DOSYA: Kültürel ve Mimari Değerlerin Moda Tasarımına Yansıması. SÖYLEŞİ: Her Zaman Farklı Olanı Yaratmaya Çalışmak Çok Önemli. TARİH: Gözlüklü Ali Evi

Transkript

1 TMMOB MİMARLAR ODASI GAZİANTEP ŞUBESİ YIL: 1 SAYI: 3 - YAZ 2014 DOSYA: Kültürel ve Mimari Değerlerin Moda Tasarımına Yansıması SÖYLEŞİ: Her Zaman Farklı Olanı Yaratmaya Çalışmak Çok Önemli TARİH: Gözlüklü Ali Evi PROJE UYGULAMA: Asmalı Konaklar 2. Etap w w w. g a z i a n t e p m i m o d. o r g. t r 01

2 02

3 YIL: 1 - SAYI :3 - YAZ 2014 Yayınlayan Mimarlar Odası Gaziantep Şubesi Mimarlar Odası Adına Sahibi B. Sıtkı Severoğlu Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Hasan Özgür Girişken Editör TÜLAY KARADAYI YENİCE Yayın Sekreteri Elif Bozhüyük Şiraz Yayın Kurulu A.Sina Açıkkol Cemil Açıkkol YUSUF AÇIKKOL MUHAMMED KEMAL ALAMo ÖZGE BOZGEYİK SİNEM DAĞILGAN İREM ERKURT MERVE ERDOĞAN MÜNEVVER GÜRSOY BİRAND İŞERİ KAZIM İYİBİÇER ÖMER ÖZEREN İREM SARAÇ TUĞÇE SARIÇİÇEK Elif Bozhüyük Şiraz KÜBRA TATAR YURDAGÜL TÜTÜNCÜLER TÜLAY KARADAYI YENİCE İçindekiler BAŞLARKEN...05 GÜNDEM Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin ile Söyleşi...06 SÖYLEŞİ Her Zaman Farklı Olanı Yaratmaya Çalışmak Çok Önemli...07 Grafik/Tasarım ve İçerik Yönetimi Mark&Mark İletişim Danışmanlığı Telefon: Faks: Basım Yeri Gap Olay Medya Grubu A.Ş. Mücahitler Mah. 6 Nolu Cadde 35 Nolu Sk. No:1 Olay Medya Plaza Şehitkamil / Gaziantep Telefon : (Pbx) Faks : Yönetim Yeri Mimarlar Odası Gaziantep Şubesi Değirmiçem Mah. 14 Nolu Sok. No:8 Efes İş Merk. Kat:2 Daire 6 Şehitkamil/Gaziantep Tel:0(342) Faks: 0(342) info@gaziantepmimod.org.tr Basım Tarihi Haziran 2014 "Kastel" dergisi, Mimarlar Odası üyelerine ücretsiz olarak gönderilir. Dergide yeralan yazılarda ileri sürülen görüşlerin sorumluluğu yazarlarına aittir. Kapak Fotoğrafı: Yrd. Doç. Dr. Bilgehan YILMAZ ÇAKMAK 01

4 İÇİNDEKİLER İçindekiler DOSYA Kültürel ve Mimari Değerlerin Moda Tasarımına Yansıması...10 PROJE UYGULAMA Asmalı Konaklar 2. Etap...42 TARİH Kahramanmaraş ta Bir Erken Cumhuriyet Dönemi Yapısı Gözlüklü Ali Evi...46 SANAT Sanatta Yeni Oyun Alanı...54 Kral Henry ve Kraliçe Elizabeth in dönemin özelliklerini yansıtan gösterişli kıyafetleri s.12 ÇEVİRİ Shaanxı'de Tüm Mevsimler İçin Ev...58 FAALİYETLERİMİZ Koruma Kurulu Tescil Talebi Yılında Mimarlar Odası Gaziantep Şubesi'nin Yerel Seçim Bildirisi...65 ÇİZGİYORUM...80 Kibarlık budur. Eski Northwestern Ulusal Hayat Sigortası Binası, 1965 Minoru Yamasaki & Ortakları Minneapolis, Minnesota. s.23 Asmalı Konaklar 2. Etap s.43 Shaanxı'de Tüm Mevsimler İçin Ev s:58 02

5 03

6 Marchesa 2008 Kış koleksiyonu Kastel Dergisi Yazım Kuralları Yılda dört sayı olarak yayınlanan dergimizde, mimarlık alanlarındaki görgül çalışmalara, derlemelere (en son literatürü kapsamlı bir şekilde inceleyen yazılar, meta-analiz çalışmaları, model önerileri, olgu sorunları ve tartışmaları vb.), çevirilere ve özgün kitap incelemelerine yer verilmektedir. Kastel'e gönderilen yazılar daha önce hiçbir yerde yayınlanmamış olmalıdır. Herhangi bir sempozyum yada kongrede sunulan yazılarda kongrenin adı, yeri ve tarihi belirtilmelidir. Yazılar editör ve yayın komisyonu tarafından ön değerlendirmeye tabi tutulur. Yayınlanmak üzere dergiye gönderilecek yazılar, başlık sayfası, ana metin, kaynaklar, (varsa) ekler ve yazar notları bölümlerini içermelidir. Metinler Times New Roman karakterde, 12 punto ve 1,5 satır aralığı ile yazılmalıdır. Metine ait görseller, opak ya da saydam olarak verilemiyorsa, taramaların ve/veya dijital fotoğrafların (7 cm'den küçük olmayacak şekilde) olanaklar ölçüsünde büyük ebatta, 300 dpi çözünürlükte jpeg veya tiff dosyaları olarak verilmesi gerekir. Yazı Kurulu 04

7 BAŞLARKEN Kastel in üçüncü sayısından Merhaba! Dergimizin Moda ve Mimarlık sayısıyla tekrar sizlerle buluşuyoruz. Mimarlığın büyük sorunu olan iç mi? dış mı? sorusundan yola çıkarak belirlediğimiz bu dosya konumuzda, mimarinin farklı tasarım dalları ile olan karşılıklı ilişkileri üzerine gitmeye çalıştık ve bu içerikli yazılarla sizlere ulaşıyoruz Umarız keyifle okursunuz. Dördüncü sayıda yeni bir KASTEL de buluşmak üzere.. Yrd. Doç. Dr. Tülay KARADAYI YENİCE 05

8 GÜNDEM Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin ile Gündem Röportaj : Hilal Merve ERDOĞAN G aziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Fatma Şahin e bazı sorular yönelttik Sizce Gaziantep kentinin öncelikli acil eylem gerektiren planlama sorunsalı nedir? 6360 Sayılı Kanun gereği Büyükşehir Belediye Sınırı olan il mülki sınırının tamamında 1/ ve 1/25000 ölçekli üst ölçekli planların revizyonu hazırlanacaktır. Ayrıca organize sanayi bölgelerinde çalışan dar gelirli kişilere yönelik ve kentin gerekli görülen yerlerinde uydu kent modeli şeklinde hazırlanan plan değişiklikleri hazırlanacaktır. Kentin doğal ve yapılı çevre olmak üzere genel fiziki karakterini ve kent silüetini hakkında düşüncelerinizi alabilir miyiz? Büyük bir hızla göç alan ve büyüyen Gaziantep te, geçmiş yıllarda kaçak, plansız şekilde yapılaşan gri kent siluetine sahip bölgelerde ulaşım, donatı ve yeşil alan yetersizliği bulunmaktadır. Bu alanlarda yapılacak olan kentsel dönüşüm projelerinde standartlara uygun olarak planlar yapılacaktır. Kentsel dönüşüm konusunda geliştirdiğiniz politikalar nelerdir? Yeni dönemde yapılacak kentsel dönüşüm uygulamalarının önceki deneyimlerden farkı olacak mı? Tarihi ve kültürü çok eskilere dayanan kentimizde; çöküntü alanlarında, eski kent dokusunda ve uygulanabilirliğini kaybetmiş planlarda yapılacak olan kentsel dönüşüm uygulamalarında bütüncül, üst ölçekli planlarla uyumlu, geleneksel mimariden beslenen, yörenin iklim ve coğrafi koşullarına uygun, çağımızın yaşam koşullarına cevap veren mimari projeler seçilecektir. Ayrıca şehrin ihtiyacı olan yeşil alanlar, eğitim alanları, sağlık, sosyal ve kültürel alanlar gibi donatı alanları yasalarda ve standartlarda ön görüldüğü şekilde yapılacaktır. Son olarak stadyum ve yakın çevresi. Kent belleği ve kimliğinin vazgeçilmez unsurlarından biri olan bu bölgeyi yakın gelecekte nasıl göreceğiz? Kent merkezinde birçok kentsel kullanımın yer aldığı, kent kültürü ve turizm yönünden önemli bir destinasyon merkezi olan Kamil Ocak Stadyum Alanı nın, çevresindeki tarihi doku, Kültür Yolu ve tescilli kültür varlıklarının önemini ve kullanımını arttıracak, bölgedeki yapı, araç ve yaya trafiği yoğunluğunu olumlu yönde değiştirecek, Yüzüncü Yıl Atatürk Kültür Parkı ve Demokrasi Meydanı ile bütünleşecek şekilde, kent kimliğine uygun Yaşayan Kent Meydanı olarak düzenlenmesi düşünülmektedir. 06

9 SÖYLEŞİ: Selim YUHAY Her Zaman Farklı Olanı Yaratmaya Çalışmak Çok Önemli Selim YUHAY ncelikle bize kendinizden Ö bahseder misiniz? 23 Mayıs 1972 yılı İstanbul doğumluyum. Yıldız Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü '94 yılı mezunuyum. Mezuniyet sonrası dört ortakla birlikte açtığımız mimarlık ofisinden 2 sene sonra kendi mimarlık ofisimizi (Yuhay Mimarlık) kurmak için ayrıldım. Bunlara ilave olarak Digitürk platformu Home TV kanalında ekibimle beraber hazırlayıp sunduğum bir dekorasyon programı yaptım. Sonrasında Kanal D'de halen yayınlanmakta olan, hem sunuculuğunu yaptığım hem de mimari projeleri yine ekibimle devam ettirdiğim 'Evim Şahane' adlı dekorasyon programında, mesleğimi yürütmekteyim. İşinizde popüler olmanızı nelere bağlıyorsunuz? İyi, doğru ve farklı tasarımlar yapmak, kullanıcı faktörünü göz ardı etmemek ve hepsinden de önemlisi kendinize inanmak ve güvenmek sizi popüler olma yolunda götürecektir. Medyatik olmak, yaratıcı süreçte dezavantaj mıdır? Mimarlık alanında dezavantaj oluşturan unsurlarla karşılaşmak çok mümkün. Bu yüzden bizim işimizin bir parçası da dezavantajı avantaja çevirmek. Dolayısıyla medyatik olmak bu işleyişin çok da ötesine geçen bir durum değil. Röportaj : İrem SARAÇ - Birand İŞERİ - Sina AÇIKKOL Kullanıcı talepleri tasarımlarınızda nasıl yer buluyor? Çoğu zaman kullanıcı talepleri tasarımlara yön verir. Böylelikle kişiye özel yapılan tasarımlar, çok daha anlamlı olur ve aidiyet dugusunu kullanıcıya hissettirir ki, bu zaten tasarım yaparken benim önceliklerim arasındadır. Kullanıcıyla nasıl iletişim kuruyorsunuz? Kullanıcıyla yaptığım sohbetlerin dışında kişiyi asıl ele veren şeyler onun haytındaki izlere bakmaktır. Bu giydiği kıyafetin küçük bir aksesuarı olabildiği gibi, mutfağında kullandığı bir kahve makinesi ya da evinin bir köşesinde duran basit bir aksesuar bile olabilir. Mimar olmanız size iç mekan tasarımında ne gibi artılar getiriyor? Öncelikle mekana bir bütün olarak bakmamı sağlıyor ki, bu da aslında doğru tasarımı ortaya çıkaran şeylerden bir tanesi. Mekanı tasarlarken kendinizce pratik metotlar geliştiriyor musunuz? Elbette.. Tasarımlarımın fonksiyonel olmalarına özellikle dikkat ediyorum. Bu durum zaten pratik metotları beraberinde getiriyor. Görsel medyada görünen ev dekore etmeniz dışında daha bir çok alanda tasarım hizmeti veriyorsunuz. Süreç onlarda da aynı mı işliyor? Tasarım süreci belli kriterlere dayansa da bu süreç kullanıcıyla birlikte tabii ki değişime uğruyor. Bu yüzden her yeni tasarım yeni bir süreç demek. 07

10 SÖYLEŞİ: Selim YUHAY İyi bir iç mekanın doneleri nelerdir? Öncelikle kullanıcıyı yansıtmalı ve mekanda yaşanmışlığın izleri bulunmalıdır. Bunu sağlayan şeylerden biri ise fotoğraflardır. Tüm bunların dışında aydınlatma ve renk de önemli doneler arasında gösterilmelidir. Moda mı tasarımı şekillendirir, tasarım mı modayı? Aslına bakarsanız ikisi de birbirini etkileyen şeyler. Bazen insanların görmek ve kullanmak istediği şeylere yönelik tasarım yaparsınız, yani modaya ayak uydurursunuz; bazen de tamamen içinizden gelen o ilhama kulak verirsiniz ve bambaşka tasarımlar yaratıp kendi modanızı başlatmış olursunuz. Dolayısıyla ikisi de mümkün. Tasarım sürecinde modayı takip etmek neden önemli? Eğer daha fazla kullanıcıya hitap etmek istiyorsanız modayı takip etmek doğru olabilir. 08

11 SÖYLEŞİ: Selim YUHAY Mimarın yeni trendleri aşılayabilmesinde karşılaşılan zorluklar nelerdir? Yeni olan şeyleri çoğu insanın kabullenmesi zordur. Bu nedenle sabırlı olmak bu mesleğin gerekliliklerinden biridir. İyi bir tasarım için 'ikon olmak' tek başına yeterli midir? Tabii ki yeterli değildir. Başlangıçta rağbet görebilir ama devamlılığı için kendini geliştirmek, yeniliklere açık olmak ve bunları kullanmak, sürekli araştırmak ve her zaman farklı olanı yaratmaya çalışmak asıl önemlidir. 09

12 DOSYA : MODA & MİMARLIK Kültürel ve Mimari Değerlerin Moda Tasarımına Yansıması Bilgehan YILMAZ ÇAKMAK Yrd. Doç. Dr. Selçuk Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi M oda Tanımı 1. Giyim, marka, davetler, davranışlar vb. konularda insanların günlük alışkanlıkları veya stilleri. 2. Giyimin, duruşun, hareketlerin, anlayışın özellikle seçkin görünmek veya seçkin olmak için yapılan, bir toplum tarafından benimsenen geleneksel kullanımı. 3. Tarz, yol. 4. Herhangi bir şeyin yapısı, formu. 5. Gündemde olan, belli bir kesim tarafından kabul gören anlayış, tarz.(random) Bu tanımlar modanın zaman içinde gerçek anlamından uzaklaştığını kanıtlıyor. Bugün çoğumuz için moda, yalnızca giyinme tarzı anlamına geliyor. Oysa bu kadar basit değil. Moda; sanat, müzik, tiyatro, edebiyat, yemek, iç mimarlık, mimari, bahçe bakımı, spor, hobi gibi konuları, daha doğrusu duyuları uyaran her şeyi içine alır. Modanın temelinde insan vardır. İnsana ait fiziksel sosyal ve psikolojik tüm özellikler modayı şekillendiren ve değiştiren etki alanlarıdır. İnsanın gereksinimleri ve beklentileri değiştikçe moda da değişir ve insan gibi o da kendini yeniler. Modanın tarih içindeki gelişimini ve değişimini daha iyi anlayabilmek için sanat ve mimarinin yaşamış olduğu akımları, üslupları ve geçirdiği değişimi iyi bilmek gerekmektedir. Geçmişten günümüze birçok üslüp, dönemin mimarisine yaşam stiline ve modasına hakim olmuş ve etkileri yüzyıllarca yaşamıştır. GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE MODA Tarih öncesi çağlarda kıyafet bedeni koruyan giyilebilir bir barınak niteliğindeydi. Zamanla bu giysi-barınaklar ilkel yapıların oluşumuna doğru evrildi. Bedeni iklim koşullarından koruyan hayvan derileri ve bitkilerden üretilen tekstil malzemeler, zamanla yapıların çatılarını ve duvarlarını oluşturan panellere dönüştü. Adolph Loos Giyinmenin Prensipleri başlıklı makalesinde (1898), tarih öncesi giyisilerin aslın 10

13 DOSYA : MODA & MİMARLIK da basit barınaklar olduğunu, ilkel insanın hem estetik hem de fonksiyonel olarak ev kavramını yaratırken giysilerdeki tekstil malzemeden ilham aldıklarını onaylıyor ve ekliyor: İnsanın nasıl bina yapacağını öğrenme sürecinde başlangıç noktası giyinmeyi öğrenmesidir (Loos A. 1898) Resim 1: Rustik Klübe, M.A. Laugier Giyim ve korunma arasındaki bağ çok eskiye dayanır. Örneğin Buz çağı'nda hayvan derileri hem insanların kendilerini örtmesi için hem de duvarları süslemek amaçlı kullanılmıştır. Bunun dışında, Antik Yunan'da kolonlarda kullanılan oluklu alanlar, aynı dönemin en popüler giysisi olan chiton'un drape katlarına ve silindirik formuna referans olmuştur. Eski Yunan'da kıyafet ve mimarinin insan figürü oranlarıyla bir harmoni içinde tasarlandığını görmekteyiz. Mimarideki iyonik ve Dorik üsluplar farklı 'chiton' tarzları olarak modaya yansıtılmıştır. Hatta günümüzde de görsel kaygı güden birçok mimar, binalar için cephe tasarlarken modadaki katlama ve drape tekniklerini yorumlarlar. Resim 2: Antik Dönem Yunan kıyafeti ve Mimarisi Ortaçağ döneminin giyim tarzı ve mimarisi benzer özellikler göstermektedir.( ) Erkek ve kadın kıyafetlerindeki süslemeler, işlemeler, aksesuarlar, ağır ve gösterişli etki, mimari yapılarda da görülmektedir. 11

14 DOSYA : MODA & MİMARLIK Resim 3: Kral Henry ve Kraliçe Elizabeth in dönemin özelliklerini yansıtan gösterişli kıyafetleri Resim 4: Barok Üslubun hakim olduğu Ortaçağ katedral ve kiliselerinden iç mekan örnekleri Moda, eteklerin kasnaklar ve kafeslerle çılgın boyutlarda genişlediği Ortaçağ yıllarından, fabrika bacalarını anımsatan silindir şapkaların endüstriyel devrimin sembolü haline geldiği 19. Yüzyıla kadar genişleyen o müthiş stil ve yorum çeşitliliği içinde, referanslarını genellikle hep mimarlıktan aldı. Buna karşılık giysinin mimariyi etkilemesi de yalnız tarih öncesi dönemde kalmadı ve moda, modern mimarinin gelişiminde çok önemli bir rol oynadı. Modernist mimarinin temelinin atıldığı 19. Yy da giysi, en güçlü metaforlardan biriydi. Le Corbusier, Hermann Muthesius ve Peter Behrens gibi mimarlar, yapıyı tıpkı vücuda iyi oturtulmuş bir takım elbise gibi yorumlayarak mimariyi süslemelerden arındırma yoluna gittiler. O dönemin erkek giysileri, kadın modasından çok farklı olarak, aşırılıktan ve gösterişten uzaktı. Söz konusu mimarlarda yapı süslemelerini ve stilistik dekorları kadın modasındaki kurdelelere, büzgülere ve pililere benzeterek, mimarinin erkek giysilerindeki sadeliğe ve fonksiyonelliğe sahip olması gerektiğini savundular. Bu prensipler 1930 larda modernist mimarinin prensiplerini oluşturdu. Resim 5: 19.yy. sonu erkek modası 12

15 DOSYA : MODA & MİMARLIK MODA-MİMARİ İLİŞKİSİ Moda ve mimari, iki farklı sanat alanı, ancak pek çok noktada birleşiyor. Bunlardan ilki temel çıkış noktası olan insan dır. Her iki sanat dalıda bedenin etrafını koruyan onu kuşatan bir tabaka/hacim yaratabilmek için insan vücudunun ölçülerini, matematiğini ve geometrisini referans alıyor. Her ikiside enerji ve malzeme kullanımıyla bedenin sınırlarını tanımlayarak etrafında iklimsel bir çevre yaratıyor. Her ikisi de doluluk-boşluk, kişisel alan-kamusal alan gibi ortak kavramlarla iç içe. Moda ve mimarlık arasındaki organik ilişki belki de en iyi şu sıralamayla sembolize edilebilir. İç çamaşırı-elbise-ceketpalto-uyku tulumu-çadır-barınak-ev-gökdelen (Şener Y.) Moda ve mimarinin birleştiği ikinci nokta ise tasarım; mimar ve moda tasarımcılarının, tasarım süreçleri pek çok alanda benzerlik gösteriyor. Moda, her ne kadar geçici bir fenomen, mimari kalıcı olarak algılansa da, ikisinin de çıkış noktasında insan bedeni yatıyor. İkisi de çevresel ve kültürel değerlerden, gelişen endüstri ve üretim teknolojilerinden etkileniyor. Moda ve mimari, temelde insandan yola çıkan, benzer tasarım metodlarına sahip sanat alanlarıdır. Moda, kullandığı malzemeler, kumaşlar, aksesuarlar, sahip olduğu tarz ve kimlik ile mimari ise kullanılan yapı malzemesi, yapı teknolojisi, iç mekan aksesuarları, değişen işlev ve kullanım ile kişisel, siyasal, çevresel ve kültürel kimliği sergilemek için bir araç olmuşlardır. Mimari ve moda da yaratılan eserler, boyut ve kullandıkları malzemeler açısından farklılık gösterse de, mimar ve moda tasarımcılarının tasarım süreçleri de fark edilir benzerlikler içermektedir. Örneğin; ikisi de ikiboyutlu taslaklardan yola çıkarak bunları daha gelişmiş üçboyutlu formlar haline dönüştürürler. Ortak estetik kaygısı, aynı kuramsal ve ideolojik altyapı paylaşımı sonuç olarak biçimsel ve yapısal benzerlikleri de beraberinde getirir. Hatta zaman içinde bu iki farklı alanlardaki tasarımcılar ilham ve teknik stratejiler için birbirlerine dönmüşlerdir. Bunun en dikkat çekici göstergesi ise bu etkileşimler sonucu alanlar arası oluşmaya başlayan ortak dildir(yıldırım H.) Günümüzde de birçok modacı mimari eserleri veya akımları referans alarak tasarımlar yapmıştır. Moda ve mimari, karşılıklı etkileşim içerisinde birbirini geliştirmeye devam etmektedir. Bazen bir taşıyıcı sistem, bazen bir süsleme veya yapının hissettirdiği anlamsal güç, modaya yansımış veya modayı yönlendirmiştir. Resim 7: Marchesa 2008 Kış koleksiyonu 13

16 DOSYA : MODA & MİMARLIK Resim 8: Marchesa 2008 Kış koleksiyonu Resim 9: Marchesa 2008 Kış koleksiyonu KÜLTÜREL DEĞERLERİN MODAYA YANSIMASI lerde Amerika da başlayan ve daha sonra Avrupa ya yayıla,n günümüzde de hala etkilerini devam ettiren bir akım olan Postmodernizim, modernizm akımının savunduğu ilkelere karşı olarak doğmuş ve gelişmiştir. Postmodernist düşünce, Modernizmin sahip oldu işlevselciliğin, binalarda ruhsuz ve kişiliksiz bir akılcılık yarattığını ve bununda insanların hem görsel hem de fiziksel konforuna yönelik ihtiyaçlarını karşılayamadığını savunur. Günümüzde postmodernist akım hala etkisini sürdürse de yeni bir anlayış olarak, bağlamcılık anlayışı ortaya çıkmıştır. Bağlamcılık, tüm bilginin bağlama duyarlı olduğu inancını temel alır. Bu fikir bir bilginin bağlamından koparıldığında anlaşılmaz hale geldiğini söyleyecek kadar ileri gider. Bu durum postmodern düşünceyi bağlam konusunda daha duyarlı olmaya itmiştir. Çevresel ve kültürel değerlerin giderek azaldığı ve tükendiği bir dönemde yaşamaktayız. Bu durum doğal kaynakların daha verimli kullanılmasını ve geleneksel kültürün farklılığının vurgulanması gibi trendleri ortaya çıkarmıştır. Bağlama dayanan ve doğal ve yerel kaynakları korumak olan bu yeni trend, Ev dekorasyonundan, giyime, yaşam stilinden, teknolojiye ve endüstri tasarımlarına kadar hayatımızın her alanında yer almaktadır. Günümüzün modası olarak adlandırılan kavramlar olan ekoloji, sürdürülebilirlik, yerellik, gelenekselcilik, doğal yaşam hayatın her alanında karşımıza çıkmaktadır. 14

17 DOSYA : MODA & MİMARLIK Koza Genç Moda Tasarımcıları Yarışması Türk Modasına yeni isimler, yeni çizgiler kazandırılması amacıyla bu yıl 22. si düzenlenen Koza Genç Moda Tasarımcıları yarışması farklı tasarımlara ve özgün fikirlere ev sahipliği yapan yenilikçi bir tasarım yarışmasıdır. Günümüzün trend akımı olan bağlam konusunda yarışmaya katılan ve tasarımlarını sunan Sabiha Yılmaz ın tasarımlarına ait ana fikirleri ve konsept çalışmaları şunlardır. Tasarım Ana Fikri Tasarımın ana fikri; Tüketim çılgınlığına karşı doğal ve geri dönüşümlü, doğayla uyumlu ve doğal liflerden üretilmiş malzemelerden ilkbahar/yaz sezonu için kumaşlar kullanmak, bağlama ve çevreye uyumlu kıyafet ve aksesuarlar tasarlamaktır. Güzelliğin simgesi olan kadın günümüzde boyalar, taşlar, süslemeler vs. ile güzellikten uzaklaşarak sahip olduğu doğal ve mucizevi özellikleri kaybetmektedir. Sürekli değiştirilebilen ve yenilenebilen, her gün başka bir kimliğe bürünebilen yapay bir mankene dönüştürülmektedir tıpkı yerel kaynakların ve doğanın yapaylaştırıldığı gibi. Her geçen gün azalan ve bozulan doğayı oluşturan dört temel unsur ateş su toprak hava tasarımlarımızın alt yapısını oluşturmuştur. Bu nedenle tasarımlarımızda kullanılan renkler toprak tonları, gökyüzü mavisi, su yeşili, turkuaz ve çini motifleri içinde kullanılan ateş kırmızısıdır. Tasarımda ulaşılmak istene hedefler; Doğayla uyumlu malzemeler kullanmak Geri dönüştürülebilir malzeme kullanmak Doğanın renklerinden esinlenmek Yerel kimlik ve kültürel mirasın korunmasına katkı sağlamak, Yapaylıktan, özü değiştirilmiş malzemelerden kaçınmak Tasarım ların hedeflediği kadınlar gece ve gündüz kullanımlarında hem doğal ve sade hem de abartıdan uzak şıklığı taşımak isteyen kadınlardır. Bu nedenle kumaşlarımızda tamamen doğal liflerden üretilen jüt, keten, deri, ipek, viskon tercih edilmiştir. Tamamlayıcı ürün olarak ayakkabılar, geleneksel kültürün izlerini taşıyan takunya ve çarıktan oluşmaktadır ve çini porselen aksesuarlarla kombinlenmiştir. Resim 10: Konsept ve Anafikir Paftası Angora Yünü, Anadolu topraklarında yaşayan bir çeşit tavşan yünüdür. Çok değerli ve nadir bulunan bu yünün dünyaya tanıtılması ve verdiği özel ve sıcak histen faydalanılması temasıyla bahar aylarında kullanılabilecek mevsimlik bir ceket tasarlanmıştır. Tasarım çini aksesuarlar ve süet deri ile tamamlanmıştır. Resim 11: Yazlık Angora isimli ceket tasarımı 15

18 DOSYA : MODA & MİMARLIK Günümüzün moda trendlerinden olan sadelik ve esneklik, değişken kemer tasarımıyla vurgulanmıştır. Geleneksel el sanatlarından olan çini işleme plakaların birleştirilmesiyle oluşturulan kemerin farklı yerlerde kullanımı, tek parça elbisenin 3 farklı şekilde kullanılmasını sağlamıştır. Resim 12: Değişken Kemer isimli esnek tasarım Geleneksel Türk kültüründe ayrı bir yeri ve önemi olan cepken/yelek, tek başına kullanıldığındada özel bir giysidir. Sadelik ve modernliği deri ipler ile destekleyen tasarımda 4 farklı yelek kombini tasarlanmıştır. Resim 13: Yelek Büstiyer isimli yelek kombinasyonları Çini ve seramik Türk kültürünün en güzel el sanatlarından birisidir. Sahip olduğu renkler ve desenlerle çini sanatı kadına, büyüleyici bir güzellik katmaktadır. Tasarım büstiyer ve elbise olarak 2 farklı kullanımda, ipek kumaş ve deri iplerle desteklenerek tasarlanmıştır. Resim 14: Çini petek isimli abiye elbise tasarımı 16

19 DOSYA : MODA & MİMARLIK Resim 15: Nonwoven isimli yağmurluk tasarımı Nonwoven (dokunmamış) kumaştan tasarlanan yağmurluk, klasik polyester yağmurluklardan farklı olarak ham kumaşın su jetiyle sabitlenmesiyle elde edilmiştir. Hem saf kumaş görünümü hem de su geçirmez özelliği ile yağmurluk tasarımında kullanılmıştır. Resim 16: Kepenek isimli yağmurluk tasarımı Çobanların kepeneklerinden yola çıkan tasarımda, sert ve keskin duruşu ile şık ve modern bir etki bırakan kalın keten, elbise üzerine giyilen bir yelek olarak kullanılmıştır. Omuzlarda keskinliği güçlendiren deri parçalar kepenek etkisini sağlamlaştırmıştır. Aksesuar olarak kullanılan deri çarıklar ise geleneksel kültürümüzün en özgün elemanıdır. DEĞERLENDİRME ve SONUÇ Kültürel sürekliliğin sağlanması ve geleneksel değerlerin yeni nesillere aktarılması konusu, günümüzün en önemli problemlerinden birisidir. Eskiymiş gibi görünen, doğalmış gibi algılanan yapay ve sonradan oluşturulmuş tasarımlar, kültürel sürekliliğe zarar vermektedir. Bu nedenle yapılacak yeni tasarımlarda ilham kaynağı olarak geleneksel kültürden faydalanmak ve yeni çağın gerekliliklerine uygun tasarımlar yapmak kültürel mirasın korunmasına ve geliştirilmesine katkı sağlayacaktır. Moda akımları hakim oldukları her dönemde mimariye ve modaya, kısacası yaşam tarzına yön veren etken olarak görülmüştür. Günümüzde, ne yazık ki doğadan uzaklaşmak, yapaylaşmak, geçici ve değişken gereksinimlere göre tasarlamak gibi özümüzü ve kültürümüzü zedeleyen anlayışlar egemendir. Bu anlayışlar tam anlamıyla tüm yaşantımıza hakim olmasa da ucuz üretim, prefabrikasyon ve hazır giyim sektörlerindeki gelişmeler gelip geçici teknik ve üretimlerin hayatımızda yer almasına neden olmaktadır. Genç Moda Tasarımcıları Yarışmasına katılan proje çalışmasında, kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel kültürümüzün en güzel örneklerinin günümüz şartlarına uyum içinde nasıl tasarlanabileceği vurgulanmaya çalışılmıştır. Moda her dönem yaşam şartlarına ayna tutmuş, geçmişin değerlerini ve geleceğin doğal kaynaklarını koruma noktasında yol gösterici bir araç olmuştur. Bu felsefeyle yola çıkan yarışmacı, kaybolan kaynaklara değer kazandırmak amacıyla yaptığı tasarımlar ile simgesel mesajlar vermiş ve modanın yaşam stilini yansıtmasına örnek oluşturmuştur. Kaynaklar Random House Sözlüğü Yıldırım Hakan 2011, Modanın Mimari ve Endüstriyel tasarımla İlişkisi nedir? Cumhuriyet gazetesi, Şener Yasemin, ArtDecor, Modatürkiye.com Loose Adolph 1898, The Principle of Cladding Neue Freie Presse, September 4., Published fort he Graham Foundation for Advanced studies in the fine arts Chicago. The MIT pres, Cambrigde, Massachusetts, England.page:

20 DOSYA : MODA & MİMARLIK Mağaza Tasarımında Mimari Konsept Atlıhan Onat Karacalı Öğretim Görevlisi Hasan Kalyoncu Üniversitesi, İç Mimarlık Bölümü ünümüzde perakendecilik G sektörü akıl almaz boyutlara ulaşmış durumda ve mağazalarda dikkat çekmek için özgün olmak eşsiz konumdadır. Her mağaza; ambalajı, çalışanlarının giyimi, logosu gibi her türlü görsel tasarım bileşeni ile potansiyel müşterilerine mesaj verme uğraşındadır. Mesaj vermesi için tasarım süreci geçirerek ortaya konulan her öğe marka imajını etkiliyor iken markanın içinde bulunduğu yapının mimari tasarımı ve mekanın iç mimari tasarımı da görsel kimlik konusunda göz ardı edilemez unsurlar konumundadır. Mimar ve iç mimarların uğraş alanı olan mağazalar, satış eyleminin gerçekleştiği mekanlar olarak markanın tüketici ile aktif olarak buluştuğu ortamlardır. Hedef, daha çok tüketicinin mağazayı ziyaretini sağlamak iken, bu hedef doğrultusunda iç mekanların oluşturulması zorunlu hale gelmektedir. Mağazaların mimari ve iç mimari tasarımı; tüketicilerin ruh hallerinden, satış elemanlarının inandırıcılığına kadar pek çok unsuru etkilemektedir [1]. Satış çevresinin düzensiz ve özensiz görünümü, satılan ürünler ne kadar kaliteli olurlarsa olsunlar, satış eylemini olumsuz etkilemektedir. Bütün bu unsurları bir çerçevede tutarak ihtiyaçlara cevap vermek tasarlanacak konseptin görevidir. Konseptin, her biri uzmanınca tasarlanması ideal olan 5 unsuru aşağıdaki gibi sıralanabilir: Mimari (konum, çevre, kütle, cephe vb.) (uzmanı mimar ), İç mimari (mekan organizasyonu, renk, aydınlatma, mobilya vb.) (uzmanı iç mimar ), Grafik (logo, işaret, etiket, paket) (uzmanı grafiker ), İnsan (yaklaşım) (uzmanı iletişimci ), Ürün (satılan ürünün kendisi) (uzmanı endüstriyel tasarımcı / moda tasarımcısı ) Mimari ve iç mimari açılardan mağaza konsepti, mimari ve iç mimari tasarımda yer alan fiziksel ve görsel öğelerin bütünüdür. Mağazacılığın asıl hedefi daha çok müşteriye daha çok ürün satmak iken, mağaza konsepti oluşturmanın genel hedefi satışa aracılık edecek zemini hazırla- 18

21 DOSYA : MODA & MİMARLIK Şekil 1. Mimari tasarımı ile kentsel dokuyla oldukça uyumsuz kalmış Prada Tokyo mağazası. maktır. Bu bağlamda, mağaza konseptinin hedefi müşterileri mağazaya çekmek, zevkli bir alışveriş deneyimi yaşatarak müşterilere mağaza içinde daha çok zaman geçirtmek ve müşterilerin mağazaya yeniden gelmelerini sağlamaktır. Sadık bir müşteri kitlesi oluşturmak ve müşterilerin mağazayı yakınlarına önermelerini sağlamak da bu hedeflerin içinde sayılabilir. Başarılı konsept kurgusu durumunda mağazanın yarattığı imaj yaygınlaşacak, mağaza en iyi reklam denilen arkadaş tavsiyesi üzerinden daha çok tüketiciye ulaşacaktır. Genel anlamda da mağaza, konsepti ile sosyal iletişime geçmiş olacaktır. Mimari açıdan konsepti değerlendirirken; münferit yapılı mağazalar için, tasarımda önemli unsurlardan biri kent içerisindeki konumdur. Mağaza yapısı caddenin, semtin, kentin görsel kimliğinin bir parçasıdır. Mağaza yapısı, yakın çevresi görsel anlamda etkileşim içerisindedir. Mağaza yapısının, tasarlama sürecinde kentsel dokudan bağımsız düşünülmemesi gerekmektedir. Rodney Fitch in küresel düşün; yerel tasarla ilkesinde kastedilen de budur [2]. Özgünleşme belirli ölçüde kalmalı; mağaza binası, yapılı çevre ile çelişerek görsel anlamda saldırgan bir kimliğe büründürülmemelidir. Tüketiciye ön bilgi sunma açısından da mağazaların dış tasarımı, bizzat mağazanın ambalajı gibidir [3]. Konsepte iç mimari açıdan bakıldığında ise, iç mekanın karakteri ve fonksiyonel ilişkiler öne çıkmaktadır. İç mekan planını etkileyen veriler; mağazanın yapısal verileri (tavan yüksekliği, mağaza alanının geometrik şekli, kolon boyutları ve sıklığı, mağazaya komşu hacimlerin fonksiyonları vb.), satış eyleminin işleyiş biçimi (ürünün tezgâhtar aracılığı ile teşhir edilecek olması, tüketicinin ürüne dokunmasına olanak tanınıp tanınmaması vb.) ve tüketici kaynaklı veriler (hedef müşteri kitlesinin çocuklar veya büyük beden yetişkinler olması durumunda ortaya çıkacak ergonomik veriler vb.) şeklinde sıralanabilir. Veriler edinildikten sonra da tasarım süreci başlamaktadır. Rodney Fitch ve Lance Knobel, iç mekan tasarımını şu temeller üzerine dayandırmışlardır [4]: Fonksiyon alanları (satış alanları, satışa destek alanlar, dolaşım/sirkülasyon) Görsel öğeler (renk, doku, malzeme, aydınlatma, donatı) Tasarımın karakteristiğini belirleyecek fonksiyon alanları çözümlenirken; eldeki bütün veriler, mimari anlamda yorumlanmalıdır. Dolaşım olabildiğince basit tutulmalı; dikkati ürünlerden uzaklaştıracak kadar karmaşık ya da dikkati ürünlerin üzerine çekmeyecek kadar basit bir dolaşım planı ortaya koymaktan kaçınılmalıdır. Ürünler ve teşhir elemanları; renk, form ve malzemeleri açısından bir görsel karmaşa yaratmakta iken bunlara eklenecek karmaşık bir plan tipi, tüketicilerin dikkatini dağıtacak; keyifsiz ve sıkıcı bir alışveriş deneyimi yaşamalarına sebep olacaktır. Karmaşadan kaçınmak adına tasarlanacak düz bir koridor ise tüketicilerin mağazanın sonuna kadar yürütüp döndürecek ve ürünlerin üzerinde daha az dikkat toplayacaktır. Mağaza dolaşım planı tasarlanırken, müşterilerin gezinmesi istenen her nokta ulaşılabilir olmalı; bu doğrultuda, şehir planlarında olduğu gibi ana ve ara 19

22 DOSYA : MODA & MİMARLIK arterler belirlenmelidir. Bu belirleme sürecinde, koridorlarda oluşacak trafik veya ellerinde paketlerle gezen tüketiciler gibi senaryolar göz önünde bulundurularak uygun koridor genişliği bırakılmalıdır. Ayrıca; paketleme alanı, ödeme alanı, trend ürünleri veya indirim ürünlerinin teşhir alanları gibi etrafında yoğunluk oluşması beklenen alanlar tespit edilmelidir. İç mimari tasarımda kullanılan görsel öğeler olan malzeme, renk, aydınlatma ve donatı da marka kimliği ile örtüşmeli; marka kimliğini tüketiciye doğru bir biçimde aktarmalıdırlar. Böylece mağazalar, marka kimliği ile bütünleşik bir görsel kimlik ortaya koyarak tüketicilerin zihninde tutarlı bir görsel imaj oluşturmalıdır. Umberto Eco nun ifade ettiği gibi; mimariye sadece fonksiyonel nitelikler yüklense de; iletişimsel anlamda mimari yapılar birer mesaj iletme aracıdırlar [5]. Sıralanan tasarım kriterleri dışında bir takım prensipler de izlenilmelidir. Örneğin, sık tekrar edilen tasarım kararları tüketicinin zihninde olumlu izlenimler bırakır. Yakın renkler, benzer mobilya ve birbirini andıran mekan kurgusu ile oluşturulacak paralel konseptler özellikle zincir mağazalara, kolay hatırlanma ve çabuk tanınma avantajlarını getirirler. Böyle bir yol izlendiğinde; tasarımcının görevi, esnek bir tasarım programı hazırlayarak farklı mekanlara kolay uygulanabilir bir konsept geliştirmektir. Gittikçe zorlaşan rekabet koşullarında, konsept oluşturmak, markalar için bir tercihten çok artık bir zorunluluktur. Günümüzün alışveriş algısında, ürünlerin ihtiyaçtan çok sahip olmak dürtüsü ile satın alındığı gerçeği doğrultusunda, markalar sadece ürünlerini değil; ürünleri ile beraber bir yaşam tarzını da pazarlamaya başlamışlardır. Müşterilerin olmak istedikleri kişiliklere bürünmeleri için, alışveriş deneyimini aktif olarak yaşadıkları mağazalar bu anlamda eşsiz konumdadırlar. Pazarlanan yaşam tarzı doğrultusunda bir konsept ile tasarlanmış bir alışveriş çevresi, tahmin edilenden çok daha olumlu bir tüketici algısı ortaya çıkarır. Bir kahve mağazası olarak konuya dahil edilebilecek Starbucks ın konseptine fikir veren yaşam tarzı, insanların akşamları bir araya gelerek, sıcak içecekler tüketerek günlük sohbetlerde bulundukları, İtalya daki espresso barlardır. Starbucks ın bugün ürünlerinin yanı sıra pazarladığını iddia ettiği yaşam tarzı da çıkış noktasından farklı değildir. Bu hedefe uygun olarak da, sıcak, samimi, keyifli ve dinlendirici bir ortam sunmak istediği de; kullanılan renklerden, mobilyaların biçimi ve yerleşiminden, çalınan dinlendirici müziklerden ve mekanlardaki cezbedici kahve kokusundan anlaşılabilir. Şekil 3. Pazarladığı yaşam tarzına paralel tasarlanmış Starbucks Amsterdam mağazası. Şekil 2. Sık tekrar edilmiş tasarım kararlarından oluşan konsepti ile Camper New York mağazası. Kaynaklar [1]. Sharma, A., Stafford, T.F. The effect of Retail Atmosphere on Customer's perceptions of Salespeople and Customer Persuasion: An Empirical Investigation. Journal of Business Research, 49(2), 2000 [2][4]. Fitch, R. Knobel, L. Fitch on Retail Design. Oxford: Phaidon Press Ltd, 1990 [3]. Odabaşı, Y., Oyman, M., Pazarlama İletişimi Yöntemi, Eskişehir: MediaCat Kitapları, 2002 [5]. Grage, J. Corporate Identity. Betriebswirtschaftliche Theorie und Praxis, Tostedt: Attikon- Verl, 1993 Şekil Kaynaklar Şekil 1. Şekil 2. Şekil 3. amsterdam-bank-024.jpg 20

23 DOSYA : MODA & MİMARLIK Mimarlar ve Modalar Ahmet Turan köksal oda süreli bir kavram. Moda M olarak tanımlanan bir olgunun, kendisi gibi başka bir olguyla örtülmesi (eskimiş kılınması) gerekiyor ki döngü tamamlansın. Modası geçti tanımı bu yüzden akılda kalmış. Modanın (ilk akla gelen sektör olarak) giyim kuşamdaki döngüsünün süresini mevsimler belirler. Örneğin 2014 yaz modası gibi. Peki, mimarlıkta bu döngünün süresi nedir? Mimarlıkta moda vardır kabulüne katılsak bile daha mevsimler, yıllar ve belki de on yıllarca geçerli ve kalıcı olması beklememiz gerekir. Gözü bırak, tüm yüzü kapatan büyük güneş gözlükleri, pantolon paçalarının dar ya da İspanyol kesim olması ve bunun gibi bazen aşırıya kaçabilen giyim, kuşam detayları, modayı takip etme konusunda takıntılı olan biri için mevsimlik ya da yıllık yatırımlardır. Belki modayı takip edeceğim diyen kişi üç yıl önce çok para verip aldığı giyeceğin, şimdi değersiz sayılmasını dert etmez, olağan bile sayabilir. Gel gör ki, fiziki çevreyi oluşturan, içinde hayatımızı geçirdiğimiz bizi şekillendiren mekânların yaratımında yani mimari tasarımda, genel geçer heveslerin peşinde koşmak bir mimara yakışır mı? Las Vegas aslında olmayan bir şehirdir. Nevada Çölü nün ortasındaki bu yerleşimden kumarı ve gece hayatını çıkartırsanız, geriye bir şey kalmaz desek inanır mısınız? Her şey yalancı, zorla kimliklendirilmiş ve bir o kadar da geçicidir. Las Vegas Strip denen caddesi üzerinde Venedik taklidi yapan bir otel vardır. Binanın içinden kanal geçer ve yüzlerce metre uzanan kumarhanenin üst katındaki alışveriş merkezini boydan boya ikiye böler. Elektrik motorlu gondollar ve onları süren konservatuar mezunu yatay çizgili elbiseli, kırmızı kurdeleli hasır şapkalı sürücüler, kapalı mekânın bulutlar resmedilmiş yalancı gökyüzü tavanlarını çınlatırlar. O anda gündüz mü, gece mi bilemezsiniz. Keza otelde kumar oynayanların sadece kumara ara verdiğinde odasına çıkıp uyuması için ayarlanmıştır her şey. Aynı caddenin biraz ilerisinde Mısır Piramidi şeklinde bir başka otel, Eyfel in ufak bir çakması ve hatta New York taklidi binalara da rastlarsınız. Las Vegas denen şey aslında bütünüyle yalan, gösteriş ve modanın kol gezdiği bir caddedir. Oteller arasında bir de Crystals City Center isimli AVM vardır. LEED, Altın sertifikaya sahip olduğu öğrenildiğinde bu tür sürdürülebilirlik sertifikalarını sorgulamak gerekliliği akla gelir. 24 saat tabelaların ışıkları kapatılmaz, keza gün ışığında bile dikkat çekmesi istenir. Tartışılmaz, Las Vegas m2 bazında dünyanın en çok enerji tüketen şehridir. İşte bu alışveriş merkezinde Prada isimli markanın kendine özel tasarlanmış bir binası vardır yılında yeninden yapılır gibi tadilat görmüş. Tahminimizce 2016 yılında belki yeniden yapılacaktır. İşte moda ve mimarlık kavramlarına avuç avuç tüketim ve lüks eklediğinizde ortaya bu manzara çıkar. Mimarlar kalıcı şeyler yapmakla övünürler. Binaların yapım teknolojilerindeki gelişmeler moda yaratmaktan öte bir ilerleme unsuru olarak görülmelidirler. Örneğin betonarme Çimento, kum ve su ile karıştırılır ortaya çıkan beton, kalıba konur donmaya bırakılır. Sonunda basıya dayanıklı bir malzeme elde edilir. Donma- Yrd. Doç. Dr. Zirve Üniversitesi Mimarlık Bölümü 21

24 DOSYA : MODA & MİMARLIK dan içine arme olsun diye güçlendirme amaçlı demir konunca betonarme ortaya çıkar larda betonun hem plastik hem de fonksiyonel bir taşıyıcı öğe olmasıyla altın çağını yaşadığını söyleyebiliriz. Evet, sık kullanılmaya başlandığında betonarmenin bir moda olduğu iddia edilir. Ülkemizde de betonarme karkas en sık kullanılan yapı sistemidir ama kalıbı düzgün çakıp, betonu iyi döküp sıvamadan brüt beton bırakalım bu yüzeyi dendiğinde, müteahhidin mimarın suratına ters ters baktığı görülmemiş şey değildir. Zamanında moda gibi duran betonarmenin, nasıl estetik bir öğe olarak tasarıma etkidiğine ve moda ikonu olmaktan öte gidebildiğine değinelim. Belki köpek kulübesini bile betonarmeden yapanlara, izansız kentsel dönüşümün kötü sonuçlarını gözümüze sokanlara ve sınırsız sorumlu beton çirkin binalar üretici TOKİ ye rağmen, ahşap kalıbın söküldükten sonra yüzeyde bıraktığı izleri sevip sıvanmasına katlanamayanların hatırına betonu anlatalım. Böylece moda mimarlık ilişkisinin, genel geçer bir şey olmadığını daha kolay anlatabiliriz. Brezilya Ulusal Kongre Binası, betonarmenin ruh bulduğu yapılardan. İşbu yazının müellifinin akşam saat da (PM) kalkacak olan New York, Miami uçağı için JFK havaalanına gidip TWA terminaline 14 saat zaman geçirerek bakılmadık detay bırakmadığını da söylemek lazım. Fin Mimar Eliel Saarinen in mimari öngörüleri dahi Eeoro Saarinen e saygı duymak için yeterlidir. Evet, o zaman betonarme moda diye görülmüştür. Böyle modaya can kurban. Terminal havalanan bir kuş formundadır. Hem iç hem dış mekândaki detaylar takdir edilesidir. Sadece tasarlamak değil bu detayları hangi kalıp teknolojisi ile yaptıkları bir muammadır. Artık direkt 3D yazıcılar ile bir bölü bir boyutta bina yapıldığını biliyoruz. Farklı açıdan bir fotoğraf. Terminalin cam cephesi. Betonarme modası iyi ki 1960 lara damgasını vurmuş. Hepsini örneklemek istesek bile ne seçim gücümüz yeter ne de bize ayrılan sayfa sayısı. Fakat yine de tecrübeli mimarların hafızalarını yenilemek, yeni yetmelerin de yiyecekleri fırınlarca ekmeği hatırlatmak gerek. Modayı sıkı takip ediyorlarsa bilmeleri lazım. 22

25 DOSYA : MODA & MİMARLIK Felix in Mexico City deki restoranı ve çatısı li yıllar değil 1960 lar. Betonarme sadece moda değil ayrıca bir deha gösterme aracı. 92 metre açıklık geçmek ne demek? Hem de betonarme çatı yüzüyor. Roma ya gittik ama içine giremedik, İtalyanlar yeniden masraf edip bir daha Roma ya gitmemizi istiyorlar belli ki. Ahşap değil söz konusu taşıyıcı betonarmedir. Biraz da betonarme cephe modasına bakalım. 50 senedir moda betonarme. Kibarlık budur. Eski Northwestern Ulusal Hayat Sigortası Binası, 1965 Minoru Yamasaki & Ortakları Minneapolis, Minnesota 1960 larden cephelere devam edelim. 23

26 DOSYA : MODA & MİMARLIK ESCH AND HIMMELEIN Leverkusen deki bir kilisenin prekast duvar pençeleri. Bu sefer Zürih ten yine 1960 lar. Bonalli Apartmanı cephesi. Prekast yani başka yerde hazırlanıp yerine monte edilen hazır beton parçalar konusunda dâhiyane bir geometri ve onun teknik çizimlerini paylaşmaktan onur duyarız. Yazmadan tahmin etmelisiniz ki yine 1960 lar. Tasarlayan ve üreten dâhinin ismi Walter Litner. Bu sefer ayıp olmasın diye 2009 yılına geliyoruz. Nottingham Contemporary, Nottingham Modası geçmiyor dedik ama yine de teknolojik gelişmeleri de kaçırmamak lazım. İşte size şeffaf beton Maliyeti azalırsa mekânların doğal ışığa kavuşmasında büyük fayda sağlayacak gibi. 24

27 DOSYA : MODA & MİMARLIK Şişli de bir apartuman İçine biraz da pembelik katılmış bir şeffaf beton parça. İçine konulacak demir donatıları da kromaj işlemine sokmak lazım. Lüküs hayat diye bir müzikal vardı. Şişli de bir apartuman diye başlar hani. İşte moda değil bir nevi yozlaşma safhasının başlaması ülkemizde görülmüştür. Betonu moda değil diye tanımladık ama asıl moda eskiye saygı duymadan her şeyi maddi kazanç için satmak olmakta. Bu kadar farklı söylemin arkasından özetle: Mimarlık, modanın emrindedir. Ama eğitimin de, sağlığın da, ulaşımın da, hapishanenin de Fark gözetmeden her fonksiyonun emrindedir. Güncel kalacak, mekânı kullanacak olanları etkileyecek moda öğeleri ya da markaları için mekân yaratabilir. Malzeme, yeni teknolojileri kullanmak için farklı açılımlara da gebedir. Fakat bilinmelidir ki mimarlık, genel geçer ürünler vermek yerine kalıcı olmayı amaçlar. Modaya, trendlere boyun eğmiş mimari sıradan olmaya mahkûmdur. Modası geçince değiştirilmek için can atılacak ürünler verir sadece. Mimarlıkta moda betonarmede geçmemişse, belki bazı detaylarda akım dediğimiz yollara kayabilir ama gelip geçici sonuçlara değer vermez. İşbu yazı mimarlık ve moda konusunda bilgi vermek yerine mimarlıkta beton temalı oldu denmemeli. Mimarlık çığır açacak bir yeni yapım malzemesini özümsemiştir. Çok önemli bir detaydır. Yani betonarme aksesuarlarda moda olabilir belki ama mimarlıkta moda yaratmamış aksine bilinçli bir plastik seçim haline gelmiştir. İlla moda mı istiyorsunuz, işte size betondan yapılmış bir telefon kılıfı. Yere düşse ne olur ki? En fazla döşeme zarar görür. Titreşimi hissetmeyebilirsiniz. Mimarlığın modası, modası geçmeyecek mekânlar yaratmaktadır. 25

28 DOSYA : MODA & MİMARLIK Murat ERÇELEBİ Bir Mekan Olarak mutfak Tarihsel Süreç İçerisinde Mutfak Mekanı 1 Bir mekan olarak mutfağın yorumlanabilmesi için tarihsel süreç içerisinde yemek hazırlanan mekanların genel hacim içerisinde konumlanışı, barındırdığı fonksiyonların işlerliği ve zaman içerisinde bu işlerliğin evrimi ile alakalı konuların da bilinmesi gerekmektedir. mimar Kesme, doğrama, soyma, yıkama, temizleme, arıtma, pişirme, ısıtma, servis ve servise hazırlık gibi fonksiyonların yanı sıra yeme fonksiyonu da mutfağın barındırdığı işlevlere dahil edilebilir. Ayrıca ailenin sosyoekonomik, eğitsel, kültürel ve manevi inanışları ile ekonomik özelliklerine bağlı olmakla beraber bir mutfak mekanı içerisinde çeşitli toplantılar, dikiş, tv izleme, çiçek yetiştirme vb. konularda da bir takım fonksiyonlar görmek mümkündür. 26

29 DOSYA : MODA & MİMARLIK Bir mekan olarak mutfağın yorumlanması, ısı kaynaklarının gelişip değişmesiyle bağlantılı olmuştur. Bu süreçte ocağın ne kadar büyük bir öneme sahip olduğu aşikardır. Daha eskilere gidildiğinde ise tek mekanlı konutlarda hacmin ortasında yer alan ateşten yararlanan insanlar, mekan sayısı arttıkça, ateşin bulunduğu hacmi özelleştirerek ilk mutfağı tasarlamışlardır. Eski Yunan da mutfak ; Zenginlerin evlerinde evin dışında toplanılan ve oturulan bir alandı. Roma döneminde büyükçe bir salonun yanındaki mekan bölümlerinden biri halini aldı. Mezopotamya kültüründe ise mutfaklar yer altında yapılmış olup tavanlarından açılan deliklerle havalandırma ve aydınlatmaları sağlanıyordu. Tarihsel süreç içerisindeki devinim ve değişmeyi biraz anlatmaya çalıştım. Ama herşeyden önce mutfak mekanının tüm aile bireylerini bir araya toplaması, konut hacminin genelinde çalışılabilen mekanlardan birisi olması ve benzeri bakımlardan çok önemli bir mekan olmasını aktardık. 27

30 DOSYA : MODA & MİMARLIK Bir mutfak mobilyası olarak ahşabın kullanılması İlkçağ dan beri süregelmektedir aslında.. Ahşabın işlenebilirliği ve kolay şekil alabilmesi insanoğlunu mutfak mekanını kullandığı aksesuar ve gereçleri saklayabilmesi için mobilyalarla doldurması gerekliliğini hissettirmiştir. Mutfak gereçleri ve çeşitli yemek hazırlama fonksiyonlarının işlemesini sağlayan tüm araç ve gereçleri saklama ihtiyacı her zaman ahşaptan da olmamıştır. Bu gereksinimi topraktan yapılan çömlekler ve raflar ile mevcut mağara duvarını oyarak sonradan oluşturulan küçük açıklıklar da karşılayabilmiştir. 2) Mutfağın Modern Yorumu Günümüz mutfaklarına yeniden dönecek olursak, tarihsel süreç içerisindeki değişimleri adeta hafızasına kazıyan insanların bir yeniden yorumlama mekanizmasıyla bir çok değişime ev sahipliği yaptığı görülmektedir. Hatta o kadar ki; mutfaklar artık yalnızca yemeklerin pişirildiği, sunulduğu ve yenildiği mekanlar olmaktan neredeyse çıktı. Görsel özellikleri fonksiyonelliğin bile önüne geçti diyebilirim. İnsanlar artık bir mutfaktan yemek pişirmek dışında şeyler de bekler hale geldi. Örneğin gösteriş ve zenginliğin simgesi olarak aşırı abartılı taç ve ışık bantları, renk patlamaları, geniş çekmeceler, camlı elemanlar, motor mekanizmalı ve dokunmatik özellikli mutfak mobilyaları vs. gibi.. 28

31 DOSYA : MODA & MİMARLIK Açık raflar, kapaklı saklama mekanizmaları, pişirme alanları, bir çalışma tezgahı, uzun vadeli saklama alanları, yeme mekanı gibi alanların gelişen teknoloji ile özelliklerine yenilerinin eklenmesiyle ve yapımlarında kullanılan malzemelerin daha kullanışlı bir hale gelmesiyle artık mutfaklar evlerin en gözde mekanlarından biri haline geldi. Bir mutfakta yıkama fonksiyonunu ele alacak olursak; eviyenin tezgah üzerindeki konumu, pencereye göre konumu, yerleştiği modüle ve mutfağın genel yerleşimine göre konumu çok önemlidir. Eviyenin elemanlarından musluk / bataryaların da aynı şekilde eviyeye konumu, kullanışlılığı ve ne kadar uzayabildiği de en önemli konulardan biri haline geldi.eviyelerin de kazanlarına göre tek gözlü, çift gözlü, bir buçuk gözlü olanları ve daha farklı bir çok çeşidi artık mevcut. Damlalıklı olanları, damlalıksız olanları, kapatılabilir cam kapakları bile var modeline göre. Isıtma birimlerinden olan ocak ların da yine eviyeler gibi o kadar fazla çeşidi artık mağazalarda var ki ; her renkten, her çalışma biçiminden her mutfağa uygun ocak bulmak artık çok kolay oldu.indüksiyonlu ocaklar elektrik bakımından tasarruf sağlarken temizleme kolaylıkları ile de öne çıkmaktadır. Isıtma çeşidi, şekli ne olursa olsun hepsinin yalnızca bir amacı var ; yiyecekleri yenebilir hale getirebilmek için ısıtmak, ısıtmak ve ısıtmaktır.. Fırın, mikro dalga, ocak ve buzdolapları için de artık mobilyaların içerisinde imalatçı tarafından hazırlanan özel bölmelerde yer açılmaktadır.tam ankastre, ankastre ve solo biçimde kullanılabilen bu yerleşim biçimleri kullanıcının isteğine göre mutfaklarda yerini alabilmektedir. 29

32 DOSYA : MODA & MİMARLIK Fırınlar için de aynı şeyleri söylemek mümkün.renk ve fonksiyon özelliklerine göre seçenek bir hayli fazla. Mutfağa uygun yakışanı bulmak ve kullanım kolaylığı bakımından hangisinin seçileceği konuları artık neredeyse bir uzmanlık alanı haline geldi bile. Davlumbaz ve aspiratörler konusunda da bir teknolojik devrim yaşandığı aşikar. Yemek buharı ve kokuları için yalnızca doğal havalandırmanın kullanıldığı evler artık yok denecek kadar azdır sanırım. Her tarz mutfak için her tarz modelleri bulunmaktadır. 3) Mutfak Tasarımında Eleştirel Notlar ; Hiçbir tasarım mükemmel değildir! En harika çözümlerin, en estetik tasarımların bile bir yerlerinde mutlaka noksanlıklar vardır. Bu yalnızca mutfak için de geçerli değil üstelik. Mimarinin ve mekan tasarımlarının tamamı için geçerli bir noktadır. Örneğin yandaki mutfağa eleştirel bir göz ile bakacak olursak; -Çerçeveli ve yer yer camlı dolap kapakları kullanılmış.bu mutfağın ağır klasik etkisini yumuşatıcı bir etki yaratsa da boyama biçimi ve rafların konumlanışı itibari ile modern çizgiden uzak bir mutfak havası katmıştır.tezgahın doğal ahşap görünümü ve tonu, kapakların tonuyla uyum içerisinde olduğu söylenebilir. -Cihazın (fırının) seçiminin yanlış olduğu apaçık ortada.daha krem tonlarında ve düz hatlı bir fırın işi daha estetik sonlandırabilirdi. -Kulp seçimlerinin kapaklarla uyumu ve görünür yanların ahşap tınısıyla uyumu göz önüne alındığında gayet doğru bir tercih olduğu ilk bakışta göze çarpmaktadır. -İnce, muhtemelen 16lık bir tezgah kullanılmış.ve tezgaha yerleştirilen aksesuarların da ne kadar doğru olduğu gayet net görülmektedir.adadaki hareket modern ve asimetrik bir hareket katmış olsa da boy modülleriyle beraber uyum içerisinde olsa da temizlik bakımından alt kısmında ekstra bir hacim doğuracağından ülkemiz ve Gaziantep koşullarında çok tercih edilmeyecek bir detay oluştuğu göz önünde bulundurulmalıydı. Ahşap görünümlü kaplamalı veya doğal ahşaplı mutfaklar da otantik ve doğallık seven kullanıcılar için tercih edilebilir.yukarıdaki örnekte ahşabın ve metalin uyumu göze çarpmaktadır.kulpların ikinci planda kaldığı bu tasarımda kullanışlılığın öne çıktığı görülmektedir.yemek bölümünün yanında konuşlanan mini büfe ile raflı kısım çeşitli ihtiyaçları karşılayabilecek formattadır.beyaz lakeli üst modüller ise mekanın genel rengi olan beyaz tonlarına modernlik katacak bir parlaklıkla yerini vurgulamaktadır. 30

33 DOSYA : MODA & MİMARLIK 4) Mutfakların gelecekleri hakkında öngörüler ; Gerek tasarımsal alt yapının hızla daha farklı ve deneysel çalışmalara izin vermesi, gerekse somut olanakların buna izin verebilir hale gelmesiyle beraber teknolojinin de katkısını bunlara ekleyecek olursak ortaya daha neler çıkabileceğine dair tahminlerde bulunmak pek de zor olmayacaktır. Belki de pek de uzak olmayacak bir gelecekte kalori bakımından zenginleştirilmiş kapsülleştirilmiş yemek formları hayatımızda kendine yer bulacak.bu sayede mutfaklara bile ihtiyaç kalmayacak. Bu bir ölüm senaryosu sayılabilir mutfak imalatçıları ve ithal mutfak satıcıları için ama yalnızca bir öngörüden ibarettir. Teorilerden birisi bu olabilir ama bir farklı teori olarak minimalist yaklaşımların ve birkaç fonksiyonu bir arada toplayan tasarımların artabileceği öngörüsü sanırım en gerçekçi olanı.. Bu senaryoyu destekleyen en önemli tezlerden birisinin artık mutfakların tüm aileyi aynı yerde toplama özelliğini modernleşen dünya görüşleri ile yitirmesi olduğunu da hatırlatalım. 31