Sigortacılık. Ferudun KAYA Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Transkript

1 Sigortacılık [5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu ve 4632 Sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu İlaveli] Editör Ferudun KAYA Abant İzzet Baysal Üniversitesi Bölüm Başlıkları* Sigorta ve Risk Kavramları Sigortanın Temel Prensipleri Sigortanın İşlevleri Sigorta Sözleşmesinin Tarafları ve Yükümlülükleri Sigortacılığın Tarihçesi Sigorta Poliçesi ve Sigorta İşlemlerinde Kullanılan Belgeler Sigorta Primi ve Tarife Sistemi Reasürans Türk Sigortacılık Sisteminde Bulunan Kuruluşlar Hasar ve Hasar Karşılıkları Bireysel Emeklilik Sistemi ve Altyapısı Sigorta Branşları (Türleri) Sigortacılık Faaliyetinin Denetimi Sigortacılık Sektörü ve Vergilendirme Avrupa Birliği Tek Sigorta Piyasası Türk Sigortacılık Sektörünün AB Ülkeleri Sigortacılık Sektörü ile Karşılaştırılması Sigorta İşlemleri Muhasebesi Sigorta Pazarlaması Öğretim Üyesi Davut Karaman Akdeniz Üniversitesi Oktay Salih Akbay Namık Kemal Üniversitesi Emre Özkan Kocaeli Üniversitesi Fatma Zehra Savi Karabük Üniversitesi Ebubekir Doğan Kastamonu Üniversitesi Tolga Ulusoy Kastamonu Üniversitesi Ferudun Kaya Abant İzzet Baysal Üniversitesi Mehmet Kahya Hazine Müsteşarlığı Sigorta Denetleme Uzmanı Hatice Yurtsever Celal Bayar Üniversitesi Nadir Ateşoğlu Kastamonu Üniversitesi Faruk Akın Bilecik Üniversitesi Mustafa Canbaz Kırklareli Üniversitesi Emel Bahar Mersin Üniversitesi * Bölüm içeriklerine ait her türlü sorumluluk bölüm yazarlarına aittir. 3. Baskı İSTANBUL 2013

2 Yayın No. : 2806 İşletme-Ekonomi Dizisi : Baskı Mayıs 2010 İSTANBUL 2. Baskı Ekim 2011 İSTANBUL 3. Baskı Ocak 2013 İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitabın bu basısının Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Basım A.Ş. Baskı -Cilt : Pasifik Ofset Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3 Baha İş Merkezi A Blok Avcılar / İSTANBUL Tel: (0212) (Sertifika No ) Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 ÖNSÖZ Bu çalışma ile sigortacılık mevzuatı, sigortacılıkta kullanılan belge bağlamında insan kaynağı yetiştiren yükseköğretim kurumlarına ve sigortacılık alanında faaliyet gösteren tüm kişi ve kuruluşlara bundan önce yapılan tüm çalışmalar gibi ışık tutulması hedeflenmiştir. On yedi bölümden oluşan bu eserde sigorta ve sigortacılık işlemlerine, bu işlemlerde kullanılan belgelere ve bu işlemlerin muhasebe kayıtlarının düzenlenmesi ve sair teknik ve hukuki iş ve işlemlere yer verilmiştir. Her bölüm kısa açıklayıcı bir girişten sonra ilgili konuların anlatımı ile devam etmekte, konuları açıklayıcı nitelikteki bilgi ve belgeler ile sonlanmaktadır. Eser içerisinde konuların teorik açıklamaları çok basit düzeye indirgenmekle birlikte, anlaşılabilirliğini daha da kolaylaştırmak amacıyla bazı teorik bilgiler, değişik tablo, şekil, belge ya da bilgi notu halinde verilen ek bilgilerle görselleştirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada olabildiğince konuların özüne inilerek, ilgili mevzuat ve yönetmeliklere atıf yapılmak suretiyle okuyuculara sözü edilen kaynaklara ulaşma yolları da ortaya konulmaya çalışılmıştır. Özetlemek gerekirse, bilgilerin daha kalıcı olmasını sağlamak amacıyla sade bir dil anlatımına, yüzeysel ve sanal ortamdan öte daha çok günlük yaşamdan uygulamalarla vurgu yapan bu çalışma içerisinde yer verilen tüm bilgiler bölüm yazarlarının sorumluluğunda olup, amaç bilgi paylaşımını zevkli bir hale getirmektir. Bu nedenledir ki, okuyuculardan gelecek yapıcı eleştirilerin, öğrenme ve öğretme konusunda daha etkin yöntemlerin geliştirilmesinde daha kapsamlı ve öğretici eserler hazırlamamızda önemli ölçüde bize katkı sağlayacağı inancındayız. İster öğretici, ister öğrenen isterse sektör temsilcileri olsun, okuyuculardan gelecek her türlü öneri, eleştiri ya da katkılar, eserin ilerleyen yıllardaki kaleme alınmasında yol gösterici niteliğinde olacaktır. Bu eserde gösterilen çabaların, okuyucuların sigorta ve sigortacılık teknikleri hakkında elde edecekleri bilgi düzeyi ile doğru orantılı olarak karşılığını alacağını umuyoruz. Bu çalışmada, Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği ve Üyeleri nin web sitelerindeki bilgi kaynaklarından yararlanılmış olup, bizlere bu değerli kaynakları sunan kurumlara ve bu verilerin hazırlanmasında emeği geçen tüm ilgililere şükranlarımızı sunarız. Kitabın editörü, altı ayı aşan bir süreçte zihinsel olarak kitabın içeriğini oluşturduktan sonra kitaba çok değerli katkı sağlayan bölüm yazarlarıyla süreç içinde yapılan görüşmeler çerçevesinde kitabın bölümleri yedi ay önce yazılmaya başlanmıştır. Son haline ulaşıncaya kadar editör ve yayınevi tarafından gözden geçirilmiştir. Çok yazarlı çalışmaların zorluğuna rağmen, öncelikle kitaba bölüm yazma teklifime olumlu yaklaşan ve çok değerli katkılarını esirgemeyen çok değerli meslektaşlarım ve arkadaşlarım; Davut KARAMAN, Ebubekir DOĞAN, Emel BAHAR, Emre ÖZKAN, Faruk AKIN, Fatma Zehra SAVİ, Hatice YURTSEVER, Mehmet CANBAZ, Mehmet İSLAMOĞLU, Nadir ATEŞOĞLU, Oktay Salih AKBAY, Selin ÇAVUŞOĞLU ve Tolga ULUSOY a tüm içten duygularımla teşekkür ederim. Ayrıca çalışmalarım sırasında yardımlarını esirgemeyen ve Sigortacılık Denetimi bölü-

4 IV SİGORTACILIK münü yazan ve bazı bölüm metinlerinin de gözden geçirilmesine katkı sağlayan T.C.Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Sigorta Denetleme Uzmanı Sayın Mehmet KÂHYA üstadımıza özellikle teşekkürlerimizi arz ediyoruz. Elinizdeki bu çalışma onların çok değerli katkıları ile meydana gelmiştir. Ancak, bir eserin ortaya konulması sadece yazarların bireysel çabaları ile mümkün olamamaktadır. Gerçek şudur ki, karşılıklı iletişim, bilgi paylaşımı, sevgi ve hoşgörü bu eserin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Bu nedenle, konuların doğruluğunu ve anlaşılabilirliğini test etmede her zaman ders anlatma aşamasında dolaylı ve doğrudan katkılarını gördüğümüz öğrencilerimize, bilgi paylaşımında bulunduğumuz meslektaşlarımıza ve sektör temsilcilerine teşekkürü bir borç biliyoruz. Bugünlere gelmemizde çok değerli katkıları olan hocalarımıza, çalışmalarımızın her evresinde, ayırmamız gereken vakitlerinden çaldığımız eş ve çocuklarımıza, bu eserin hazırlanması sırasında desteğini esirgemeyen Beta Yayıncılık sahibi Sayın Seyhan SATAR ın ve onun şahsında tüm yayınevi Çalışanlarına teşekkür ediyoruz. Bu eserin Türkiye nin sigortacılık sektörüne ivme kazandırması temennisiyle! Dr. Ferudun KAYA

5 GENİŞLETİLMİŞ VE REVİZE EDİLMİŞ 3. BASKIYA ÖNSÖZ Bilindiği gibi, hızlı değişim ve dönüşüme bağlı olarak gelişen bilgi çağının egemen olduğu günümüz dünyasında şimdi gerek ülkeler gerek kişi ve kuruluşlar arasında bilgi ve teknolojilerinin transferine dayalı bir entegrasyon hareketi güçlenmektedir. Kısaca uluslararası bilgi erişim sistemi olarak tanımlanabilecek internet hızla gelişerek bugün burada sayılması olanaksız sayıdaki alanda ve bu arada sigorta ve sigortacılık alanında da kullanılarak insanlığa hizmet sunmaktadır. Diğer taraftan, bilgi teknolojilerinin özellikle eğitim ve teknolojiye katkısının ülkelerin gelişimindeki önemi azımsanmayacak düzeydedir. Ülkemizin sigortacılık sektörüne baktığımızda ise, bilgisayarın yaygın ve etkin bir şekilde kullanıldığı internet in de bilgi transferine katkısıyla üniversitelerimizde, meslek yüksek okullarımızda, sigorta şirketlerimizde, yasal düzenlemelerle kurulmuş sigortacılık alanında eğitim veren kurum ve kuruluşlarımızda, denetim ve gözetim kurumlarımızda teorik ve pratik anlamda verilen çeşitli dersler, tartışmalı mesleki bilgi alışverişi toplantıları ile bazı yayınlar, yazılan el kitapları ve daha başka olanaklar sayesinde sigortacılık meslek mensupları, öğrenciler, denetim elemanları yanı sıra bu mesleğe ilgi duyanlar en iyi bir şekilde geleceğe hazırlanmaktadırlar. Ancak, tüm bu bilgi transferlerinin eğitim üzerindeki olumlu katkılarına rağmen birçok özel konusu ve tekniği yanı sıra ekonomik gelişmenin lokomotifi olan sigorta ve sigortacılık hakkında henüz mükemmele ulaşılamadığını söylersek bir gerçeği ifade etmiş oluruz. Bu itibarla, gerçekleşmesi olası sağlık, mal (zarar), sorumluluk, hayat konularındaki riskleri, tehlikeleri güvence altına alan sigortacılığın ne olduğu ve ne olmayacağı kavramlarından yola çıkarak eksik kaldığını düşündüğümüz bir önceki Sigortacılık adlı Kitapta yer alan bilgileri tekrar gözden geçirmek ve güncel verilerle takviye etmek suretiyle basılan 3. baskıyı ilgilenenlerin yararlanmalarına sunmayı zevkli bir görev saydık. Elinizdeki bu Kitap, içeriği itibariyle salt didaktik anlamda bilgi transferini amaçlamakla beraber, sigortacılığın değişik yönlerini ele almakta ve kendine özgü bir üslubu da taşımakta, ayrıca, bu kitapta yer alan konulardan bazıları daha önce yayımlanan Kitaplardaki konularla benzerlikler arz etmektedir. Küçük-büyük, ilmi-gayri ilmî her kitap bir gayretin, özverili çalışmanın eseridir. Dolayısıyla bu gayret ve özverili çalışmaları yapan Hocalarımıza ve bu kitapta belirtilen görüş ve yaklaşımların ortaya çıkmasında büyük katkıları bulunan kaynakçadaki değerli eserlerin Yazarlarına, böyle çok yazarlı bir Çalışmanın oluşmasına zemin hazırlayan ve Çalışmanın her aşamasında organizasyonel anlamda katkı sağlayan Editör Sayın Dr. Ferudun KAYA Hocamıza, çalışmalarımızın her evresinde, ayırmamız gereken vakitlerinden çaldığımız Eş ve Çocuklarımıza, bu eserin hazırlanması sırasında desteğini esirgemeyen Beta Yayıncılık Sahibi Sayın Seyhan SATAR Bey ve onun şahsında tüm Yayınevi Çalışanlarına, Kitabı okuyan, okuyup nakleden veya zaman zaman kütüphanesinden çıkarıp nazar atfedenlere bir kez daha binlerce teşekkürler.

6 VI SİGORTACILIK Yeniden gözden geçirilen ve ülkemizde son yıllarda yapılan tüm yasal, denetimsel, organizasyonel, istatiksel, sistemsel değişim ve değişiklikler doğrultusunda ilave ve çıkartmalar yapılarak güncellenen ve 6102 Sayılı T.Ticaret Kanunu na Göre uyarlanan, 6327 Sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanuna göre yapılan değişiklikleri de içeren yapıtta, keza yine daha önceki önsözlerde yer verilen konularda bundan önce yapılan tüm çalışmalar gibi sigortacılara, yükseköğretim kurumlarına ve sigortacılık alanında faaliyet gösteren tüm kişi ve kuruluşlar yanı sıra sigorta ile ilgilenenlere bilgi transferi yapılması ve ışık tutulması hedeflenmiş olup; Sigortacılık isimli yapıtın herkese yararlı olması en içten dileğimizdir. Saygılarımızla. Mehmet KÂHYA Sigorta Denetleme Uzmanı

7 İÇİNDEKİLER SİGORTA VE SİGORTACILIK Giriş Bölüm SİGORTA VE RİSK KAVRAMLARI 1. SİGORTA ve RİSK KAVRAMLARI Sigortanın Doğuşu Sigortanın Tanımı ve Önemi Risk Nedir? Risk Yönetimi ve Risk Unsurları Risk Analizi Bölüm SİGORTANIN GENEL İLKELERİ (PRENSİPLERİ) 2. SİGORTANIN GENEL İLKELERİ (PRENSİPLERİ) Sigorta Ettirilebilir (Sigortalanabilir) Menfaat İlişkisi İlkesi Riskin (Rizikonun) Varlığı İlkesi Azami Hüsnüniyet (İyi Niyet) İlkesi Sebepsiz Zenginleşme Yasağı (Tazminat İlkesi) Halefiyet (Hakların Devri-Rücu) İlkesi Birden Çok Sigorta veya Hasara İştirak (Katılım) Prensibi Yakın Neden İlkesi (Prensibi) Bölüm SİGORTANIN İŞLEVLERİ 3. SİGORTANIN İŞLEVLERİ Sigortanın Güvence ve Risk Yönetimi İşlevleri Sigorta, toplumda huzur ve güven tesis eder, dayanışmayı sağlar Sigorta, tasarruf bilincini geliştirir ve ekonomide yatırım kararları üzerine olumlu etki sağlar Sigorta, muhtemel risklere karşı atıl tutulan sermaye miktarını en aza indirir ve finansal sistemin etkinliğini artırır Sigorta, risklere karşı önleyici önlemleri geliştirir Sigortanın Ekonomik İşlevleri Bölüm SİGORTANIN TEMEL KAVRAMLARI 4. SİGORTANIN TEMEL KAVRAMLARI Sigortacı Sigorta Aracıları (Acenteler-Brokerler)...59

8 VIII SİGORTACILIK 4.3. Sigortalı/Sigorta Ettiren Lehdar / Menfaattar Sigorta Primi Bölüm DÜNYA DA VE TÜRKİYE DE SİGORTACILIĞIN TARİHÇESİ 5.1. Dünya da Sigortacılığın Tarihçesi Türkiye de Sigortacılığın Tarihçesi Bölüm SİGORTA SÖZLEŞMESİ 6. SİGORTA SÖZLEŞMESİ Sigorta Dönemi ve Süresi Sigorta Menfaatinin Yokluğu Sigortanın Kapsamı ve Değiştirilmesi Fesih ve Cayma Sigorta Sözleşmelerinde Kullanılan Belgeler Teklifname Poliçe Sigorta Geçici İlmühaberi Abonman (Sözleşmesi) Poliçesi Zeyilname (Poliçe Eki) Tecditname Bölüm SİGORTA PRİMİ VE TARİFE SİSTEMİ 7. SİGORTA PRİMİ VE TARİFE SİSTEMİ Sigorta Primi (Primium) Tarifeler Bölüm TÜRK SİGORTACILIK SEKTÖRÜNDE BULUNAN KURUM VE KURULUŞLAR Giriş TÜRK SİGORTACILIK SEKTÖRÜNDE BULUNAN KURUM VE KURULUŞLAR Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar Sigortacılık Sektöründe Bulunan Kurumlar Sigorta Şirketleri (Sigortacılar) Sigorta Aracıları - Üretim Organları Acenteler Brokerler Sigorta Eksperleri Aktüerler Bağımsız Denetim Kuruluşları Özellikli Kurumlar Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) Trafik Sigortaları Bilgi Merkezi (TRAMER)...104

9 İÇİNDEKİLER IX Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) Güvence Hesabı Yeşil Kart Sistemi ve Türkiye Motorlu Taşıt Bürosu (TMTB) Türkiye Yeşil Kart Reasürans Poolü Türk Sigorta Enstitüsü Vakfı (TSEV) Türk Loydu Vakfı Sigortacılık Eğitim Merkezi (SEGEM) Mesleki Kuruluşlar Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği (TSREŞB) Sigorta Acenteleri İcra Komitesi Sigorta Eksperleri İcra Komitesi Sigorta Sektörü Sivil Toplum Kuruluşları Bölüm SİGORTACILIK FAALİYETİNİN DENETİMİ Giriş DENETİMİN TANIMI VE TÜRLERİ Denetimin Tanımı Denetimin Türleri Denetimin Amacı Yönünden Denetçi ile İşletme Arasındaki Örgütsel İlişki Yönünden İç Denetim (İç Kontrol) Dış Denetim SİGORTACILIK SEKTÖRÜNDE KAMU DENETİMİ Kamu Denetimi ve Türleri Kamu Denetimine İlişkin Kurumlar Hazine Müsteşarlığı Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü Hazine Müsteşarlığı Sigorta Denetleme Kurulu Türkiye de Sigortacılık Sektörünün Devlet Tarafından Denetimi SİGORTACILIK SEKTÖRÜNDE BAĞIMSIZ DIŞ DENETİM Bağımsız Denetime Yetkili Kuruluşlar Bağımsız Denetim Faaliyeti ve Denetçi Görüşü SİGORTACILIK SEKTÖRÜNDE İÇ KONTROL İç Kontrol Sisteminin Amacı İç Kontrol Sisteminin Yapısı İç Kontrol Biriminin Yapısı İç Kontrolörlerin Nitelikleri ve Yetkileri İç Kontrol Faaliyetleri, Çalışma Esasları ve Kontrol Planı İç Kontrolde Kontrol Dönemi Bölüm SİGORTA İŞLETMELERİNİN ORGANİZASYONU Giriş SİGORTA İŞLETMELERİNİN ORGANİZASYONU İç Organizasyon Yapısı...145

10 X SİGORTACILIK Sigorta İşletmesinin Fonksiyonlarına Göre Organizasyonu Genel Yönetim Bölümü Yardımcı Bölümler Dış Hizmetler Bölümü Hasar Bölümü Aktüerya ve İstatistik Bölümü Reasürans Bölümü Denetim Bölümü Hukuk Bölümü İnsan Kaynakları Bölümü Muhasebe ve Tahsilat Bölümü Sigorta İşletmesinin Üretim Esasına Göre Organizasyonu Teklifname Kabul Bölümü Poliçe Düzenleme Bölümü Dış Organizasyon Yapısı Bölüm HASAR TESBİTİ VE HASAR YÖNETİM SİSTEMİ Giriş HASAR TESBİTİ VE HASAR YÖNETİM SİSTEMİ Hasar Kavramı ve Önemi Hasar ve Tazminat Hasar Tesbit Süreci Hasar Yönetim Sistemi Hasar Maliyetlerinin Artması ve Hasar Denetimlerinin Güçleşmesi Rizikonun Belirsizliği Sigorta Bedellerinin Güncel Değerlerinin Tespitinin Güçleşmesi ve Rayiç Değerlerinin Farklılık Arz Etmesi Sigortalanacak Unsurları ve Olası Hasar Unsurlarının Belirlenmesinin Zorlaşması Teknik Branşlar ve Hasar Konularına İlişkin Görüş Oluşturulması ve Sektör Bilgi İhtiyacına İlişkin Sorunlar Yurtdışı Sektör Gelişmelerinin Takip Edilmemesi Sigortalıların Sicili, Pertotal Araçların İzlenmesi ve Online Ekspertiz Hizmetleriyle İlgili Sorunlar Hızlı Teknolojik Gelişmeler BÖLÜM ÇALIŞMA SORULARI Bölüm REASÜRANS Giriş Reasürans Tanımı Reasürans İşlemi Reasürans Tarihçesi I. Dünya Savaşına Kadar Olan Dönem I. Dünya Savaşı Sonundan Günümüze Kadar Olan Dönem Milli Reasürans TAŞ...172

11 İÇİNDEKİLER XI Reasürans Metotları Bölüşmeli ( Orantılı ) İhtiyari Reasürans Bölüşmeli ( Orantılı ) Trete Reasürans Tretenin Özellikleri Eksedan Reasürans Metodu İhtiyari / Zorunlu (Fakültatif/Obligatuar) ve Açık Kuvertür (Open Cover) Reasürans Metodları Orantısız (Bölüşmesiz) Trete Reasüransı Finansal Reasürans Bölüm BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ (BES) Giriş Emeklilik Sistemine Katılma ve Emeklilik Sözleşmesi Katılımcının ve Şirketin Hak ve Yükümlülükleri İle Bireysel Emeklilik Sisteminin Genel İşleyişi Özel Emeklilik Fonlarının Dünyada Ortaya Çıkışı Türkiye de Bireysel Emeklilik Sistemi Bireysel Emeklilik İle İlgili Kurumlar Bireysel Emeklilik Danışma Kurulu (BEDK) Emeklilik Gözetim Merkezi AŞ (EGM) Bireysel Emeklilik Şirketleri ve Sorumlulukları Bireysel Emeklilik Aracıları Bireysel Emeklilik Tasarruf Yatırım Sistemine Katılım, Giriş Aidatı, Yönetim ve Fon İşletim Giderleri İle Emekliliğe Hak Kazanma ve Emeklilik Seçenekleri Bireysel Emeklilik Tasarruf Yatırım Sistemine Katılım Giriş Aidatı, Yönetim ve Fon İşletim Giderleri Emekliliğe Hak Kazanma ve Emeklilik Seçenekleri Katkı Paylarının Yatırıma Yönlendirilmesi Emeklilik Yatırım Fonu Türleri Gelir Amaçlı Fonlar Büyüme Amaçlı Fonlar Para Piyasası Fonları Dünyada Emeklilik Fonlarının Büyüklüğü, Türkiye de Yaratılacak Fon Miktarı İle İlgili Tahminler İle BES te Devlet Katkısı Dönemi Dünyada Emeklilik Fonlarının Büyüklüğü Türkiye de Yaratılacak Fon Miktarı İle İlgili Tahminler BES te Devlet Katkısı Dönemi Bölüm AVRUPA BİRLİĞİ TEK SİGORTA PİYASASI Giriş AVRUPA BİRLİĞİ TEK SİGORTA PİYASASI Avrupa Birliğine Genel Bakış Tek Sigorta Piyasasının Amacı ve Gelişimi Avrupa Birliğinde Sigortacılık...232

12 XII SİGORTACILIK Avrupa Birliğinde Tek Sigorta Piyasası Tek Sigorta Piyasasında Sigorta Aracıları Tek Sigorta Piyasası ve Türkiye Bölüm TÜRK SİGORTACILIK SEKTÖRÜNÜN AB ÜLKELERİ SİGORTACILIK SEKTÖRÜ İLE KARŞILAŞTIRILMASI Giriş Avrupa Birliği Ülkelerinde ve Türkiye de Sigortacılık Sektörü Avrupa Birliği Ülkeleri Sigortacılık Sektörünün Türk Sigortacılık Sektörü ile Karşılaştırılması Sigorta Şirketi Sayısı Çalışan Sayısı Toplam Prim Üretimi Kişi Başına Düşen Prim Üretimi Prim Üretiminin GSYİH ye Oranı Sonuç Bölüm TÜRKİYE DE UYGULANAN SİGORTA TÜRLERİ (BRANŞLARI) 16. Türkiye de Uygulanan Sigorta Türleri (Branşları) Kaza Sigortaları Bedensel Kaza Sigortaları Bedensel Kaza Sigortalarında Teminat Türleri Bedensel Kaza Sigortalarında Uygulama Türleri Ferdi Kaza Sigortası Grup Ferdi Kaza Sigortası Yurtdışı Ferdi Kaza ve Ani Rahatsızlık Sigortası Profesyonel Futbolcu Ferdi Kaza Sigortası Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Karayolu Yolcu Taşımacılığı Otobüs Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Kısa Mesafe Otobüs Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Okul Servis Araçları Ferdi Kaza Sigortası Kaza Sigortasında Tazminat Sigortalıların veya Hak Sahiplerinin Başvuru Hakkı ve Başvuru Süresi Rizikonun Gerçekleşmesi Halinde Sigorta Ettiren, Sigortalılar veya Hak Sahiplerinin Yükümlülükleri Tazminatın Belirlenmesi Teminat Türlerinin Birleşmesi Tazminatın Ödenmesi Sağlık / Hastalık Sigortası Sağlık Sigortası Sağlık Sigortası Teminatı Kapsamı Sağlık Sigortası Teminatı Dışı Kalan Haller Genel Sorumluluk Sigortaları...274

13 İÇİNDEKİLER XIII Zorunlu Sorumluluk Sigortaları Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk (Trafik)Sigortası Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası) Genel Şartları Motorlu Araçlarla İlgili Mesleki Faaliyette Bulunanların Zorunlu Sorumluluk Sigortası Yeşil Kart (Gren Card) Sigortaları Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Genel Şartları Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Sigortası Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Kapsama Giren Teminat Türleri ve Üst Sınırları Sorumluluğu Kaldıran veya Azaltan Haller Kapsam Dışında Kalan Haller Sigorta Kapsamına Girmeyen Taşıtlar Özel Güvenlik Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Özel Güvenlik Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Kapsama Giren Teminat Türleri Sorumluluğu Kaldıran veya Azaltan Haller Zorunlu Sertifika Mali Sorumluluk Sigortası Zorunlu Sertifika Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Kıyı Tesisleri Deniz Kirliliği Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Kıyı Tesisleri Deniz Kirliliği Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Deniz Yolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Deniz Yolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Zorunlu Deprem Sigortası Zorunlu Deprem Sigortası Genel Şartları İsteğe Bağlı Sorumluluk Sigortaları Üçüncü Şahıslara Karşı Mali Sorumluluk Motorlu Kara Taşıtları İhtiyari Mali Sorumluluk Sigortası Ek Sözleşmeyle Teminat Kapsamına Alınabilecek Hal ve Teminat Dışında Kalan Haller...300

14 XIV SİGORTACILIK Ürün Mali Sorumluluk Sigortası Sigortanın Kapsamı İşveren Mali Sorumluluk Sigortası İşveren Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Sorumluluk Sigortası Asansör Kazalarında Üçüncü Şahıslara Karşı Mali Sorumluluk Sigortası Asansör Kazalarında Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Mesleki Sorumluluk Sigortası Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Başlıca Mesleki Sorumluluk Sigortaları Kıyı Tesisleri Deniz Kirliliği Mali Sorumluluk Zarar (Mal) Sigortaları Tarafların Borç ve Yükümlülükleri Sigorta Ettirenin Borç ve Yükümlülükleri Sigortacının Borç ve Yükümlülükleri Yangın ve Doğal Afet Sigortaları Yangın Sigortası Sigortanın Kapsamı Sigorta Bedelinin Kapsamı Aksine Sözleşme İle Teminat Kapsamına Dahil Edilebilecek Haller ve Kayıplar Teminat Dışında Kalan Haller Yangın Sigortaları İle Birlikte Verilen Ek Teminatlar Yangın ve İnfilak Mali Sorumluluğu Tazmin Kıymetlerinin Hesabı Yangın Sigortalarının Uygulamadaki Örnekleri Zorunlu Deprem Sigortası Kasko Sigortaları Sigortanın Kapsamı Ek Sözleşme İle Teminata Dahil Edilebilecek Haller Teminat Dışında Kalan Haller Eksik Sigorta ve Aşkın Sigorta Hükümleri Muafiyetler Hasar ve Tazminat Tazminatın Hesaplanması Kuralları, Hasar ve Tazminatın Sonuçları Menfaat Sahibinin Değişmesi Nakliyat ve Ulaşım Sigortaları Tekne Sigortaları Taşıma Türlerine Göre Ayrım Teminat Türlerine Göre Ayrım Zarar Sigortaları Cam Kırılması...354

15 İÇİNDEKİLER XV Cam Kırılmasına Karşı Sigorta Genel Şartları Hırsızlık Hırsızlık Sigortası Genel Şartları Mühendislik Sigortaları İnşaat Sigortaları, İnşaat Bütün Riskler (CAR, Construction All Risks) Montaj Sigortaları, Montaj Bütün Riskler (EAR Erection All Risks) Makine Kırılması Sigortası (MBI-Machinery Breakdown Insurance) Elektronik Cihaz Sigortaları (EEI-Electronic Equipment Insurance) Dolu Sera Dolu Sera Sigortası Genel Şartları Devlet Destekli Sera Devlet Destekli Sera Sigortası Genel Şartları Devlet Destekli Bitkisel Ürün Devlet Destekli Bitkisel Ürün Sigortası Genel Şartları Sigortanın Kapsamı Devlet Destekli Su Ürünleri Devlet Destekli Hayvan Hayat Devlet Destekli Hayvan Hayat Sigortası Genel Şartları Teminat Kapsamındaki Haller ve Kayıplar Hayvan Hayat Hayvan Hayat Sigortası Genel Şartları Kümes Hayvan Hayat Kümes Hayvanları Hayat Sigortası Genel Şartları Devlet Destekli Kümes Hayvan Hayat Devlet Destekli Kümes Hayvanları Hayat Sigortası Genel Şartları Kredi Sigortaları Kredi (Kredi-Borcun Ödenmemesi) Kredi Sigortası Genel Şartları Sigortanın Konusu Tanımlar Sigorta Sözleşmesinin Kapsamı Sigortacının Ödeme Yükümlülüğü Teminat Dışında Kalan Haller Ek Sözleşme ile Teminat Altına Alınabilecek Haller Muafiyet Finansal Kayıplar (Kar Kaybı) Yangına Bağlı Kar Kaybı Sigortası Genel Şartları Sigortanın Konusu Teminatın Kapsamı Tazminat Süresi...394

16 XVI SİGORTACILIK Teminat Dışında Kalan Haller Hukuksal Koruma Sigortaları Hukuksal Koruma Sigortası Genel Şartları Sigortanın Konusu Sigortanın Kapsamı Ek Sözleşme ile Teminat Kapsamına Dahil Edilebilecek Hususlar Teminat Kapsamına Giren Giderler Teminat Dışında Kalan Giderler Teminat Dışında Kalan Genel Haller Hukuksal Korumanın Kasıtla İşlenen Suçlarda Ortadan Kalkması Sigortanın Coğrafi Sınırı Seyahat Araç Destek Sigortası Genel Şartları Sigortanın Kapsamı Sigortanın Konusu Sigortanın Coğrafi Sınırı Teminatın Kapsamı Seyahat Sağlık Sigortası Genel Şartları Sigortanın Kapsamı Sunulacak Asgari Teminatlar Ani rahatsızlık ve hastalıklara ilişkin tıbbi tedavi teminatı Sigortalının tedavinin verilebileceği en yakın sağlık kuruluşuna seyahati veya nakli Sigortalının taburcu olduktan sonra ikametgâh adresine nakli Vefat eden sigortalının nakli Verilecek Ek Teminatlar Genel Koşullar Genel İstisnalar Hayat Sigortaları Risk Ağırlıklı Hayat Sigortaları Birikimli Hayat Sigortaları Hayat Sigortaları Genel Şartları Sigortanın Kapsamı, Sigortalı, Sigorta Ettiren ve Lehtar Sigortanın Konusu Sigorta Teminatı Dışında Kalan Haller Bireysel Emeklilik Sistemi Bölüm TÜRK VERGİ SİSTEMİNDE YER ALAN HÜKÜMLER IŞIĞINDA SİGORTACILIK SEKTÖRÜ VE VERGİLENDİRİLMESİ Giriş Sigorta Şirketleri Üzerindeki Vergisel Yükler Sigorta Şirketleri Üzerindeki Vergisel Yükümlülükler Doğrudan Ödenen Vergiler Kurumlar Vergisi...417

17 İÇİNDEKİLER XVII Gelir Vergisi Dolaylı Olarak Ödenen Vergiler Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Yangın Sigorta Vergisi Katma Değer Vergisi Damga Vergisi Veraset ve İntikal Vergisi (VİV) Ödenen Fonlar Trafik Hizmetleri Geliştirme Fonu Güvence Hesabı Sigorta Şirketleri ve Aracılarının Düzenlemekle Yükümlü Olduğu Belgeler Fatura Sigorta Komisyonu Gideri Belgesi Sigorta Aracılık Şirketlerinin Vergilendirilmesi Sigorta Aracılarının Vergilendirilmesi Gelir Vergisi Yükümlülüğü BSMV Yükümlülüğü KDV Mükellefiyeti Bireysel Emeklilik Yatırım Fonlarının Vergilendirilmesi Bireysel Emeklilik Primlerinin Vergilendirilmesi Şahıs Sigortası Primlerinin Gelir Vergisi Matrahından İndirilmesi Katkı Payının Ödenmesi Aşamasında Vergilendirme Değerlendirme ve Sonuç Bölüm SİGORTA İŞLEMLERİ MUHASEBESİ SİGORTA VE SİGORTA İŞLEMLERİ MUHASEBESİ Giriş Sigorta Muhasebesi Tekdüzen Hesap Planı (THP) SİGORTA İŞLEMLERİ MUHASEBESİ Sigorta Konusu İktisadi Kıymetler İşletme Varlıklarının Sigortalanması İşletme Aktifine Kayıtlı Varlıkların Hasar Görmesi ve Çalınması Sigorta dan Tazminat Alınması Hasar Gören Varlıklar İçin Sigorta Şirketinden Tazminat Alınması Ticari Malların Sigorta Tazminatları Duran Varlıklar ve Amortisman Konusu Varlıkların Sigorta Tazminatları Amortismana Tabi Duran Varlıkların Yenilenmesi için Yenileme Fonu Ayrımı ve Kullanımı Hasar Gören Ticari Mal ve Amortismana Tabi Duran Varlıkların Satılması Sigortalı İşletme Varlıklarının Çalınması İşletme Çalışanlarının Sigorta Yükümlülükleri ve Muhasebesi Çalışanlar İçin Sigorta Prim Kesintileri ve Muhasebesi...480

18 XVIII SİGORTACILIK SİGORTA ARACILIK HİZMETLERİ MUHASEBESİ Sigorta Aracılık Hizmetleri Sigorta Aracılık Hizmetleri Muhasebesi Poliçe Üretimi ve Primlerin İzlenmesi Prim Tahsilatlarının İzlenmesi DÖNEMSONU İŞLEMLERİ Bölüm SİGORTA PAZARLAMASI 19. SİGORTA PAZARLAMASI PAZARLAMA KAVRAMI HİZMETLERİN PAZARLANMASI Hizmet Kavramı, Özellikleri ve Türleri Hizmet Sektörünün Günümüzdeki Önemi Hizmetlerin Pazarlama Bileşenleri SİGORTACILIKTA PAZARLAMA Sigorta Pazarının Özellikleri Türkiye de Sigorta Pazarının Özellikleri Sigortacılıkta Pazarlama Bileşenleri Sigortacılıkta Hizmet Kavramı Sigorta Hizmetlerinde Fiyatlama Sigorta Hizmetlerinde Dağıtım Kanalları Sigorta Acenteleri Prodüktör Genel Vekil (Temsilcilikler) Broker Sigorta Eksperleri Sigortacılıkta Doğrudan Pazarlama Sigorta Hizmetlerinde Tutundurma Kişisel Satış Reklam Halkla İlişkiler ve Tanıtım Satış Geliştirme EK.1: SİGORTACILIK KANUNU EK.2: BİREYSEL EMEKLİLİK TASARRUF VE YATIRIM SİSTEMİ KANUNU EK.3: SİGORTACILIK TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ KAYNAKÇA...577