nikotinik reseptörler rler ve sigara Dokuz Eylül Üniversitesi kları AD. Sunum planı Bağı Nikotin bağı

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "nikotinik reseptörler rler ve sigara Dokuz Eylül Üniversitesi kları AD. oguz.kilinc@deu.edu.tr Sunum planı Bağı Nikotin bağı"

Deniz Kayyali
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Reseptörden kliniğe: Santral nikotinik reseptörler rler ve sigara Dr. Oğuz O KılınçK Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp p Fakültesi Göğüs s Hastalıklar kları AD. oguz.kilinc@deu.edu.tr Sunum planı Bağı ğımlılık k tanımı Nikotin bağı ğımlılığıığı Nikotin bağı ğımlılığı-genetik

Hastalıklar kları AD. oguz.kilinc@deu.edu.

2 Madde Bağı ğımlılığıığı Tanımı (DSÖ) Psikotrop bir madde ile santral sinir sistemi arasında etkileşim im sonucu ortaya çıkar. Keyif artırıcı psişik ik etkilerini duyumsamak Yoksunluk belirtilerinden sakınmak Maddeyi sürekli s veya periyodik alma dürtüsü başta olmak üzere çeşitli davranış ışsal reaksiyonların n eşlik e ettiği psişik ik ve fiziksel bir durum Nikotin bağı ğımlılığı- tanım Diagnostic and Statistical Manuel IV (DSM IV) Tolerans Yoksunluk belirtisi oluşmas ması Tütün n tüketimi t için i in kompulsif davranış Tütün n tüketimi t üzerinde kontrol yeteneğinin azalması Tütün n tüketimine t bağlı olarak diğer aktiviteleri gözardg zardı etmek Sağlık k zararlarının n bilinmesine rağmen istenenden daha fazla miktarda tüketmekt Bu kriterlerden 3 veya daha fazlasının n olması tanı için in yeterlidir.

ettiği psişik ik ve fiziksel bir durum Nikotin bağı ğımlılığı- tanım Diagnostic and Statistical Manuel IV (DSM IV) Tolerans Yoksunluk belirtisi oluşmas ması Tütün n tüketimi t için i in kompulsif

3 Bağımlılık üçgeni Davranış Psikolojik Nörokimyasal Nikotin (Nicotiana tabacum) Tütün n bitkisinin temel alkoloidi İki izomeri mevcut (L izomeri D izomerine göre g daha etkili) Yaklaşı şık k %25 i i kanda serbest halde bulunur. Bağı ğımlılık k yapıcı psikoaktif bir ilaçtır.

mevcut (L izomeri D izomerine göre g daha etkili) Yaklaşı şık k %25

4 Nikotin reseptörleri rleri Literatürde rde nicotinic acetylcholine receptor (nachr) olarak bilinirler. Santral sinir sistemi ve periferik sinir yapılar larında bulunurlar. Birçok α2-9 ve β2-4, δ,ʃ,ɛ gibi alt üniteleri sözkonusudur. Reseptörler içinde i inde Na- K iyon kanalları bulunur. Nikotinin reseptöre bağlanma afinitesini etkiler. Nikotin reseptörlerinin rlerinin alt ünite çeşitliliği β2 α4 α7 α7 α4 β2 α7 α7 β2 α3 β4 α7 CNS/PNS CNS α5 α3 βx PNS Her reseptör alt ünitesinin nikotin bağlanmasına reaksiyonu farklıdır α7: HızlH zlı desensitize olur, eski durumuna dönmesi d yavaştır α4β2: Kronik nikotin etkileniminde inaktive olmaya çok duyarlıdır. r.

Reseptörler içinde i inde Na- K iyon kanalları bulunur. Nikotinin reseptöre bağlanma afinitesini etkiler.

5 SSS- Nikotin ilişkisi N. Accumbens (Ödüllendirme yolu) Nöromediatör: Dopamin Locus coeruleus (Yoksunluk belirtileri) Nöromediatör:Noradrenalin NİKOTİN BAĞIMLILIĞINDA ROL ALAN DİĞER MERKEZLER: Olfactory bulb Striatum Amygdala Dr. Yeşim Tunçok izniyle Tekrarlanan nikotin alımlarının Nucleus accumbens deki dopamin salgısına etkisi (Balfour DJ et al Pharmacol Biochem Behav 1998;59: ) Core 50 Nicotine 50 Shell SF 40 SF 40 Nicotine Dopamin (pg/20 μm) Dopamin (pg/20 μm) Zaman (dk) Serum fizyolojik Nikotin Zaman (dk)

ALAN DİĞER MERKEZLER: Olfactory bulb Striatum Amygdala Dr.

6 Sigara içiminin beyinde nikotin reseptörlerine etkisi (Clarke PB et al Brain Res 1985;348(2): ) ** Reseptör yoğunluğu (fmoles/mg protein) * ** Sigara içmeyen Sigara içen ** * 0 Hippocampal Formation Hippocampal Neocortex Cerebellar Cortex Median Raphe Nucleus Medulla Oblongata Gyrus Rectus İstirahat halinde İyon kanalları kapalı İnaktive Hız (msec) Nikotin düşük afiniteyle bağlanır Aktive iyon kanalları açık nachr NİKOTİN BAĞIMLILIĞINDA DENEME AŞAMASINDA TOLERANS GELİŞMESİNDEN VE NİKOTİN RESEPTÖR SAYISININ ARTIŞINDAN RESEPTÖRLERİN KALICI OLARAK İNAKTİVE OLMASI Densensitize SORUMLU TUTULMAKTADIR. iyon kanalları kapalı Benwell ME et al nachr J Neurochem 1988;50(4): Collins AC et al J Pharmacol Exp Ther 1994;271(1): Nikotin yüksek afiniteyle bağlanır

Nikotin düşük afiniteyle bağlanır Aktive iyon kanalları açık nachr NİKOTİN BAĞIMLILIĞINDA DENEME AŞAMASINDA TOLERANS GELİŞMESİNDEN VE NİKOTİN RESEPTÖR SAYISININ ARTIŞINDAN RESEPTÖRLERİN KALICI OLARAK

7 Nikotin bağı ğımlılığıığı - genetik Nikotin bağı ğımlılığının n gelişmesinde çevresel faktörler genetik faktörlere göre g daha fazla önem taşı şır. (Koopmans JR et al Alcohol Clin Exp Res 1997; 21(3): Bununla birlikte ağıa ğır r içicilii iciliği i ve istediği i halde bırakamama durumunu çevresel etkenlerle açıklamak güçg üçtür.farmokolojik, psikiyatrik ve genetik özelliklerle bu durum açıklanabilir. a (Heath HC et al Behav Genet 1995; 25(2): ) 117) Nikotin bağı ğımlılığıığı ve CYP ve CYP2A6 Nikotini kotinine metabolize eder. Mutant CYP2A6 2A6 taşı şıyan sigara içicilerinin i icilerinin nikotini daha yavaş metabolize ettikleri ve daha düşük d k bağı ğımlılık k düzeyi d gösterdikleri g bulunmuştur. Normal CYP2A6 2A6 enzimi taşı şıyanlarınsa nsa NRT daha iyi yanıt t verdikleri bilinmektedir. Finlandiya, İspanya, İsveç ç de yapılan çalışmalarda mutant enzim sıkls klığı %1-3 bulunmuştur. Pianezza ML et al Nature 1998; 393(6687): 750 Oscarson M et al FEBS lett 1998; 438(3):

farmokolojik, psikiyatrik ve genetik özelliklerle bu durum açıklanabilir.

8 Nikotin bağı ğımlılığı- dopamin reseptör genleri Nikotinin dopamin reseptörleri rleri (D2 ) üzerinden etkili olduğu u bilinmektedir. Dopamin reseptör r geni (DRD2) ve dopamin transporter genlerinde(scl6a3) genetik varyasyonlar olduğu u gösterilmig sterilmiştir. tir. DRD2- A1 alleli azalmış dopamin reseptör r dansitesiyle ilişkili bulunmuştur. DRD2-A1 fenotipi taşı şıyanlar DRD2-A2 fenotipi taşı şıyanlara göre g kompulsiyon ve bağı ğımlılığa a daha yatkın n bulunmuşlard lardır. r. O Neill MF et al Physchopharmacology 1991;104: Noble EP et al Arch Gen Psyhiatry 1991;48: Nikotin Bağı ğımlılığı- TaqI-A1 TaqIA1 ve TaqI-A2 λhd2g1 genom parçac acığında yerleşmi miş 2 alleldir. Alkoliklerin %50-60 ı TaqI-A1 allelini taşı şımaktadırlar.bu ilişkinin nikotin bağı ğımlılığına da uygulanabileceğini ini belirten çalışmalar yayınlanm nlanmıştır. Bu alleli taşı şıyanların n daha erken yaşta sigaraya başlad ladıkları ve daha hızlh zlı yoksunluk belirtisi oluştu tuğu u gösterilmig sterilmiştir. tir. Comings DE et al Biol Psychiatry 1996;40(5): Clarke PB Lancet 1998;352(9122):

DRD2- A1 alleli azalmış dopamin reseptör r dansitesiyle ilişkili bulunmuştur.

9 Nikotin bağı ğımlılığı- SLC6A3 Sinaptik alandaki dopamini regüle eder. Sinaptik aralıktan dopaminin reuptakeni sağlayan dopamine transporter proteini kodlar DRD2-A2 geniyle birlikte SLC6A3-9 genotipini birlikte taşı şıyanların n sigara içicisi icisi olmadıklar kları saptanmış ış. George SR et al Biochem Biophys Res Commun 1993;196(1): Nikotin bağı ğımlılığı- alkol bağı ğımlılığıığı ilişkisi İki bağı ğımlılığın n ortak yönleri y ve genetik korelasyonları olduğu u saptanmış ıştır. Fetal yaşamda amda alkol maruziyeti olan bebeklerin sonraki yaşamlar amlarında nikotin, alkol ve diğer ilaç bağı ğımlılıklarının n arttığı gösterilmiştir. tir. Yates WR et alalcohol Clin Exp Res 1998;22(4):

10 Özet Nikotin en güçg üçlü toksik alkoloidlerden biri olup bağı ğımlılığıığı kokain ve eroinle kıyaslanabilir k özelliktedir. Nikotin nachr üzerinden etkilerini gösterir. g Bu reseptörlerde HASTALIĞIN rlerde PATOGENEZİ değişik ik alt NETLEŞTİKÇE üniteler KONTROL ALTINA ALMAMIZ sözkonusudur. DAHA KOLAYLAŞACAKTIR Nikotin etkilerini dopamin, noradrenalin üzerinden gösterir. g Çevresel etkenlere ek olarak nikotin bağı ğımlılığında genetik etkenlerde rol oynar.

g Bu reseptörlerde HASTALIĞIN rlerde PATOGENEZİ değişik ik alt NETLEŞTİKÇE üniteler KONTROL ALTINA ALMAMIZ

Benzer belgeler

NİKOTİN BAĞIMLILIĞI VE DİĞER BAĞIMLILIKLARLA İLİŞKİSİ

NİKOTİN BAĞIMLILIĞI VE DİĞER BAĞIMLILIKLARLA İLİŞKİSİ Doç. Dr. Okan Çalıyurt Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD, Edirne Temel Kavramlar Madde kötüye kullanımı Madde bağımlılığı Yoksunluk Tolerans