FIRAT ÜNİVERSİTESİ HAYVAN DENEYLERİ ETİK KURULU YÖNERGESİ AMAÇ VE KAPSAM

Transkript

1 FIRAT ÜNİVERSİTESİ HAYVAN DENEYLERİ ETİK KURULU YÖNERGESİ AMAÇ VE KAPSAM Madde 1- Bu yönerge, Fırat Üniversitesi ve bağlı birimlerinde bilimsel araştırma, test, sağlık hizmetleri uygulamaları, eğitim-öğretim ve yayın gibi temel etkinliklerde deney hayvanları ile yapılacak işlemleri asgari etik ilkeler çerçevesinde değerlendirmeyi, görüş bildirmeyi, önerilen protokolleri incelemeyi, izin vermeyi, uygulamaların izlenmesini, deney hayvanları üzerinde yapılan bütün işlemlerin kayıt altına alınmalarını ve bu işlemlerin anında ya da geriye doğru izlenebilmelerini sağlamak ve araştırma önerilerini bu açıdan incelemek üzere oluşturulacak Hayvan Deneyleri Etik Kurulu'nun kuruluş ve çalışma esaslarını belirlemek amacıyla düzenlenmiştir.. DAYANAK Madde 2- Bu yönergenin dayanağını aşağıdaki kanun, yönetmelik, uluslararası ve ulusal bildirgeler ve kılavuzlar oluşturur: a) 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu, b) Çevre ve Orman Bakanlığının 6 temmuz 2006 tarih ve Resmi sayı ile Resmi Gazetede yayınlanan Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik, c) İyi Laboratuar Uygulamaları Kılavuzu, d) Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi, e) CITES Sözleşmesi: 20/6/1996 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan, Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme. TANIMLAR Madde 3- (1) Bu Yönergede geçen; a) Kurum: Fırat Üniversitesini, b) Etik Kurul: Fırat Üniversitesi Deney Hayvanları Etik Kurulunu, c) Deney: Deneysel olmayan hayvancılık, tarımsal ya da kliniksel veterinerlik uygulamaları dışında kalan ve hayvanların öldürülmesi veya işaretlenmesi için çağdaş kabul edilen, en az acı veren insancıl metotlardan başka, acı, eziyet, rahatsızlık veya kalıcı hasara neden olmayacak şekilde, yetiştirilmiş hayvanların, doğurtulmaları da dahil, deneysel veya diğer bilimsel amaçlarla kullanılmasını,

2 d) FÜDAM: Fırat Üniversitesi Deneysel Araştırmalar Merkezini, e) Deney hayvanı: Deneyde kullanılan veya kullanılacak hayvanı, f) Deney hayvanı kullanıcısı: Laboratuvar hayvanı kullanarak her türlü eğitim, araştırma, uygulama ve test yapmak isteyen veya programların yapılmasında deney hayvanlarına dokunarak, gözlemleyerek katkıda bulunan öğrencileri, araştırmacıları, akademik, sağlık, teknik ve idari personeli, g) Hayvan: Serbest yaşayan larva biçimleri ve/veya çoğalan larva biçimleri dahil, ancak cenin ya da embriyo biçimleri hariç, insan olmayan herhangi bir omurgalı canlıyı, h) Tür: Kalıtsal nitelikte ve çevre şartlarından bağımsız, değişmeden görülen ortak morfolojik ve fizyolojik özelliklere sahip, kendi aralarında çiftleştikleri zaman döl verimli yavru veren canlı topluluğunu, i) İnsancıl öldürme yöntemi: Bir hayvanın türüne göre en az fiziksel ve davranışsal acı verilmek suretiyle yaşamına son verilmesini, j) Tedarikçi kuruluş: Üretici kuruluş dışında, hayvanların deneylerde kullanılmak amacıyla tedarik edildiği ilgili resmi makamlarca izin verilmiş ya da kayıt edilmiş gerçek veya tüzel kişiyi, k) Üretici kuruluş: Hayvanların, deney amacıyla kullanılabileceği büyüklüğe getirilinceye kadar yetiştirildiği ve deneylerde kullanılmak amacıyla üretildiği, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından izin verilmiş ya da kayıt edilmiş gerçek veya tüzel kişiyi, l) Yetkili kişi: Hayvanlar üzerinde bu Yönetmelikte tanımlanan uygulamaları yapabilecek eğitim ve yeteneğe sahip, deney hayvanı kullanıcılarını eğitebilecek nitelikteki kişiyi, ifade eder. KURULUŞ VE ÜYELERİN NİTELİKLERİ Madde 4- Hayvan Deneyleri Etik Kurulu, a) Fırat Üniversitesi Deneysel Araştırmalar Merkezi (FÜDAM) başkanı, b) Hayvan deneyleri konusunda deneyimli bir Tıp Fakültesi öğretim üyesi, c) Hayvan deneyleri konusunda deneyimli bir Veteriner Fakültesi öğretim üyesi, d) Hayvan deneyleri konusunda deneyimli bir Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim üyesi e) Deney hayvanları ile çalışmayan ve Kurum ile çıkar ilişkisi olmayan T.C. vatandaşı sivil bir üye, f) Kurum ile çıkar ilişkisi olmayan sivil toplum kuruluşuna kayıtlı T.C. vatandaşı bir üye,

3 olmak üzere toplam 6 üyeden oluşur. Hayvan Deneyleri Etik Kurulu üyeleri kendi arasından bir Başkan, bir Başkan Yardımcısı ve bir Raportör seçer. ATANMA VE GÖREV SÜRESİ Madde 5- Hayvan Deneyleri Etik Kurulu üyeleri Rektör tarafından atanırlar. Görev süreleri dört yıldır. Görev süresi biten üye yeniden atanabilir. Bir takvim yılı içerisinde izinsiz ve mazeretsiz olarak üst üste üç toplantıya katılmayan üyenin üyeliği kendiliğinden düşer. Üyelik sıfatının ölüm, emeklilik, ayrılma gibi herhangi bir nedenle sona ermesi veya üyeliğin düşmesi halinde, yerine aynı usulle ve kalan süreyi tamamlamak üzere ayrılan üyenin niteliklerini taşıyan yeni bir üye atanır. DENEY HAYVANININ KULLANILMA AMAÇLARI Madde 6- Deney hayvanları; a) İnsanlar, hayvanlar, bitkilerdeki hastalık, sağlıksızlık veya diğer anormallikleri ya da bunların etkilerinden kaçınılması, önlenmesi, teşhisi, tedavisi ve söz konusu canlılardaki davranışsal özelliklerin değerlendirilmesi, tespiti, düzenlenmesi veya değiştirilmesi amacıyla; ilaçların, aşıların, gıdaların diğer madde veya ürünlerin geliştirme, imalat, kalite, etkinlik ve güvenlik testlerinin yapılması, b) İnsan, hayvan ve bitkilerde fizyolojik mekanizmaların belirlenmesi, düzenlenmesi veya değiştirilmesi, c) Doğal çevrenin insan veya hayvanların sağlık ya da refahı yararına korunması, d) Eğitim, öğretim, e) Adli soruşturma, f) İnsan, hayvan veya bitkilerdeki davranışsal özelliklerin değerlendirilmesi, tespiti, düzenlenmesi ya da değiştirilmesi, g) Bilimsel araştırma için kullanılabilir. HAYVAN DENEYLERİ İLE İLGİLİ TEMEL KURALLAR Madde 7- Hayvan deneyleri ile ilgili uyulması gereken temel kurallar şunlardır:

4 a) Deney hayvanları üzerinde yapılacak tüm uygulamaların (araştırma, tez çalışması, laboratuar pratikleri vb.) Hayvan Deneyleri Etik Kurulu tarafından onaylanmış olması zorunludur. Fırat Üniversitesi bünyesinde Hayvan Deneyleri Etik Kurulu tarafından onaylanmayan hayvan deneyleri yapılamaz. b) Etik Kurul tarafından yapılan düzenlemelere uygun olarak alınmış bir genel veya özel istisna olmadıkça, deneylerde kullanılacak; fare, sıçan, tavşan, kobay, golden hamster, köpek, kedi, bıldırcın ve insan dışındaki primat türlerinin kayıtlı yasal deney hayvanı üreticisi ve tedarikçilerinden alınmış olması şartı aranır. Kedi, köpek gibi evcil türlerin sokakta başıboş olanları deneylerde kullanılamaz. c) Bu Yönergenin 3'üncü maddesinde tanımlanan hayvanlar, yasal bir tedarik kuruluşundan alınmaları veya deneysel amaçlar için üretilmiş olmaları koşulu ile deney hayvanı olarak kullanılabilir. d) Ulusal mevzuat ve uluslar arası sözleşmeler çerçevesinde nesli tehlike altında olan ve korunan türler ile CITES Sözleşmesinin Ek-1 Listesindeki türler; araştırmanın amacının söz konusu türlerin korunması veya hayati biyomedikal amaçlar için istisnai biçimde tek uygun türler olduğunun ispatlanması durumunda kullanılabilir. e) Doğadan alınmış yaban hayvanı üzerinde yapılacak deney; ancak diğer hayvanların deneyin amacı bakımından yeterli olmaması halinde uygulanabilir. f) Deney hayvanı olarak kullanılan hayvanların hangi üretici ya da tedarik kuruluşlarından elde edildiği belirtilerek kayıt altına alınır. HAYVAN DENEYLERİ ETİK KURULUNUN GÖREVLERİ Madde 8- Hayvan deneyleri Etik Kurulunun görevleri şunlardır: a) "Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik" hükümleri ile Merkezi Etik Kurulun belirlediğı etik ilkeler ve iyi laboratuar uygulamaları çerçevesinde kendi çalışma usul ve esasları hakkında yönerge hazırlamak. b) Deney hayvanları üzerinde yapılacak tüm işlemlerin etik yönden kabul edilebilir sınırlarını belirleyerek çalışma protokollerini onaylamak veya gerekçeli olarak kabul etmemek. c) Fırat Üniversitesi'nde deney hayvanı kullanılması sürecinin etik kurallara uygun olarak sürdürülmesini denetlemek, bu amaçla gerekli düzenlemeleri yapmak. d) Deney hayvanları üzerinde yapılacak işlemlerin onaylanmış protokole uygun olarak yapılmasını sağlamak, gerektiğinde sonlandırılmasına karar vermek.

5 e) Deney hayvanlarıyla çalışacak personelin gerekli eğitimi almasını sağlamak. Bu amaçla sertifika programları düzenlemek. Deney hayvanları kullanım sertifikası olmayanların hayvan deneyleri yapmasını engellemek. f) Deney hayvanlarının üretim, yetiştirme, barındırma ve nakil koşulları ile deneylerin yapıldığı laboratuar koşullarının ve ekipmanının etik yönden uygun olup olmadığını denetlemek, uygun görmediği durumlarda deney hayvanı kullanılmasını engellemek. g) Araştırma başvurularını bu yönergenin ilgili maddelerinde yer alan esaslara göre incelemek ve karara bağlamak. h) Daha önce izin ve onay verdiği deneysel araştırma protokollerindeki değişiklik önerilerini incelemek ve karara bağlamak. i) Bir ayağı Fakültemizde yürütülen çok merkezli çalışmalar için yapılan başvuruları kabul ederek görüş bildirmek. j) Gerektiğinde Üniversite dışından yapılan başvuruları da değerlendirip görüş bildirmek. Bu bağlamda, ancak bağlı bulunduğu kurumda etik kurul olmadığını beyan eden veya herhangi bir kuruma bağlı olarak çalışmayan araştırıcıların başvuruları kabul edilir k) Deney hayvanlarıyla uğraşan personelin iş koşullarının işyeri sağlık kurallarına uygunluğunu denetlemek ve sağlamak. l) Araştırıcılar için etik konularda danışmanlık yapmak. Gerektiğinde, etik konular hakkında konferans ve seminerler düzenlemek, yol gösterici kılavuzlar hazırlamak. m) Deney hayvanı kullanımı ile ilgili her türlü veriyi toplamak ve deney hayvanları kullanımı yıllık raporunu hazırlamak ve Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kuruluna sunmak. n) Deneysel çalışmalar sonunda ortaya çıkan atıklar, ölü hayvanlar ve tıbbi atıkların 2872 sayılı Çevre Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesince ortadan kaldırılmasını sağlamak. o) 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanununun ve ilgili mevzuatın getirdiği hükümler çerçevesinde; deney hayvanlarının kayıt altına alınmalarını ve izlenebilmelerini sağlamak. p) Gerektiğinde yeni etik ilkeler tespit ederek Hayvan Deneyleri Etik Kurulu Yönergesi nde yer almasını sağlamak. HAYVAN DENEYLERİ ETİK KURULUNUN ÇALIŞMA İLKELERİ Madde 9- (1) Hayvan Deneyleri Etik Kurulu aşağıda belirtilen ilkeler doğrultusunda çalışır: a) Etiğin yaşama saygı ilkesi her türlü hayvan türü için geçerli kabul edildiğinden, bilimsel araştırmalarda kullanılması zorunlu olan deney hayvanlarına kötü uygulamalardan kaçınmak.

6 b) Deney hayvanlarının bu Yönergenin 6'ıncı maddesinde belirtilen amaçlar kapsamında kullanılmasını sağlamak. c) Ağır acı, stres ya da buna denk eziyet veren deneylerde bir hayvanın bir defadan fazla kullanılmamasını sağlamak. d) Eğitim için sunum amacıyla kongre, konferans ve seminerlerde ağrılı deneylerin yapılmamasını sağlamak. e) Hayvanlara mümkün olduğu kadar az acı çektirerek ve en az strese sokarak bilimsel açıdan güvenilir veri elde edilmesini sağlamak. f) Araştırmalar süresince kullanılan deney hayvanlarına, türüne uygun şartlar hazırlamak ve en iyi fizyolojik, davranışsal ve çevresel koşulların teminini sağlamak. g) Uygun şekilde eğitilmiş personel tarafından uygun koşullarda deney hayvanı bakımını sağlamak. h) Canlı hayvanlarda yapılacak deneysel çalışmaların ehil kişilerin denetiminde yapılmasını sağlamak.. i) Araştırılan bilginin elde edilmesinde geçerliliği kanıtlanmış alternatif yöntemler varsa hayvan deneylerini etik olarak uygun görmemek ve daha önceden ayrıntılı olarak yapılmış deneylerin tekrar edilmesinin önlenmesini sağlamak. j) Deney için en uygun hayvan ve yöntemin seçilmesini ve bilimsel sonucu verebilecek en az sayıda hayvan kullanılmasını sağlamak. k) Deney hayvanlarına gereksiz acı ve ağrı verecek deneylerde uygun bir anestezi yöntemi uygulanmasını ve araştırmalarda uygun ağrı kesici ve anestezi kullanılmasını sağlamak. l) Anestezinin, hayvan için deneyin kendisinden daha fazla travmatik olması ve deneyin amacına uygun olmaması durumunda deneyin yapılmasını engellemek. m) Deneyin etik ilkeler çerçevesinde yapılması ve amacına uygun olması için; anesteziden çıktığında önemli oranda acıya maruz kalacak olan hayvanın ağrı kesici araçlarla tedavi edilmesi, bu mümkün değilse insancıl bir yöntemle öldürülmesi ve deney hayvanının araştırma sürecinde ya da sonunda yaşamına son verilmesi işlemlerinin uygun gerekçelerle yapılmasını sağlamak, şiddetli ve sürekli ağrı çeken veya normal yaşamını sürdüremeyecek duruma gelen deney hayvanları ile kamu sağlığı ve çevresi için risk oluşturabilecek deney hayvanlarının en uygun yöntemle acı duymayacak şekilde yaşamlarına veteriner hekimin kararından sonra son verilmesini ve hayvan hayatta bırakılacaksa sağlığının yeniden kazandırılmasında geçen süre boyunca uygun bakımını sağlamak. n) Deneyin insan veya hayvanların hayati ihtiyaçlarının karşılanması için yeterli önem taşımadığı kanaatine

7 varıldığında, hayvanın uzun süreli ağır acı yaşayacağı ya da yaşayabileceği bir deneye tabi tutulmasının önlenmesini sağlamak. o) Araştırmada kullanılan ve yaşamlarını sürdüren deney hayvanlarına, deney sonunda sağlıklı yaşam koşullarının teminini sağlamak. p) Hayvanları ağır ve uzun süreli acıya maruz bırakacak deneylerin yerel etik kurul tarafından etik ilkeler çerçevesinde uygun görülmesinden sonra yapılmasını sağlamak. (2) Kurul üyeleri ile ilgili ilkeler: a) Kurul üyeleri, bu yönergede kendilerine verilen görevleri yerine getirirken, yetkilerini bir araştırmayı engellemek, geciktirmek ve oyalamak için kullanamazlar. b) Kurul üyeleri, birimler arasındaki bilimsel yarış ve rekabet koşullarında taraf tutamazlar, çalışma arkadaşlarına, kurulun diğer üyelerine ve kendilerine öncelik verici şekilde yetki kullanımında bulunamazlar. Başvuru dosyalarını, başvuru sırasına göre değerlendirir ve sonuçlandırırlar. c) Kurul üyeleri, başvuru dosyalarının incelenmesi sırasında belli bir dosya için görevlendirilme isteminde bulunamazlar. Araştırma sorumlusu tarafından herhangi bir nedenle yansız davranmayacağı gerekçesi ile birlikte yazılı olarak belirtilmiş üye/üyeler, ilgili dosyayı inceleme görevi alamaz ve raportörlük yapamaz. d) Kurul üyeleri kendilerine ait dosyalar için inceleme görevi alamazlar, karar için oy kullanamazlar. e) Kurul üyeleri, başvuru dosyalarını toplantı dışına, kurulun yazılı izin kararı olmadan çıkaramazlar, özel olarak inceleyemezler ve rapor hazırlayamazlar. f) Kurul üyeleri, başvuru dosyalarının içeriğini kurul toplantısı dışında başkaları ile tartışamaz ve dosyaların içeriği hakkında bilgi veremezler. Başvuru dosyasının tamamını yada bir kısmının kopyasını, ne amaçla olursa olsun, alamazlar ve başkalarına veremezler. g) Kurul üyeleri, görevde iken ve görevden ayrıldıktan sonraki ilk yıl içinde, izin ve onay vermedikleri bir başvuru dosyasına içeriği benzeyen bir araştırmada görev alamaz ve çalışamazlar. h) Kurul üyeleri, bu yönerge hükümlerine göre başvuru dosyasında bulunması zorunlu olmayan hususlarda soru soramazlar, bilgi isteyemezler ve başvuru için zorunlu olmayan nedenlerle incelemeyi uzatamaz ve geciktiremezler. ı) Kurulun, onay verdiği çalışmalar ve bunlardan kaynaklanacak cezai sorumluluk gerektiren durumlar için hiçbir hukuki sorumluluğu yoktur. Tüm sorumluluk sorumlu araştırıcıya aittir.

8 HAYVAN DENEYLERİ ETİK KURULUNUN ÇALIŞMA YÖNTEMİ Madde 10- Hayvan Deneyleri Etik Kurulu aşağıda belirtildiği şekilde çalışır: a) Hayvan Deneyleri Etik Kurulu, kurul başkanının belirleyeceği gündemle en az ayda bir defa ve salt çoğunlukla toplanır. Gerektiğinde başkanın daveti üzerine ek toplantı yapılabilir. b) Etik Kurul toplantıları başkanın yokluğunda başkan yardımcısı başkanlığında yürütülür. Kararlar, kurul üye tam sayısının yarıdan bir fazlası ile alınır. Oy eşitliği halinde başkanın oyu yönünde karar verilir. c) Çalışmalarda kullanılan tüm deney hayvanlarına ilişkin kayıtlar, deney hayvanı yetiştirilmesi, üretimi ve bakımından sorumlu yetkili kişi (FÜDAM Başkanlığı) tarafından tutulur. Söz konusu kayıtlarda temin edilen hayvanların sayıları, türleri, temin edildikleri yerler, kullanıcı kuruluşa geldiği tarih ve yapılan tüm işlemler bulunur. Bu kayıtlar en az beş yıl süreyle muhafaza edilir. d) Hayvan Deneyleri Etik Kurulu yapılacak başvuruları değerlendirmek için bir form hazırlar. Formda, deney hayvanı kullanmanın gerekçesi, yapılacak işlemler, kullanılacak hayvan türleri ve sayıları, hayvanlara verilecek rahatsızlığın niteliği ve boyutları ile deneylere katılacak personel ayrıntılı şekilde yer alır. Bütün başvurular ve alınan kararlar tarih ve sayı numarası verilerek kayıt altına alınır. Kayıtlar en az beş yıl süreyle muhafaza edilir. e) Hayvan Deneyleri Etik Kurulu yaptığı değerlendirme neticesinde uygun, düzeltilmesi gerekir, koşullu olarak uygun ya da uygun değildir şeklinde karar verir. Etik Kurulu üyelerine ait başvurular görüşülürken ilgili üye görüşmelere katılamaz ve oy kullanamaz. f) Düzeltilmesi gerekir kararı verilen başvurular, başvuru sahibi tarafından düzeltildikten sonra Hayvan Deneyleri Etik Kurulu'nda tekrar değerlendirilir. Koşullu olarak uygun kararı verilen projeler, Hayvan Deneyleri Etik Kurulu tarafından belirlenecek bir süre boyunca izlenip, istenen koşulların yerine getirilip getirilmediği değerlendirildikten sonra uygun ya da uygun değildir şeklinde karara bağlanır. g) Bütün başvurular ve alınan kararlar, bir veri tabanında saklanır. Kayıtlar Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu ve Bakanlığın denetimine açık tutulur. Hayvan Deneyleri Etik Kurulu, gerektiğinde konusunda deneyimli uzmanların yazılı görüşlerini alabilir veya etik kurulu toplantısına davet ederek sözlü görüş isteyebilir. ÇALIŞMA PROTOKOLLERİNİN ONAYLANMASI Madde 11- Hayvan Deneyleri Etik Kurulundan onay alınması gereken çalışmalar şunlardır:

9 a) Her türlü araştırma projesi, tez (uzmanlık, yüksek lisans ve doktora) çalışmasına yönelik hayvan deneyleri ve gözlemleri b) Eğitim amacıyla yapılacak olan ve eğitim müfredatı içinde belirtilmiş öğrenci pratikleri ve gösterimler (her eğitim yılı başında bir defa onay almak üzere) c) Bir yöntem öğrenilmesi ve el becerisi için yapılacak testler ve çalışmalar d) FÜDAM da yapılacak diğer tüm bilimsel araştırmalar. BAŞVURU İŞLEMLERİ Madde 12- Başvurular, yapılacak deneylerin yürütücü/yürütücüler konumundaki en kıdemli personel tarafından Hayvan Deneyleri Etik Kurulu Başvuru Formu doldurularak Etik Kurul başkanlığına yapılır. Yürütücü, tezler için danışman öğretim üyesi, diğer araştırma projeleri için ise uzman ya da öğretim üyesi statüsündeki araştırma yürütücüsüdür. BAŞVURU SAHİPLERİNİN SORUMLULUKLARI Madde 13- Etik Kurul a başvurularda kişisel beyan esas olup, başvuru sahipleri;. a) Başvuru formlarında verdikleri bilgilerin doğruluğunu, b) Etik Kurul onayı olmadan deneylere başlamayacaklarını, c) Deney hayvanlarında yapılacak işlemleri başvuru formunda belirtilen hususlara uygun şekilde yapacaklarını d) Etik Kurulun, çalışmalarını izlemek istemesi durumunda çalışma ortamlarını ve çalışma ile ilgili her türlü uygulamalarını Etik Kurul üyelerinin kontrolüne açmayı kabul etmiş sayılırlar. GİZLİLİK Madde 14- Etik Kurulun yazışmaları gizli olup, bu Yönergede belirtilen yetkili kurumlar dışında üçüncü şahıslara bilgi verilmez. İTİRAZ ve YENİDEN BAŞVURMA Madde 15- Başvurusuna Onay ve İzin verilmeyen araştırma sorumlusu kararın kendisine yazılı olarak bildirilmesinden sonra en geç 1 (bir) ay içinde karara itiraz edebilir veya ret kararına gerekçe gösterilen eksikleri gidererek ve düzeltmeler yaparak yeniden başvurabilir. İtiraz ve yeniden başvuru kurul tarafından ilk toplantıda görüşülerek karara bağlanır.

10 DEĞİŞİKLİK BAŞVURUSU: Madde 16- İzin ve onay alınmış deneysel araştırmalarda çalışmaların yürütülmesi sırasında projedeki ve çalışmaya katılacak kişilerdeki değişiklikler için izin ve onay almak gerekir. Değişiklik için başvurular ilgili form kullanılarak yapılır. DENEY HAYVANI İLE UĞRAŞACAK PERSONELİN EĞİTİMİ Madde 15- Deney hayvanı ile uğraşacak personelin eğitiminde uyulması gerekli hususlar aşağıda belirtilmiştir: a) Deney hayvanı ile uğraşan ve/veya uğraşacak araştırıcıların eğitilmesi için eğitim programlarının düzenlenmesi, laboratuar hayvanları kullanım sertifika programlarının açılması, düzenlenmesi ve yürütülmesinden Hayvan Deneyleri Etik Kurulu sorumludur. Bu programlarda başarılı olanlara Etik Kurul tarafından deney hayvanı kullanım sertifikası verilir. b) Deney hayvanı kullanarak her türlü eğitim, araştırma, uygulama ve test yapmak isteyen veya bu programların yapılmasında deney hayvanlarına dokunarak ve gözlemleyerek katkıda bulunan öğrenciler, araştırmacılar, akademik, sağlık, teknik ve idari personel deney hayvanı kullanıcısı olarak kabul edilir. c) Deney hayvanı kullanıcıları, sertifika almadan bu hayvanlar üzerinde deney, eğitim, test amacıyla işlem yapamaz ve çalışma mekânlarında bu hayvanları barındıramazlar. d) Etik Kurul; deney hayvanı üretilmesi ve yetiştirilmesi ile sorumlu personelin asgari olarak bilgilendirilmesi ve uyulması gereken usul ve esasları içeren bir meslek içi eğitim programı hazırlar ve periyodik olarak uygulanmasını denetler. Eğitim programları yetkili kişiler tarafından yürütülür. Yetkili kişilerin kimler olduğu Etik Kurulca belirlenir. e) Hayvan Deneyleri Etik Kurulunun onayına sunulan çalışmalarda, deney hayvanı kullanan kişinin kullanım sertifikası olmaması halinde çalışmalarına onay verilmez. f) Bir araştırıcı, kendi sertifikası olmaması halinde araştırma yürütücüsü olarak başka kişilerle ortak çalışma yapmak amacıyla Hayvan Deneyleri Etik kuruluna başvurabilir. Kendisinin katıldığı, ancak doğrudan deney hayvanlarıyla işlem yapmayan araştırmacılar, sertifikalı deney hayvanı kullanıcılarının yardımıyla deneylerini sürdürebilirler. g) Deney hayvanları kullanım sertifikası programlarında aşağıdaki konuların bulunması zorunludur: 1) Deney hayvanları morfolojisi (anatomisi + histolojisi). 2) Deney hayvanları fizyolojisi.

11 3) Deney hayvanları biyokimyası 4) Deney hayvanları kullanım teknikleri (teorik + pratik). Tutuş teknikleri. Enjeksiyon teknikleri. Kan alma teknikleri. Anestezi ötenazi teknikleri. 5) Hayvan deneyleri etiği ve alternatif deney yöntemleri. 6) Hayvan deneyleri laboratuarları kuruluş ve işletmesi. 7) Hayvan refahı ve davranış özellikleri. 8) Deney hayvanları üretimi. 9) Temel laboratuar güvenliği. h) Gerektiğinde sertifika programlarına özel yöntemlerin öğretildiği ek konular ilave edilebilir. i) Deney hayvanları kullanım sertifika programlarında derslerin %80 ine devam etmek zorunludur. Sertifika programları asgari 80 saat olup, zorunlu konuların işlenmesinden sonra, geri kalan zaman laboratuar stajı, rotasyon gibi başka eğitim faaliyetleriyle tamamlanabilir. j) Kursiyerlerin başarılı sayılabilmeleri için kurs sonunda yapılacak olan sınavda başarılı olmaları gereklidir. k) Sertifika programlarının nasıl yürütüleceği Etik Kurul tarafından belirlenir. l) Bu Yönerge hükümlerine göre düzenlenen deney hayvanları kullanım sertifika programlarına kayıt yaptırarak devam ve başarı koşullarını yerine getiren kursiyerlere "Deney Hayvanları Kullanım Sertifikası" verilir. Deney hayvanları kullanım sertifikası, Etik Kurul Başkanı ve Rektör tarafından imzalanır. n) Lisans/yüksek lisans düzeyinde deney hayvanı kullanımı ile ilgili alınmış olan eğitimlerin sertifika programına eşdeğer olup olmadığına Etik Kurul karar verir. YÜRÜRLÜK Madde 16- Bu yönerge, Fırat Üniversitesi Senatosunca kabul edildiği tarihte yürürlüğe girer. YÜRÜTME Madde 17- Bu yönerge hükümlerini Fırat Üniversitesi Rektörü yürütür.