MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ

Transkript

1 MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ Ürün Doğrulama Testleri Ömür Testleri HAZIRLAYAN: Yrd. Doç. Dr. Abdullah DEMİR

2 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Ürün doğrulama test pistleri (proving ground), üretilecek araçların belirlenen standartlara uygunluğunun ön testleri ve ARGE faaliyetleri amaçlanarak, birçok test parkurunu içinde barındıran kompleks bir yapıdan oluşmuş özel alanlardır. Mehmet Ertuğrul KAYA, Ürün Doğrulama Test Pistleri, Standart dergisi, 46. sayı, 2011

3 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Bu pistler, otomotiv üreticilerinin kendi bünyelerinde kurulduğu gibi tip onay mevzuatına göre teknik servis ya da onay kuruluşu olarak hizmet veren kamu kurumları tarafından da kurulmaktadır. Mehmet Ertuğrul KAYA, Ürün Doğrulama Test Pistleri, Standart dergisi, 46. sayı, 2011

4 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) İlk otomotiv testleri, havacılık için kurulmuş alanlarda yapılmıştır. II. Dünya Savaşıyla birlikte motor teknolojisinin gelişmesiyle sadece otomobillere özel pistlerin kurulması kaçınılmaz olmuştur. Mehmet Ertuğrul KAYA, Ürün Doğrulama Test Pistleri, Standart dergisi, 46. sayı, 2011

5 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Concept Cars Proving grounds give General Motors the space it needs to test (in private) experimental vehicles, like this 1954 gas turbinepowered vehicle, the XP-21 Firebird.

6 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Bu pistler, ilk olarak otomotiv sektöründe öncü ülkeler olan Amerika, İngiltere, Almanya ve Japonya da otomobil üreticileri tarafından kurulmuştur. Bir kısım pistler ise ürün doğrulama ve tip onay testlerinin yanında uluslararası yarışlar için de kullanılmıştır. Günümüzde hemen hemen her ülkede bir Ürün Doğrulama Test Pisti (proving ground) bulunmaktadır. Toyota-zaventem-proving-ground Mehmet Ertuğrul KAYA, Ürün Doğrulama Test Pistleri, Standart dergisi, 46. sayı, 2011

7 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Introduction of Automotive Capacity Building and Test Facility in Korea

8 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Introduction of Automotive Capacity Building and Test Facility in Korea

9 Introduction of Automotive Capacity Building and Test Facility in Korea

10 Introduction of Automotive Capacity Building and Test Facility in Korea Impact Test

11 Introduction of Automotive Capacity Building and Test Facility in Korea Future Vehicle Test

12 Environment Test Noise & EMC Test Introduction of Automotive Capacity Building and Test Facility in Korea

13 Introduction of Automotive Capacity Building and Test Facility in Korea

14 Introduction of Automotive Capacity Building and Test Facility in Korea

15 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Ürün doğrulama test pistleri: 1. Yüksek Hız Pisti 2. Dinamik Test Pisti 3. Fren Test Pisti 4. Yol Tutuş ve Araç Dinamiği 5. Dış Gürültü Pisti 6. Rampalar 7. Havuzlar 8. Dayanım Testi 9. Özel Yüzeyli Yollar 10. Konfor Pisti Mehmet Ertuğrul KAYA, Ürün Doğrulama Test Pistleri, Standart dergisi, 46. sayı, 2011

16 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) The comprehensive MTS testing offering includes solutions for: Durability testing Vehicle dynamics testing Precise measurement and characterization Noise, vibration and harshness (NVH) evaluation Drivetrain testing Tire testing Aerodynamics

17 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Reading Text Proving Ground Part of MIRA's 760 acre proving ground. MIRA s proving ground is one the largest, most comprehensively specified and truly independent automotive proving grounds in the world. Located in the Midlands, at the heart of the UK automotive cluster, MIRA offers every kind of global driving challenge from one location in complete safety and security. Only from the air can you appreciate the sheer scale of MIRA s 750 acre proving ground. To drive around every leg of each of the 24 circuits you travel over 95 km, which is why MIRA is widely regarded as the benchmark vehicle development facility worldwide. Each part of the proving ground has its own role to play. These can be broken down into nine broad areas.

18 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Reading Text Proving Ground (Cont.) 1. Performance Circuits allow sustained high-speed, autobahn simulaton and rapid mileage accumulation 2. Dry Handling Areas consistent high friction levels provide excellent traction and high lateral adhesion necessary for vehicle dynamics and driver development 3. Wet Handling Circuits extensive low friction circuits for tyre, braking/abs, stability control and driver development 4. Ride & Handling Surfaces crucial for refinement & interior comfort development 5. Durability Surfaces produce accelerated durability cycles, carefully correlated with interritory road-load data and manufacturer derived schedules 6. Special Features test for overall robustness, customer abuse and niche market scenarios

19 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Reading Text Proving Ground (Cont.) 1. ISO Noise Test supports exterior noise certification and vehicle homologation 2. Cross-country and off-road circuits provide loose surfaces and high mobility challenges specifically for, 4x4 and military vehicles 3. Intelligent Transport Systems / Telematics - In collaboration with innovits and TRL, MIRA has developed a city circuit called ADVANCE. An extensive network of roads, traffic islands and controlled intersections replicates most European/US urban environments, enabling the telecommunications, automotive and electronics industries, as well as highways authorities to trial ITS solutions in a safe highly controlled environment Telematik Nedir? Telekomünikasyon ile enformasyon kelimelerinden türetilen bir kelimedir. Bu servis; trafik ile ilgili bilgileri ve aracın hedefine en kolay şekilde ulaşması için yararlı bilgileri verir.

20 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Reading Text Proving Ground (Cont.) This world class combination of industry-standard and unique tracks is available 24 hours a day, seven days a week. Next to the proving ground is MIRA s expanding technology park, which provides a wide range of modern workshop and office facilities for lease and hire. These give MIRA's customers immediate access to the circuits for the efficient execution of their test programmes.

21 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Yüksek Hız Pisti: Araçların yüksek hızlarda yakıt tüketimi, ivmelenme ve yavaşlama gibi performans testlerinin gerçekleştirildiği, bir aracın, tekerlerinin yan kuvvet almadan (herhangi bir direksiyon kontrolüne ihtiyaç kalmadan) en yüksek sabit hızda, (doğal hız-natural speed) sürekli gidebilmesine imkân tanıyan pisttir. Dünyada binek otomobiller için kullanılan modern pistlerde doğal hız 200 km/h mertebelerindedir. Mehmet Ertuğrul KAYA, Ürün Doğrulama Test Pistleri, Standart dergisi, 46. sayı, 2011

22 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Yüksek Hız Pisti: Ürün doğrulama pistlerinin kurulacağı arazinin ebatlarını belirleyen tesisler, yüksek hız pisti ve coastdown pistidir. Diğer ürün doğrulama yol ve pistleri, bu kadar büyük alanlara ihtiyaç göstermediğinden, yüksek hız ve coastdown pist ihtiyacını karşılayacak boyutlardaki bir araziye diğer test pistlerinin tümünü yerleştirmek mümkündür. Örnek Uygulama: Uygulamada bu uzunluktaki pistler yerine testin ikiye bölünmesi ile uygulanan haliyle 1,6 km uzunluktaki düz yol kullanılmaktadır. Coastdown testi: Uzun düz yola gerek gösteren coastdown testi, aracın 125 km/h hıza çıkarıldıktan sonra serbest yuvarlanma ile 5 km/h e kadar yavaşlama sürecini kapsamakta olup bu amaçla kullanılacak düz yolun uzunluğu ideal halde 3,4 km civarlarındadır. Mehmet Ertuğrul KAYA, Ürün Doğrulama Test Pistleri, Standart dergisi, 46. sayı, 2011

23 Coast-down test In the coast down testing reported below there are two occupants a driver and a time keeper. Coast down testing is necessary in order to extract the vehicle s aerodynamic drag coefficient and tyre rolling resistance. By taking measurements of elapsed time between two closely spaced speeds when the vehicle is rolling fast and again when the vehicle has nearly stopped rolling it is possible to determine these two coefficients with fair accuracy. Higher resolution could be obtained by wind tunnel testing, for example, but coast down testing is a very accepted method. Propulsion Systems for Hybrid Vehicles, IET Power and energy series 45 Series Editors: Professor A.T. Johns Professor D.F. Warne

24 Coast-down test During coast down the vehicle decelerates naturally according to its road load, consisting primarily of aerodynamic drag at higher speeds and rolling resistance at low speeds. The procedure used is to solve the simultaneous equations of road load for the two distinct speed regimes as explained by a review of Figure 1.1. In this figure the vehicle is shown to be traveling at some speed higher than the fastest test speed, Va1, when it is shifted into neutral and allowed to coast. The test is performed on a level road surface asphalt in this case and when the wind is calm. Propulsion Systems for Hybrid Vehicles, IET Power and energy series 45 Series Editors: Professor A.T. Johns Professor D.F. Warne

25 Vehicle coast down test The vehicle coasts through speeds Va1 and Va2 that are 5 to 10 kph apart, resulting in an elapsed time of t1 seconds as noted by a stopwatch or data logger if available. The vehicle continues to coast down through the second set of speeds, Vb1 and Vb2, that are again 5 to 10 kph separated. From the measured data as shown in Figure 1.1 the average speed in both the high and low speed test regimes are calculated along with average acceleration in that interval. For this reason it is good practice to keep the vehicle speed separation close, and not exceed 10 kph for the measurement. The average velocity and acceleration are then: Propulsion Systems for Hybrid Vehicles, IET Power and energy series 45 Series Editors: Professor A.T. Johns Professor D.F. Warne

26 Coast-down test The speeds are kph but converted to m/s for analysis of the coefficients. The deceleration values over these same intervals are easily calculated as: Figure 1.2 Road load components in coast down testing Propulsion Systems for Hybrid Vehicles, IET Power and energy series 45 Series Editors: Professor A.T. Johns Professor D.F. Warne

27 The procedure described in Figure 1.1 is valid because the two components of road load during the coast down test are tyre rolling resistance and aerodynamic drag. These two components are put into perspective with the aid of Figure 1.2. Having calculated the vehicle s average velocity and deceleration over the two measurement intervals provides the information needed to solve the road load expressions simultaneously. Writing the road load expression for both intervals, and noting that vehicle mass can also be obtained from the manufacturer s model plate that is riveted to the vehicle s B-pillar, one obtains for the high speed test data, The coefficient of static rolling resistance has units of tangential force (N) to normal force (N). Rolling resistance can be computed for the entire vehicle (all four tyres) by axle if the front and rear loadings differ from 50 50, which is generally the case, or by individual corner (1/4 car mass). Propulsion Systems for Hybrid Vehicles, IET Power and energy series 45 Series Editors: Professor A.T. Johns Professor D.F. Warne

28 Reading Text Coast-down test procedure necessary to set chassis dynamometer road load to reflect actual vehicle characteristics Aerodynamic drag Tire rolling resistance Wheel bearing and brake drag Axle and transmission spin loss Inertia of drivetrain elements Coast-down Test Procedure Vehicles removed from impound according to schedule likely two vehicles tested at once Vehicles, driver weighed; vehicles instrumented Vehicles driven to 70 MPH on lowest lane of oval track Transition to track apron on straight; shift to neutral Coast down from 70 to 10 MPH Record data; use to derive Polynomial Force Coefficient from velocity, time and mass Vehicles returned to impound impound the vehicle: Aracı çekmek, bağlamak

29 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Dinamik Test Pisti: Seri manevra ve direksiyon döndürme kabiliyeti gibi araç dinamiği testleri için ihtiyaç duyulmaktadır. Direksiyon döndürme kuvvetleri ile ilgili Birleşmiş Milletler AEK R79 Yönetmeliği nde ve Avrupa Birliği nin 70/311/AT Direktifinde yer alan testler de bu alanda yapılabilecektir. Dinamik test pisti için asgari 250 m çapında düz, asfalt bir alana ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca aynı alanda elektronik stabilite kontrol (ESC) sistemlerinin regülasyonlara uygun (UNECE R13) testlerinin de yapılması öngörülmekte olup bu amaca da hizmet edebilmesi için pistin 250x250 m ebatlarında olması gereklidir. Avrupa Ekonomik Komisyonu - AEK R79: Direksiyon (Yönlendirme) Tertibatı Konusunda Taşıtların Onayı ile ilgili teknik düzenlemeye (R- 79) ilişkin tebliğ Mehmet Ertuğrul KAYA, Ürün Doğrulama Test Pistleri, Standart dergisi, 46. sayı, 2011

30 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Fren Test Pisti: Bu pistlerde, belirli bir hızda seyreden aracın frenlenmesi sonucu yavaşlama performansı ve araç davranışı testleri gerçekleştirilebilecektir. Birleşmiş Milletler AEK R13 Yönetmeliği nde ve Avrupa Birliği 71/320/AT Direktifinde yer alan testlerin de bu pistlerde yapılması hedeflenmektedir. Çok değişik frenleme testlerinin yanında genel olarak soğuk frenlerle ani durma; frenlerin önce hafif frenlemelerle ısıtılması, sonra ani frenleme, sürtünme katsayısı, farklı yüzeyler üzerindeki ABS performansı gibi testler bu alanda yapılabilir. Hafif araçların 70/220/AT Yönetmeliği ne göre ölçülmesi gereken costdown değerleri için de fren pisti kullanılması planlanabilir. AEK R13 / ECE R13 Motorlu Taşıtlar -M, N ve O- Kategorisi Taşıtların Frenleme Donanımı Konusunda Onayı ile İlgili Hükümler µ-split ABS TESTİ ECE R13 [Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomi Komisyonu Yönetmeliği]: Frenlemeye göre M, N ve O araç kategorileri ile ilgili koşullar ECE R13; M, N ve O ya da trailer taşıt sınıfının her birine frenleme performansı uygulanır. ECE R13 testinde asbestli balataların kullanılmasına izin verilmez. ECE R13; 25 km/h den daha yavaş tasarım hızına sahip araçları 25 km/h nin üstünde tasarım hızına sahip taşıtlarla eşlendirilemeyen trailerleri Mehmet Ertuğrul KAYA, Ürün Doğrulama Test Pistleri, Standart dergisi, 46. sayı, Dezavantajlı 2011 insanlar için tasarlanmış taşıtları kapsamaz.

31 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Yol Tutuş ve Araç Dinamiği: Aracın yol tutuşu ve yola göre yaptığı dinamik davranışlarındaki performans testleri için 44 ton azami yüke dayanıklı yaklaşık 5 km uzunluğunda ve asgari 3,5 m genişliğinde keskin virajlar içeren bir test parkurudur. Rampalar: Gerek el freni performansı gerekse yüklü duran aracın bulunduğu eğimli yoldan tekrar kalkması gibi performans testleri için her biri 35 m boyunda %12, %18 ve %30 eğimli 3 adet rampa yola gereksinim duyulan pisttir. Mehmet Ertuğrul KAYA, Ürün Doğrulama Test Pistleri, Standart dergisi, 46. sayı, 2011

32 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Dış Gürültü Pisti: Araçların dış ortama yaydığı gürültü değerlerini azaltmaya yönelik testlerin gerçekleştirilmesi, gürültü değerlerinin ölçülmesine yönelik özel asfalt yüzeyleri olan yaklaşık 400 m uzunluğunda test parkurundan oluşmaktadır. 40 m x 20 m boyutlarında özel bir asfalt kaplama ve etrafında 50 m yarıçapındaki alanda akustik olarak ses yansıtacak nesnelerin bulunmaması gereklidir. Mehmet Ertuğrul KAYA, Ürün Doğrulama Test Pistleri, Standart dergisi, 46. sayı, 2011

33 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Test layout for driving-noise measurement according to DIN 81/334/EEC through 84/424/EEC Araçlarda ses seviyesi ölçümleri iç ve dış gürültü seviyeleri diye iki ana bölüme ayrılır. Dış gürültü taşıtın çevreye yaydığı gürültü olduğundan standartlarla verilen sınır değerler ile kontrol edilir, bu standartlara göre yapılan ölçümlerde uygun olmayan araçlar tip onayı alamazlar, dolayısıyla satışlarına müsaade edilmezler (Sanayi Bakanlığı). Dış gürültü ölçümü aracın iki tarafında eksenden 7.5 m uzaklıkta, 120 cm yükseklikte, araç ivmelenme halindeyken, yapılır. Bu metot taşıtın şehir trafiğinde davranışını simüle etmektedir. Ses seviyesine etki eden gürültü kaynaklarından, motor (emme ve fan sesi dahil), egzoz çıkışı ve lastik-yol en önemlisidir.

34 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) Havuzlar: Araçların su birikintileri ile karşılaşmaları veya su birikintilerine girmeleri halinde ortaya çıkacak performans kayıplarının azaltılmasına yönelik testler için yaklaşık 60 m uzunluğunda 3 adet su havuzu gerektiren bir parkurdur. Havuzlar 5 m genişliğinde ve 5 cm, 30 cm ve 50 cm derinliklerinde olabilir. Büyüklükleri ve yükseklikleri farklı olan araçlar, performans hedeflerine göre bu havuzlarda test edilebileceklerdir. Dayanım Testi: Güç ve aktarma organları üzerinde yapılan geliştirmeler için düz ve ideal olarak asgari km/h hız yapılabilecek, 44 ton ağırlığa dayanacak biçimde tasarlanmış bir parkurdan oluşmaktadır. Bu pist genel olarak ilgili aktarma organının sürekli olarak belirli ve tekrar edilebilen şartlarda denenmesi ve performans özelliklerinin ortaya çıkarılması için kullanılır. Mehmet Ertuğrul KAYA, Ürün Doğrulama Test Pistleri, Standart dergisi, 46. sayı, 2011

35 Ürün Doğrulama Test Pistleri (Proving Ground) zel Yüzeyli Yollar: Bir aracın ömrü boyunca karşılaşabileceği çeşitli özel yolların rneklerinin oluşturulduğu test pistidir. Araç üreticisinin belirleyeceği programa öre test aracı önceden tespit edilen yollarda belirli süre ve tekrarda yol alarak racın bu yollardaki performansı belirlenir, elde edilen sonuçlara göre geliştirme apılabilir. onfor Pisti: Aracın normal sürüşünde karşılaşabileceği bazı özel yollardaki kustik ve titreşim özelliklerinin ortaya çıkarılması ve geliştirilmesi için yaklaşık 2 m boyunca değişik yüzeyleri içeren özel bir parkurdan oluşmaktadır. Mehmet Ertuğrul KAYA, Ürün Doğrulama Test Pistleri, Standart dergisi, 46. sayı, 2011

36

37 Kubilay YAY ve İ. Murat EREKE nin Hızlandırılmış taşıt ömür testlerinde yol verisi kullanımına yeni bir yaklaşım (itüdergisi/d, mühendislik, Cilt:2, Sayı:5, 61-73, Ekim 2003) konulu makalesinden derlenmiştir. Hızlandırılmış taşıt ömür testleri Bir binek otosu için km bir yorulma ömrü otomotiv üreticileri için global hale gelmiş bir değerdir. Bu değer ticari vasıtalarda km veya daha yüksek değerlere çıkabilmektedir. Bir taşıtın ömrünü belirleyebilmek için, o taşıttan beklenen özellikler önemli bir yer tutmaktadır. Bu taşıt bir arazi aracıysa, dağlık arazilerde ve düz yollarda gidecek şekilde dizayn edilmesi gerekecektir. Dolayısıyla ömür hesaplamasında araca gelen yüklerin bu şartlar düşünülerek hesap edilmesi gerekecektir.

38 Kubilay YAY ve İ. Murat EREKE nin Hızlandırılmış taşıt ömür testlerinde yol verisi kullanımına yeni bir yaklaşım (itüdergisi/d, mühendislik, Cilt:2, Sayı:5, 61-73, Ekim 2003) konulu makalesinden derlenmiştir. Hızlandırılmış taşıt ömür testleri Taşıtların yorulmadan kaynaklanan ömürleri nasıl saptanır? Taşıtların yorulmadan kaynaklanan ömürlerinin saptanması amacına yönelik çeşitli yöntemler vardır. Bu yöntemlerin en basiti, taşıtı belirlenen yol güzergahlarında öngörülen kilometre kadar yol kat ederek test etmektir. Taşıtın karayollarında test edilmesi basit olmasına nazaran oldukça zaman alıcı, pahalı ve tekrarlanabilirliği hemen hemen imkansız bir süreçtir. Diğer bir test yöntemi, belirli yol kalitelerinden meydana gelmiş özel pistlerde taşıtın test edilmesidir. Bu şekilde zaman süreci belli ölçülerde azaltılmış olmakta, ancak bu yöntemde de gizlilik sorunu aşılamamaktadır. Mevcut son yöntem gerçek yol verisi kullanmak suretiyle aracın laboratuvar ortamında test edilmesidir. Tekrarlanabilirlik koşulu: Aynı ölçüm prosedürü, aynı operatör ve aynı ölçüm sistemi ile, aynı uygulama koşulları altında, aynı yerde, ölçümlerin aynı veya benzer nesneler üzerinde kısa bir zaman aralığında tekrarlanarak gerçekleştirilmesini içeren ölçüm koşullarından her biri.

39 Kubilay YAY ve İ. Murat EREKE nin Hızlandırılmış taşıt ömür testlerinde yol verisi kullanımına yeni bir yaklaşım (itüdergisi/d, mühendislik, Cilt:2, Sayı:5, 61-73, Ekim 2003) konulu makalesinden derlenmiştir. Hızlandırılmış taşıt ömür testleri Taşıt ömründe neden tümleşik ömür kavramı zordur? Gerek bileşen bazında gerekse taşıtın şasisi veya karoseri düşünüldüğünde, her bir bileşenin kendisine ait bir ömrü ortaya çıkmaktadır. Taşıt sistemi bir bütün olarak düşünüldüğünde asıl istenilen, ortak bir ömür belirlenmesidir. Fakat bir çok nedenden dolayı bu imkansızdır. Örneğin görevi titreşimleri sönümlemek suretiyle hem konfor hem de araç gövdesindeki deformasyonları azaltmak olan bir amortisör veya bağlı olduğu sistemlerin ömrü, doğal olarak, gövdeye nazaran daha az olacaktır. Bu nedenle yorulma ömrü diğer parçalara göre daha uzun olan taşıt gövdesinin ömrü baz alınmak suretiyle hesaplamalar yapılmaktadır.

40 Kubilay YAY ve İ. Murat EREKE nin Hızlandırılmış taşıt ömür testlerinde yol verisi kullanımına yeni bir yaklaşım (itüdergisi/d, mühendislik, Cilt:2, Sayı:5, 61-73, Ekim 2003) konulu makalesinden derlenmiştir. Hızlandırılmış taşıt ömür testleri (dvm.) Taşıt ömrünün tayininde gerçek yol verisi kullanılabilir mi? Gerçek yol verisinin elde edilmesi ve buna ait teknik özelliklerin belirlenmesi hayli karmaşık ve ölçüm hatalarını da içeren bir iştir. Yol kaplamalarının hem sayısal olarak ifade edilebilmesi ve belli standartlara göre tanımlanabilmesi hem de bazı bağıntılar yardımı ile ifade edilebilmesi (Mitschke, 1997), yol sinyalinin teorik olarak üretimini mümkün kılmaktadır. Taşıtları zorlayan kuvvetler Taşıtları zorlayan kuvvetler değişken genlikli dinamik kuvvetlerdir. Bu kuvvetler yol pürüzlülüğü, lastik düzgünsüzlüğü ve viraj gibi yol ve işletme şartlarına bağlı olarak ortaya çıkmaktadırlar (Ereke, 2002, Yay vd., 2001). Yol pürüzlülüğü veya düzgünsüzlüğü Yol pürüzlülüğü veya düzgünsüzlüğü, parke, asfalt, stabilize gibi çeşitli yol kalitelerinden oluşmaktadır. Taşıtlar ömürleri boyunca, farklı şartlarda kullanılanlar da olmakla birlikte, istatistiki olarak ortalama %50 iyi, %25 orta ve %25 kötü yol şartlarına maruz kaldığı kabul edilebilir

41 Kubilay YAY ve İ. Murat EREKE nin Hızlandırılmış taşıt ömür testlerinde yol verisi kullanımına yeni bir yaklaşım (itüdergisi/d, mühendislik, Cilt:2, Sayı:5, 61-73, Ekim 2003) konulu makalesinden derlenmiştir. Hızlandırılmış taşıt ömür testi nasıl yapılır? Test maksadıyla üretime çıkmadan önce, ortalama 60 km/h hızla km ömür için, 24 saat sürekli olarak 7 ay süresince kullanılması gerekmektedir. Bu süre ağır vasıta bir taşıt için daha uzun olacaktır. Fakat böyle bir çalışmayı gerçek yol şartlarında bu kadar kısa sürede ve 24 saat sürekli olarak kullanarak yapmak imkansızdır. Nerden bakılırsa bakılsın bu süre 14 ay ve daha fazla sürecektir. Aynı testi yoldan alınan gerçek yol sinyallerinin laboratuvar ortamına taşınması ve burada 24 saat sürekli çalışması durumunda ancak 7 ay içerisinde bitirmek mümkündür. Fakat bu süre de rekabetçi piyasada oldukça uzun bir süre teşkil etmektedir. Bu amaçla aynı km ye tekabül eden ve daha kısa veya istenilen sürede araçta aynı yorulma deformasyonlarını oluşturacak, hızlandırılmış yol sinyallerinin üretilmesi veya yoldan alınan gerçek yol sinyallerinin modifiye edilmesi yoluna gidilmektedir. Amerika Birleşik Devletlerinin Nevada eyaletindeki otomotiv test merkezindeki gibi özel olarak tasarlanmış belli uzunluklardaki yol kaplamaları veya parkurlarında bu ömrün saptanması mümkün olabilmektedir.

42 Kubilay YAY ve İ. Murat EREKE nin Hızlandırılmış taşıt ömür testlerinde yol verisi kullanımına yeni bir yaklaşım (itüdergisi/d, mühendislik, Cilt:2, Sayı:5, 61-73, Ekim 2003) konulu makalesinden derlenmiştir. Hızlandırılmış taşıt ömür testi nasıl yapılır? Nevada Otomotiv Test merkezindeki hızlandırılmış test yolu parkuru 26 değişik yol kalitesinden oluşmaktadır (Epps vd., 1999). Fakat belli yol pürüzlülüğündeki genlikler sağlanabildiğinden, yukarıda belirtilen 7 aylık süre yaklaşık 2 aya düşürülebilmektedir. Bunun nedeni ise, yüksek genlikli yol pürüzlülük değerleri sonucunda taşıta gelen dinamik kuvvetler, taşıt ağırlığından kaynaklanan statik kuvvetten daha büyük olacağından, tekerleklerin zeminle teması kesilecektir. Bu durum da, tekerleklere tahrik, fren ve yanal doğrultuda gerekli kuvvetlerin sağlanamamasına sebebiyet vereceğinden, seyir emniyetini ve konforunu etkileyecektir ve bu da o taşıtı kullanamamak demektir. Bu tip yollar genelde, araç üzerindeki yorulma ömrünün belirlenmesi istenilen parçaları test etmek amacıyla kullanılmaktadır. Taşıt toplam ömrü için yaklaşım ise, belli km de farklı parkurlar için araç üzerinden alınan sinyallerin modifiye edilip laboratuvar ortamına taşınmasıdır. Hızlandırılmış ömür testine tabi tutulan araçlarda görülen aksaklıklar; yaylar, amortisörler, profiller, karoser, motor takozları, bağlantı elemanları, kaynak dikişleri ve araç üzerinde bulunan birçok parçanın titreşim deformasyonuna karşı analizi kısa sürede yapılmak suretiyle, önleminin hemen alınması sonucunda aracın kısa sürede geliştirilip piyasaya çıkması açısından oldukça önemli olmaktadır.

43 Kubilay YAY ve İ. Murat EREKE nin Hızlandırılmış taşıt ömür testlerinde yol verisi kullanımına yeni bir yaklaşım (itüdergisi/d, mühendislik, Cilt:2, Sayı:5, 61-73, Ekim 2003) konulu makalesinden derlenmiştir. Hızlandırılmış taşıt ömür testleri Şekil 1. Taşıtın test amaçlı karayollarında kullanımı

44 Kubilay YAY ve İ. Murat EREKE nin Hızlandırılmış taşıt ömür testlerinde yol verisi kullanımına yeni bir yaklaşım (itüdergisi/d, mühendislik, Cilt:2, Sayı:5, 61-73, Ekim 2003) konulu makalesinden derlenmiştir. Hızlandırılmış taşıt ömür testleri Şekil: Taşıtın Laboratuar ortamında test edilmesi

45 Kubilay YAY ve İ. Murat EREKE nin Hızlandırılmış taşıt ömür testlerinde yol verisi kullanımına yeni bir yaklaşım (itüdergisi/d, mühendislik, Cilt:2, Sayı:5, 61-73, Ekim 2003) konulu makalesinden derlenmiştir. Hızlandırılmış taşıt ömür testleri Şekil: Nevada Otomotiv Test merkezindeki hızlandırılmış test yolu parkuru

46 Hızlandırılmış taşıt ömür testleri Araç ve Motor Ömrü: Kullanıma, yakıt kalitesine, bakımlara ve zamana bağlı faktörlerden doğrudan etkilenir. Okuma Parçası: Motorların ömrü hakkında net bir yargı koymak ve km belirtmek oldukça güçtür. Özellikle soğuk havalarda ilk çalıştırma sırasında iç aşınmalar motor rejim sıcaklığına ulaşana kadar oldukça fazladır ve motor ömrünü etkilemektedir. Bu esnada gaz pedalına basılarak, motor ısınma süresini kısaltmaya çalışmak ve motoru sürekli yüksek devirlerde kullanmak aşınmaları artıracağından motor ömrünü de olumsuz etkiler. Ayrıca dizel motorlu araçların sık aralıklarla stop edilip yeniden çalıştırılması da ömür üzerinde olumsuz etkiye sahiptir. Bir diğer konuda turbolu motorlarla teçhiz edilmiş araçların kullanılması. Bu tür araçlara, sabahları ilk harekette kesinlikle gaz verilmemesi gerekir. Ayrıca uzun yolculuklar sonrasında araç stop edilmeden önce, aracın mutlaka bir süre rölantide çalışmasına müsaade edilmelidir. Aniden stop edilen turbo motorlu araçlarda, turbo yataklarının yağsızlıktan ya da yağ tabakasının yırtılmasından dolayı zarar görme ihtimali vardır. Motor ömrü üzerinde tüm bu etmenler; üreticinin tavsiye etmiş olduğu yakıtın kullanılması, periyodik bakımların takip edilmesi, orijinal onaylı yedek parça (hava filtresi, yağ ve yağ filtresi gibi) kullanılması ve sürücünün kullanım alışkanlıkları ile desteklendiğinde ekonomik motor ömrü km'nin üzerine çıkarılabilir. A. Demir, Otohaber

47 Our proving grounds put vehicles through an exhausting array of tests at various speeds and under diverse road conditions. Our testing grounds cover an area of 4,940 acres (~20 million square meters) and are located in South Korea at our Namyang R&D Center and Kia s Hwasung plant. In addition, our most sprawling 4,329 acres (17.52 million square meters) testing area is located in California s Mohave Desert. Reading Text

48 Reading Text Hwasung & Namyang Proving Grounds Our Hwasung proving ground, which is adjacent to our factory that currently produces the Cerato (Forte), Optima, Sorento, Borrego (Mohave) and Cadenza was completed in 1993 and features 16 test drive tracks. Satellite shot of our Hwasung, South Korea proving ground (Image Source: Google Maps)

49 Reading Text Opened in 1995, the proving ground at our Namyang R&D Center is of international standards and features no less than 34 roads including a Belgian road, and a high-speed track that is 2.8 miles (4.5 km) long. In all, the site features a total road length of 43.5 miles (70 km). Aerial shot of Kia s Namyang R&D center s proving ground

50 Reading Text California Proving Ground The Hyundai-Kia Motors California Proving Ground site is located 100 miles north of Los Angeles in the Mojave Desert. Construction began in February 2004 and was largely completed by October The California proving ground boasts an impressive total road length of 72 miles (116 km) and top speed of 155 miles/hour (250 km/h). Constructed with a total investment of US$60 million, the test site is approximately 10 times the size of the proving ground at Namyang R&D Center and is the third largest in the US operated by a foreign automaker. Eight test roads combine to form a total length of 72 miles (116 km). The longest track is the 6.4 mile (10.4 km) oval, a three-lane high speed track which allows a top speed of up to 155 miles/hour (250 km/h). The facility supports high-speed and endurance tests, and also include a 2 million square foot Vehicle Dynamics Area (VDA); 2.75-mile winding track; 3.3-mile hill road; and various special surface roads constructed to duplicate U.S. highways. The proving ground also includes a 30,000 square-foot office complex for its 50+ staff members.

51 Reading Text Our massive 4,300-acre, $60-million California proving ground that looks kind of Area 51-ish

52 Reading Text To put the California proving ground s size into perspective here s an approximation of how much of New York s Central Park and surrounding city blocks can fit inside of it (Image Source: Google Maps).

53 Reading Text Kia Proving Grounds by the Numbers Metric Namyang Hwasung California Total length 43.5 miles 12.4 miles 72 miles Types of test tracks Types of roads High-speed circuit - Length 2.8 miles 2.5 miles 6.4 miles - Top speed 155 mph 155 mph 155 mph Total area 408 acres 203 acres 4329 acres 1 acre: 4047 m2 0,4047 hektarlık arazi ölçü birimi

54 Reading Text Types of Proving Ground Tests Our cars are truly born after withstanding some of the most rigorous road tests: Multi-purpose road This universal and all around test road it is used to conduct a diverse range of automotive performance tests and comparative trial runs with rival cars. High-speed track True to its name, this track tests vehicle performance when drivers put the pedal to the metal and for those situations that call for the need for speed. Belgian road Many European countries like Belgium have very old roads. Due to their uneven, cobble-stoned surfaces, the roads deliver shock levels to cars that are approximately 100 times greater than regular roads. Accordingly, the Belgian road offers a chance to test the strength and durability of new cars and its parts within a short period of time. Low friction road When sprinklers shower water on road surfaces made of materials like epoxy, the friction coefficient of the road becomes equivalent to that of roads covered by rain, snow or ice. This enables tests for driving and braking performance on icy roads regardless of actual weather conditions.

55 Reading Text Types of Proving Ground Tests Dust tunnel Man-made dust is used to recreate road conditions which generate large amounts of dust. It tests the driver s visibility and seal quality of the car body and parts. Various condition roads Diverse road conditions that can be found all over the world are recreated to ensure the same levels of ride comfort and noise levels regardless of the location. Recreated roads include pebbly roads, cracked surface roads, Seongbuk-dong road (Seoul), wavy roads, European asphalt road, long wave pitch road and the West Coast Highway. Additional tests include: Winds up to 124 miles/hr (200 km/hr) at our world-class US$ 45M wind-tunnel Driving on 71 different road surfaces Road simulators Electromagnetic wave tests Heavy rain/snow tests High & low temperatures

56 Kia s Wind Tunnel at the Namyang R&D Center (Image Source: Motor Trend)