo ğun lu ğunu yük selt me ye ya ra yan ay nı ne den ler ay nı ser ma ye ile es ki si ka dar sö mü rülme si ni ola nak sız kı lar. Eme ğin sö mürü de re ce si iki yol dan yük sel ti le bi lir. Bi rin ci si iş gü nü nün uza tıl ma sı (mutlak ar tı de ğer), ikin ci si eme ğin yo ğunlaş tı rıl ma sı (nis pi ar tı de ğer). Bir iş çi yi da ha çok ma ki ne yi ça lış tır mak zo runda bı rak mak, eme ğin yo ğun laş tı rıl ma sı an la mı na ge lir. Bu da de ği şen ser ma yeye gö re de ğiş me yen ser ma ye de bir ar tış ve do la yı sıy la kâr ora nın da bir düş me an la mı na ge lir. (4) TEORİDE doğrultu 11

15 Kâr ora nın da ki düş me ile bir lik te, eme ğin üret ken bi çim de kul la nıl ması için bi rey sel ka pi ta lis te ge rek li olan ser ma ye de bir yük sel me olur. Çün kü kâr ora nın da ki düş me ser ma ye kit lesi nin bü yü tül me siy le te la fi edi lir. Bu, ser ma ye nin yo ğun laş ma sı na yol açar. Ar tan yo ğun laş ma kâr ora nın da ye ni bir dü şü şe ne den olur. Böy le lik le el lerin de ki ser ma ye nis pe ten kü çük olanlar, kâr ora nın da ki düş me yi da ha büyük bir ser ma ye yi ha re ke te ge çi re rek te la fi ede cek güç ten yok sun dü şer ler. İş te ser ma ye faz la lı ğı nı or ta ya çı karan ne den ler den bi ri bu dur. Kü çük, da ğı nık ser ma ye kit le le ri, böy le ce zorla, spe kü las yon, kre di sah te kar lık la rı, ser ma ye do lan dı rı cı lı ğı ve bu na lım larla do lu ma ce ra lı bir yo la itil miş olurlar. (5) Ken di ba şı na iş gö re me yen ser ma yele ri, bü yük iş let me le rin yö ne ti ci le ri nin em ri ne kre di ve ren ser ma ye de, ser maye faz la lı ğı kap sa mın da yer alır. Ser ma ye faz la lı ğı ser ma ye nin aşı rı üre ti mi dir. Öy le bir an ge lir ki, ser maye nin bu aşı rı üre ti mi be lir li bir üre tim ala nı nı et ki le mek le kal ma yıp, bü tün üre tim alan la rı nı kap sar ha le ge lir. Buna ser ma ye nin mut lak aşı rı üre ti mi denir. Bu na sıl olu şur? Da ha ön ce de be lir til di ği gi bi Kapi ta list üre ti mi nin ama cı, ser ma ye nin ken di si ni ge niş let me si, ya ni ar tı-emeğin ele ge çi ril me si, ar tı de ğer, kâr üreti mi dir. (6) Bu, sö mü rü nün de re ce si ni yük selt mek le ola nak lı ha le ge lir. Ama mut lak ar tı-emek za ma nı ve nis pi ar tı emek za ma nı, öy le bir an ge lir ki daha faz la ar tı rı la maz. Bu du rum da ek ser ma ye ile bir lik te art mış olan ser maye ye ni den üre ti me dön dü ğün de es kisin den da ha faz la kâr üre te mez ya da bun dan da ha az kâr üre te bi lir. Çünkü ne iş gü nü uza tı la rak ya da üc ret ler dü şü rü le rek mut lak ar tı de ğe ri; ne de eme ğin üret ken li ği ni bü yüt mek yo luyla (bi li min tek no lo ji ye uy gu la nı şı) nis pi ar tı de ğer ora nı nı ar tı ra rak, sö mü rünün de re ce si ni yük selt mek müm kündür. Da ha da öte si eme ğin üret ken li ği ar tı rıl ma dı ğın da ek ser ma ye ya tı rı ma dön dü ğün de iş çi ta le bi ni ar tı ra ca ğından üc ret ler de de yük sel me ye ne den olur. Eme ğin üret ken li ği ni ar tır mak üre ti len nes ne le rin da ha ön ce ki lerden da ha az can lı emek içer me si ne neden olur. Bu ge rek li eme ğin düş me si ve ka pi ta lis te ka lan ar tı nın bü yü me si de mek tir. Ama ay nı za man da ay nı paza ra me ta üre ten kü çük ser ma ye li kapi ta list ler eme ğin üret ken li ği ni ar tı rama dık la rı için, on la rın ürün le ri da ha yük sek mik tar da can lı emek içe rir ve ka çı nıl maz ola rak da ha pa ha lı dır. Bu du rum da in san la rın ay nı ürü nün daha ucuz ola nı nı ter cih ede cek le ri açık ve kü çük ka pi ta list le rin ya da bi rey sel üre ti ci le rin iflas edip iş çi le şe ce ği de bu ka dar açık tır. On lar sa de ce iş çi leş mekle kal mı yor, böy le lik le sa na yi mal la rının tü ke ti ci si ha li ne de ge li yor lar. Oy sa eme ğin üret ken li ği nin ar tı şı ger çekleş me di ğin de bun la rın hiç bi ri ol maz. Ka pi ta lis tin ser ma ye si ar tı de ğer le büyü müş tü. fiim di bu da ha bü yük serma ye yi ya tır dı ğın da eme ğin üret ken li ği art mış sa ser ma ye de ki bü yü me mik tarı na bağ lı ola rak ek iş çi ta lep eder. Bu du rum da bi rey sel üre ti ci nin iş li ği ni bıra kıp iş çi li ği seç me si için iş çi lik ten daha yük sek bir ge lir el de et me si ge re kir, bu da üc ret le rin yük sel me si ne yol açar. Ama bu kez ka pi ta lis tin ser ma ye si eski si ka dar bi le kâr et mez. Her iki hal de de ge nel kâr ora nın da şid det li ve ani bir düş me ola bi lir, ama bu kez düş me, ser ma ye nin bi le şi min de üre ti ci güç ler de ki ge liş me nin ne den ol 12 TEORİDE doğrultu

16 du ğu bir de ği şik lik ten de ğil, da ha çok, (üc ret ler art tı ğı için) de ği şen ser ma yenin pa ra bi çi min de ki bir yük sel me ve bu na kar şı lık da ar tı eme ğin ge rek li eme ğe ora nın da bir düş me ol ma sı nede niy le mey da na ge len bir de ği şik li ğin so nu cu ola bi lir. (7) Fa kat bu du rum hep böy le sür mez. Bir kı sım ser ma ye nin çe kil me si hat ta yok ol ma sı ile dü ğüm çö zü lür. Bu nun adı kriz dir. Böy le lik le, Ser ma ye nin de ğe ri nin yal nız ca ge le cek te ki ar tı-de ğer den, pay ta le bi bi çi min de ki kıs mı, ya ni as lın da, çe şit li şe kil ler de ki üre tim den bo no biçi min de kâr ta le bi, he sap lan dık la rı gelir ler de ki düş me ne de niy le he men değer kay bı na uğ rar. Al tın ve gü mü şün bir kıs mı atıl ka lır, ya ni ser ma ye ola rak iş lev yap maz lar. Pi ya sa da ki me ta la rın bir kıs mı, do la şım ve ye ni den-üre tim sü reç le ri ni, an cak, fi yat la rın da bü yük düş me ol ma sı yo luy la, do la yı sıy la, temsil et tik le ri ser ma ye de de ğer kay bıy la ta mam la ya bi lir ler. Sa bit ser ma ye öğele ri, ge ne ay nı şe kil de de ğer kay bı na uğ rar lar. Be lir li ve ön ce den sap ta nan fi yat iliş ki le ri, ye ni den-üre tim sü re ci ni yö net ti ği için, bu sü reç, fi yat lar da ki genel düş mey le ke sin ti ye uğ rar ve ka rışık lık içe ri si ne dü şer. Bu ka rı şık lık ve dur gun luk pa ra nın ön ce den be lirle nen fi yat iliş ki le ri ne da ya nan öde me ara cı iş le vi ni fel ce uğ ra tır. Be lir li ta rihler de va de le ri do lan öde me ler zin ci ri, yüz ler ce ye rin den ko par. Ka rı şık lık, ser ma ye ile bir lik te ge li şen kre di siste min de ki çök mey le da ha da bü yür ve şid det li, ağır bu na lım la ra, ani ve zo ra ki de ğer ka yıp la rı na, ye ni den üre tim süre cin de ki fii li dur gun luk la ra ve ke sinti le re ve böy le ce de ye ni den üre tim de ger çek bir düş me ye yol açar lar. (8) Bu ay nı ko şul lar, iş çi sı nı fı nın bir kıs mı nın iş siz kal ma sı na yol açar ken ça lış ma ya de vam eden le ri, üc ret le rinin dü şü rül me si ne bo yun eğ me ye razı eder. So nuç ta ser ma ye faz la lı ğı kar şı ku tup ta ya pay iş çi faz la lı ğı ya ra tır. En so nu, de ğiş me yen ser ma ye öğe le ri nin de ğer kay bı bir yan da üc ret le rin alt sını ra çe kil me si, di ğer yan da üre tim de ki dur gun lu ğu aş ma nın ko şul la rı ye ni den do ğar ve dev re ye ni den baş la mış, Ay nı kı sır dön gü ge niş le miş üre tim ko şul la rı al tın da, ge niş le miş bir pi ya sa ve art mış üre ti ci güç ler le bir kez da ha çi zil miş olur. (9) Kro nik ser ma ye faz la sı Bu ra ya ka dar gör dük ki Ser ma ye faz la sı ve onun zo run lu bir ko şu lu olarak emek gü cü faz la sı; a) Bü yük lü ğü kâr ora nın da ki düşme yi kâr kit le si ile te la fi ede cek dü zeyde ol ma yan ser ma ye nin, ken di ba şı na üret ken ni te li ği ni yi ti re rek faz la lık ha line gel me si ve bu yüz den bü yük ser maye nin çe kim ala nı na gir me si, b) Eme ğin sö mü rü sü nü ar tır ma nın bir sı nı ra ge lip da yan ma sıy la ek serma ye nin ar tı de ğe rin bir bö lü mü nün, ye ni den üre tim sü re ci ne ya tı rıl ma sıy la es ki sin den da ha yük sek bir kâr kit le si ya rat ma ye te ne ği ni yi tir me sin den kaynak la nır. Ama gör dük ki, bi rin ci sin de, ser ma ye faz la lı ğı olu şu mu kü çük serma ye le rin da ha bü yük ser ma ye ye katıl ma sı na yol açar ve ikin ci sin de, aşı rı ser ma ye bi ri ki mi, ser ma ye nin bir bölü mü nün kı yı mıy la (kriz) so nuç la nır. Yi ne de bu mut lak an lam da ge çi ci bir du rum dur, ser ma ye faz la lı ğı or ta dan kal kar (kriz aşı lır), ta ki ay nı çe liş ki ler onu ye ni den oluş tu ra na ka dar. Pe ki bu gün kü du rum ne dir? Ge liş me sin de ki iniş ler ve çı kış lar la düz bir iler le me eğ ri si çiz me se de, ka pita list üre ti min ge li şim sey rin de bi li min tek no lo ji ye uy gu lan ma sı ile eme ğin üret ken li ği gi de rek da ha faz la bü yür. TEORİDE doğrultu 13

17 Her tür den kul la nım de ğe ri üre ti mi ve bi rey sel üre ti ci, ser ma ye nin ku manda sı al tı na çe ki le rek de ği şim de ğe rinin ko nu su ha li ne ge ti ri lir. Bir yan dan ser ma ye, di ğer yan dan iş gü cü kit le si bü yür. Be lir til di ği gi bi ay nı za man da ser ma ye faz la lı ğı ve iş gü cü faz la lı ğı da ka pi ta list üre tim tar zı nın ya pı sal özellik le rin den dir. Her iki du rum da ki serma ye faz la lı ğı da so nuç ta ser ma ye nin da ha yük sek de re ce de yo ğun laş ması na yol açar. Bu ka pi ta list te kel le rin boy ver me si de mek tir. Böy le ce ser ma ye da ha da yo ğun la şır. Ma li ve sı nai te kelle rin bir leş me si, me ta ih ra cı nın ya nı sıra ser ma ye ih ra cı nın önem ka zan ma sı, ka pi ta liz min em per ya list ni te lik ka zanma sıy la dün ya ezen ve ezi len ulus lar ola rak ay rı şır. Ka pi ta liz min em per ya lizm ça ğın da ser ma ye ih ra cı ve me ta la rın eşit siz eşde ğer de ği şi mi yo luy la sö mür ge ve ye ni sö mür ge ler den, ka pi ta list met ro pol lere bü yük pa ra lar ak ta rı lır. Yük sek faiz soy gu nu, ye ral tı ve ye rüs tü zen ginlik le ri nin yağ ma lan ma sı, yok pa ha sı na ka pa tı lan ham mad de le re kar şın ka pita list met ro pol de üre ti len ma mul malla rın yok sul ül ke le re fa hiş fi yat la sa tılma sı vb. ser ma ye nin yo ğun laş ma sı na ye ni bir iti lim ka zan dı rır. Te kel leş me, ma li oli gar şi nin ege menli ği, ser ma ye ih ra cı nın ar tan öne mi, em per ya list sö mür ge ci lik ka pi ta liz min asa lak ni te li ği ni per çin ler, onun çü rüme sü re ci ni de rin leş ti rir. Bu na kar şın, Çü rü me eği li mi nin, ka pi ta liz min hız la ge liş me si ni ön le ye ce ği ni san mak yanlış olur ( ) Ge nel ola rak ka pi ta lizm, es ki ye gö re çok da ha bü yük bir hız la ge liş mek te dir. (10) Çün kü üre ti min ve ser ma ye nin yo ğun laş ma sı ka pi ta list ge liş me yi hız lan dı rır. Le nin in em perya liz mi son aşa ma ola rak ni te le mesi nin ne de ni, em per ya lizm le bir lik te ka pi ta list ge liş me nin du ra ca ğı bek lenti sin den kay nak lan maz, tam ak si ne, Ser ma ye ih ra cı, ih ra cat çı ül ke ler de ki ge liş me yi bir par ça dur dur ma eği li mi ta şı sa da, bu nun bü tün dün ya da ki kapi ta liz mi de rin le me si ne ve ge niş le mesi ne ge liş tir mek pa ha sı na (11) ol du ğunu ve bu ge liş me nin onun yı kıl ma sı na ne den ola cak ko şul la rı çok da ha hız lı ol gun laş tı ra ca ğı nı be lir tir. Ni te kim 20. yy ın ilk ya rı sın da bu ol gun laş ma nın ifa de si; kes kin le şen çe liş ki ler dün ya yı sar san eko no mik ve po li tik bu na lım lar, dev rim ler ve kar şı dev rim ler de kar şı lık bul muş tur. İkin ci Pay la şım Sa va şı ndan son ra SSCB den baş ka dev let le rin de sos ya list yo la yö nel me siy le, dün ya nın iki kam pa bö lün me si nin ya rat tı ğı du rum ve iş çi sı nı fı nın ör güt lü mü ca de le si nin ba sıncı ile ha re ket ala nı da ra lan ser ma ye, dün ya yı yı kı ma uğ ra tan II. Pay la şım Sa va şı nın ha ra be le ri üze rin de ken di ni ye ni den in şa ede rek, gö re ce is tik rar lı bir ge liş me sey ri iz le di ler de yeni den şid det le nen sar sın tı lar, 1980 lerde iş çi sı nı fı nın ka za nım la rı na kar şı ar tı rı lan sal dı rı la rın ge rek çe si ya pıl dı lar da dün ya nın ye ni den tek pazar ha li ne gel me si ser ma ye nin vah şi do ğa sı nın zin cir le rin den bo şal ma sı nın ko şul la rı nı ala bil di ği ne ço ğalt tı. Bu dönem de ulus la ra ra sı te kel ler nez din de ser ma ye nin yo ğun laş ma sı, dün ya nın ka pi ta list ler ce vah şi ce yağ ma lan dı ğı bu sü reç te gö rül me dik dü ze ye ulaş tı. İş te tam da bu ne den le dir ki; ser maye faz la lı ğı ve kar şı ku tup ta iş çi faz lalı ğı ser ma ye nin yo ğun laş ma sı na ya da ser ma ye de vir dö ne mi ne bağ lı ola rak, za man za man yük se len ama ar dın dan dü şen bir gö rü nüm sağ la mak ye ri ne kro nik bir hal al dı. Bu de mek tir ki; gide rek ar tan mik tar da bir ser ma ye ve 14 TEORİDE doğrultu

18 iş çi faz la lı ğı oluş mak ta dır. Fark lı olan ne dir? a) Ser ma ye faz la lı ğı, sa de ce kâr oranı nın düş me si ni, kâr kit le si ni ar tı racak den li ser ma ye bü yük lü ğü ne sa hip ol ma yan kü çük ve da ğı nık ser ma ye ler dü ze yin de or ta ya çık mı yor, bu nun yanı sı ra, en bü yük te kel ler bu du rum la kar şı kar şı ya ka lı yor. b) Ser ma ye nin mut lak aşı rı üre timi ne ne den olan ko şul lar tam ter si ne ol ma sı na kar şın, ya ni üc ret ler yüksel mek bir ya na dü şü rü lü yor, iş gü nü uza tı lı yor ol sa da; eme ğin üret ken li ğini ar tır mak yo luy la sö mü rü da ha da yo ğun laş tı rıl sa da; ser ma ye ye ni den üre tim sü re cin de es ki sin den da ha fazla kâr üret me ye te ne ği ni yi tir di ği için, ser ma ye nin bir bö lü mü faz la lık ola rak kal mak ta dır. Tablo: Emek Gelirlerinin Milli Gelir İçindeki payı Kaynak: IMF World Economic Outlook, Nisan 2007 Dün ser ma ye faz la lı ğı ve kar şı kutup ta emek çi faz la lı ğı ka pi ta list çev rimin en ge li ola cak den li bü yü dü ğün de eko no mik kriz yı kı cı et ki siy le ye ni bir den ge ya ra ta rak faz la lık la rı en gel olma ya cak dü ze ye in di ri yor du. Bu gün ise ka pi ta list ge liş me sü rer ken bir yandan kro nik iş siz lik, di ğer yan dan kronik ser ma ye faz la lı ğı oluş mak ta dır. Dün üc ret le rin dü şü rül me si, eme ğin ve rim li li ği nin ar tı rıl ma sı, da ha çok birey sel üre ti ci nin bü yük ser ma ye nin bo yun du ru ğu al tı na alın ma sıy la serma ye faz la lı ğı so ru nu o dö nem için gi de ri li yor du. Bu gün ay nı ko şul lar da, ya ni üc ret ler dü şer, eme ğin ve rim li li ği ar tar, kü çük üre ti ci nin tas fi ye si hız lanır ken, ser ma ye faz la lı ğı ve iş gü cü faz la lı ğı da art mak ta dır. Bu, ser ma yenin ken din den kay nak lı iç sel en gel le ri aş ma ye te ne ği ni yi tir di ği, ge li şi mi nin sı nır la rı nı aş mak ta da ha çok zor lan dı ğı bir aşa ma da ol du ğu nu, tam da Marx ın de di ği gi bi, Ser ma ye nin en yük sek geliş me ev re si ne da ha çok ya kın laş tı ğı nı gös te rir. Ka pi ta list üre tim ser ma ye bi ri ki minin ulaş tı ğı dü zey iti ba rıy la iler le me ye te ne ği ni çok da ha faz la yi tir mek te dir. Bu bi ri kim öy le dü zey de dir ki, ar tı değer üre ti mi için ko şul lar ön ce ki sü re ce gö re da ha olum lu ol sa da, mut lak aşı rı bi ri kim kro nik bir va ka ha li ni al mış tır. Ser ma ye ye ni ya tı rım dan ne den kaçı yor? Ser ma ye nin bir kıs mı üre tim için yatı rı ma yö nel se de önem li bir kıs mı yi ne de, faz la lık ola rak el de kal ma ya devam edi yor. Marx ser ma ye kit le si nin bü yü me si, bu na lım lar la şid det le nen re ka bet so nu cu faz la lık ın de ğe ri nin dü şü rül me si ya da dü pe düz ser ma ye kı yı mı ile bir lik te dün ya pa za rı nın geliş me si ni de, faz la lık ı te la fi eden unsur lar dan bi ri ola rak sa yar, el bet te yeni den tı ka nık lı ğa ka dar. Bu gün me ta ve ser ma ye ih ra cı ba kı mın dan dün ya tek pa zar gö rü nü mün de dir. Ser ma yenin do la şı mı nın önün de he men he men hiç bir en gel kal ma mış tır. Ama bu yi ne de, ser ma ye faz la lı ğı nı or ta dan kal dırma ya yet mi yor. Bir yan da de li da na lar gi bi ya tı ra cak yer ara yan ser ma ye; diğer yan da dağ gi bi bü yü yen iş siz, aç, se fil halk yı ğın la rı. El bet te ka pi ta list üre tim ge liş me ye, ser ma ye yo ğun laşma ya de vam edi yor. Ama bu ge liş me üze rin de ki yük aşı rı bi ri kim ar tık ça hı zı düş mek te, bir ba kı ma ken di yı ğı nının al tın da gi de rek da ha ne fes siz kalmak ta dır. Ya ni ken di ya tı rım la rı na ek ser ma ye yi (ar tı de ğe ri) ak tar mak da, sıfır dan ya tı rı ma yö nel mek de çok ca zip gel mi yor. Çün kü kâr ora nı es ki gü ne gö re azal mış ama da ha bü yük ser ma ye TEORİDE doğrultu 15