3-9 Mart 2014 SAYI: 27

Transkript

1 3-9 Mart 2014 SAYI: 27 GÜNDEM Lübnan da Yeni Hükümet Körfez de Diplomatik Gerginlik Süleymaniye 2014 Forumunda Fırat-Dicle Havzası ve Irak ta Su Sorunu Tartışıldı Mısır ın Aşağı Kıyıdaş Dayanışması Oluşturma Çabası Ortadoğu Güncesi

2 Editör: Dr. Seyfi Kılıç - seyfikilic@orsam.org.tr Lübnan da Yeni Hükümet 10 ay süren krizin ardından Lübnan da Tamam Selam Başbakanlığında yeni hükümet kuruldu. Lübnan, Mart 2013 ayında Başbakan Necip Mikati nin istifasından bu yana geçici hükümet ile yönetiliyordu. Saad Hariri nin liderlik ettiği Gelecek Hareketi ile Hizbullah arasındaki sorunlar nedeniyle aradan geçen sürede bir türlü hükümet kurulamamıştı yılında biri Mayıs cumhurbaşkanlığı diğeri Kasım meclis olmak üzere iki kritik seçime taşıyacak hükümet Amerika ve Fransa nın arabuluculuğu ile kurulmuş oldu. Böylece sancılı geçmesi beklenen cumhurbaşkanlığı seçimi sürecinde bir otorite boşluğu yaşanmasının önüne geçilmiş oldu. Hükümetin önündeki en önemli gündem maddesi Suriye iç savaşının yarattığı güvenlik sorunları ve Suriyeli mülteciler meselesidir. Yaklaşık 4 milyonluk nüfusa sahip Lübnan 1 milyonun üzerinde Suriyeli mülteci ağırlamakta ve sayı her geçen gün artmaktadır. Hükümet boşluğu nedeni ile siyasi, toplumsal ve ekonomik etkisi derinleşen mülteciler meselesine nasıl bir çözüm geliştirileceği konusunda adım atılamamıştı. Selam hükümetinin en önemli gündem maddesi mülteciler konusunda kamp inşası dahil olmak üzere çözüm yollarının hayata geçirilmesi olacaktır. Diğer önemli sorun ise, Suriye iç savaşının Lübnan a yayılması ve son dönemde patlayan bombalar ve siyasi suikastlardır. Selam hükümeti, Lübnan ı Suriye krizinin dışında tutmaya ve Lübnan daki mezhepsel gerginliğin çatışmaya dönmesini önlemeye çalışacaktır. Tam da bu nedenlerle hükümetini ulusal çıkarlar hükümeti olarak adlandırmıştır. Bu doğrultuda yeni hükümet, farklı grupların aralarındaki siyasi ve mezhepsel farklılıkları bir kenara bırakmasını sağlayarak herkesin kaybeden olacağı bir iç savaş riskini bertaraf etmeye çalışacaktır. Oytun Orhan, ORSAM Ortadoğu Uzmanı, oytunorhan@orsam.org.tr 2 Körfez de Diplomatik Gerginlik Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn yaptıkları ortak bir karar ile Katar dan büyükelçiliklerini çektiler. Böylece Arap Baharı sonrası özellikle dış politika

3 konusunda çeşitli anlaşmazlıklar yaşayan Körfez ülkeleri arasındaki gerilim, diplomatik krize dönüşmüş oldu ve resmiyet kazandı. Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn yayınladıkları ortak bildiri, üç ülkenin Arap Baharıyla ortaya çıkan gelişmelerini güvenlik perspektifinden değerlendirdiklerini ve bu konuda Katar ile anlaşmazlığa düştüklerini daha açık bir şekilde ifade etmektedir. Bildiri de geçen, Katar, diğer ülkelerin iç işlerine karışmama ilkesine bağlı kalmada başarısız olduğu ve Körfez İşbirliği Konseyi üyesi ülkelerin güvenliğini tehdit edenlere destek verdiği yönündeki ifadeler, üç ülkenin Katar dan beklentilerine ve bölgenin geleceğini etkilemeye devam edecek dış politikalarındaki temel hassasiyetlerine yönelik işaretler de içeriyor. Özellikle Suudi Arabistan, Arap Baharı sonrasında ortaya çıkan değişim dinamiklerini ve siyasi aktörlerin konumlarıyla siyasi gündemlerini kendi lehine kontrol altına almaya ve şekillendirmeye çalışmakta. Bu yöndeki politikaları Mısır da yaşanan darbede Katar ile karşı karşıya kalınmasıyla sonuçlandı, çünkü Katar Arap Baharı sonrası dönemde çıkarlarını değişimden ve yeni aktörlerden, özellikle Müslüman Kardeşlerden yana konumlandırdı. Mısır daki darbe ile birlikte ülke Körfez ülkelerinin dış politikalarının ve bu çerçevede şekillendirdikleri ulusal çıkarlarının çatıştığı muharebe alanına dönüştü. Üç ülkenin yaptığı son açıklama, muharebe alanının Körfeze doğru genişleyebileceğine yönelik ciddi mesajlar içeriyor. Nebahat Tanrıverdi O Yaşar, ORSAM Ortadoğu Uzman Yardımcısı, nebahat.tanriverdi@orsam.org.tr 3 Süleymaniye 2014 Forumunda Fırat-Dicle Havzası ve Irak ta Su Sorunu Tartışıldı Irak ın Süleymaniye kentinde, Irak Amerikan Üniversitesi İ04-05 Mart 2014 tarihlerinde ikinci kez düzenlenen Süleymaniye formuna ev sahipliği yaptığı. Navigating Challenges in the Middle East başlıklı foruma bakanlar, bürokratlar, karar alıcılar, gazeteciler ve akademisyenler katılmıştır. Birincisi geçen yıl Mart tarihlerinde gerçekleştirilen Süleymaniye Forumunda ve bu yıl da Ortadoğu da petrol ve doğalgazdan sonra yaşamsal önemi olan su konusu da forumun gündemde yerini almıştır. Bu yıl düzenlenen forumda

4 Türkiye, Suriye, Irak ve İran dan katılan üst düzey yetkililer jeopolitik dinamiklere değinilmesi amaçlanan forumda güvenlik, enerji, su, çevre ve yatırım konularını masaya yatırmıştır. Su konusu forumun ikinci günü Fırat-Dicle nehirleri özelinde bölgesel işbirliği teması ile ele alınmıştır. Oturumda, su-gıda ve enerji arasındaki bağlantıya odaklanılırken, Irak ta su kaybının yüzde 50 civarında olduğu ve en büyük kaybın ise tarım sektöründe yaşandığı dile getirilmiştir. Su tasarrufu konusunda öncelikle tarımda modern tekniklerin kullanılması tavsiye edilirken, komşu devletlerin bu konuda birbirlerine teknik anlamda desteklemesi de ifade edilmiştir. Fırat- Dicle havzasının üç kıyıdaş ülkesi Suriye-Türkiye ve Irak arasında özellikle su konusunda güven problemi olduğu, bu güvensizliğe neden olan önyargıların öne yapılacak ekonomik modellemeler ile daha sonra da su konusunda yapılacak işbirlikleri yıkılacağı dile getirilmiştir. Dr. Tuğba Evrim Maden, ORSAM Su Araştırmaları Programı Uzmanı, Mısır ın Aşağı Kıyıdaş Dayanışması Oluşturma Çabası Mısır ile Etiyopya arasında 2010 yılından bu yana devam eden ancak devrik Mısır Cumhurbaşkanı Mursi döneminde şiddetini artıran Rönesans barajına ilişkin uyuşmazlıkta Mısır diplomatik bir atak başlatmış görünmektedir. Arap kamuoyunun desteğini almak için de uyuşmazlıkta Türkiye ve İsrail in Etiyopya nın yanında yer aldığı iddiasında bulunmaktadır. Mısır sulama bakanı Muhammed Abdül Muttalip bir konuşmasında Etiyopya nın inşa ettiği baraj için İsrail ve Türkiye nin destek sunduğunu belirterek bu iddiasını da Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun Etiyopya ya düzenlediği ziyarete bağlamaktadır. İddianın temelsizliğine ilişkin olarak Türk Dışişleri Bakanlığı ndan gerekli açıklama yapılmıştır. Mısır Sulama Bakanı nın iddiasında dile getirdiği bir diğer nokta ise dikkat çekmektedir. Mısırlı Bakan Türkiye nin barajlar inşa ederek Suriye ve Irak ın sularını azalttığı iddiasında bulunarak bir yandan Arap tutumu ortaya çıkarmaya çalışmakta diğer taraftan da aşağı kıyıdaş dayanışması yaratmaya çalışmaktadır. Sınıraşan sulara ilişkin ortak bir Arap tutumu oluşturma çabalarının tarihi 1980 li yıllara kadar gitmektedir. Bu dönemde Arap Birliği nin Türkiye nin inşa ettiği barajlara ilişkin olarak birçok 4

5 açıklama yaptığını görmekteyiz. Ancak uzun bir zamandır oluşturulmaya çalışılan bu tutum fazla bir yer edinememiş görünmektedir. Birbirinden farklı topografyalara, önceliklere ve ekonomik yapıya sahip olan Arap devletlerinin ortak bir tutum belirlemesi zaten beklenebilecek bir durum değildir. Ancak Mısır ın son dönemde başlattığı diplomatik atağın, dünyada temeli olan aşağı kıyıdaş dayanışması nı harekete geçirme amacı taşıdığı değerlendirilmektedir. Dr. Seyfi Kılıç, ORSAM Su Araştırmaları Programı Uzmanı, Ortadoğu Güncesi 26 Şubat 2014: Pakistan ordusu savaş uçakları ve helikopterlerle, komşusu Afganistan sınırına yakın Veziristan bölgesinde Taliban a operasyon düzenledi. Operasyonda en az 27 kişinin öldüğü kaydedildi. 26 Şubat 2014: Reuters haber ajansı, İran ın Irak la 195 milyon dolarlık silah ve mühimmat satışını öngören bir anlaşmaya imza attığını iddia etti. 26 Şubat 2014: Mısır da 3 Temmuz darbesi sonrasında kurulan geçici hükümetin kendisine istifasını sunduğu Cumhurbaşkanı Adli Mansur, yeni hükümeti kurma görevini 2011 deki Arap Baharı ayaklanması ile devrilen Hüsnü Mübarek in de yakın çalışma arkadaşı olan Kalkınma Bakanı İbrahim Mahlab a verdi. 27 Şubat 2014: ABD Dışişleri Bakanı Kerry, Obama yönetiminin Suriye konusunda hiçbir seçeneği masadan kaldırmadığını belirterek, Rusya'yı da Esed rejimine yardımlarını artırmakla suçladı. 27 Şubat 2014: Suriye'de Beşşar Esed'e bağlı ordu güçlerinin çeşitli kentlerde yönetim karşıtlarına yönelik hava destekli düzenlediği operasyonlarda 93 kişinin öldüğü bildirildi. 27 Şubat 2014: Irak'ın farklı bölgelerinde düzenlenen bombalı saldırılarda 10 kişinin öldüğü, 14 kişinin yaralandığı bildirildi. 27 Şubat 2014: Yahudi yerleşimcilerin Nablus'ta Hazreti Yusuf'un kabri olarak bilinen türbeye baskın düzenlemesi üzerine Filistinlilerle İsrail askerleri arasında çatışma çıktı 5

6 27 Şubat 2014: UNRWA, Şam'da kuşatma altındaki Yermuk bölgesinin içinde 500 koli insani yardım dağıttığı bildirildi. 27 Şubat 2014: İsrail askerleri, Ramallah'da Filistinlilere ait bir evin bir bölümünü içinde insanlar bulunduğu sırada buldozerlerle yıktı. 27 Şubat 2014: Mısır ordusu, Sina ve Minya'da silahlı gruplara karşı yürütülen operasyonlar çerçevesinde 22 kişinin yakalandığını açıkladı. 27 Şubat 2014: Mursi ve 35 kişinin yargılandığı "casusluk" davasının 3. duruşması, savunma heyetinin "reddi hakim ve cam kafesin kaldırılması talebinin değerlendirilmesi için bir kez daha ertelendi 27 Şubat 2014: Irak Meclis Başkanı Nuceyfi'nin merkezi Bağdat hükümetiyle IKBY hükümeti arasında yaşanan petrol ve bütçe krizini çözmek için arabulucu olacağı bildirildi. 27 Şubat 2014: Fas'ta tutuklu bulunan Selefi eğilimli kişilerin aileleri, yakınlarının serbest bırakılması ve "terör kanunu"nun iptal edilmesi talebiyle eş zamanlı gösteriler düzenledi. 28 Şubat 2014: Mısır Hükümeti nin basın mensuplarına uyguladığı baskıcı tutum, Kanada nın Toronto kentinde protesto edildi. 28 Şubat 2014: Mısır geçici Cumhurbaşkanı Adli Mansur, Yüksek Askeri Konsey'in savunma bakanı başkanlığında yeniden yapılanmasına ilişkin karar çıkardı. 28 Şubat 2014: İsrail ordusu, bugün cuma namazı için Mescid-i Aksa'ya girmek isteyen erkeklere yaş sınırlaması getireceğini duyurdu. 28 Şubat 2014: Suriye ordusunun Halep'te muhaliflerin denetiminde olan Mesekin Hananu bölgesine "varil bombalı" saldırılarında çok sayıda yerleşim yeri yıkıldı. 28 Şubat 2014: IŞİD Halep'in kuzeyindeki Azez ilçesi, Çobanbey kasabası ile Miniğ havaalanından çekildi. 28 Şubat 2014: İsrail askerleri, cuma namazından sonra düzenlenecek muhtemel gösteriler nedeniyle, Mescid-i Aksa çevresinde yoğun güvenlik önlemleri aldı. 28 Şubat 2014: Suriyeli muhalifler tarafından kurulan Suriye Geçici Hükümeti'nin Başbakanı Ahmet Tuma, "Uluslararası alanda devletler tarafından yasal tanınma istiyoruz" dedi. 6

7 28 Şubat 2014: Mısır'da, "Bozguncular bizi yönetemez" adı altında düzenlenen gösterilerde darbe protesto edildi. 01 Mart 2014: Terör örgütü El Kaide bağlantılı Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) militanları Kilis Öncüpınar Sınır Kapısı karşısında bulunan Suriye nin Azzez ve Çobanbeyli kasabalarından çekildi. 01 Mart 2014: Pakistan'ın Hayber Paktunya eyaletinde çocuk felci aşısı için çalışan sağlık ekibine bombalı saldırı düzenlendi. Kanlı saldırı bir çocuk ve 9 asker öldü. 01 Mart 2014: Suriye'de rejime bağlı güçlerin, Şam kırsalındaki Yebrud bölgesine "misket bombasıyla" saldırı düzenlediği bildirildi. 01 Mart 2014: Mısır'da İbrahim Mihlib başbakanlığında oluşturulan yeni kabinedeki 31 bakan, Cumhurbaşkanı Adli Mansur'un huzurunda yemin ederek göreve başladı. 01 Mart 2014: Halep'in Azez ilçesinde, IŞİD güçlerinin çekildiği bölgeden 22 kişinin cesedinin bulunduğu toplu mezara rastlandı 02 Mart 2014: Irak ordusunun, Enbar iline bağlı Felluce kentine düzenlediği operasyonlarda 5 kişi öldü, 25 kişi yaralandı. 02 Mart 2014: Mursi ile 14 sanığın yargılandığı, kamuoyunda "İttihadiye olayları" olarak bilinen davanın bugün görülmesi beklenen duruşması, "olumsuz hava şartları" nedeniyle 4 Mart'a ertelendi. 02 Mart 2014: Irak Parlamentosu Milletvekili Mahsum, "Bağdat'la yaşanan petrol krizinden dolayı Kürt milletvekillerinin, Irak Parlamentosundan çekilmesi intihar olur" dedi. 02 Mart 2014: BM, Irak'ta şubat ayında meydana gelen şiddet olaylarında 564'ü sivil 703 kişinin hayatını kaybettiğini bildirdi. 02 Mart 2014: Suriye'de Esed'e bağlı ordu birliklerinin şubat ayında muhaliflere yönelik ağır silahlarla düzenlediği operasyonlarda 3 bin 379 kişinin öldüğü bildirildi. 02 Mart 2014: Kudüs'te bir grup Yahudi yerleşimcinin İsrail polisinin koruma altında Mescid-i Aksa avlusuna girmesi gerginliğe yol açtı. 02 Mart 2014: Suriye'deki muhalif cephedeki en büyük silahlı gruplardan Tevhid Tugayı, Halep'teki birliklerini güneye kaydırdı. 7

8 02 Mart 2014: Mısır'da askeri darbeyle görevinden alınan Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'nin küçük oğlu Abdullah Mursi hakkında şartlı tahliye kararı verildi. 02 Mart 2014: Suriyeli Türkmenler, "Türkmen Milli Hareket Partisi" adıyla yeni bir parti kurdu. 02 Mart 2014: Libya'nın başkenti Trablus'taki geçici Meclis Milli Genel Kongre binasına düzenlenen saldırıda 3 milletvekilinin yaralandığı bildirildi. 03 Mart 2014: Kunar, Nangarhar, Lağman, Kandahar, Paktika ve Helmand kentlerinde düzenlenen operasyonlarda 24 Taliban militan öldürüldü. 03 Mart 2014: Kunar, Nangarhar, Lağman, Kandahar, Paktika ve Helmand kentlerinde düzenlenen operasyonlarda 24 Taliban militan öldürüldü. 03 Mart 2014: BM Genel Sekreteri Ban, Suriye'de bütün taraflar, hayal edilemeyecek çapta ve özellikte insan hakları ihlallerinin yapıldığını söyledi. 03 Mart 2014: Irak Şam İslam Devleti'nin (IŞİD), Felluce'de orduya mensup 20 askeri idam ettiği öne sürüldü. 03 Mart 2014: Suriye'nin ikinci büyük kenti Halep'in kuzeyindeki Halep Merkezi Cezaevi'nde mahkumlar arasında açlıktan ölümlerin başladığı belirtilerek acil yardım çağrısında bulunuldu. 03 Mart 2014: Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Genel Direktörü Amano, İran'ın nükleer programının askeri boyutuna ilişkin kaygılarının devam ettiğini belirtti. 03 Mart 2014: Mursi'nin yargılandığı "Casusluk ve Vadi'n Natrun Hapishanesi'nden kaçma" davalarında "reddi hakim" talebinin görüşülmesi 9 Nisan'a ertelendi. 03 Mart 2014: Suriye'nin Halep kentindeki Minig Askeri Havalanı'nda bulunan yedi helikopterin ve Azez bölgesindeki bir un değirmeninin IŞİD tarafından yakıldığı bildirildi. 03 Mart 2014: Suriye'de rejim kuvvetlerinin başkent Şam'da kuşatma altında olan Yebrud bölgesine sızması sırasında muhaliflerin pusu kurması sonucu 85 rejim askeri öldürüldü. 03 Mart 2014: Irak'ta güvenlik güçleri, Enbar'a bağlı Ramadi kentinde Irak Şam İslam Devleti'ne (IŞİD) yönelik düzenlediği operasyonda, 52 kişiyi öldürdü. 03 Mart 2014: Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Genel Direktörü Amano İran'daki tüm nükleer tesislerde denetim yapamadıklarını söyledi. 8

9 04 Mart 2014: Suriye'de Beşşar Esed'e bağlı ordu birliklerinin yönetim karşıtlarına yönelik ağır silahlarla düzenlediği operasyonlarda 40 kişi öldü. 04 Mart 2014: Mısır İçişleri Bakanlığı, ülkede oynanacak tüm futbol müsabakalarına bu sezon sonuna kadar seyirci yasağı getirdi. 04 Mart 2014: ABD Dışişleri Bakanı Kerry, "İsrail in güvenliği ABD nin en öncelikli konusu"dedi. 04 Mart 2014: Suriye'nin Humus kentinde rejim güçlerinin, iç savaş nedeniyle evlerini terk edenlerin kaldığı Dirar bin el Azvar özel okulunun da hedef aldığı bombalı saldırısı sonucu 17 kişi hayatını kaybetti. 04 Mart 2014: Mısır'da bir mahkeme, Hamas Hareketi'nin ülkedeki faaliyetlerinin yasaklanmasına ve Kahire'deki merkezlerinin kapatılmasına karar verdi. 04 Mart 2014: Mısır'da İttihadiye Olayları davasında yargılanan ülkenin seçilmiş ilk Cumhurbaşkanı Mursi'nin duruşması 6 Mart'a ertelendi. Hazırlayan: Firuze Yağmur Gökler, ORSAM Ortadoğu Uzman Yardımcısı firuzegokler@orsam.org.tr 9