ĐÇĐNDEKĐLER (ĐKĐNCĐ CĐLT)

Transkript

1 ĐÇĐNDEKĐLER (ĐKĐNCĐ CĐLT) Kemal Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Bursa, Ekin Yayınevi, 2011, 2 Cilt (32+973; s.) Bölüm 29 YÜRÜTME ORGANI I. Yürütme Organının Diğer Devlet Organlarından Ayrılması... 2 A. Yürütme Organının Yasama Organından Ayrılması... 2 B. Yürütme Organının Yargı Organından Ayrılması... 2 C. Yürütme Organının Đdare den Ayrılması Đdare Yürütme Organının Đdare Dışında Kalan Kısmı... 3 II. Yürütme Organının Yapısı... 5 A. Başkanlık Sistemlerinde Yürütme Organının Özellikleri... 6 B. Parlâmenter Sistemlerde Yürütme Organının Yapısı: Đki-Başlılık... 9 C. Yarı-Başkanlık Sistemleri nde Yürütme Organının Yapısı: Đki-Başlılık III. Parlâmenter Sistemlerde Đki-Başlılık Problemi ve Bu Problemin Çözümü Hangi Baş Etkisiz Bırakılmalı?... 6 Bölüm 30 BAŞKANLIK SĐSTEMLERĐNDE YÜRÜTME: BAŞKAN (ABD ÖRNEĞĐ) I. Başkanın Statüsü: Seçilmesi, Görev Süresi, Görevinin Sona Ermesi, Başkan Yardımcısı, Başkanlık Teşkilâtı, vs Seçilme Yeterliliği Görev Süresi Seçim Göreve Başlama Görevin Sona Ermesi Başkanlık Makamının Kesin Olarak Boşalması ve Başkan Yardımcısının Başkan Olması Başkanlık Makamının Geçici Olarak Boşalması: Başkan Yardımcısının Vekil Başkan Olması Başkan Yardımcısı Departmanlar Sekreterler Kabine Başkanlık Teşkilatı The White House Office Executive Office of the President II. Başkanın Sorumluluğu ve Sorumsuzluğu A. Başkanın Kongre Karşısında Siyasal Sorumsuzluğu B. Başkanın Cezaî Sorumluluğu: Impeachment C. Başkanın Hukukî Sorumluluğu... 28

2 X ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ (Cilt II) III. Başkanın Görev ve Yetkileri Baş Komutanlık Yetkisi (Military Power; President as Commander-in-Chief) Af Yetkisi (Pardoning Power) Uluslararası Andlaşma Yapma Yetkisi (Treaty Power) Executive Agreements Yapma Yetkisi Elçileri ve Diğer Temsilcileri Kabul Etmek Kanunların Yürütülmesi (Execution of the Laws) Görev ve Yetkisi Atama Yetkisi (Appointment Power) Azil Yetkisi (Removal Power) Veto Yetkisi (Power of Veto) Başkanın Kongreye Đlişkin Yetkileri Yürütme Đmtiyazı (Executive Privilege) Özerk Düzenleme Yetkisi (Executive Orders) Devredilmiş Düzenleme Yetkisi (Statutory Powers) Kredileri Harcamama (Impoundment of Funds) Yetkisi Devletin Başı Olma Sıfatından Kaynaklanan Yetkileri PARLÂMENTER SİSTEMLERDE YÜRÜTME ORGANI Bölüm 31 PARLÂMENTER SĐSTEMLERDE YÜRÜTME ORGANI I: D E V L E T B AŞ K AN I Tarihsel Olarak Mevcut Olma Devlet Başkanlığının Tekliği veya Kolejyalliği Devlet Başkanı - Devlet Başkanlığı Devlet Başkanı Çeşitleri I. Devlet Başkanlarının Statüsü A. Monarşilerde Kralın Belirlenmesi a) Hanedan Dışına Çıkma Yasağı b) Hanedanın Tükenmesi c) Đntikal Kuralları d) Din Şartları e) Evlenme Đzni f) Đnterregnum Yasağı g) Yaş Krallık Sıfatının Başlaması a) Tacın Otomatik Đntikali b) Yemin Krallık Sıfatının Sona Ermesi a) Ölüm b) Feragat Niyabet Kraliyet Ödeneği (Sivil Liste) B. Cumhuriyetlerde Cumhurbaşkanlarının Seçimi a) Seçilme Yeterliliği aa) Vatandaşlık bb) Seçme Hakkı... 56

3 ĐÇĐNDEKĐLER XI cc) Medenî ve Siyasî Hakları Kullanma Ehliyeti dd) Yaş b) Cumhurbaşkanlarının Seçim Usûlü aa) Cumhurbaşkanının Parlâmento Tarafından Seçilmesi Usulü bb) Cumhurbaşkanının Seçim Kurulu Tarafından Seçilmesi Usûlü cc) Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesi Usûlü dd) Cumhurbaşkanının Atamayla Belirlenmesi Cumhurbaşkanının Göreve Başlaması, Görev Süresi, Tekrar Seçilebilirliliği, Görev Bağdaşmazlıkları a) Göreve Başlama b) Yemin c) Görev Süresi d) Tekrar Seçilebilirlilik e) Cumhurbaşkanlığı Bağdaşmazlıkları Cumhurbaşkanının Görevini Sona Erdiren Haller a) Süresinin Dolması b) Đstifa c) Ölüm d) Cumhurbaşkanının Görevini Kesin Olarak Yapamayacak Durumda Bulunması Hali e) Anayasayı Đhlâl, Vatana Đhanet Gibi Suçlardan Dolayı Mahkûmiyet Vekâlet Cumhurbaşkanlığının Boşalması Cumhurbaşkanının Görevini Geçici Olarak Yerine Getiremeyecek Durumda Bulunması Vekilin Tespiti: Bireysel Vekâlet-Kolejyal Vekâlet a) Bireysel Vekâlet Başbakan Parlâmento Başkanları: Tek Meclisin Başkanı veya Đkinci Meclisin Başkanı b) Kolejyal Vekâlet Vekilin Yetkileri Cumhurbaşkanlığı Đdarî Teşkilâtı Cumhurbaşkanlarının Malî Hakları Cumhurbaşkanlarının Kişisel Statüleri II. Devlet Başkanlarının Sorumluluğu ve Sorumsuzluğu A. Devlet Başkanının Siyasal Sorumsuzluğu Monarşilerde Cumhuriyetlerde B. Devlet Başkanının Cezaî Sorumluluğu ve Sorumsuzluğu Parlâmenter Monarşilerde Parlâmenter Cumhuriyetlerde a) Kişisel Suçlarından Dolayı Cumhurbaşkanlarının Sorumluluğu b) Göreviyle Đlgili Suçlarından Dolayı Cumhurbaşkanlarının Cezaî Sorumluluğu. 87 aa) Tam Sorumsuzluk: Đsrail bb) Tam Sorumluluk: Portekiz cc) Đstisnaî Sorumluluk: Almanya, Avusturya, Finlandiya, Fransa, Đrlanda, Đtalya, Türkiye ve Yunanistan aaa) Kural: Sorumsuzluk bbb) Đstisna: Anayasayı Đhlâl, Vatana Đhanet, vb. Suçlardan Sorumluluk... 90

4 XII ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ (Cilt II) c) Cumhurbaşkanlarının Göreviyle Đlgili Suçlarından Dolayı Suçlandırılması ve Yargılanması Usûlü aa) Suçlandırma bb) Yargılama Ek Başlık: "Vatana Đhanet" Suçu Üzerine Bir Not Fransa da Yüksek Đhanet (Haute Trahison) Kavramı Türkiye de Suçların ve Cezaların Kanunîliği Đlkesi Karşısında Vatana Đhanet Suçu a) Cezacı Görüş b) Anayasacı Görüş c) Karma Görüş d) Görüşümüz C. Devlet Başkanının Hukukî Sorumluluğu Parlâmenter Monarşilerde Devlet Başkanının Hukukî Sorumluluğu Parlâmenter Cumhuriyetlerde Devlet Başkanının Hukukî Sorumluluğu a) Kişisel Eylem ve Đşlemlerinden Dolayı Cumhurbaşkanının Hukukî Sorumluluğu. 108 b) Göreviyle Đlgili Eylem ve Đşlemlerinden Dolayı Cumhurbaşkanının Hukukî Sorumluluğu III. Devlet Başkanlarının Görev ve Yetkileri A. Devlet Başkanlarının Devletin Başı Olması Sıfatıyla Sahip Olduğu Görev ve Yetkiler Temsil Görev ve Yetkisi Gözetme Görev ve Yetkisi Hakemlik Görev ve Yetkisi Bilgilendirilme Hakkı Uyarma ve Görüş Bildirme Görev ve Yetkisi B. Devlet Başkanlarının Yasamayla Đlgili Görev ve Yetkileri Fesih Yetkisi Feshin Tanımı Fesih Hakkının Tarihsel Kökeni Fesih Hakkının Sahibi Karşı-Đmza Görüş Alma Fesih Sebepleri Fesih Yasakları Fesih Đşleminin Hukukî Niteliği Fesih Đşleminin Hukukî Biçimi Fesih Đşleminin Denetimi Sorunu Feshin Sonuçları Değerlendirme: Fesih Hakkı ve Parlâmenter Sistem Fesih ve Hâlkın Hakemliği Taktik Fesihler Anayasal Düzenlemeler Parlâmentoyu Toplantıya Çağırma, Toplantılarını Erteleme, Toplantılarını Kapatma Hakkı Mesaj Hakkı Kanunları Onaylama Yetkisi Kanunları Geri Gönderme Yetkisi Kanunları Isdar Yetkisi Kanunları Yayın Yetkisi

5 ĐÇĐNDEKĐLER XIII 9. Referanduma Sunma Devlet Başkanlarının Anayasa Değişikliği Sürecindeki Yetkileri C. Devlet Başkanlarının Yürütmeyle Đlgili Görev ve Yetkileri Başbakanı Atamak Başbakanı Azletmek Bakanları Atamak ve Azletmek Bakanlar Kuruluna Başkanlık Etmek Bazı Kamu Görevlilerini Atama Yetkisi Düzenleyici Đşlem Yapma Yetkisi a) Kanunların Uygulanmasına Đlişkin Düzenleyici Đşlem Yapma Yetkisi b) Teşriî Devir Yoluyla Düzenleyici Đşlem Yapma Yetkisi c) Özerk Düzenleme Yetkisi Bakanlar Kurulu Đşlemlerini Đmzalamak Devlet Başkanlarının Silahlı Kuvvetlerin Komutasıyla Đlgili Yetkileri a) Baş Komutanlık: Sembolik Temsil Yetkisi b) Silahlı Kuvvetlerin Yüksek Komutası : Silahlı Kuvvetlere Emir Verme Yetkisi 160 c) Silahlı Kuvvetlerin Teknik Komutası : Silahlı Kuvvetleri Yönetme Yetkisi Devlet Başkanlarının Kriz Dönemlerinde Olağanüstü Yetkileri a) Hükûmetlere ve Parlâmentolara Verenler b) Devlet Başkanlarına Verenler D. Devlet Başkanlarının Yargıyla Đlgili Olan Görev ve Yetkileri Gras Yetkisi Türk Hukuk Literatüründe Genel Af-Özel Af Ayrımı Fransız Hukukunda Amnistie- Grâce Ayrımı a) Amnisti b) Gras Farkları Yetkili Organ Temelleri a) Amnisti Yetkisinin Temeli b) Gras Yetkisinin Temeli Anayasal Düzenlemeler Yetkili Organ Gras Yetkisinin Bakanlar Hakkında Kullanılması Yasağı (Impeachment Usûlünde Gras Yasağı) a) Mutlak Sınırlandırma b) Parlâmentonun Đzni Şartı Sebep Bakımından Sınırlandırma Yargısal Bir Organının Görüşünün Alınması Şartı Devlet Başkanları Gras Yetkilerini Tek Başına Kullanabilirler mi? a) Gras Yetkisinin Devlet Başkanı Tarafından Tek Başına Kullanılabildiği Ülkeler..176 b) Gras Yetkisinin Devlet Başkanı Tarafından Tek Başına Kullanılamadığı Ülkeler Hâkimleri Atamak Yetkisi Savcıları Atamak Yüksek Mahkemelere Üye Seçmek Hakimler Yüksek Kuruluna Başkanlık Etmek ve Bu Kurula Üye Seçmek Anayasa Mahkemesinde Đptal Davası Açmak E. Devlet Başkanlarının Dış Đlişkiler Alanındaki Görev ve Yetkileri Yabancı Devletlere Temsilci Göndermek ve Yabancı Temsilcileri Kabul Etmek Uluslararası Andlaşma Yapmak

6 XIV ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ (Cilt II) a) Akdetme Yetkisi b) Onay Yetkisi aa) Yetkili Makam bb) Karşı-Đmza Kuralı cc) Parlâmentonun Uygun Bulması Şartı dd) Devlet Başkanları Parlâmentoların Uygun Bulduğu Andlaşmaları Onaylamayı Reddedebilir mi? Yürürlüğe Girme Đlân ve Yayın Savaş ve Barış Đlân Etmek a) Monarşilerde b) Cumhuriyetlerde F. Devlet Başkanlarının Diğer Görev ve Yetkileri Bazı Kurullara Başkanlık Etmek Onursal Payeler Vermek Para Basmak Medenî Hukuk Alanındaki Yetkiler Yurt Dışına Çıkma Yasağı IV. Parlâmenter Sistemlerde Devlet Başkanının Yetkilerini Kullanabilmesinin Şartı: Karşı-Đmza Kuralı A. Karşı-Đmza Kuralının Tanımı, Fonksiyonu, Müeyyidesi ve Tarihsel Kökeni B. Karşı-Đmza Kuralı Hakkında Anayasal Düzenlemeler C. Karşı-Đmza Kuralının Kapsamı Karşı-Đmza Kuralını Mutlak Olarak Tanıyan Ülkeler Karşı-Đmza Kuralını Genel Olarak Tanıyıp Bundan Bazı Đşlemleri Đstisna Tutan Ülkeler Karşı-Đmza Kuralının Đstisnaî Olarak Tanıyan Ülke: Portekiz D. Anayasalar Devlet Başkanının Hangi Đşlemlerini Karşı-Đmza Kuralından Đstisna Tutmaktadırlar? Đstisnaların Dar Yorumlanması Kuralı (Yorum Yoluyla Yeni Đstisna Yaratma Yasağı) E. Karşı-Đmza Atma Yetkisi F. Bakanın Refakati Đlkesi G. Türkiye de Karşı-Đmza Kuralı ve cumhurbaşkanının Tek Başına işlem Yapıp Yapamayacağı Sorunu Anayasal Düzenleme Doktrinin Ürettiği Đstisnalar a) Yasama ve Yargıya Đlişkin Yetkiler Karşı-Đmza Kuralına Tâbi Değildir b) Cumhurbaşkanının Yürütmeyle Đlgili Đcraî Olmayan Yetkileri Karşı-Đmza Kuralına Tâbi Değildir Doktrinin Ürettiği Đstisnaların Eleştirisi Görüşümüz Bazı Đddialar ve Bu Đddialara Cevaplarımız a) Teklif Usûlüne Tâbi Olmayan Đşlemler de Karşı-Đmza Kuralına Tâbidir b) Teklif Usûlüne Tâbi Olan Đşlemler de Karşı-Đmza Kuralına Tâbidir Cumhurbaşkanının Başbakan veya Đlgili Bakanın Karşı-Đmzasını Almadan Yaptığı Đşlemlerin Müeyyidesi Nedir? V. Devlet Başkanı-Hükümet Çatışması A. Devlet Başkanları yetkilerini Tek başına kullanabilir mi? Başkanlık Sistemlerinde: Evet Parlâmenter Sistemlerde: Hayır

7 ĐÇĐNDEKĐLER XV B. Devlet Başkanları Hükûmetin Đşlemlerini Đmzalamayı Reddedebilir mi? Birinci Neden: Devlet Başkanı Sorumsuzdur Đkinci Neden: Devlet Başkanı Demokratik Meşruluktan Mahrumdur Üçüncü Neden: Devlet Başkanının Đmza Yetkisi, Bir Tevsik Etme Yetkisinden Đbarettir C. Devlet Başkanları Hükûmetin Kendisinden Yapmasını Đstedikleri Đşlemleri Yapmayı Reddedebilir mi? Đki-Başlılık Sorunu ve Çözümü Hangi Baş Etkisiz Bırakılmalı? D. Devlet Başkanının Bu Yükümlülüklerinin Müeyyidesi Nedir? Devlet Başkanının, Başbakan veya Đlgili Bakanın Karşı-Đmzasını Almadan Đşlem Yapmasının Müeyyidesi Nedir? Devlet Başkanının Bakanlar Kurulunun Đşlemlerini Đmzalamayı Reddetmesinin Müeyyidesi Nedir? Devlet Başkanının Hükûmetin Kendisinden Kullanılmasını Đstediği Yetkiyi Kullanmayı Reddetmesinin Müeyyidesi Nedir? Müeyyidesizlik Durumunda Devlet Başkanına Karşı Yapılacak Bir Şey Yok mudur? Tali Kurucu Đktidarın Tepkisi Yasama Organının Tepkisi Anayasayı Đhlâlle Suçlandırma Vatana Đhanetle Suçlandırma Đstifaya Zorlama a) Sistematik Güvensizlik Oyu b) Bakanlar Kurulunun Grevi Bütçe Kısma Halkın Hakemliğine Başvurma Bakanlar Kurulunun Đstifası Bölüm 32 PARLÂMENTER SĐSTEMLERDE YÜRÜTME ORGANI II: B A K A N L A R K U R U L U (HÜKÛMET) I. Bakanlar Kurulu A. Bakanlar Kurulunun Oluşumu B. Bakanlar kurulunun Đngiltere'de Ortaya Çıkışı ve gelişimi C. Bakanlar Kuruluna Hâkim Olan Đlkeler Başbakanın Üstünlüğü Đlkesi Bakanlar Kurulunun Kolektif Sorumluluğu Đlkesi Bakanlar Kurulunun Kolejyalliği Đlkesi Bakanlar Kurulunun Birliği Đlkesi Bakanlar Kurulunun Homojenliği Đlkesi Bakanlar Kurulunun Dayanışması Đlkesi Bakanlar Kurulu Toplantılarının Gizliliği Esası Bakanların Sır Saklama Yükümlülüğü Eleştirmeme Yükümlülüğü D. Bakanlar Kurulunun Kurulması ve Göreve Başlaması Birinci Sistem: Önce Başbakanın Atanması Đkinci Sistem: Başbakan ve Bakanların Birlikte Atanması E. Bakanlar Kurulunun Görevinin Sona Ermesi Đstifa

8 XVI ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ (Cilt II) 2. Başbakanın Görevinin Sona Ermesi Yeni Genel Seçimler Güvensizlik Oyu a) Anayasa Gereği Göreve Başlarken Yapılan Güven Oylaması b) Bakanlar Kurulunun Kendi Đstemi Üzerine Güven Oylaması c) Parlâmento Üyelerinin Đstemi Üzerine Yapılan Güven Oylaması: Güvensizlik Önergesi Güvensizlik Oyunun Sonucu: Bakanlar Kurulunun Görevinin Otomatik Olarak Sona Ermesi veya Đstifa Yükümlülüğü Bütçenin Reddi Devlet Başkanı Bakanlar Kurulunu Görevden Alabilir mi? F. Geçici Bakanlar Kurulu ve Hükûmetin Devamlılığı Đlkesi G. Bakanlar kurulunun Görev ve Yetkileri Genel Yürütme Yetkisi Hükûmet, Devletin Genel Yetkili Organı mıdır? Ülkenin Genel Siyasetini Belirlemek ve Yürütmek Kanunları Yürütmek Bakanlar Kurulunun Düzenleme Yetkisi Kanun Hükmünde Kararname Çıkarmak Kanun Tasarısı Hazırlamak Bütçeyi Hazırlamak Olağanüstü Hâl ve Sıkıyönetim ile Đlgili Yetkileri Bakanlar Kurulunun Silahlı Kuvvetler ve Savaş ile Đlgili Yetkileri Atama Yetkileri Dış Đlişkiler Alanında Yetkileri Anayasada ve Kanunlarla Verilmiş Diğer Görev ve Yetkiler H. Bakanlar Kurulunun Kolektif Sorumluluğu Örnekler Anlamı Kolektif Sorumluluğun Đngiltere de Ortaya Çıkışı Kolektif Sorumluluğun Tahrik Yöntemi: Güvensizlik Oyu Kolektif Sorumluluğun Müeyyidesi Kolektif Sorumluluğun Sebebi: Hükûmetin Genel Siyaseti Kolektif Sorumluluk Đlkesinden Kaynaklanan Diğer Đlkeler a) Dayanışma Yükümlülüğü b) Gizlilik ve Sır Saklama Yükümlülüğü c) Eleştirmeme Yükümlülüğü II. Başbakan A. Genel Olarak Başbakanın Tarihsel Olarak Ortaya Çıkması Başbakanın Diğer Bakanlar Karşısındaki Üstün Konumu Başbakanlık Bağdaşmazlıkları Başbakanlık Başbakan Yardımcısı B. Başbakanın Atanması Birinci Sistem: Devlet Başkanının Başbakanı Doğrudan Ataması+Parlâmentonun Güvenoyu Đkinci Sistem: Devlet Başkanının Önerisi+Parlâmentonun Kabulü+Devlet Başkanının Ataması Başbakanın Parlâmento Başkanı Tarafından Atanması

9 ĐÇĐNDEKĐLER XVII 4. Halk Tarafından Seçim Karşı-Đmza Kuralı Devlet Başkanı Đstediği Kişiyi Başbakan Olarak Atayabilir mi? Đngiltere de Başbakanın Atanması C. Başbakanın Görevinin Sona Ermesi Azil Ölüm Đstifa Parlâmento Üyeliği Sıfatının Sona Ermesi Parlâmento Seçimlerinin Yenilenmesi Başbakanın Cezaî Sorumluluğu ile Đlgili Olarak Görevinin Sona Ermesi Güvensizlik Oyu Cumhurbaşkanlığına Seçilme Parti Liderliğini Yitirme Geçici Başbakan D. Başbakana Vekâlet E. Başbakanın Görev ve Yetkileri Temel Görev ve Yetkisi: Hükûmetin Genel Siyasetini Sevk ve Đdare Etmek Bakanları Seçmek ve Görevlerinden Alınmalarını Önermek Bakanlar Kuruluna Başkanlık Etmek Bakanlıklar Arasında Koordinasyonu Sağlamak Bakanların Görevlerinin Yerine Getirilmesini Gözetmek Karşı-Đmza Yetkisi Düzenleme Yetkisi Atama Yetkisi Silahlı Kuvvetlere Emir Verme Yetkisi F. Başbakanın Sorumlulukları III. Bakanlar A. Genel Olarak Bakanlar Bakan ve Bakanlıklar Bakanlıkların Kuruluşu ve Sayısı Bakan Sayısı Bakanlar Arasında Eşitlik Đlkesi Bakanlık Bağdaşmazlıkları Bakan Çeşitleri a) Bakanlık Sahibi Bakanlar b) Bakanlık Sahibi Olmayan Bakanlar Bakanlar Kurulu Üyesi Olmayan Bakanlar B. Bakanların Atanması Bakan Atanma Yeterliliği Atama Yetkisi ve Usûlü Başbakanın Önerisini Öngören Anayasalar Başbakanın Önerisini Öngörmeyenler Bakan Atama Yetkisini Başbakana Verenler C. Bazı Ek Sorunlar Devlet Başkanı, Başbakanın Önerdiği Kişiyi Bakan Olarak Atamayı Reddedebilir mi? Devlet Başkanı, Başbakanın Görevden Alınmasını Önerdiği Bakanı Görevden Almayı Reddedebilir mi? Yargı Denetiminin Yapılamaması

10 XVIII ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ (Cilt II) D. Bakanların Görevlerinin Sona Ermesi Azil: Bakanın Görevine Başbakanın Önerisi Üzerine Devlet Başkanınca Son Verilmesi Ölüm Đstifa Parlâmento Üyesi Seçilme Yeterliliğinin Kaybı Cezaî Sorumluluğu ile Đlgili Olarak Güvensizlik Oyu Başbakanın Görevinin Sona Ermesi Geçici Bakan Bakanlara Vekâlet E. Bakanların Görev ve Yetkileri Bakanların Siyasî Nitelikte Görev ve Yetkileri Bakanların Đdarî Nitelikteki Görev ve Yetkileri F. Bakanların Sorumlulukları Bakanların Siyasî Sorumluluğu a) Kolektif Sorumluluk b) Bireysel Sorumluluk Bakanların Cezaî Sorumluluğu a) Bakanların Kişisel Suçlarından Dolayı Cezaî Sorumluluğu b) Bakanların Görevleriyle Đlgili Suçlarından Dolayı Cezaî Sorumluluğu Bakanların Hukukî Sorumluluğu a) Bakanların Kişisel Eylem ve Đşlemlerinden Kaynaklanan Hukukî Sorumluluğu b) Bakanların Görevleriyle Đlgili Đşlemlerinden Dolayı Hukukî Sorumluluğu IV. Diğer Hükûmet Üyeleri: Devlet Sekreterleri ve Parlâmento Müsteşarları A. Çeşitleri Devlet Sekreterleri Parlâmento Müsteşarları B. Atanmaları C. Görevlerinin Sona Ermesi D. Bağlılık Statüleri E. Görev ve Yetkileri F. Sorumlulukları G. Örnekler Beşinci Fransız Cumhuriyeti a) Delege Bakanlar (Ministres délégués) b) Devlet Sekreterleri (Secrétaires d Etat) Đngiltere a) Kabine Üyesi Bakanlar (Cabinet Ministers) b) Kabine Üyesi Olmayan Bakanlar (Non-Cabinet Ministers) c) Junior Ministers Bölüm 33 YÜRÜTME FONKSĐYONU I. Yürütme Fonksiyonunun Tanımı ve Diğer Devlet Fonksiyonlarından Ayrılması A. Yürütme Fonksiyonunun Yasama Fonksiyonundan Ayrılması B. Yürütme Fonksiyonunun Yargı Fonksiyonundan Ayrılması II. Yürütme Fonksiyonunun Özellikleri

11 ĐÇĐNDEKĐLER XIX A. Kanuna Dayanma: Yürütme Fonksiyonunun Secundum Legem Niteliği B. Kanuna Aykırı Olmama: Yürütme Fonksiyonunun Intra Legem Niteliği III. Yürütme Fonksiyonunun Alanı IV. Yürütme Đşlemleri A. Yürütme Đşleminin Tanımı B. Yürütme Đşlemlerinin Türleri V. Yürütme Organının Düzenleme Yetkisi A. Yürütme Organının Düzenleme Yetkisinin Kaynağı Düzenleme Yetkisi Anayasadan Kaynaklanabilir Düzenleme Yetkisi Kanundan Kaynaklanabilir Düzenleme Yetkisi Eşyanın Tabiatından Kaynaklanabilir a) Kanun Koyucunun Her Şeyi Düzenleme Đmkânsızlığı b) Kamu Hizmetinin Đyi Đşlemesi Đhtiyacı c) Kamu Düzeninin Sağlanması Đhtiyacı d) Takdir Yetkisinin Objektifleştirilmesi Đhtiyacı B. Yürütme Organının Düzenleme Yetkisinin Özellikleri Đntra Legem Olma Özelliği Secundum Legem Olma Özelliği VI. Yürütme Organının Düzenleyici Đşlemleri A. Kanunları Uygulama Yönetmelikleri (Kanunların Uygulanmasını Göstermek Amacıyla Düzenleyici Đşlem Yapma Yetkisi) B. Kanun Hükmünde Kararnameler (Teşriî Devir Yoluyla Düzenleyici Đşlem Yapma Yetkisi) C. Özerk Kararnameler (Aslî Düzenleme Yetkisi) VII. ABD de Başkanın Düzenleme Yetkisi (Düzenleyici Đşlemleri) VIII. Fransa da Yürütme organının düzenleyici Đşlemleri A. Cumhurbaşkanının Olağanüstü Hâl Kararnameleri (m.16) B. Ordonanslar (m.38) C. Özerk Yönetmelikler (m.37) D. Kanunları Uygulama Yönetmelikleri E. Başbakanın Kolluk Yönetmelikleri F. Bakan Yönetmelikleri G. Mahallî Đdarelerin Düzenleyici Đşlemleri H. Diğer Makamların Düzenleyici Đşlemleri Bölüm 34 OLAĞANÜSTÜ YÖNETĐM USÛLLERĐ I. Genel Olarak A. Tanım ve Terminoloji B. Đstisnaî Hal (Kriz Hâli) Kavramı Tehdit Unsuru Ağırlık Unsuru Öngörülemezlik Unsuru Geçicilik Unsuru C. Đstisnaî Hâl veya Kriz Hâli ile Nasıl Baş Edilir? D. Temel Sorun: Devlet Đstisnaî Hâl veya Kriz Hâllerinde Kendi Anayasasının Dışına Çıkabilir mi?

12 XX ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ (Cilt II) 1. Anayasa Öngörmüşse: Evet Anayasa Öngörmemişse a) Birinci Cevap: Hayır b) Đkinci Cevap: Evet (Zaruret Hâli Teorisi) c) Görüşümüz II. Olağanüstü Yönetim Usûllerinin Çeşitleri A. Savaş Hâli B. Sıkıyönetim Hâli C. Olağanüstü Hâl III. Olağanüstü Yönetim Usûllerinin Đlan Edilmesi (Uygulamaya Konulması) A. Yetki Unsuru Đlan Yetkisinin Yürütme Organına Verilmesi Đlân Yetkisinin Yasama Organına Verilmesi B. Sebep Unsuru C. Usûl ve Şekil Unsuru Danışma Usûlü Teklif Usûlü Đzin Usûlü Onay Usûlü Duyuru (Resmî Gazetede Yayın) Olağanüstü Yönetim Usûllerinin Yürürlüğe Girmesi D. Süre Unsuru Kademeli Onay Sistemi (Artan Çoğunlukla Onay Sistemi) E. Yer Unsuru F. Konu Unsuru G. Amaç Unsuru H. Yargısal Denetim I. Siyasal Denetim IV. Olağanüstü Yönetim Usûllerinin Sonuçları A. Temel Hak ve Hürriyetler Kısmen veya Tamamen Askıya Alınabilir Olağanüstü Yönetim Usûllerinden Biri Đlan Edilmiş Olmalıdır Ölçülülük Đlkesine Uyulmalıdır Uluslararası Hukuktan Doğan Yükümlülükler Đhlal Edilmemelidir Bazı Temel Hak ve Hürriyetler Askıya Alınamaz a) Negatif Liste Usûlü b) Pozitif Liste Usûlü Temel Hak ve Hürriyetler Sadece Olağanüstü Yönetim Usûlünün Đlan Edildiği Yerde Askıya Alınabilir Temel Hak ve Hürriyetler Sadece Olağanüstü Yönetim Usûlünün Đlan Süresince Askıya Alınabilir B. Vatandaşlar Đçin Para, Mal ve Çalışma Yükümlülükleri Getirilebilir C. Yürütme Organına Kanuna Dayanmadan ve Kanun Düzeyinde Düzenleyici Đşlem Yapma Yetkisi Verilmesi (Yürütme Organının Düzenleme Yetkisini Genişlemesi) D. Savaş ve Sıkıyönetim Halinde Kolluk Yetkileri Askerî Makamlara Geçebilir E. Savaş ve Sıkıyönetim Halinde Bazı Suçları Đşleyenler Askerî Mahkemelerde Yargılanabilir F. Diğer Sonuçlar G. Yasak Sonuçlar V. Olağanüstü Yönetim Usûllerinin Uygulanması VI. Olağanüstü Yönetim Usûllerinin Sona Ermesi

13 ĐÇĐNDEKĐLER XXI Bölüm 35 Y A R G I I. Yargı Fonksiyonu (Fonksiyonel Anlamda Yargı) A. Yargı Fonksiyonunun Tanımı Yargı Fonksiyonunun Maddî Açıdan Tanımlanması (Maddî Kriter) a) Uyuşmazlık Kavramı b) Çözme Kavramı Yargı Fonksiyonunun Organik Açıdan Tanımlanması (Organik Kriter) Değerlendirme Maddî ve Organik Kriterin birlikte Kullanılması B. Yargılama Yetkisi D. Yargı Fonksiyonunun Yerine Getiriş Usûlü: Dava Kavramı Tanım Đtham Sistemi Tahkik sistemi a) Đtham Sistemi aa) Đtham Sistemine Hâkim Olan Đlkeler (1) Taraflarca Tasarruf Đlkesi (2) Taraflarca Hazırlama Đlkesi (3) Kanunî Delil Đlkesi (4) Çelişme Đlkesi (5) Sözlülük Đlkesi (6) Alenîlik Đlkesi bb) Đtham Sisteminin Avantaj ve Dezavantajları b) Tahkik Sistemi aa) Tahkik Sistemine Hâkim Olan Đlkeler (1) Tasarruf Edilmezlik Đlkesi (2) Re'sen Araştırma Đlkesi (3) Vicdanî Delil Đlkesi (4) Çelişme Đlkesinin Yokluğu (5) Yazılılık Đlkesi (6) Gizlilik Đlkesi bb) Tahkik Sisteminin Avantaj ve Dezavantajları Başlıca Yargılama Usûlleri: Hukuk, Ceza ve Đdarî Yargılama Usûlü a) Hukuk Usûlü b) Ceza Usûlü c) Đdarî Yargılama Usûlü Yargılama Usûlüne Hâkim Olan Đlkeler (Davayı Yöneten Đlkeler) a) Çelişme Đlkesi b) Alenîlik Đlkesi c) Sözlülük/ Yazılılık Đlkeleri D. Yargı Đşlemi (Mahkeme Kararı) Yargı Đşlemi Kavramının Tanımı Yargı Đşlemlerinin Biçimi a) Hüküm Fıkrası b) Gerekçe Karşı Oy, Ayrışık Oy, vs Opinio Seriatim Yargı Đşlemlerinin (Mahkeme Kararlarının) Sonuçları (Etkileri) a) Đcraîlik b) Hâkimin Đşten El Çekmesi

14 XXII ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ (Cilt II) c) Res Iudicata Kavram Terminoloji Emr-i Makzî Kaziye-i Mahkûmunbiha Kaziye-i Muhakeme Kaziye-i Muhkeme Kaziye-i Muhkem Muhkem Kaziye Res Iudicata Terimi Neden Türkçeye Doğru Bir Şekilde Çevrilemedi? Res Judicata nın Başlangıç Anı: Hükmün Kesinleşmesi Res Judicata Gücü (Autorité de la chose jugée) Res Judicata Gücünden Çıkan Sonuçlar (Res Judicata nın Etkileri) (1) Tekrar Yargılama Yasağı (2) Bağlayıcılık (a) Nispî Bağlayıcılık (Inter Partes Bağlayıcılık) (b) Mutlak Bağlayıcılık (Erga Omnes Bağlayıcılık) (3) Kesin Delil II. Yargı Organı (Organik Anlamda Yargı) A. Yargı Organının Tanımı ve Diğer Devlet Organlarından Ayrılması Fonksiyonel (Đşlevsel) Açıdan Yargı Organı Tanımı Yapısal Açıdan Yargı Organının Tanımı Yargı Organı Mahkeme Hâkim Değerlendirme Yargı Fonksiyonu ve Organının Tanımı Konusunda Sonuç B. Yargı Organının Dereceli Yapısı Đlk Derece Mahkemeleri Đkinci Derece Mahkemeler Üçüncü Derece Mahkemeler C. Yargı Organının Örgütlenmesi Bakımından Sistemler: Yargı Birliği ve Yargı Ayrılığı Sistemleri (Yargı Kolları) Yargı Birliği Sistemi Yargı Ayrılığı Sistemi D. Tek Hâkimli Mahkeme Kurul Halinde Mahkeme E. Hâkim Kavramı Hâkim Kavramının Tanımı Hâkim Çeşitleri: Meslekten Hâkimler - Meslekten Olmayan Hâkimler Hâkimlerin Bağımsızlığı Hâkimlik Teminatı a) Azledilmeme Teminatı b) Malî Teminat c) Coğrafî Teminat Hâkimlerin Atanması ve Özlük Đşleri a) Birinci Sistem: Yürütme Organına Yetkili Olması b) Đkinci Sistem: Hâkimler Yüksek Kurulu Kurulması F. Jüri

15 ĐÇĐNDEKĐLER XXIII Bölüm 36 TEMEL HAK VE HÜRRĐYETLER I. Kavramlar A. Hürriyet, Hak ve Ödev Kavramlarının Tanımı Hürriyet Kavramı Hak Kavramı a) Đrade Teorisi b) Menfaat Teorisi c) Sonuç d) Hakların Çeşitleri e) Hürriyet - Hak Ayrımı Ödev Kavramı Borç Kavramı Hak-Ödev Đlişkisi Temel Ödevler veya Bağımsız Ödevler B. Đnsan Hakları, Kamu Hürriyetleri ve Temel Hak ve Hürriyetler Kavramları Đnsan Hakları a) Đnsan Unsuru Đnsan Haklarının Bireyselliği b) Hak Unsuru Kamu Hürriyetleri Temel Hak ve Hürriyetler C. Temel Hak ve Hürriyetler Kavramı ile Đnsan Hakları ve Kamu Hürriyetleri Kavramları Arasında Farklar Kamu Hürriyetleri ile Temel Hak ve Hürriyetler Arasındaki Farklar Đnsan Hakları ile Kamu Hürriyetleri ve Temel Hak ve Hürriyetler Kavramları Arasındaki Farklar Anayasa Hukuku Alanında Temel Hak ve Hürriyetler Tabirinin Kullanılması Gerekir D. Diğer Kavramlar Anayasal Haklar Medenî Haklar Vatandaş Hakları Kişi Hak ve Hürriyetleri (Ferdî Hak ve Hürriyetler) Siyasal Haklar Sosyal Haklar II. Temel Hak ve Hürriyetlerin Tarihsel ve Düşünsel Gelişimi A. Eski Çağda Temel Hak ve Hürriyetlerin Gelişimi Doktrin a) Platon b) Aristo c) Stoacılar Uygulama B. Orta Çağda Temel Hak ve Hürriyetlerin Gelişimi Genel Olarak a) Hıristiyanlığın Ortaya Çıkması ve Yayılması b) Feodalitenin Ortaya Çıkması Doktrin a) Thomas Aquinas b) Marsilius Patavinus Uygulama

16 XXIV ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ (Cilt II) C. Mutlak Monarşiler Devrinde Temel Hak ve Hürriyetlerin Gelişimi D. 17 ve 18 inci Yüzyıllarda Tabiî Hukuk Akımı (Tabii Hak Doktrini) Tabiat Hâli Hipotezi Sosyal Sözleşme Hipotezi E. Ferdiyetçi Doktrin F. Sosyal Haklar Doktrini G. Çağdaş Hürriyet Anlayışı Marksist Özgürlük Anlayışı III. Hürriyet Karinesi: Hürriyet Asıldır IV. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınıflandırılması A. Jellinek in Sınıflandırması Negatif Statü Hakları Pozitif Statü Hakları Aktif Statü Hakları B. Konularına Göre Tasnif: Fizik Hürriyetler, Düşünce Hürriyetleri ve Kolektif Hürriyetler Fizik Hürriyetler Düşünce Hürriyetleri Kolektif Hürriyetler C. Kullanılış Biçimlerine Göre Tasnif: Bireysel Hürriyetler ve Kolektif Hürriyetler Ayrımı Bireysel Hürriyetler Kolektif Hürriyetler D. Ortaya Çıkış Sıralarına Göre Tasnif (Đnsan Haklarının Üç Kuşağı) Birinci Kuşak Haklar: Bireysel ve Siyasal Haklar Đkinci Kuşak Haklar: Sosyal ve Ekonomik Haklar Üçüncü Kuşak Haklar: Yeni Đnsan Hakları Üç Kuşak Arasında Farklar Üç Kuşak Haklar Ayrımının Eleştirisi Hürriyetlerin Bütünlüğü (Monizmi) E. Bağlayıcılıklarına Göre Temel Hakların Tasnifi: Program Haklar - Normatif Haklar Ayrımı V. Temel Hak ve Hürriyetlerin Pozitif Hukuk Tarafından Tanınması A. Tanıma Kavramı B. Tanıma Çeşitleri Anayasayla Tanıma Bildirgelerle Tanıma Hak ve Hürriyetler, Anayasa Altı Normlar (Kanun, Yönetmelik) ile Tanınabilir mi? Kanunla Tanıma Kanun Altı Normlarla Tanıma Uluslararası Andlaşma ve Sözleşmeler ile Tanıma Tanıma Çeşitleri Arasında Ne Fark Var? C. Pozitif Hukuk Tarafından Tanınmamış Hak ve Hürriyetler Dışlanmış mıdır? ( Sayılmamış Hürriyetler veya Đsimsiz Hürriyetler Meselesi) D. Kapsayan Hürriyet: Kişiliğini Serbestçe Geliştirme Hakkı E. Depo Madde VI. Temel Hak ve Hürriyetlerin Süjeleri A. Đnsanlar (=Herkes, Kimse) B. Vatandaşlar C. Belli Kategoriler D. Yabancılar

17 ĐÇĐNDEKĐLER XXV E. Hak ve Hürriyet Süjeliği Bakımından Gerçek Kişiler ile Tüzel Kişiler Gerçek Kişiler Tüzel Kişiler VII. Temel Hak ve Hürriyetlerin Yükümlüleri ( Muhatapları ) A. Devlet B. Özel Kişiler C. Temel Hakların dikey ve yatay Etkisi Meselesi Dikey Etki Yatay Etki a) Doğrudan Yatay Etki b) Dolaylı Yatay Etki VIII. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılmasında Sistemler A. Đzin Usûlü B. Bildirim Usûlü C. Serbestlik Usûlü D. Hangi Usûl Tercih Edilmeli IX. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlılığı ve Sınırlanması Kavramları a. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlılığı Anayasal Sınırlar Nesnel (Objektif) Sınırlar Đçkin Sınırlar B. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması X. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması Sistemi (Şartları) A. Olağan Dönemlerde Temel Hak ve Hürriyetlerin sınırlandırılması Sistemi Sınırlama, Yasama Organı Tarafından Kanunla Yapılmalıdır Sınırlama Belli Sebeplere Dayanmalıdır Sınırlamada Ölçülülük Đlkesine Uyulmalıdır a) Elverişlilik Đlkesi b) Gereklilik Đlkesi c) Oranlılık Đlkesi Sınırlama, Anayasanın Sözüne Aykırı Olmamalıdır Ek Şartlar a) Hakkın Özüne Dokunma Yasağı b) Demokratik Toplum Düzeninin Gereklerine Aykırı Olmama B. Olağanüstü Hal rejimlerinde Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması Olağanüstü Yönetim Usûllerinden Biri Đlan Edilmiş Olmalıdır Ölçülülük Đlkesine Uyulmalıdır Uluslararası Hukuktan Doğan Yükümlülükler Đhlal Edilmemelidir Çekirdek Alana (Negatif Listeye) Dokunulmamalıdır Veya Pozitif Listede Yer Almayan Hak ve Hürriyetlere Dokunulmamalıdır Olağanüstü Yönetim Usûlünün Đlan Edilmediği Yerlerde Temel Hak ve Hürriyetlere Dokunulamaz Olağanüstü Yönetim Usûlünün Đlan Süresi Dışında Temel Hak ve Hürriyetlere Dokunulamaz XI. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması A. Đç Koruma Yasama Organına Karşı Koruma Yürütme Organına (Đdareye) Karşı Koruma a) Teşriî Başvuru Yoluyla Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması b) Đdarî Başvuru Yoluyla Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması

18 XXVI ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ (Cilt II) c) Đnsan Hakları Komisyonlarına Başvuru Yoluyla Koruma d) Kamu Denetçisine (Ombudsmana) Başvurma Yoluyla Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması e) Yargısal Başvuru (Dava) Yoluyla Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması Özel Kişilere Karşı Koruma a) Özel Hukuk Yolları: Hukuk Davası Yoluyla b) Ceza Hukuku Yolları Temel Hak ve Hürriyetlerin Yargı Yoluyla Korunmasında Yargısal Güvencelerin Önemi B. Uluslararası Koruma Birleşmiş Milletler Çerçevesinde Đnsan Haklarının Korunması Avrupa Konseyi Çerçevesinde Đnsan Haklarının Korunması: Avrupa Đnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesi Bölüm 37 AVRUPA ĐNSAN HAKLARI HUKUKU (Avrupa Đnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesi) I. Avrupa Đnsan Hakları Sözleşmesi II. Tarihsel Süreç Đçinde Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesi (Avrupa Đnsan Hakları Komisyonu ve Divanı) A. Avrupa Đnsan Hakları Komisyonu B. Avrupa Đnsan Hakları Divanı C. 11 Nolu Protokolün Getirdiği yenilikler III. Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesinin Kuruluşu A. Hâkimleri b. Mahkemenin Birimleri IV. Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesine Başvuru Çeşitleri A. Devlet Başvurusu B. Bireysel Başvuru Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesi Karar ve Hükümlerine Atıf Usûlü V. Bireysel Başvuru HAKKI A. Başvuru Hakkına Sahip Olanlar B. Mağdur Olma Şartı VI. Bireysel Başvuruların Kabul Edilebilirlik Koşulları A. Đç Hukuk Yollarının Tüketilmesi Gerekir B. Başvurunun Altı Aylık Süre Đçinde Yapılması Gerekir Tüketilmesi Gereken Đç Hukuk Yolunun Olması Durumunda Sürenin Başlangıcı Đç Hukuk Yolunun Mevcut Olmaması Durumunda Sürenin Başlangıcı C. Başvurunun Anonim Olmaması Gerekir D. Başvurunun Daha Önce Đncelenmiş Bir Başvuru ile Aynı Olmaması Gerekir E. Başvurunun Uluslararası Diğer Bir Soruşturma veya Çözüm Merciine Sunulmuş Bir Başvuru ile Aynı Olmaması Gerekir F. Başvurunun, Başvuru Hakkının Kötüye Kullanımı Niteliğinde Olmaması Gerekir G. Başvurunun Sözleşme veya Protokollerin Hükümleriyle Bağdaşmazlık Đçinde Olmaması Gerekir Kişi Bakımından (Ratione Personae) Bağdaşmazlık a) Başvurucuyla Đlgili Ratione Personae Bağdaşmazlık Sebepleri b) Aleyhine Başvuru Yapılan Tarafla Đlgili Ratione Personae Bağdaşmazlık Sebepleri

19 ĐÇĐNDEKĐLER XXVII 2. Yer Bakımından (Ratione Loci) Bağdaşmazlık Zaman Bakımından (Ratione Temporis) Bağdaşmazlık Konu Bakımından (Ratione Materiae) Bağdaşmazlık Kutu: Otonom Kavramlar Doktrini veya Özerk Yorum Tekniği Kutu: Ratione Materiae Bağdaşmazlık Açısından Adil yargılanma Hakkı (m.6) H. Başvurunun Açıkça Temelden Yoksun Olmaması Gerekir Temelden Açıkça Yoksun Olma Hâlleri Dördüncü Merci Başvuruları Đhlalin Apaçık Bir Şekilde Yokluğu Delillendirilmemiş Başvurular Müphem veya Fantezist Başvurular I. Başvurucu Önemli Bir Zarar Görmüş Olmalıdır VII. Mahkemeye Başvuru Usûlü A. Başvuru Dilekçesinde Bulunması Gereken Hususlar B. Başvurunun Yapılması VIII. Bireysel Başvuruların Đncelenmesi Usûlü A. Kabul Edilebilirlilik Đncelemesi Tek Hâkimin Yapacağı Kabul Edilebilirlik Đncelemesi Komitenin Yapacağı Kabul Edilebilirlik Đncelemesi a) Kabul Edilemezlik Kararı b) Kabul Edilebilirlik Kararı c) Kabul Edilebilirlik Kararı+Esas Hakkında Hüküm Dairenin Yapacağı Kabul Edilebilirlik Đncelemesi a) Kabul Edilebilirlik Kararı ve Esas Hakkında Hükmün Birlikte Verilmesi b) Kabul Edilebilirlik Kararı ve Esas Hakkında Hükmün Ayrı Ayrı Verilmesi B. Esas Bakımından Đnceleme Olayların Đncelenmesi Dostça Çözüm Esas Hakkında Hüküm Aşaması a) Đhlal Olmadığı Hükmü b) Đhlal Hükmü Adil Tatmin D. Esas Hakkında Hükümlere Karşı Başvuru Yolları IX. AĐHM Hükümlerinin Yerine Getirilmesi ve Yerine Getirmenin Denetlenmesi A. Hükümlerin Devletlerce Yerine Getirilmesi (Đnfazı) Tazminatın Ödenmesi Bireysel Tedbirler Genel Tedbirler B. Yerine Getirmenin Bakanlar Komitesi Tarafından Gözetimi (Denetlenmesi) Bölüm 38 ULUSLARARASI ANDLAŞMALAR I. Uluslararası Andlaşmaların Akdedilmesi A. Anayasal Düzenlemeler B. Karşılaştırma Akdetme Yetkisini Yürütme Organına Verilmiştir Akdetme Yetkisini Devlet Başkanına Verenler Hükûmete Verenler Karşı-Đmza Kuralı

20 XXVIII ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ (Cilt II) II. Uluslararası Andlaşmaların Onaylanması A. Anayasal Düzenlemeler B. Karşılaştırma Onay Yetkisinin Verildiği Organlar a) Parlâmentolara Verenler b) Devlet Başkanlarına Verenler c) Hükûmete Verenler d) Karşı-Đmza Kuralı Parlâmentonun Uygun Bulması Şartı a) Bütün Andlaşmalar Đçin Parlâmentonun Uygun Bulması Şartını Arayanlar b) Bazı Andlaşmalar Đçin Parlâmentonun Uygun Bulması Şartını Arayanlar aa) Kanunlarda Değişiklik Yapan Andlaşmalar bb) Siyasal Nitelikteki Andlaşmalar cc) Ülke Sınırlarının Değişikliğe, Ülke Terkine veya Kazanılmasına Đlişkin Andlaşmalar dd) Vergilendirmeye Đlişkin Andlaşmalar veya Devletin Maliyesine Yük Getiren Andlaşmalar ee) Uluslararası Örgütlere Đlişkin Andlaşmalar ff) Önemli Andlaşmalar gg) Diğer Andlaşmalar c) Özel Karar Yetersayısı Uluslararası Andlaşmaların Anayasaya Uygunluğu Sorunu ve Çözümü Devlet Başkanları veya Hükûmetler Parlâmentoların Uygun Bulduğu Andlaşmaları Onaylamayı Reddedebilirler mi? Yürürlüğe Girme Yayın Sonuç III. Uluslararası Andlaşmaların Ulusal Normlar Hiyerarşisindeki Yeri A. Teori Birinci Önermemiz: Yürütme organı tarafından onaylanan uluslararası andlaşmalar, iç hukuk normlar hiyerarşisinde yürütme organının işlemleriyle aynı seviyede yer alırlar Đkinci Önermemiz: Yasama organının olağan çoğunluğuyla onaylanan uluslararası andlaşmalar, iç hukuk normlar hiyerarşisinde kanunlarla aynı seviyede yer alırlar Üçüncü Önermemiz: Yasama organı tarafından kanunların kabulü için gerekenden daha fazla bir çoğunlukla onaylanan uluslararası andlaşmalar, iç hukuk normlar hiyerarşisinde kanunlardan daha üst düzeyde yer alırlar Dördüncü Önermemiz: Tali kurucu iktidar tarafından onaylanan uluslararası andlaşmalar, iç hukuk normlar hiyerarşisinde anayasa ile aynı düzeyde yer alırlar B. Pratik Birinci Önermemizin Sınanması Amerika Birleşik Devletleri: Executive Agreement lar Đkinci Önermemizin Sınanması Almanya Đtalya Türkiye ABD: Andlaşmalar (Treaties) Đkinci Önermemizin Aleyhine Örnekler Üçüncü Önermemizin Sınanması Hollanda Portekiz Gürcistan

21 ĐÇĐNDEKĐLER XXIX 4. Dördüncü Önermemizin Sınanması Avusturya Finlandiya Yunanistan Sonuç Bölüm 39 KANUNLARIN ANAYASAYA UYGUNLUK DENETĐMĐ: A N A Y A S A Y A R G I S I I. Anayasa Yargısının Anlamı, Varlık Nedeni ve Meşruluğu Sorunu A. Anayasa Yargısı ve Anayasa Mahkemesi Kavramlarının Tanımı Anayasa Yargısı Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Siyasal Denetimi Anayasa Mahkemesi Kavramı B. Anayasa Yargısının Varlık Nedeni Anayasanın Üstünlüğü Đlkesi Anayasanın Katılığı Đlkesi C. Anayasa Yargısının Ön Koşulları: Yazılı ve Katı Anayasa Yazılı Anayasa Koşulu Dr. Bonham Davası [1610] Katı Anayasa Şartı Đsrail Yüksek Mahkemesinin 14 Ekim 1999 Tarihli Kararı D. Anayasa Yargısının Varlık Koşulu: Anayasa Tarafından Öngörülmesi Anayasa, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimini Öngörebilir (Anayasa, Öngörmüşse, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi Yapılabilir) Anayasa, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimini Yasaklayabilir (Anayasa Yasaklamışsa, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi Yapılamaz) Anayasa, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimini Konusunda Bir Hüküm Đçermeyebilir (Anayasa, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimini Konusunda Bir Hüküm Đçermiyorsa, Böyle Bir Denetim Yapılamaz) a) Görüşümüz: Anayasa Öngörmemiş ise Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi Yapılamaz Đspirto ve Meşrubat-ı Kûuliye Şirketi Kararı (1927) (Türk Bonham Kararı) Hazine v. Kurt Davası b) John Marshall ın Görüşü (Marbury v. Madison Kararı): Anayasa Öngörmemiş Olsa Bile, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi Genel Mahkemeler Tarafından Yapılabilir Marbury v. Madison Kararı Marbury v. Madison Kararına Yol Açan Olaylar Dred Scott v. Sanford Kararı Anayasa Tarafından Kendisine Yetki Verilmemiş Olmasına Rağmen Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi Konusunda Kendisini Yetkili Gören Diğer Yüksek Mahkemeler E. Anayasa Yargısının Meşruluğu Sorunu Birkaç Ay Đçinde Đçtihat Değişiklikleri ABD Yüksek Mahkemesinin Plessy (1896) ve Brown (1954) Kararları Anayasa Mahkemesi Yanılmaz Değil ise, Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı Nereden Geliyor?

22 XXX ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ (Cilt II) II. Anayasa Mahkemelerinin Yapıları (Üyelerin Sayısı, Görev süresi ve Seçilmeleri) A. Üyelerin Sayısı, Görev Süresi ve Seçilmeleri ABD Almanya Avusturya Fransa Đspanya Đtalya Portekiz Türkiye B. Anayasa Mahkemelerinde Üye Profili Anayasa Mahkemesi Üyelerinin Akademik Birikimleri C. Anayasa Mahkemesinin Tek Kuruldan ve Dairelerden Oluşması III. Anayasa Yargısı Modelleri A. Genel Mahkeme Sistemi: Amerikan Modeli B. Özel Mahkeme Sistemi: Avrupa Modeli IV. Anayasaya Uygunluk Denetiminin Türleri A. A Priori Denetim (Önleyici Denetim) B. A Posteriori Denetim (Düzeltici Denetim) V. Anayasaya Uygunluk Denetiminin Yolları A. Soyut Norm Denetimi (Đptal Davası) B. Somut Norm Denetimi (Đtiraz Yolu) C. Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru (Anayasa Şikayeti) VI. Anayasa Mahkemelerinin Görev ve Yetkileri A. Temel Görev ve Yetki: Bazı Normların Anayasaya Uygunluğunu Denetlemek B. Anayasa Mahkemelerinin Ek Görev ve Yetkileri Federal Devletlerde Yetki Uyuşmazlıkları Hakkında Karar Vermek Bölgesel Devletlerde Merkezî Đdare ile Bölgeler Arasındaki Yetki Uyuşmazlıkları Hakkında Karar Vermek Siyasî Partilerin Yasaklanmasına Karar Vermek Impeachment Davalarına Bakmak (Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Bakanları Görevleriyle Đlgili Suçlarından Dolayı Yargılamak) Parlâmento Üyeliğinin Düşmesi Kararlarını Denetlemek Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Kararlarını Denetlemek Seçim Uyuşmazlıkları Hakkında Karar Vermek (Seçim Yargısı) Devlet Organları Arasında Uyuşmazlıklarda Karar Vermek Temel Hak ve Hürriyetlerin Düşmesine Karar Vermek Yargı Organları Arasındaki Görev Uyuşmazlıklarını Karara Bağlamak (Uyuşmazlık Mahkemesi Görevi) Devlet Başkanının Sağlık Durumuna Đlişkin Karar Vermek Diğerleri VII. Anayasaya Uygunluk Denetiminin Konusu: Anayasa Mahkemelerinin Denetimine Tabi Olan Norm ve Đşlemler A. Anayasa Değişiklikleri, Anayasa Mahkemeleri Tarafından Denetlenebilir mi? Anayasada Hüküm Varsa a) Anayasa Mahkemesinin 18 Haziran 1987 Tarih ve K.1987/15 Sayılı Kararı b) Anayasa Mahkemesinin 5 Temmuz 2007 Tarih ve K.2007/68 Sayılı Kararı c) Anayasa Mahkemesinin 27 Kasım 2007 tarih ve K.2007/86 Sayılı Kararı d) Anayasa Mahkemesinin 5 Haziran 2008 Tarih ve K.2008/116 Sayılı Kararı Anayasada Hüküm Yoksa a) Anayasa Değişiklikleri Kanun Kavramına Dâhil Edilemez ve Dolayısıyla Anayasa Mahkemeleri Anayasa Değişikliklerini Denetleyemezler

23 ĐÇĐNDEKĐLER XXXI b) Anayasa Değişiklikleri Kanun Kavramına dâhil Edilebilirler ve Dolayısıyla Anayasa Mahkemeleri Anayasa Değişikliklerini Denetleyebilirler aa) Anayasa Mahkemeleri Anayasa Değişikliklerini Şekil Bakımından Denetleyebilirler mi? bb) Anayasa Mahkemeleri Anayasa Değişikliklerini Esas Bakımından Denetleyebilirler mi? Anayasa Değişikliklerinin Anayasaların Değiştirilemeyecek Đlke ve Hükümlerine Uygunluğunun Denetimi Yapılabilir mi? B. Kanunlar C. Milletlerarası Andlaşmalar D. Kanun Hükmünde Kararnameler E. Parlâmento Đçtüzükleri F. Parlâmento Kararları G. Devlet Başkanı Kararları H. Đdari Đşlemler I. Federal Devletlerde Federe Devletlerin Đşlemleri Đ. Mahkeme Kararları VIII. Anayasaya Uygunluk Denetiminin Ölçüsü: Anayasa Yargısında Ölçü Normlar Sorunu A. Ölçü Norm Anayasadır B. Anayasanın Göndermede Bulunduğu Normlar C. Ara normlar Ölçü Norm Olabilir mi? D. Uluslararası Hukuk Normları Uluslararası Hukukun Genel Kabul Görmüş Đlkeleri Uluslararası Hukuk Normlarına Uygun Yorum Đlkesi Uluslararası Andlaşmaların Kanunlardan Üstün Değerde Olması Onların Anayasa Yargısında Ölçü Norm Olduğu Anlamına Gelir mi? D. Hukukun Genel Đlkeleri Ölçü Norm Olarak Kullanılabilir mi? Fransa da Hukukun Genel Đlkeleri Tartışması E. Ölçü Normlar, Bağımsız Ölçü Norm - Destek Ölçü Norm Şeklinde Ayrılabilir mi?. 787 Ratio Decidendi - Obiter Dictum Ayrımı IX. Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetiminin Kapsamı A. Şekil Bakımından Denetim B. Esas Bakımından Denetim Sebep Unsuru Amaç Unsuru Konu Unsuru a) Kanunun Düzenlediği Konu, Anayasada Öngörülmüştür b) Kanunun Düzenlediği Konu, Anayasada Öngörülmemiştir X. Anayasa Mahkemelerinin Yargılama Usûlleri A. Davanın Açılması Dava Açma Yetkisi Dava Açma Süresi Bireysel Başvuruda Diğer Başvuru Yollarının Tüketilmesi Dava Dilekçesi B. Davanın Görüşülmesi Görüşme Đçin Hazırlık Mahkemenin Toplanması Görüşme (Müzakere), Oylama ve Karar Yetersayıları C. Kararların Yazılması

24 XXXII ANAYASA HUKUKUNUN GENEL TEORĐSĐ (Cilt II) D. Kararların Çeşitleri Ret Kararı a) Đlk Đncelemeden (Đptidaen) Ret Kararı b) Esastan Ret Kararı Đptal Kararı Kanunların Anayasa Uygunluğu Karinesi E. Kararların Yayınlanması F. Kararların Kesinleşmesi XI. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Yürürlüğe Girmesi ve Sonuçları A. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Yürürlüğe Girmesi (Kararların Zaman Bakımından Etkisi) Geçmişe Etkili Olarak Yürürlüğe Girme Geleceğe Etkili Olarak Yürürlüğe Girme B. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Sonuçları Amerikan Modeli Anayasa Yargısında Avrupa Modeli Anayasa Yargısında a) Ret Kararının Sonuçları b) Đptal Kararları C. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Đcrası (Uygulanması) XII. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı (Res Đudicata Gücü) Genel Olarak Res Iudicata (Kesin Hüküm) Kavramı Anayasa Mahkemesi Kararlarının Res Đudicata Teşkil Etmesinin Sonuçları Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı Ne Anlama Gelir? Res Iudicatanın Kapsamı: Kararın Hangi Kısmı, Res Iudicata Teşkil Eder, yani Bağlayıcıdır? Anayasa Mahkemesi Kararları Yasama Organını Bağlar mı? Anayasa Mahkemesi Kararları Tali Kurucu Đktidarı Bağlar mı? XIII. Bazı Ek Sorunlar A. Anayasa Mahkemeleri Yokluk Kararı Verebilir mi? Yokluk Kavramı Türk Anayasa Mahkemesinin 2007 Yılında Yokluk ile Đlgili Đçtihadı B. Anayasa Mahkemeleri Yorumlu Ret Kararı Verebilir mi? Ortalama Karar Yorum Asıl Sorun 1: Anayasa Mahkemesi Diğer Mahkemelerin Yorumlarıyla Bağlı mıdır? 839 Asıl Sorun 2: Diğer Mahkemeler Anayasa Mahkemesinin Yorumuyla Bağlı mıdır?. 839 C. Anayasa Yargısında Đhmal sorunu veya anayasa Hükümleri Doğrudan Doğruya Uygulanabilir mi? D. Anayasa Mahkemeleri yürürlüğü Durdurma Kararı Verebilir mi? Anayasa veya Kanunla Yürütmeyi Durdurma Yetkisi Anayasa Mahkemesine Verilmiş ise Anayasa Mahkemesi Yürütmeyi Durdurma Kararı Verebilir Anayasa veya Kanunla Yürütmeyi Durdurma Kararı Verme Yetkisi Anayasa Mahkemesine Verilmemiş ise Anayasa Mahkemesi Yürütmeyi Durdurma Kararı Veremez Bibliyografya Dizin Sözlükler